गढ़वाली में मानव स्वभाव बोधक शब्दावली

गढ़वाली में मानव स्वभाव बोधक शब्दावली

नीचे गढ़वाली में मानव स्वभाव की शब्दावली दी गई है। यह समाज विज्ञानियों के लिए शोध का विषय है कि 125 शब्दों में 110 शब्द नकारात्मक भाव के हैं।

अकड़ु (घमंडी)

अजाक (नासमझ)

अड़ौर (हठी, निडर)

अणमणो (उदासीन, बेचैन)

अदलटो (मंदबुद्धि)

अरंच (असंतोषी)

असति (जो सहिष्णु न हो)

असूर (निर्दयी, कठोर)

आतुरु (आतुर, उतावला)

आलकसि (आलसी)

उछ्यादि (उपद्रवी)

उतड़िंग (बिगड़ा हुआ)

उतौळ (अधीर)

उरफुर्या (शौकीन मिजाज)

उरंड (अनाड़ी)

उळकु (ओछा)

कंजड़ (कृपण, कंजूस)

किनखोड़ी (कंजूस)

किसाण (श्रमशील)

कुड़बक्या (अशुभ वाणी बोलने वाला)

कुनेथ्या (बुरी नीयत वाला)

कुमत्यो (दुर्बुद्धि वाला)

कुसग्वरि (जिसको काम करने का सलीका न हो)

कौब्यौर (मजाकिया)

क्वांसु (नाजुक)

खंकळ (गैर जिम्मेदार)

खचरोड़्या (बात-बात पर अड़चन पैदा करने वाला)

खड़खड़ो (स्पष्टवादी)

खरु (सच्चा, ईमानदार)

खिलपत (प्रसन्न)

खौंकार (खूंखार)

खेद्दि (ईर्ष्यालु)

गमगमो (धैर्यवान)

गळक्या (गप्पें हाँकने वाला)

गर्रि (अभिमानी)

गरगरु (रुष्ट)

निगुरो (निर्दयी, कठोर हृदय)

गळसट्या (डींगें हाँकने वाला)

गुणत्याळो (गुणवान, कृतज्ञ)

गुसाड़ (गुस्सैल)

गूड़ि (अंतर्मुखी)

गौड़िया (स्त्रियोचित प्रकृति वाला)

घरगुदड़्या (अकर्मण्य होकर घर में ही पड़ा रहने वाला)

घुन्ना (मन की बात किसी से न कहने वाला)

घुस्यड़ (बार-बार गुस्सा करने वाला)

घुस्याट्या (बार-बार धीमी आवाज में गुस्सा करने वाला)

चंट (चतुर)

चंडाळ (चंडाल)

चकड़ैत (अपने हित के लिए चालाकी करने वाला)

चकन्दर (दुश्चरित्र)

चटपट्याळो (फुर्तीला)

चटोर्या (जिह्वालोलुप)

चड़्यूं (उद्दंड)

चड़गट्यूं (बदमिजाज़)

चिढ़ंग्या (शीघ्र नाराज होने वाला)

चिरड़्या (तनिक-सी बात पर नाराज होने वाला)

छरक्या (बातूनी, गप्प हाँकने वाला)

छीतु (मुँहफट)

छुंयाळ (चुगलखोर, बातूनी)

छुदर (क्षुद्र, बुरा व्यक्ति)

जक्खड़ (मंदबुद्धि, अनाड़ी)

जट्ट (मोटी बुद्धि वाला)

जरजरकार (रूखा, क्रोधित)

जुगाड़ि (कार्य संपादन में दक्ष)

जुल्मी (जुल्म करने वाला)

झंजटि (झगड़ालु)

जिद्यारु (जिद्दी)

जुमजुम्या (बात को स्पष्ट न बताने वाला)

जुळक्या (चंचल, अस्थिर व्यक्ति)

झगड़ैल (झगड़ालू)

झक्कि (सनकी)

झल्या (सनकी)

टंडी (बहानेबाज, दिखावा करने वाला)

टिप्वड़्यूं (घमंडी, अकड़ैल)

ठंगठंगो (स्पष्टवादी, ईमानदार)

ठग्वा (ठगने वाला)

ठुसक्या/छुसक्या (चुगली करने वाला)

डरख्वा (डरपोक, भीरु)

ढंट (बदमाश)

ढीट (दुस्साहसी)

तितड़िंग (शरारती)

तैलु (तेज स्वभाव वाला)

थड़बड़ो (नाराज)

दयावन्त (दयालु, उदार)

दियाळ (दानी)

दुत्ती (बेहया, बेशर्म)

धत्ती (जिद्दी)

नखर्याळु (नखरे करने वाला)

निकाजु (अकर्मण्य)

निझर्को (निडर)

निठूर (निष्ठुर, निर्मम, कठोर)

निद्यो (अनुदार, कृपण)

निमाणो (सीधा-सादा)

परजामा (अन्यमनस्क)

परपंची (कपटी)

पिरेमी (प्रेमी)

फरजण्ट (चतुर, कार्यकुशल)

फसक्या (बढ़ा-चढ़ाकर बात करने वाला)

फेतना (मुँहफट)

बांठु (वाचाल)

बौरंगी (खुशमिजाज)

बौळ्या (सनकी)

मजाक्या (परिहास प्रिय)

मयाळु (अपनापन दिखाने वाला)

मसकर्या (मजाकिया)

मायादार (प्रेमपूरित)

रंगमतु (मतवाला)

रंगळ्या (गप्प हाँकने वाला)

रगठग (मक्कार)

रणसूर (योद्धा)

रिसाड़ (ईर्ष्यालु, डाह करने वाला)

रुंदाड़ (बात-बात पर रोने वाला)

लमडाळ (कामचोर)

लाटो (भोला-भाला, गूँगा)

लिच्चड़ (बेशर्म)

लुच्चो (बदमाश, चरित्रहीन)

सक्यावान (शक्तिशाली)

सनक्या (सनकी)

सरमाळु (शर्मीले स्वभाव का)

सळक्या (गप्प हाँकने वाला)

सीलु (सुस्त)

(साभार- हिंदी-गढ़वाली-अंग्रेजी शब्दकोश - रमाकान्त बेंजवाल एवं बीना बेंजवाल)