題大學士武永貞畫像 ĐỀ ĐẠI HỌC SĨ VÕ VĨNH TRINH HỌA TƯỢNG
黃卷青燈六十年, Hoàng quyển thanh đăng lục thập niên,
優遊金馬玉堂仙。 Ưu du kim mã ngọc đường tiên.
志行儒術師前聖, Chí hành nho thuật sư tiền thánh,
廣廈談經坐細旃。 Quảng hạ đàm kinh toạ tế chiên.
* Chú thích :
- Võ Vĩnh Trinh 武永貞 : Ông tự là Hộ Chi, người huyện Thiên Bản (nay là huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định), đậu minh kinh năm Kỷ Dậu (1422), đậu Tiến Sĩ năm Thuận Thiên thứ hai (1429) khoảng giữa năm Quang Thuận triều Lê Thánh Tông, làm đến chức Hàn Lâm Viện Học Sĩ, Hải Tây Đạo Tuyên Chánh Sứ Ty kiêm Bí Thư Giám Học Sĩ. Thơ ông được sưu tập trong Hoàng Việt thi tuyển của Bùi Huy Bích.
- Hoàng Quyển Thanh Đăng 黃卷青燈 : Quyển sách ngã màu vàng và ngọn đèn xanh leo lét. Đây là thành ngữ chỉ sự cần cù học tập trong cảnh thanh bần. Thành ngữ nầy làm ta nhớ đến 2 câu thơ của Ông Tú Vị Xuyên Trần Tế Xương :
Một ngọn ĐÈN XANH một QUYỂN VÀNG,
Bốn con làm lính bố làm quan.
- Ưu du 優遊 : là nói gọn lại của ƯU DU TỰ TẠI 優遊自在 là chỉ cuộc sống thoải mái không có buồn lo nghĩ ngợi gì cả.
- Kim Mã Ngọc Đường 金馬玉堂 : là Ngựa vàng Phòng ngọc, chỉ nơi làm việc của Hàn Lâm Học Sĩ; Nói chung là để chỉ những người khoa bảng thành đạt. Như Kim Trọng lúc thi đậu làm quan đã nhớ đến Thúy Kiều :
Ấy ai dặn ngọc thề vàng,
Bây giờ KIM MÃ NGỌC ĐƯỜNG với ai ?
- Nho Thuật 儒術 : Học thuật của Nho gia.
- Quảng Hạ 廣廈...Tế Chiên 細旃 : Điển tích, có xuất xứ từ Hậu Hán Thư-Vương Kiết Truyện《漢書·王吉傳》:“Phù quảng hạ chi hạ, tế chiên chi thượng, minh sư cư tiền, khuyến tụng tại hậu 夫廣夏之下,细旃之上,明師居前,勸誦在后”. Có nghĩa : "Hễ là ngồi dưới căn nhà lớn, trên tấm nệm êm, đó là bậc thầy giỏi ngồi trước, sẽ khuyến khích ta học hành ở sau đó".
* Nghĩa bài thơ :
Đề Bức Hoạ Hình của Đại Học Sĩ VÕ VĨNH TRINH
Sáu mươi năm chuyên cần học tập dưới một ngọn đèn xanh leo lét và một quyển sách đã ngã sang màu vàng. Bây giờ thì đã thành danh như bậc Hàn Lâm sống ưu du tự tại như thần tiên rồi. Lại nuôi chí thực hành đạo Nho như những thánh hiền đi trước; làm bậc thầy ngồi trong học đường lớn trên tấm nệm êm mà giảng dạy tứ thư ngũ kinh.
Đọc bài thơ trên ta thấy được nhà vua đã xem trọng Võ Vĩnh Trinh biết bao. Xem ông như là một bậc thầy chịu thương chịu khó học tập và sau khi thành đạt lại ra sức truyền bá và giảng dạy đạo Nho cho người đời sau.
* Diễn Nôm :
ĐỀ ĐẠI HỌC SĨ VÕ VĨNH TRINH HỌA TƯỢNG
Đèn sách chuyên cần sáu chục năm,
Ngọc đường kim mã đã an tâm.
Phát dương Nho học theo tiền thánh,
Nhà rộng ngồi cao giảng ngũ kinh.
Lục bát :
Sách đèn sáu chục năm dư,
Ngọc đường kim mã giờ như tiên thần.
Hoằng dương Nho học tiền nhân,
Giảng kinh nhà rộng xa gần đều khen.
Đỗ Chiêu Đức diễn Nôm