Mùa xuân năm Thượng Nguyên thứ hai đời Đường (761), Đỗ Phủ đã năm mươi tuổi. Lúc bấy giờ ông đang định cư nơi đất Thục với một ngôi thảo đường (nhà cỏ) ở đầu các khe suối vùng ngoại ô của Thành Đô. Sau những năm lưu ly loạn lạc, đây là thời gian ông được sống an nhàn nơi thảo dã. Bài KHÁCH CHÍ được làm trong khoảng thời gian nầy.

* CHÚ THÍCH :

    - XÁ 舍 : là Nhà trọ, Quán trọ. Chỉ nhà cất sơ sài, thường dùng để chỉ nhà của mình ở, như TỆ XÁ 敝舍 (gọi nhà của người ta là QÚY PHỦ 貴府). 

    - ÂU 鷗 : là chim Hải âu.

    - DUYÊN 緣 : là Duyên cớ, nên có nghĩa là VÌ...

    - BÀN TÔN 盤飧 : BÀN là Mâm, TÔN là Bửa ăn thường; nên BÀN TÔN là bửa ăn xoàng, bửa ăn đạm bạc.

    - CỰU PHÔI 舊醅 : CỰU là cũ, PHÔI là Ủ (rượu cho lên men); CỰU PHÔI ở đây chỉ rượu có sẵn ở trong nhà (để dành không dám uống) chỉ đem ra đãi khách.

    - KHẲNG DỮ 肯與 : là KHẲNG là Chịu, DỮ là Cùng; KHẲNG DỮ có nghĩa : Nếu như chịu cùng ...

    - LÂN ÔNG 鄰翁 : là Ông già hàng xóm.

    - CÁCH LY 隔籬 : CÁCH ở đây có nghĩa là Sát bên, LY là Hàng rào; Nên CÁCH LY là Sát bên rào.

* NGHĨA BÀI THƠ :

                                KHÁCH ĐẾN

       Phía nam phía bắc của nhà tôi ở đều là những dòng sông xuân xanh biếc, chỉ có những bầy chim hải âu ngày ngày bay lượn đến. Lối mòn phủ đầy hoa rụng chưa từng được quét vì khách (Hôm nay anh đến thăm nên mới được quét đây); và cánh cửa bằng cỏ bồng nầy hôm nay mới được mở ra vì bạn đến. Trên mâm chỉ có những thức ăn đạm bạc không có thêm được món ngon nào vì chợ ở rất xa; còn rượu thì chỉ là những thứ cũ kỹ ủ để dành, nhà nghèo nên không có mua rượu mới. Nếu bạn đồng ý cùng uống vài ly với ông hàng xóm, tôi sẽ cách rào gọi một tiếng ông ta sẽ cùng uống với chúng ta những cốc rượu thừa nầy.

       Cảnh nước sông xuân vắng lặng yên tĩnh thanh nhàn xung quanh ngôi nhà cỏ, chỉ có các con chim âu bay đến hằng ngày. Hôm nay con đường rụng đầy hoa được quét sạch, cánh cửa bằng cỏ lâu nay vẫn khép im ỉm, lại được mở ra vì : Có bạn đến chơi nhà ! Niềm vui của người ẩn cư được bạn bè nhớ đến ghé thăm, nhưng vì cảnh ẩn dật thanh bần không có cao lương mỹ vị để tiếp đãi bạn biền, cả rưọu cũng phải uống rượu cũ ủ lâu ngày sắp hóa chua vì chợ ở xa không đi mua rượu ngon được. Câu nầy lại làm cho ta nhớ đến Tam Nguyên Yên Đỗ Nguyễn Khuyến trong bài "Bạn Đến Chơi Nhà" :

                      Chả bấy lâu nay bác tới nhà,

                      Trẻ thời đi vắng chợ thời xa !...

      Bài thơ lại được kết với một niềm vui chan chứa, vô tư nhưng rất tự nhiên bộc lộ niềm vui với ý niệm chia xẻ cùng ông hàng xóm : Nếu bạn chịu, tôi sẽ hê ông hàng xóm đến cùng nhậu chung cho vui !

                 肯與鄰翁相對飲，   Khẳng dữ lân ông tương đối ẩm,

                 隔籬呼取盡餘杯。   Cách ly hô thủ tận dư bôi

DIỄN NÔM

                                                                                                            BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ

Mặt nam mặt bắc nước sông dài,

             Chỉ thấy chim âu lượn mỗi ngày.

             Nẻo vắng đầy hoa không khách quét,

             Cửa bồng luôn khép mở vì ai ...

             Chợ xa đạm bạc bày vài món,

             Rượu cũ nhà nghèo ủ mấy chai.

             Nếu chịu cùng ông hàng xóm nhậu,

             Cách rào một tiếng đến lai rai !...

Lục bát :

             Nước xuân nam bắc chảy dài,

             Chim âu bay lượn ngày ngày ven sông.

             Lối mòn hoa rụng đầy sân,

             Cửa bồng luôn khép, mở mừng bạn ta.

             Lèo tèo món nhậu chợ xa,

             Nhà nghèo rượu cũ ủ đà bao năm.

             Thích cùng ông lão đông lân.

             Cách rào một tiếng đến cùng nâng ly !

                                                     Đỗ Chiêu Đức

++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

 Loc Nguyen <mailoc4000@yahoo.com>

To:Chieu Duc

Sep 2 at 9:54 PM

Chiêu Đức ơi ,

Đọc đã quá, nghĩ đến người khảo cứu soạn thảo rồi công phu gõ máy mà thấy thương và khâm phục .

Xin đa tạ ông thầy.

Thân mến

Mailoc