* Chú Thích :

  - Vân Đào Tuyết Lãng 雲濤雪浪 : Những đợt sóng cuồn cuộn như mây, vỗ vào nhau làm cho những hạt nước bắn tung tóe trắng xóa như tuyết rơi.

  - Chỉ Trụ Trung Lưu Ngật Nhất San 砥柱中流屹一山 : Một ngọn núi đứng sừng sững vươn lên giữa dòng nước chảy (chỉ ngọn núi Quân Sơn ở giữa Hồ Động Đình).

  - Hạc Tích 鶴蹟 : Vết tích của chim hạc; ở đây chỉ dấu chân hạc.

  - Phi Hồn 妃魂 : Chỉ hồn phách của hai bà Tương Phi là Nga Hoàng và Nữ Anh. Theo tích vua Thuấn chết ở cuối sông Tương, nơi chảy vào hồ Động Đình. Hai bà phi là Nga Hoàng và Nữ Anh tìm đến khóc chồng suốt chín ngày chín đêm, máu và nước mắt hòa vào nhau bắn tung toé khắp rừng trúc hai bên bờ, làm cho tất cả các cây trúc ở đây đều có lốm đốm các vết màu đỏ, màu nâu, màu tím rất đẹp, gọi là TƯƠNG PHI TRÚC 湘妃竹 như những hình ảnh kèm theo sau đây.

- Ngân Ban 痕斑 : NGÂN là Vết sẹo (thẹo), BAN là cái Vệt, cái Đốm. nên NGÂN BAN là Các vết các vệt lốm đốm  (trên cái gì đó...)

  - Noãn Phá 卵破 : là Trứng nứt ra.

  - Hồng Mông 洪蒙 : là Thuở trời đất còn mờ mịt khi mới được tạo lập ra.

  - Hạo Diễu 浩渺 : là mênh mông bát ngát, diệu vợi bao la.

  - Tiện 羡 : là Tiện Mộ  羨慕, là Hâm mộ, ái mộ, ngưỡng mộ.

* Nghĩa bài thơ :

                                   Hồ ĐỘNG ĐÌNH

       Những đợt sóng cuồn cuộn như mây, vỗ vào nhau làm cho những hạt nước bắn tung tóe trắng xóa như tuyết rơi khắp bốn phương trời mênh mông mờ mịt. Ngọn núi Quân Sơn sừng sững như dựng đứng giữa dòng chảy của lòng hồ. Những vết chân hạc không đến được nơi nầy, chỉ trơ trọi có mấy cây thông già; Hồn của hai bà Tương Phi như còn phảng phất đâu đây còn in ngấn lệ trên thân cây tre trúc. Trời nước lẫn lộn mịt mờ như mới từ trong trứng vỡ ra sau buổi hồng hoang, và mặt trời mặt trăng như bèo dạt hoa trôi trong khoảng không mênh mông bát ngát nầy. Cỏ chỉ cỏ lan hai bên bờ tạo nên niềm cảm hứng vô cùng, một tấm lòng chỉ ước ao ngưỡng mộ sao cho được nhàn tản như những con chim âu trắng đang tự do bay lượn trên hồ nước !

* Diễn Nôm :

                                                        ĐỘNG ĐÌNH HỒ

                               Như mây như tuyết sóng mênh mông,

                 Sừng sững Quân Sơn đứng giữa dòng.

                 Dấu hạc bặt tăm thông lão cỗi,

                 Hồn Phi còn đó trúc nâu hồng.

                 Đất trời tựa nhập sau hoang hóa

                 Nhật nguyệt như bèo giữa cõi không.

                 Cỏ chỉ cỏ lan thêm hứng thú,

                 Ước như âu trắng lượn thong dong. 

     Lục bát :    

                 Sóng như mây tuyết chập chùng,

                 Quân Sơn sừng sửng giữa dòng nước trôi.

                 Bặc tăm dấu hạc thông còi,

                 Hồn Tương Phi đó rạng ngời dấu tre.

                 Càn khôn hỗn độn chưa chia,

                 Trời trăng mây nước bèo kia bềnh bồng.

                 Cỏ lan cỏ chỉ hứng lòng,

                 Ước như âu trắng thong dong bên trời !

  nnnnnnnnnnnnnnĐỗ chiêu Đức