201. THƯƠNG HỮU NHÂN ĐIẾU XUY TIÊU KỸ

ĐỖ MỤC (803-852) tự là Mục Chi 牧之, người đất Vạn Niên Kinh Triệu, thuộc Tây An ngày nay. Ông là cháu của Tể Tướng Đỗ Hựu, đậu Tiến sĩ năm Đại Hòa thứ 2 đời vua Đường Văn Tông (828), từng giữ chức Hoằng Văn Quán Hiệu Thư Lang, lần lừa qua các nơi như Giang Tây, Hoài Nam, Tuyên Hợp. Sau lại giữ các chức như Tả Bổ Khuyết, Thiện Bộ, Tỉ Bộ Viên Ngoại Lang, Mục Châu Thứ Sử, Hồ Châu Thứ Sử, cuối cùng giữ chức Trung Thư Xá Nhân. Thơ của ông thanh thoát phóng khoáng, lời hay ý đẹp chuyên về Thất ngôn Tứ tuyệt và Thất ngôn Luật thi. Đỗ Mục và Lý Thương Ẩn là cặp "LÝ ĐỖ" của buổi Tàn Đường. Sau đây là bài thơ "thương vay khóc mướn" của ông làm thay một người bạn để khóc cho một cô Kỹ nữ thổi tiêu trong Phàn Xuyên Văn Tập 樊川文集.

 * CHÚ THÍCH :

        - Thương Hữu Nhân Điếu Xuy Tiêu Kỹ 傷友人悼吹簫妓 : là Cảm thương cho người bạn điếu cô kỹ nữ thổi tiêu tài hoa.

        - Lưu Niên 流年 : là Ngày tháng trôi chảy đi, thường dùng để chỉ ngày tháng qua mau của một năm.

        - Lũng Thọ 隴樹 : LŨNG là vùng Cam Túc, Thiểm Tây. Nên LŨNG THỌ là Cây cối ở vùng Cam Túc Thiểm Tây, là các vùng biên tái xa xôi.

        - Diễm Chất 艷質 : là Cái thể chất đẹp, dùng để chỉ tư chất và thể chất của phái đẹp.

        - Phụng Lâu 鳳樓 : là Lầu phụng, chỉ chỗ ở của phái đẹp.

* NGHĨA BÀI THƠ :

                             Cảm thương cho bạn phải điếu cô ca kỹ thổi tiêu.

         Tiếng tiêu ngọc đã đứt đoạn nửa chừng trong khi năm cũng vừa sắp tàn. Trước mắt bao trùm cả một nỗi sầu thương của mùa xuân như khói mờ cỏ cây của vùng biên tái. Thể chất kiều diễm ngọc ngà cũng đã tan theo mây mưa vân vũ. Để lại lầu phụng trống không khóa kín dưới vầng trăng sáng bên trời !

          Người đẹp tài hoa đã hương tiêu ngọc tán, trâm gãy bình rơi, để lại bao tiếc nuối cho những chàng thi sĩ đa tình trong lúc năm tàn tháng lụn. Người vắng lầu không nhưng tiếng tiêu như còn văng vẳng đâu đây lẫn khuất mơ màng như sương khói trong rừng cây mờ ảo của xứ Lũng Tây xa xôi của vùng biên tái.

* DIỄN NÔM :

                                                   Thương Hữu Nhân Điếu Xuy Tiêu Kỹ

    Tiêu ngọc dứt rồi, năm cũng thôi,

                   Sầu xuân phủ kín cỏ cây rồi.

                   Mây mưa tan tác theo người ngọc,

                   Lầu phụng thẩn thờ trăng lẻ loi !

Lục bát :

                  Ngọc tiêu đã dứt năm tàn,

                  Xuân sầu cây cỏ bàng hoàng Lũng Tây.

                  Người yêu tan với mưa mây,

                  Để trơ lầu phụng, để gầy ánh trăng !

                                                             Đỗ Chiêu Đức