* Chú thích :

    - Y Ốc 咿喔 : Từ Tượng thanh dùng để diễn tả tiếng gà EO-ÓC gáy.

    - Lạc Lạc 落落 : là Lác đác, là thưa thớt.

    - Sổ 數 : Tính từ chỉ số lượng, SỔ là Một vài; Động từ là Đếm; Danh từ đọc là SỐ : là Con số , chữ số.

    - Bộc Trúc 爆竹 : Bộc là nổ, trúc là tre. BỘC TRÚC là tiếng tre nổ, nói đúng hơn là "tiếng mắt tre nổ."  Ngày xưa, chưa có pháo, người ta đốt các mắt tre già ở dưới gốc cho nó nổ thành tiếng để xua tan những xui xẻo, buồn lo... của năm cũ cho nó qua đi. Sau nầy, khi chế tạo được pháo rồi, nhưng vì Tập Quán Ngôn Ngữ đã quen, người ta vẫn dùng từ Bộc Trúc để chỉ pháo luôn. Cho nên khi dịch từ Bộc trúc,  phải biết đó là PHÁO, chứ không phải tiếng tre nổ nữa! 

    - Quyển Ỷ 倦倚 : Vẻ Mỏi mệt mà dựa vào (cái gì đó...)

    - Chúc 燭 : là ngọn đuốc, ngọn nến hay ngọn đèn... trong nhà.

* Nghĩa bài thơ :

                        XÂN SỚM Ở AN QUÁN (bài 1)

        Tiếng chuông trống canh ba vừa điểm xong thì tiếng gà cũng bắt đầu eo- óc gáy. Lác đác mấy nhà xa xa đã nghe tiếng pháo đì đẹt nổ. Bước ra đứng tựa cửa uể oải lặng ngắm cảnh đêm giao thừa, trên đường đã thưa người chong đèn đi lại mà trong nhà cũng chỉ leo lét có một ngọn nến mà thôi !

* Diễn Nôm :

                                                                                        AN QUÁN TẢO XUÂN (Kỳ nhất)

                   Tiếng gà eo-óc trống canh ba,

                   Lác đác pháo tre vẳng mấy nhà. 

                   Ra cửa mõi mòn trông cảnh trí,

                   Đèn vắng đường thưa nến lập lòa !

 Lục bát :

                   Tiếng gà eo-óc canh ba,

                   Pháo tre lác đác mấy nhà vọng sang.

                   Cảnh đêm tựa cửa bàng hoàng,

                   Đường thưa người vắng chập choàng nến đêm.

                                                               Đỗ Chiêu Đức diễn Nôm. 

                                                                                      2. Bài thơ AN QUÁN TẢO XUÂN (Kỳ 2) : 

                                                                             安館早春(其二)        AN QUÁN TẢO XUÂN (Kỳ 2)

                    客話當初繁盛時，    Khách thoại đương sơ phồn thịnh thì,

               粉墻朱戶照江湄。    Phấn tường chu hộ chiếu giang my.

      即今春早銜泥燕，    Tức kim xuân tảo hàm nê yến,

                                                                            猶倚胡家門裡飛.     Do ỷ Hồ gia môn lý phi.

                                                                                 高伯适                            Cao Bá Quát

* Chú thích :

    - Đương Sơ 當初 : là Lúc ban đầu, là Trước đây.

    - Phấn Tường Chu Hộ 粉墻朱戶 : là Tường quét vôi trắng như bột phấn, cửa sơn màu chu đỏ như son : Chỉ nhà giàu ngày xưa.

    - Giang My 江湄 : là Ven sông, bờ sông , bến sông.

    - Tức Kim 即今 : Như hiện nay, Hiện nay đây.

    - Hàm Nê 銜泥 : là Ngậm bùn; HÀM NÊ YẾN 銜泥燕 : là Chim Én ngậm bùn để làm tổ, chỉ sự phồn vinh và đầm ấm của một gia đình đang thịnh vượng. Hai câu thơ chót lấy ý của hai câu thơ cuối trong bài Ô Y Hạng 烏衣巷 của Lưu Vũ Tích 劉禹錫 : 

               舊時王謝堂前燕，  Cựu thời Vương Tạ đường tiền yến,

               飛入尋常百姓家.   Phi nhập tầm thường bách tính gia.

    Có nghĩa :

              Chim én ngày xưa ở hai nhà Vương, Tạ, thì giờ đã bay hết vào nhà của những bá tánh bình thường hết cả rồi !

   - Hồ Gia 胡家 : là nhà họ Hồ. HỒ là một họ lớn đứng hàng thứ 13 trong Bách gia tính 百家姓, nên cũng có thể dùng để chỉ chung các dân chúng bình thường sống chung quanh làng xóm.

* Nghĩa bài thơ :

                       XUÂN SỚM Ở AN QUÁN (bài 2)

        Khách nói rằng : Trước đây khi nơi nầy còn phồn thịnh, thì cửa son đỏ loét tường phấn trắng tinh phản chiếu lấp lánh bên ven sông. Như hiện nay xuân về sớm và các con én cũng đã ngậm bùn để làm tổ bay vào cửa của các nhà dân bình thường khác cả rồi !

       Bài thơ cảm khái trước cảnh tang thương biến đổi, vật đổi sao dời nhưng thiên nhiên thì vẫn vô tình dửng dưng, mùa xuân vẫn cứ đến sớm mặc cho cảnh trí đã đổi thay, lại làm cho ta nhớ đến hai câu thơ của Sầm Tham 岑參 trong bài SƠN PHÒNG XUÂN SỰ 山房春事 là :

                 庭樹不知人去盡，    Đình thọ bất tri nhân khứ tận,

                 春來還發舊時花。    Xuân lai hoàn phát cựu thời hoa.

    Có nghĩa :

                 Cây vườn chẳng biết người đi hết,

                 Xuân về vẫn trổ những hoa xưa !

       Thiên nhiên qủa vô tình đến dửng dưng trước cuộc thế tang thương biến đỗi !

* Diễn Nôm :

                                                                                             AN QUÁN TẢO XUÂN (Kỳ 2)

  Khách bảo lúc xưa khi phồn thịnh, 

                 Cửa son tường phấn chiếu ven sông.

                 Như nay xuân đến bầy chim én...

                 Ngậm bùn làm tổ cửa nhà dân !

Lục bát 

                 Khi xưa phồn thịnh nơi đây,

                 Cửa son tường trắng ánh đầy ven sông.

                 Nay thì xuân đến vắng không,

                 Ngậm bùn chim én bay vòng nhà dân !

                                                        Đỗ Chiêu Đức diễn Nôm 

               Người nay chẳng thấy được xuân xưa,

               Ngơ ngẩn xuân nay trước cổ thư.

               Bao nả chuyện đời kim khác cổ,

               Chớ lầm trước mắt thực làm hư.

               Biết bao danh lợi theo mưa sáng,

               Vô số hùng anh khuất bụi mờ.

               Thói xấu cười mình không bỏ được,

               Hễ cầm quyển sách cứ khư khư !

Lục bát :

               Người nay không thấy xuân xưa,

               Xuân nay ngơ ngác người xưa đâu rồi.

               Chuyện đời kim cổ đổi vời,

               Chớ lầm hư thực thực rồi hóa hư.

               Lợi danh như sáng mưa thu,

               Anh hùng bao kẻ mịt mù trần ai.

               Cười mình tật cũ khó phai,

               Quơ nhằm quyển sách miệt mài thâu canh.

                                                       Đỗ Chiêu Đức diễn Nôm

         Hẹn bài viết tới :

                                   Thơ xuân của CAO BÁ QUÁT phần 2.

                                                                                                           杜紹德

                                                                                                        Đỗ Chiêu Đức