Nhân đọc bài Tạp Ghi " Tiếu Ngạo Giang Hồ " của Thầy Đoàn Xuân Thu, làm cho tôi xúc động tâm tình nhớ đến một tình huống ... Tiếu Ngạo của mình ( nhưng chưa có Giang Hồ !). Bây giờ thì xin Quý vị hãy đọc lại bài thơ " Giang Hồ " của Phạm Hữu Quang, để thấy được thế nào là Giang Hồ và cái " Khí Cốt  Giang Hồ " là ra làm sao ?!... thì mới thấm thía được câu chuyện tôi sẽ kể dưới bài thơ nầy ...

     ... Phạm Hữu Quang (1952-2000), quê Thốt Nốt, Cần Thơ, có bài thơ “Giang Hồ” đọc nghe rất đã và rất tiếu ngạo giang hồ...

Tàu đi qua phố, tàu qua phố

Phố lạ mà quen, ta giang hồ

Chẳng lẽ suốt ngày bên bếp vợ

Chẻ củi, trèo thang với… giặt đồ?

Giang hồ đâu bận lo tiền túi

Ngày đi ta chỉ có tay không,

Vợ con chẳng kịp chào xin lỗi

Mây trắng trời xa, trắng cả lòng…

Giang hồ ta ghé nhờ cơm bạn

Đũa lệch mâm suông cũng gọi tình

Gối trang sách cũ nằm nghĩ bụng

Cười xưa Dương Lễ với Lưu Bình.

Giang hồ có bữa ta ngồi quán

Quán vắng mà ta chẳng chịu về

Cô chủ giả đò nghiêng ghế trống

Đếm thấy thừa ra một gốc si.

Giang hồ mấy bận say như chết

Rượu sáng chưa lưa đã rượu chiều

Chí cốt cầm ra chai rượu cốt

Ừ. Thôi. Trời đất cứ liêu xiêu…

Giang hồ ta chẳng thay áo rách

Sá gì chải lược với soi gương

Sáng nay mới hiểu mình tóc bạc

Chợt tiếng trẻ thưa ở bên đường.

Giang hồ ba bữa buồn một bữa,

Thấy núi thành sông biển hoá rừng

Chân sẳn dép giầy, trời sẳn gió

Ngựa về. Ta đứng. Bụi mù tung…

Giang hồ tay nãi cầm chưa chắc

Hình như ta mới khóc hôm qua

Giang hồ ta chỉ giang hồ vặt

Nghe tiếng cơm sôi cũng nhớ nhà

                                                                              Phạm Hữu Quang.

      Trước khi kể chuyện của tôi, xin mời tất cả chúng ta cùng ôn lại hai tác giả lớn trong văn học cổ Việt Nam ta nhé, đó là....       

Nguyễn Khuyến , Tam nguyên Yên Đỗ, vì ông ở làng Yên Đỗ và đậu đầu 3 cuộc thi nên gọi là TAM NGUYÊN : Đậu đầu thi hương gọi là HƯƠNG NGUYÊN  (còn gọi là GIẢI NGUYÊN), đậu đầu thi hội gọi là HỘI NGUYÊN và đậu đầu thi đình gọi là ĐÌNH NGUYÊN  (còn gọi là TRẠNG NGUYÊN). Ông rất giỏi vể làm câu đối. Ngày xưa, khi nhà có điều hiếu hỉ như đám cưới, đám ma... thường được mừng chúc hoặc chia buồn bằng đôi câu đối. Muốn có câu đối hay thì phải nhờ đến những bậc Đại khoa có tài như Nguyễn Khuyến làm thì mới có giá trị. Muốn nhờ những bậc đại khoa nầy làm câu đối thì phải có lễ vật, tốn kém vô cùng. 

          Một hôm, có một anh kia mang lễ vật rất hậu đến nói với cụ Tam Nguyên rằng : Nhờ cụ làm cho một đôi câu đối mà hiếu hay hỉ gì cũng dùng được cả , để đám cưới, đám ma, chúc thọ... nhiều quá, mỗi lần đều rất tốn kém, thà tốn một lần cho xứng đáng để khỏi phải mỗi lần mỗi tốn, Cụ cười cho cái hảo ý của anh ta, và viết cho đôi câu đối như sau :

        Nhất đức tại thiên tùy phó phận,     一德在天随付份,

        Thất tình ư ngã khởi vô tâm.           七情於我豈無心.

Giải thích như sau :

       * Nếu là đám cưới sẽ có nghĩa như thế nầy : Cái đức là do Trời ban, duyên Trời rung ruổi phải gặp số phận nhân duyên như thế. Về mặt tình cảm của con người  ( Thất tình là Hỉ, Nộ, Ái , Ố, Ai, Cụ, ( lạc ), Dục ) Tôi đâu thể vô tâm trước cái vui của quý vị.....( Khởi vô tâm : có nghĩa : Sao mà có thể vô tâm cho được ! )

        * Nếu là đám ma thì sẽ giải thích như sau :  Cái đức do Trời ban cho số phận có bao nhiêu đó mà thôi ( đừng buồn nữa ). Về mặt tình người thì tôi đâu thể vô tâm làm ngơ ( trước sự tang tóc của các vị cho được ! .....).

        * Nếu là chúc thọ thì lại có nghĩa : Cái đức của Trời cho được hưởng phước phần trường thọ là vậy, còn về nhân tình thì tôi cũng đâu thể làm ngơ, tức là tôi cũng chúc mừng cho quý vị đó.!..... 

   Bây giờ, thì ta nói về Trần Tế Xương nhé !

TTX có một bài thơ  theo thể HÁT NÓI là " Tết Dán Câu Đối ", trong đó có 2 câu đối rất hay. Mời Quý vị cùng đọc bài Hát nói sau :

"Nhập thế cục bất khả vô văn tự

Chẳng hay ho cũng húng hắng một vài bài

Huống chi mình cũng đã đỗ tú tài

Ngày tết đến cũng phải một vài câu đối

Đối rằng:

"Cực nhân gian chi phẩm giá phong nguyệt tình hoài 

  極　人　間　之　品　價，       風　月　情　懷

Tối thế thượng chi phong lưu, giang hồ khí cốt” 

  最　世　上　之　風　流，    江　湖　氣　骨

Viết vào giấy dán ngay lên cột

Hỏi mẹ mày rằng dốt hay hay

Rằng hay thì thật là hay

Chẳng hay sao lại đỗ ngay tú tài

Xưa nay em vẫn chịu ngài". 

         Hai câu đối trên thuộc loại Câu đối 10 chữ, ( thuộc loại văn Biền Ngẫu kiểu Tứ Lục & Lục Tứ ) có nghĩa như sau :

        Câu 1 :  Cái phẩm giá cao nhất trong đời nầy là :  Tình hoài vọng về gió trăng phong nguyệt.( chỉ sự cao thượng, không nhuốm mùi tiền bạc tầm thường của thế tục ).

       Câu 2 :  Cái phong lưu nhất trên đời nầy là : Khí cốt của kẻ giang hồ.( rày đây mai đó, không màng đến lợi danh tầm thường của nhân thế ! ).             

  Bây giờ thì tôi sẽ kể một câu chuyên về bản thân tôi nhé !

Năm tôi 20 tuổi, nghĩa là đã đi dạy học được 2 năm rồi, và cũng có nghĩa là đến tuổi động viên phải đi lính rồi. Tôi là Chuyên viên Điện ảnh của Sư đoàn 3 Không Quân Biên Hòa. Cuối tuần, thường hay đi phép về Chợ Lớn, Ở trọ nhà một người bạn học cũ. Một hôm, khi vừa về đến Chợ Lớn thì ông bạn của tôi cho biết tin là mẹ của người chủ nhà trọ qua đời tối hôm trước. Trong lúc bất ngờ, không kịp chuẩn bị, sẳn miếng vải lị ông bạn tôi làm để điếu tang, tôi viết luôn đôi Câu đối của Cụ Nguyễn Khuyến lên đó :

                                         Nhất đức tại thiên tùy phó phận,   一德在天随付份,

                                          Thất tình ư ngã khởi vô tâm.         七情於我豈無心.

        Lúc đó, tôi còn trẻ, nét chữ còn mạnh mẽ như rồng bay phượng múa, làm cho một người bà con đến điếu tang trầm trồ và tìm đến gặp tôi để hỏi thăm....đủ thứ. Sau đó, hỏi lại người bà con, mới biết Ông ta họ Lưu và là vua mứt bí của Chợ Lớn, thấy tôi tuổi trẻ mà viết được Câu đối cao siêu làm vậy, lại thêm nét chữ thanh nhã bay bướm, nên mới hỏi thăm gia thế và định bắt tôi....làm rể. Mời tôi đến nhà chơi, ăn cơm, để cho con gái ông ta xem mắt, và rất thường xuyên lui tới với gia đình ông bạn của tôi.

       Chuyên tưởng như xong xuôi đâu đấy cả rồi, chuyến nầy chuột sa hủ nếp, tha hồ mà béo nhé ! Tết năm đó, tôi ăn mứt bí ngọt tới tim luôn, sẵn hứng chí,thừa thắng xông lên , tôi viết luôn một đôi liễn Tết dán lên nhà của người bà con để khoe tài. Đó là đôi liễn " quỷ quái " của Ngài Trần Tế Xương đó :

                                      Cực nhân gian chi phẩm giá, phong nguyệt tình hoài,

                                         極　人　間　之　品　價，       風　月　情　懷

                                      Tối thế thượng chi phong lưu, giang hồ khí cốt.

                                          最　世　上　之　風　流，    江　湖　氣　骨 !

       Ông Vua mứt bí đến xem thấy, hỏi của ai viết, rồi bảo gở xuống, và từ đó ông ta không thèm hỏi thăm đến tôi nữa. Đợi hoài không thấy động tịnh gì cả, tôi đâm nghi ngờ, rồi hỏi thăm người bà con, thì được họ nói cho biết như sau :

       Trước đây, ông ta thấy tôi tuổi trẻ mà có học thức, văn hay chữ tốt, nên định chiêu tôi làm rể để tiếp giúp ông ta quản lý sổ sách, phát triển làm ăn, chừng thấy câu đối Tết của tôi , Ông ta nãn chí quá. Suốt ngày nó cứ " Phong nguyệt tình hoài " hú hí với con gái mình hoài, không biết lo làm ăn, lại còn " giang hồ khí cốt " nữa chứ, không khéo nó rủ rê con gái mình bỏ nhà theo nó đi giang hồ thì bỏ bu luôn. Không được, phải kiếm thằng nào chí thú làm ăn, giúp ông ta làm giàu thêm nữa thì mới được......Thế là vãn tuồng cải lương !.

       Quý Vị thấy đó, đồng thời cũng là một Câu đối, nhưng Câu đối của Nguyễn Khuyến thì người ta khen hay muốn gả con gái cho, còn Câu đối của Trần Tế Xương thì làm hư việc hết.......Suy cho kỹ thì cũng tại mấy chữ " Giang hồ Khí cốt " mà ra cả !

       Đây là chuyện thật một trăm phần trăm của đời tôi hồi còn trẻ, tuổi trẻ thường sống với lý tưởng cao nhã, tình cảm cao thượng mà phóng túng, không chịu gò bó vào vòng danh lợi, không nuốn hơn thua với đời, mà chỉ chuộng cái khí cốt giang hồ thanh cao, đẹp đẽ... Hơn nữa, Trần Tế Xương là một tác giả lớn trong chương trình học, mà học sinh nào thích văn chương đều rất ngưỡng mộ, đâu có ngờ câu đối của ông ta lại cho " ép phê ngược " như thế ! Thì ra cuộc đời thực tế khác hẳn với cuộc đời trong văn chương là vậy ! Lúc đó, tôi cũng rất ngạc nhiên là, tại sao câu đối của Trần Tế Xương hay là thế, mà lại bị chê dữ vậy.... 

        Bây giờ thì đầu đã bạc rồi, con người đâm ra thực tế hơn. Nói thật, nếu bây giờ có "thằng nào đó " mà có cái " Khí cốt giang hồ " đến để hỏi cưới con gái tôi, thì chắc tôi cũng lắc đầu từ chối, trừ phi con gái tôi nó chịu !.....(  Nói chơi, chứ con gái tôi đã có chồng con hết rồi ! )

                                                                                              Đỗ chiêu Đức