秋聲                                THU THANH

蕭條秋夜滴寒更，   Tiêu điều thu dạ trích hàn canh,

玉律回音暗土聲。   Ngọc luật hồi âm ám thổ thanh.

但覺樹間鳴晰晰，   Đản giác thọ gian minh tích tích,

             忽驚月下響錚錚。   Hốt kinh nguyệt hạ hưởng tranh tranh.

                                                       初聞戍婦愁無寐，   Sơ văn thú phụ sầu vô mỵ,

自觸寒螿惹不平。   Tự xúc hàn tương nhạ bất bình.

擬作穎川歐子賦，   Nghỉ tác Dĩnh Xuyên Âu tử phú,

          恐惶模仿被時輕。   Khủng hoàng mô phỏng bị thời khinh.

              阮秉謙                                Nguyễn Bỉnh Khiêm

* Chú Thích :

    - Tiêu Điều 蕭條 : là Xơ xác vắng lặng.

    - Ngọc Luật Hồi Âm Ám Thổ Thanh 玉律回音暗土聲 : NGỌC là cái ống bằng ngọc, người xưa đốt tro của màng cây sậy bỏ vào bên trong, đến các khí tiết như Đông chí, Lập xuân v.v... thì chất tro trong ống luật được khí trời thổi bay lên, người ta dựa vào đó để đoán xem thời tiết; ÁM THỔ THANH là ngầm có tiếng thổ là đất, theo Thái Cực Đồ thì ngũ hành (kim, mộc, thuỷ, hoả, thổ) ứng với tứ thời, kim ứng với mùa thu, mộc ứng với mùa xuân, thuỷ và thổ ứng với mùa đông, hoả ứng với mùa hè. Ở đây ý nói rằng tuy là đang trong mùa thu mà trong ống ngọc luật đã ngầm có tiếng thổ, tức là báo trước sắp tới mùa đông rét mướt.

   - Tích Tích, Tranh Tranh 晰晰,錚錚 : Từ Tượng thanh, chỉ tiếng côn trùng kêu trong đêm thu.

   - Thú Phụ 戍婦 : là Vợ của những người lính thú lưu đồn ở xa.

   - Hàn Tương 寒螿 : Một loại ve sầu nhỏ, chỉ kêu khi mùa thu lạnh lẽo. 

   - Nghỉ Tác 擬作 : Định nhái theo để làm... cái gì đó.

   - Dĩnh Xuyên Âu Tử Phú 穎川歐子賦 : ÂU TỬ tức là Âu Dương Tu, người đất Dĩnh Xuyên, sống vào đời Tống ở Trung Quốc, là Tễ Tướng và là một danh sĩ có làm bài "Thu Thanh Phú 秋聲賦" (Phú Tiếng thu) rất nổi tiếng.

* Nghĩa Bài Thơ :

                                  TIẾNG THU

        Trong đêm thu tiêu điều vắng lặng chỉ nghe tiếng đồng hồ nhỏ giọt điểm canh lạnh lẽo; Trong ống ngọc luật lại ngầm vang tiếng thổ báo hiệu mùa đông rét mướt sắp tới. Lại nghe thấy trong khóm cây có tiếng kêu ri rỉ, và chợt giật mình khi nghe tiếng ra rả dưới trăng. Thoáng nghe tiếng người vợ của các anh lính thú buồn vì không ngủ được, lại xúc động tâm tình như những con ve sầu đang kêu vang như than cho nổi bất bình. (Trước cảnh tình nầy), ta định làm bài phú về tiếng thu như Âu Dương Tu của đất Dĩnh Xuyên, nhưng lại e rằng người đời bảo là ta bắt chước mà khinh rẻ ta chăng !?

* Diễn Nôm :

                            THU THANH

                    Đồng hồ nhỏ giọt đêm thu lạnh,

                    Ngọc luật âm vang tiếng thổ thanh.

                    Chợt thấy trong cây vang chích chắc,

                    Giật mình dưới nguyệt tiếng lanh canh.

                    Não nề thú phụ buồn khôn ngủ,

                    Xúc động ve sầu rỉ suốt canh.

                    Muốn học Dĩnh Xuyên làm phú vịnh,

                    Còn e bắt chước bị người khinh.

       Lục bát :

                                                                                   Tiêu u nhỏ giọt đêm thu,

                      Âm vang ngọc luật nghe như thổ hành.

                    Trong cây vẳng tiếng lanh canh,

                    Dưới trăng ra rả giật mình tiếng ve.

                    Trở trăn cô phụ buồn nghe,

                    Dế mèn ri rỉ như chia bất bình.

                    Muốn làm bài phú Thu Thanh,

                    Chỉnh e mô phỏng buồn tình lại thôi !

                                                                                                  杜紹德

                                                                                              Đỗ Chiêu Đức