*CHÚ THÍCH :

   - Đà Nẵng 沱曩 : là Thương cảng lớn nhất miền Trung trên cửa sông Hàn ở Quảng Nam, tàu bè ngoại quốc lui tới nhiều, buôn bán phát đạt, là nhượng địa của ta cho  Pháp lúc bấy giờ.

   - Hà Do 何由  : là Vì lý do gì ?

   - Thỉ Xà 豕蛇 : là Heo Rắn, do thành ngữ "Phong Thỉ Trường Xà 封豕長蛇" mà ra. Có nghĩa là "Lợn to rắn dài", thường dùng để chỉ những kẻ tham lam hung bạo; trong bài thơ chỉ những người Châu Âu như Pháp Tây ban Nha, Bồ Đào Nha ...

   - Nội Phụ 內埠 : là Bến cảng cho ghe thuyền lui tới buôn bán trong nước.

   - Tam Tài 三才 : Theo sách Tam Tự Kinh thì TAM TÀI là Thiên Địa Nhân, còn ở đây dùng để chỉ lá cờ Tam Sắc ba màu Xanh Trắng Đỏ của Pháp.

   - Trùng Quan 重關 : là Cửa quan ải trùng lắp, ở đây chỉ cửa quan của ta và cửa quan của Pháp.

   - An Năng 安能 : là Nghi vấn tự, có nghĩa : Làm sao có thể ... được ?

   - Tái khởi 再起 : là Lại khơi dậy. AN NĂNG TÁI KHỞI là Làm thế nào để có thể khơi dậy...được.

   - Cộng Vãn 共挽 : là Cùng nhau vãn hồi, cùng nhau làm lại...

* NGHĨA BÀI THƠ :

                                  CẢM HOÀI về Cửa Khẩu ĐÀ NẴNG

             Nơi đây vì cớ chi mà lại nổi lên một trận chiến tranh giao phong với nhau, để đến nỗi bây giờ khắp nơi những lợn lòi rắn độc, những người xấu xa hung ác ngang dọc tới lui. Tàu cặp vào bến cảng thương buôn đều phấp phới lá cờ tam tài, còn xe thì chạy một lèo xuyên qua cả hai cửa quan ải. Sông núi nước non cũ chìm trong tiếng sáo của làng bên, và lầu các nhà ai đang nhuộm buồn dưới ánh nắng chiều. Làm thế nào để có thể khơi dậy tinh thần của Trần Hưng Đạo để cùng nhau làm lại cái chiến công hiển hách vĩ đại của trận Bạch Đằng Giang đây ?!

            Chữ ĐỊCH 笛 là Cây sáo, là Tiếng sáo, nên LÂN ĐỊCH 鄰笛 là Tiếng sáo của vùng lận cận, là tiếng sáo của làng bên cạnh. Nhưng ĐỊCH 笛 cũng là tiếng Còi Hụ, như Cảnh Địch 警笛 là Tiếng còi hụ báo động của cảnh sát. Trong bài thơ trên, LÂN ĐỊCH có thể là chỉ tiếng còi hụ của các chiếc tàu buôn Pháp đang đậu gần  ở bến Đà Nẵng. Còn LÂU CÁC 樓閣 ở đây cũng có thể là những dãy nhà lầu do người Pháp xây dựng nên, nên cụ Trần Qúy Cáp mới mĩa mai bằng hai chữ THÙY GIA 誰家 là Nhà ai ? Những dãy nhà lầu nầy là nhà của ai mà lại nằm trong ánh nắng chiều của xứ ta vậy ?! Cho nên, mới đưa đến hai câu kết là : " Muốn làm sao cho được như Hưng Đạo Đại Vương làm sống lại trận Bạch Đằng Giang oai hùng để đánh đuổi quân xâm lược ra khỏi bờ cỏi non sông !"

* DIỄN NÔM :

                           ĐÀ NẴNG CẢM HOÀI

                    Hà cớ nơi nầy nổi chiến tranh,

                    Nên nay heo rắn mặc tung hoành.

                    Thuyền buôn ba sắc cờ phe phẩy,

                    Cửa ải một lèo xe lướt nhanh.

                    Non nước sơn hà còi hụ vẳng,

                    Nhà ai lầu các nắng chiều hanh.

                    Làm sao sống lại Trần Hưng Đạo,

                    Vang vội Bạch Đằng tỏ rạng danh !

    Lục bát :

                    Cớ sao gây sự chiến tranh,

                    Bây giờ lợn rắn tranh giành ra oai.

                    Thuyền buôn ba sắc cờ bay,

                    Cửa quan xe chạy thẳng ngay một lèo.

                    Nước non còi hụ buồn thiu,

                    Lâu đài ai đó nắng chiều giăng giăng.

                    Làm sao dựng lại Bạch Đằng,

                    Đại Vương Hưng Đạo vang lừng sử xanh !

                                                             Đỗ Chiêu Đức