* Chú thích :

  - NGỰ CHẾ ĐỀ LỤC VÂN ĐỘNG 御制題綠雲洞 : Thơ của vua đề Lục Vân động. LỤC VÂN ĐỘNG là Động có mây màu xanh lục (có thể do có nhiều cây cỏ). Bài thơ này được khắc trên vách núi tại xã Nga Thiện, Nga Sơn, Thanh Hoá. Lạc khoản đề “Hữu Thiên Nam hoàng đế đề; Hồng Đức kỷ nguyên chi nhị thập ngũ xuân tam nguyệt cát nhật; Trung thư giám Trung thư Xá nhân Nguyễn Công Trực phụng thư; Ngự dụng giám san thư cục chính Phạm Bảo phụng tuyên” 右天南皇帝題，洪德紀元之二十五春三月吉日，中書監中書舍人阮公直奉書，御用監山書局正范寶奉鐫 (Thiên Nam hoàng đế đề; Ngày lành tháng 3 năm Hồng Đức 25 (1494); Trung thư giám Trung thư xá thân Nguyễn Công Trực vâng mệnh viết chữ; Ngự dụng giám san thư cục chính Phạm Bảo vâng mệnh khắc).

  - Toàn Ngoan 巑岏 : Núi nhọn cao chót vót; lẽ ra phải đọc là "Tán Hoàn", âm Quan Thoại là [cuánwán], cũng có thể đọc là "Toản Ngoan"; đọc là TOÀN NGOAN để cho ăn Luật và ăn Vận mà thôi.

  - Trần Tiêu 塵消 : Tiêu tan như bụi bặm.

  - Yễm Ánh 掩暎 : Chấp chới ẩn hiện.

  - Gian Quan 間關 : Líu lo, oang oác (tiếng chim hót).

  - Viên Tâm 猿心 : Lòng của con vượn. Thiền gia ví cái tâm của con người hay động loạn như tâm con vượn hay nhảy nhót lung tung.

  - Lộc Mộng 鹿夢 : Giấc mộng đuổi bắt con nai, là giấc mộng tranh danh đoạt lợi. Theo "Sử Ký. Hoài Âm Hầu Liệt Truyện 史記˙淮陰侯列傳":  Giềng mối của nhà Tần đã hết nên lỏng lẻo, đất Sơn Đông đại loạn, các họ khác đều nổi lên, anh hùng các nơi tập hợp. Tần như làm sổng mất con nai, nên thiên hạ đều cùng đuổi bắt, gọi là "Trục Lộc Trung Nguyên 逐鹿中原",vì thế, ai tài giỏi và nhanh chân thì sẽ bắt đựơc. Các lộ anh hùng nổi lên lại tiêu diệt lẫn nhau, cuối cùng Lưu Bang dành được thiên hạ, lập nên nhà Hán kéo dài hơn bốn trăm năm.

* Nghĩa bài thơ :

                       Thơ Đề LỤC VÂN ĐỘNG của Nhà Vua

       Động Lục Vân sâu thăm thẳm trên vách núi cao dựng đứng màu xanh biếc. Trước cảnh vũ trụ bao la thì lòng danh lợi cũng tiêu pha như bụi trần. Ánh nắng chiều chiếu trên hoa lá bên khe núi chập chờn như ẩn như hiện; Mùa xuân đã ngự đến trên cành dương liễu đang rộn ràng tiếng chim hót líu lo. Tiếng suối nước trong như rửa sạch tai làm cho lòng thích động loạn nhảy nhót như con vượn cũng phải yên ắng lại. Trong căn phòng thâm u với ngọn đèn treo khi mờ khi tỏ cũng làm cho nguội lạnh đi cái lòng hám danh lợi quyền uy "trục lộc Trung nguyên". Không còn sắc tướng, chỉ có hư linh nên những huyền cơ cũng ít đi (Ý nói không còn gì để ham muốn theo đuổi, chỉ là hư không nên ít phiền toái). Như mặt trăng mặt trời trong một cái bầu riêng biệt (Ý nói có riêng một góc trời) nên cảm thấy rất là nhàn tản.

* Diễn Nôm :

                                                                                 NGỰ CHẾ ĐỀ LỤC VÂN ĐỘNG

Thẳm thẳm Lục Vân mờ núi biếc,

                  Lợi danh như bụi vút trời cao.

                  Nắng chiều khe núi hoa khoe sắc,

                  Xuân đến liễu dương chim hót chào.

                  Suối rửa sạch tai lòng vượn tịnh,

                  Phòng im đèn lạnh mộng nai chao.

                  Tâm không vướng bận không phiền toái,

                  Nhật nguyệt riêng bầu nhàn tản sao !

       Lục bát :

                  Lục Vân Động, núi biếc xanh,

                  Bao la vũ trụ lợi danh bụi trần.

                  Nắng chiều hoa cỏ chập chờn,

                  Xuân tươi dương liễu chim cành hót vang.

                  Suối trong tai sạch vượn an,

                  Phòng đơn trục lộc đèn tàn mộng tiêu.

                  Sắc không thế sự ít nhiều,

                  Bầu trời riêng một, tiêu diêu thanh nhàn !

                                                                  Đỗ Chiêu Đức diễn Nôm