Lâm Ấp Khu Liên thác quốc cơ

Thế lực lăng lê cái hải thùy

Chỉ nhân bất thiện sự thời biến

Cánh sử Tam Phan cận kiết di

Di tích như kim duy cổ tháp

Thảo thụ tiêu điều . thu táp táp

Giang san y cựu khách đăng lâm

Độc điếu tàn dương hoàn ẩm khấp

                          Trương gia Mô

phóng dịch

                                                              CỔ THÁP CHIÊM THÀNH

Từ xưa dựng nước nơi đây

Hùng tâm bám biển đêm ngày lo toan

Ấy ai hèn yếu chóng quên

Để cho sông núi lặng chìm vào mơ

Đền thiêng còn đó trơ trơ

Ruộng nương rừng thẳm bây giờ tiêu tan

Lên cao nghẹn tủi khóc than

Anh hùng đâu hết , chiều tàn hỏi ai

                                                       C.D.M.

           Trương Gia Mô (1866-1929) hiệu Cúc Nông, tên tự lúc đầu là Sư Thánh sau đổi là Sư Quản, biệt hiệu Hoài Huyền Tử, khi làm quan ở Huế, còn được gọi là Nghè Mô; là sĩ phu và quan đại thần triều Nguyễn, và là nhà thơ Việt Nam ở những năm đầu thế kỷ 20.                 

Thầy ơi,

     Đỗ Chiêu Đức xin được viết lại bài thơ của Cụ Trương Gia Mô mà Thầy đã đăng bằng tiếng Hán Cổ sau đây :

 Đăng Chiêm Thành cổ tháp                    登占城古塔

Lâm Ấp Khu Liên thác quốc cơ,                   林邑區連托國基，       

 Thế lực lăng lê cái hải thùy.                    勢力淩厲蓋海陲 .   

 Chỉ nhân bất thiện sự thời biến,                   祇因不善事時變，

 Cánh sử Tam Phan cận Kiết Di.                      更使三藩近吉夷.

Di tích như kim duy cổ tháp,                            遺蹟如今唯古塔，

Thảo thụ tiêu điều thu táp táp.                        草樹蕭條秋颯颯。

 Giang san y cựu khách đăng lâm,                江山依舊客登臨，

 Độc điếu tàn dương hoàn ẩm khấp.           獨吊殘陽還飲泣。

                   Trương gia Mô                            張家模

NGHĨA BÀI THƠ :

                               LÊN THÁP CỔ của CHIÊM THÀNH.

         Nối liền các khu vực của xứ Lâm Ấp lại, đó chính là cái cơ ngơi lập quốc của nước Chiêm Thành đó. Cái thế lực mạnh mẽ xuyên suốt bao trùm cả một dãi đất liền với bờ biển. Nhưng... chỉ vì không giỏi ứng biến với sự đổi thay của thời cuộc, nên mới khiến cho Tam Phan ( có thể là chỉ Phan Rang, Phan Rí, Phan Thiết ) gần gũi với Kiết Di (?) hơn. 

            Di tích hiện nay duy chỉ còn xót lại những Tháp cổ mà thôi. Cây cỏ tiêu điều, gió thu hiu hắt, giang sơn  vẫn như cũ, khi khách lên tháp để ngắm nhìn, thì chỉ riêng mình xót xa thương tiếc, nuốt lệ trong ánh nắng chiều tà mà thôi !

        Đọc bài thơ nầy làm ta ngậm ngùi nhớ lại bài hát HẬN ĐỒ BÀN của Nhạc sĩ XUÂN TIÊN...

.......Rừng hoang vu ! 

 Vùi lấp bao nhiêu uất căm hận thù 

 Ngàn gió ru

 Muôn tiếng vang trong tối tăm mịt mù. 

 Vạc kêu sương ! 

 Buồn nhắc đây bao lúc xưa quật cường. 

 Ðàn đóm vương 

 Như bóng ai trong lúc đêm trường về. 

Rừng trầm cô tịch 

 Ðèo cao thác sâu

 Ðồi hoang suối reo

 Hoang vắng cheo leo

 Ngàn muôn tiếng âm 

 Tháng, năm buồn ngân...âm thầm... 

 hòa bài hận vong quốc cạ

Người xưa đâu ? 

 Mà tháp thiêng cao đứng như buồn rầụ

Lầu các đâu ?

 Nay thấy chăng rừng xanh xanh một màụ ........ 

CHÚ THÍCH :

        LÂM ẤP  林邑國 / 臨邑國: Lâm Ấp Quốc có thể coi là một vương quốc đã tồn tại từ khoảng năm 192 đến khoảng năm 605, tại vùng đất từ Quảng Bình đến Quảng Nam. Vương quốc này được coi là giai đoạn khởi đầu cho lịch sử Chăm Pa độc lập.

        Chiêm Thành 占城 : là tên gọi của vương quốc Chăm Pa (tiếng Phạn: Campanagara) trong sử sách Việt Nam từ 877 đến 1693. Trước 859 Việt Nam gọi vương quốc này là Hoàn Vương. Đầu thế kỷ thứ 11, Chiêm Thành bao gồm 4 tiểu vương quốc là: Amaravati (vùng Quảng Nam, Đà Nẵng ngày nay, và vùng Bình - Trị - Thiên nhưng sau này bị sáp nhập vào Đại Việt), Vijaya (vùng Quảng Ngãi, Bình Định ngày nay), Kauthara (vùng Phú Yên, Khánh Hòa ngày nay) và Panduranga (vùng Ninh Thuận và Bình Thuận ngày nay).

        KIẾT Di :Còn chưa biết là để ám chỉ vùng đất nào.

        THU TÁP TÁP : là Gió thu xào xạc.

        ĐỘC ĐIẾU : là Riêng mình thương xót. ĐIẾU ở đây chỉ sự Tiếc Thương Ngậm Ngùi, chứ không phải là Điếu tang người chết.

       ẨM KHẤP : ẨM là Uống, KHẤP là Khóc. UỐNG cái KHÓC, có nghĩa là NUỐT LỆ NGẬM NGÙI.

DIỄN NÔM :

          Đây là bài Thất ngôn Cổ Phong gồm 2 vế 8 câu, nên không cần phải chú trọng đến đối xứng, rất dễ dịch :

            Lâm Ấp nước non ôi hùng vĩ,

            Bao trùm một dãy biển bờ ni.

            Chỉ vì không khéo xoay thời cuộc,

            Nên khiến Tam Phan nhập Kiết Di.

            Còn đến hôm nay duy cổ tháp,

            Cỏ cây tàn úa gió thu xuy.

            Núi sông vẫn thế nao lòng khách, 

            Nuốt lệ nắng chiều thương cảm bi !