自述 (其一) TỰ THUẬT (kỳ nhất)
年方七十已休官, Niên phương thất thập dĩ hưu quan,
重憶幽居覓故山。 Trùng ức u cư mịch cố san.
津館日高眠未起, Tân quán nhựt cao miên vị khởi,
青雲爭似白雲閑。 Thanh vân tranh tự bạch vân nhàn.
自述 (其二) TỰ THUẬT (kỳ nhị)
得優遊可便優遊, Đắc ưu du khả tiện ưu du,
心逸神閒日日休。 Tâm dật thần nhàn nhựt nhựt hưu.
最愛五湖湖上客, Tối ái ngũ hồ hồ thượng khách,
清風明月一扁舟。 Thanh phong minh nguyệt nhất biên chu.
阮秉謙 Nguyễn Bỉnh Khiêm
* Chú Thích :
- Niên Phương 年方 : Năm khoảng; ở đây chỉ Tuổi khoảng...
- Trùng Ức 重憶 : là Nhớ lại.
- Tân Quán 津館 : là Quán ven bờ, có nghĩa : Gian nhà nhỏ bên bến sông.
- Tranh Tự 爭似 : Giành nhau để được giống như là...
- Ưu Du 優遊 : là Ưu tiên du ngoạn, là Du ngoạn một cách thoải mái.
- Tâm Dật Thần Nhàn 心逸神閒 : DẬT 逸 là Buông thả, thoải mái. nên TÂM DẬT THẦN NHÀN là Tâm thần buông thả thoải mái nhàn nhã.
- Nhất Biên Chu 一扁舟 : là Một chiếc thuyền mỏng, chỉ Một chiếc thuyền con.
* Nghĩa Bài Thơ :
TỰ THUẬT
(bài 1)
Tuổi khoảng 70 đã từ quan để về hưu, còn nhớ lại chỗ ở thanh u vắng vẻ ngày trước nên tìm về núi cũ. Bên bến sông trong quán nhỏ, mặt trời đã lên cao vẫn còn ngủ chưa dậy. Mây xanh như tranh đua sự nhàn nhã với mây trắng trên bầu trời.
(bài 2)
Được vui chơi thảnh thơi thì hãy cứ vui chơi thảnh thơi. Trong lòng thoải mái thần trí nhàn nhã thì ngày ngày cứ nghỉ ngơi. Yêu nhất là cảnh của Ngũ Hồ và khách du trên Ngũ Hồ, cứ thả một lá thuyền con mà thưởng ngoạn trăng thanh gió mát !
Câu đầu của bài 2 "Đắc ưu du khả tiện ưu du 得優遊可便優遊,làm cho ta nhớ đến 2 câu thơ trong Tăng Quảng Hiền Văn là :
遇飲酒時須飲酒, Ngộ ẩm tửu thời tu ẩm tửu,
得高歌處且高歌。 Đắc cao ca xứ thả cao ca !
Có nghĩa :
Gặp lúc uống rượu thì cứ vui chơi mà uống rượu;
Lúc cất cao giọng hát thì cứ hát cho thả giàn !
Còn hai câu sau nối tiếp theo ý của hai câu trên nữa là :
今朝有酒今朝醉, Kim triêu hữu tửu kim triêu túy,
明日愁來明日憂. Minh nhựt sầu lai minh nhựt ưu !
Có nghĩa :
Hôm nay có rượu thì hôm nay hãy uống cho say;
Ngày mai sầu đến thì ngày mai hãy lo toan !
Đã về hưu hưởng nhàn rồi thì phải sống cho thoải mái, xả láng, không lo nghĩ gì nữa cả !
* Diễn Nôm :
TỰ THUẬT
(bài 1)
Tuổi vừa bảy chục đã về hưu,
Núi cũ tìm về với cựu cư.
Tân quán nắng cao người vẫn ngủ,
Mây xanh mây trắng mãi du du !
Lục bát :
Tuổi vừa bảy chục từ quan,
Nhớ nơi ở cũ cố san tìm về.
Nắng cao nhà vắng ngủ mê,
Mây xanh mây trắng tranh về nhàn du.
(bài 2)
Được lúc thảnh thơi cứ thảnh thơi,
Tâm tình thoải mái ngày ngày vui.
Ngũ Hồ yêu nhất người du ngoạn,
Gió mát trăng thanh thuyền nhỏ bơi.
Lục bát :
Thảnh thơi thì cứ thảnh thơi,
Trong lòng nhàn nhã niềm vui ngày ngày.
Ngũ Hồ du khách nhất đời,
Trăng thanh gió mát thuyền chơi khắp miền.
杜紹德
Đỗ Chiêu Đức