* Chú thích :

  - MẶC 墨 : là Thỏi mực Tàu; Mực của ngày xưa dùng để viết bút lông.

  - Câu đầu TỔ PHỤ 祖父là Ông Nội, ý chỉ Tổ Tiên; DUY TÒNG 惟從 là Chỉ đi theo; DỊCH THỦY TÂN 易水津 : là Bến sông Dịch; nên câu đầu có nghĩa : Tổ tiên của mực chỉ theo hai bên bờ của dòng sông Dịch mà truyền đi... Vì, một dãy của Thái Hành Sơn quanh bờ sông Dịch sản xuất loại thông ba lá cho nhựa và khói thật đen, thật mịn, thật bóng để làm thành những thỏi mực Tàu ngày xưa.

  - Tán Hoạch 贊劃 : Tán đồng giúp đỡ cho các trù hoạch tính toán.

  - Vạn Chữ Ngư Bào Thục 萬杵魚胞熟 : CHỮ là Cái chày giã; NGƯ BÀO là Bong bóng cá (có nhiều chất nhựa); THỤC 熟 " là Chín, là nhuyễn. Nên VẠN CHỮ NGƯ BÀO THỤC có nghĩa : Giả một muôn lần cho bóng bóng cá nhuyễn ra (đễ làm chất nhựa pha vào mực). Theo như thơ của Khất Triết Đốc 契哲篤 đời Nguyên :

               魚胞萬杵成玄玉， NGƯ BÀO VẠN CHỮ thành huyền ngọc,

               應是柯仙得妙傳。 Ưng thị Kha tiên đắc diệu truyền. 

    Có nghĩa :

   Giã muôn lần cho bong bóng cá nhuyễn ra thành ngọc đen,

               Đó là do Kha Tiên truyền cho bí kíp kỳ diệu đó.

  - Kinh Thiên Vĩ Địa 經天緯地 : KINH là Kinh tuyến, là đường dọc; VĨ là Vĩ Tuyến, là đường ngang; cho nên KINH THIÊN VĨ ĐỊA là Trời dọc đất ngang, như cụ Nguyễn Công Trứ đã nói :

                        Vòng trời đất dọc ngang ngang dọc !

* Nghĩa bài thơ :

                                           MỰC

       Tổ tiên (của MỰC) vốn dĩ được truyền dọc theo bờ sông Dịch (trong dãy núi Thái Hành Sơn). Đã giúp đỡ cho các văn thơ thêm sức mạnh có thể quét sạch trăm ngàn quân lính. Khá thương thay phải trải qua muôn ngàn lần chày giã bóng cá cho nhuyễn (để hòa vào mực), nên mới có được những áng văn dọc ngang trời đất để cho người đời ngưỡng mộ !

* Diễn Nôm :

                                MẶC

                Dịch Thủy tổ tiên dọc bến sông,

                Giúp văn từ mạnh quét ngàn quân.

                Khá thương chày giã muôn muôn lượt,

                Mới được dọc ngang trời đất văn !

    Lục bát :

                Tổ tiên sông Dịch theo bờ,

                Quét ngàn quân địch văn nhờ vào đây.

                Muôn lần chày giã thương thay,

                Dọc ngang trời đấy văn bài từ ta !

                                           Đỗ Chiêu Đức diễn Nôm