Lý Trường Hà sưu tầm

Ngày 27-06-1934, đổi tên quận Cái Răng thành quận Châu

Lịch sử hành chính

Đất Cần Thơ ngày nay được chính thức có tên trên dư đồ nước Việt vào năm 1739 với tên gọi Trấn Giang, do Mạc Thiên Tích có công khai phá cùng thời với đất Cà Mau, Rạch Giá và Bắc Bạc Liêu. Sau đó cùng sáp nhập vào đất Hà Tiên. Mạc Thiên Tích đã sớm nhận thấy vị trí chiến lược của Trấn Giang - là hậu cứ vững chắc cho Hà Tiên trong việc chống lại quân Xiêm và quân Chân Lạp - nên đã tập trung xây dựng nơi đây thành Thủ sở với các thế mạnh cả về quân sự lẫn kinh tế và văn hoá.

Năm 1771, quân Xiêm tấn công Hà Tiên nhưng không chiếm được Trấn Giang. Năm 1774, nghĩa quân Tây Sơn kéo quân vào Nam đánh chiếm thành Gia Định, sau đó kéo xuống miền Tây và Trấn Giang. Sau trận Rạch Gầm Xoài Mút (01-1785), năm 1787, quân Tây Sơn rút khỏi các dinh trấn miền Tây, Trấn Giang trở lại dưới quyền bảo hộ của nhà Nguyễn. Suốt thập niên 70 của thế kỷ XVIII, Trấn Giang trở thành một cứ điểm quan trọng và phát triển mạnh trong bối cảnh lịch sử đầy xáo động.

Năm 1808, dưới triều vua Gia Long, đất Trấn Giang thuộc trấn Vĩnh Thanh (trước đó từng có tên là dinh Long Hồ, dinh Hoằng Trấn, Vĩnh Trấn), một trong 5 trấn của Gia Định bấy giờ là: Phiên An, Biên Hoà, Vĩnh Thanh, Định Tường và Hà Tiên. Năm 1832, dưới triều vua Minh Mạng, ngũ trấn được đổi thành lục tỉnh là Biên Hoà, Gia Định, Định Tường, Vĩnh Long, An Giang và Hà Tiên. Đất Cần Thơ ngày nay (tức Trấn Giang ngày xưa) được lập thành huyện Vĩnh Định và cắt về phủ Tân Thành, tỉnh An Giang. Năm 1839, vua Minh Mạng lại đổi tên huyện Vĩnh Định thành huyện Phong Phú, và cho thuộc về phủ Tịnh Biên, tỉnh An Giang.

Thời Pháp, huyện Phong Phú được nhiều lần sáp nhập với các vùng lân cận. Ngày 01-01-1868, Pháp lập hạt thanh tra Cần Thơ. Ngày 05-06-1871, giải thể hạt Cần Thơ, nhập vào hạt Sa Đéc. Ngày 30-04-1872, lấy đất của hạt thanh tra Cần Thơ cũ hợp với hạt thanh tra Bắc Trang thành hạt thanh tra Trà Ôn, gồm 11 tổng: tổng An Tường với 18 thôn, tổng Bình Lễ với 9 thôn, tổng Định Bảo với 14 thôn, tổng Định An với 6 thôn, tổng Định Phong với 8 thôn, tổng Định Thành với 7 thôn, tổng Định Thới với 14 thôn, tổng Thành Trị với 11 thôn, tổng Thới Bảo Thổ với 13 thôn, tổng Tuân Giáo với 22 thôn, tổng Tuân Lễ với 7 thôn. Lỵ sở của hạt đặt tại chợ Cái Răng.

Ngày 23-03-1876, hạt thanh tra Trà Ôn đổi tên thành hạt tham biện Cần Thơ, lỵ sở đặt tại chợ Cần Thơ, gồm 9 tổng: tổng An Trường với 11 làng, tổng Bình Lễ với 10 làng, tổng Định An với 6 làng, tổng Định Bảo với 11 làng, tổng Định Thới với 10 làng, tổng Thành Trị với 9 làng, tổng Thới Bảo Thổ với 8 làng, tổng Tuân Giáo với 15 làng, tổng Định Hoà với 10 làng.

Từ ngày 01-01-1900, hạt Cần Thơ đổi thành tỉnh Cần Thơ. Năm 1913, lập thêm 4 quận: Châu Thành, Cầu Kè, Ô Môn, Rạch Gòi. Năm 1917, giải thể quận Rạch Gòi thành lập quận Phụng Hiệp. Ngày 10-07-1921, tỉnh Cần Thơ được sắp xếp lại gồm các quận: Châu Thành, Cầu Kè, Ô Môn, Trà Ôn. Ngày 24-12-1932, địa bàn tỉnh Cần Thơ được chia lại thành 5 quận:

- Cái Răng: tỉnh lỵ, gồm 1 tổng của quận Châu Thành với một tổng của quận Trà Ôn cũ.

- Ô Môn có 2 tổng

- Phụng Hiệp: có 2 tổng

- Cái Vồn: gồm 1 tổng của quận Châu Thành và 1 tổng của quận Trà Ôn cũ

- Cầu Kè: có 2 tổng

Ngày 27-06-1934, đổi tên quận Cái Răng thành quận Châu Thành, quận Cái Vồ thành quận Trà Ôn. Ngày 22-10-1956, tỉnh Cần Thơ đổi thành tỉnh Phong Dinh. Năm 1961, tách một phần đất của tỉnh Phong Dinh thành lập tỉnh Chương Thiện, đồng thời phân chia lại địa giới hành chính của hai tỉnh này. Năm 1966, thị xã Vị Thanh được thành lập và thuộc tỉnh Cần Thơ. Năm 1972, thị xã Cần Thơ được nâng cấp thành thành phố, tỉnh lỵ tỉnh Cần Thơ.

Sau 30-04-1975, tỉnh Phong Dinh hợp nhất với tỉnh Ba Xuyên và tỉnh Chương Thiện thành tỉnh Hậu Giang. Tỉnh Hậu Giang lúc này bao gồm:

- Thành phố Cần Thơ với 15 phường và 7 xã

- Thị xã Sóc Trăng với 6 phường

- Huyện Thốt Nốt với thị trấn Thốt Nốt và 12 xã

- Huyện Ô Môn với thị trấn Ô Môn và 12 xã

- Huyện Châu Thành với thị trấn Cái Răng và 13 xã

- Huyện Phụng Hiệp với thị trấn Phụng Hiệp và 11 xã

- Huyện Long Mỹ với thị trấn Long Mỹ và 9 xã

- Huyện Vị Thanh với thị trấn Vị Thanh và 10 xã

- Huyện Kế Sách với thị trấn Kế Sách và 12 xã

- Huyện Mỹ Tú với thị trấn Huỳnh Hữu Nghĩa và 15 xã

- Huyện Mỹ Xuyên với thị trấn Mỹ Xuyên và 15 xã

- Huyện Thạnh Trị với thị trấn Phú Lộc, thị trấn Ngã Năm và 12 xã

- Huyện Long Phú với thị trấn Long Phú và 17 xã

- Huyện Vĩnh Châu với thị trấn Vĩnh Châu và 9 xã

Ngày 26-12-1991, Quốc hội Việt Nam ban hành Nghị quyết chia tỉnh Hậu Giang thành tỉnh Cần Thơ và tỉnh Sóc Trăng. Tỉnh Cần Thơ gồm thành phố Cần Thơ và 6 huyện: Thốt Nốt, Ô Môn, Châu Thành, Long Mỹ, Phụng Hiệp, Vị Thanh.

Ngày 01-07-1999, Chính phủ Việt Nam ban hành Nghị định số 45/1999/NĐ-CP, tách một phần diện tích huyện Vị Thanh tái lập thị xã Vị Thanh, phần còn lại của huyện Vị Thanh đổi tên thành huyện Vị Thủy. Ngày 06-11-2000, Chính phủ Việt Nam ban hành Nghị định số 64/2000/NĐ-CP, thành lập huyện Châu Thành A, tỉnh Cần Thơ trên cơ sở tách 22.139 ha diện tích tự nhiên và 163.357 nhân khẩu của huyện Châu Thành.

Ngày 26-11-2003, Quốc Hội Việt Nam thông qua Nghị quyết số 22/2003/QH11, về việc chia và điều chỉnh địa giới hành chính một số tỉnh. Theo đó, chia tỉnh Cần Thơ thành thành phố Cần Thơ trực thuộc trung ương và tỉnh Hậu Giang. Theo nội dung Nghị quyết, thành phố Cần Thơ trực thuộc trung ương có diện tích tự nhiên là 138.959,99 ha và dân số hiện tại là 1.112.121 người, bao gồm: diện tích và số dân của thành phố Cần Thơ; huyện Ô Môn; huyện Thốt Nốt; một phần của huyện Châu Thành, bao gồm: thị trấn Cái Răng; các ấp Thạnh Mỹ, Thạnh Huề, Thạnh Thắng, Yên Hạ và 176 ha diện tích cùng với 2.216 người của ấp Phú Quốc thuộc xã Đông Thạnh; các ấp Thạnh Hoá, Thạnh Hưng, Thạnh Thuận, An Hưng, Thạnh Phú, Phú Khánh, Khánh Bình và 254,19 ha diện tích cùng với 1.806 người của ấp Phú Hưng thuộc xã Phú An; các ấp Phú Thành, Phú Thạnh, Phú Thuận, Phú Thuận A và 304,61 ha diện tích cùng với 1.262 người của ấp Phú Lợi thuộc xã Đông Phú; một phần của huyện Châu Thành A, bao gồm: xã Trường Long; xã Nhơn Ái; xã Nhơn Nghĩa; ấp Tân Thạnh Đông và 84,7 ha diện tích cùng với 640 người của ấp Tân Thạnh Tây thuộc xã Tân Phú Thạnh.

- Thành lập quận Ninh Kiều trên cơ sở toàn bộ diện tích tự nhiên và dân số của các phường: Cái Khế, An Hoà, Thới Bình, An Nghiệp, An Cư, An Hội, Tân An, An Lạc, An Phú, Xuân Khánh, Hưng Lợi và xã An Bình (thuộc thành phố Cần Thơ cũ). Đổi xã An Bình thành phường An Bình. Quận Ninh Kiều có 2.922,04 ha diện tích tự nhiên và 206.213 nhân khẩu; có 12 đơn vị hành chính trực thuộc gồm các phường: Cái Khế, An Hoà, Thới Bình, An Nghiệp, An Cư, An Hội, Tân An, An Lạc, An Phú, Xuân Khánh, Hưng Lợi và An Bình

- Thành lập quận Bình Thủy trên cơ sở toàn bộ diện tích tự nhiên, dân số của các phường: Bình Thủy, An Thới, Trà Nóc và các xã: Long Hoà, Long Tuyền và Thới An Đông (thuộc thành phố Cần Thơ cũ). Đổi các xã Long Hoà, Long Tuyền, Thới An Đông thành các phường Long Hoà, Long Tuyền, Thới An Đông. Quận Bình Thủy sau khi được thành lập có 6.877,69 ha diện tích tự nhiên và 86.279 nhân khẩu; có 6 đơn vị hành chính trực thuộc gồm các phường: Bình Thủy, An Thới, Trà Nóc, Long Hoà, Long Tuyền, Thới An Đông.

- Thành lập quận Cái Răng trên cơ sở toàn bộ diện tích tự nhiên, dân số của phường Hưng Phú, xã Hưng Thạnh (thuộc thành phố Cần Thơ cũ); toàn bộ 246,37 ha diện tích tự nhiên và 13.968 nhân khẩu của thị trấn Cái Răng, 1.035,81 ha diện tích tự nhiên và 10.431 nhân khẩu của xã Đông Thạnh, 2.013,29 ha diện tích tự nhiên và 12.781 nhân khẩu của xã Đông Thạnh, 2.013,29 ha diện tích tự nhiên và 12.781 nhân khẩu của xã Phú An, 806,66 ha diện tích tự nhiên và 6.386 nhân khẩu của xã Đông Phú thuộc huyện Châu Thành; 531,52 ha diện tích tự nhiên và 6.339 nhân khẩu của xã Tân Phú Thạnh thuộc huyện Châu Thành A. Lần lượt thành lập các phường của quận Cái Răng như sau:

+ Thành lập phường Lê Bình trên cơ sở toàn bộ 246,37 ha diện tích tự nhiên và 13.968 nhân khẩu của thị trấn Cái Răng.

+ Thành lập phường Thường Thạnh trên cơ sở 1.035,81 ha diện tích tự nhiên và 10.431 nhân khẩu của xã Đông Thạnh (thuộc huyện Châu Thành).

+ Thành lập phường Phú Thứ trên cơ sở 2.013,29 ha diện tích tự nhiên và 12.781 nhân khẩu của xã Phú An (thuộc huyện Châu Thành).

+ Thành lập phường Tân Phú trên cơ sở 806,66 ha diện tích tự nhiên và 6.386 nhân khẩu của xã Đông Phú (thuộc huyện Châu Thành).

+ Thành lập phường Ba Láng trên cơ sở 531,52 ha diện tích tự nhiên và 6.339 nhân khẩu của xã Tân Phú Thạnh (thuộc huyện Châu Thành A).

+ Thành lập phường Hưng Thạnh trên cơ sở toàn bộ 867,15 ha diện tích tự nhiên và 8.249 nhân khẩu của xã Hưng Thạnh (thuộc thành phố Cân Thơ cũ)

Quận Cái Răng sau khi được thành lập có 6.253,43 ha diện tích tự nhiên và 74.942 nhân khẩu; có 7 đơn vị hành chính trực thuộc gồm các phường: Lê Bình, Thường Thạnh, Phú Thứ, Tân Phú, Ba Láng, Hưng Phú, Hưng Thạnh.

- Thành lập quận Ô Môn trên cơ sở toàn bộ diện tích, dân số của thị trấn Ô Môn và các xã Thới An, Phước Thới, Trường Lạc, 3.585,49 ha diện tích tự nhiên và 35.376 nhân khẩu của xã Thới Long thuộc huyện Ô Môn. Lần lượt thành lập các phường của quận Ô Môn như sau:

+ Thành lập phường Châu Văn Liêm trên cơ sở toàn bộ 1.658,42 ha diện tích tự nhiên và 30.485 nhân khẩu của thị trấn Ô Môn.

+ Thành lập phường Thới An trên cơ sở toàn bộ 2.430,62 ha diện tích tự nhiên và 26.474 nhân khẩu của xã Thới An.

+ Thành lập phường Phước Thới trên cơ sở toàn bộ 2.682,57 ha diện tích tự nhiên và 20.193 nhân khẩu của xã Phước Thới.

+ Thành lập phường Trường Lạc trên cơ sở toàn bộ 2.200,16 ha diện tích tự nhiên và 15.803 nhân khẩu của xã Trường Lạc.

+ Thành lập phường Phước Long trên cơ sở 3.585,49 ha diện tích tự nhiên và 35.376 nhân khẩu của xã Thới Long

Quận Ô Môn sau khi được thành lập có 12.557,26 ha diện tích tự nhiên và 128.331 nhân khẩu; có 5 đơn vị hành chính trực thuộc gồm các phường: Châu Văn Liêm, Thới An, Phước Thới, Trường Lạc, Thới Long.

- Thành lập huyện Phong Điền trên cơ sở toàn bộ diện tích tự nhiên, dân số của các xã Mỹ Khánh, Giai Xuân, Tấn Thới, Nhơn ái, Nhơn Nghĩa và Trường Long. Địa giới hành chính: Đông giáp quận Ninh Kiều, quận Cái Răng; Tây giáp huyện Cờ Đỏ; Nam giáp tỉnh Hậu Giang; Bắc giáp quận Bình Thủy, quận Ô Môn.

- Thành lập huyện Cờ Đỏ trên cơ sở toàn bộ diện tích tự nhiên, dân số của hai thị trấn: Thới Lai, Cờ Đỏ và các xã: Thới Thạnh, Định Môn, Thới Đông, Trường Thành, Trường Xuân, Trường Xuân A, Đông thuận, Xuân Thắng, Thới Lai, Đông Bình, Đông Hiệp và 69,81 ha diện tích tự nhiên và 13.017 nhân khẩu còn lại của xã Thới Lai thuộc huyện Ô Môn. Thành lập xã Thới Hưng trên cơ sở 6.981 ha diện tích tự nhiên và 13.017 nhân khẩu của xã Thới Long thuộc huyện Ô Môn. Huyện Cờ Đỏ sau khi được thành lập có 40.256,41 ha diện tích tự nhiên và 172.041 nhân khẩu; có 14 đơn vị hành chính trực thuộc gồm thị trấn Thới Lai, thị trấn Cờ Đỏ và 12 xã: Thới Thạnh, Định Môn, Thới Đông, Trường Thành, Trường Xuân, Trường Xuân A, Đông Thuận, Xuân Thắng, Thới Lai, Đông Bình, Đông Hiệp, Thới Hưng.

- Thành lập huyện Vĩnh Thạnh trên cơ sở toàn bộ diện tích tự nhiên và dân số của thị trấn Thạnh An và các xã: Thạnh An, Thạnh Lộc, Thạnh Quới, Thạnh Mỹ, Thạnh Phú, Thạnh Thắng, Trung Hưng và 2.811,47 ha diện tích tự nhiên và 19.171 nhân khẩu của xã Vĩnh Trinh thuộc huyện Thốt Nốt. Thành lập xã Vĩnh Trinh trên cơ sở 2.811,47 ha diện tích tự nhiên và 19.171 nhân khẩu của xã Vĩnh Trinh thuộc huyện Thốt Nốt. Huyện Vĩnh Thạnh sau khi được thành lập có 41.034,84 ha diện tích tự nhiên và 153.964 nhân khẩu; có 9 đơn vị hành chính trực thuộc gồm thị trấn Thạnh An và các xã: Thạnh Lộc, Thạnh Quới, Thạnh Mỹ, Thạnh Phú, Thạnh Thắng, Trung Hưng, Vĩnh Trinh.

- Thành lập huyện Thốt Nốt trên cơ sở toàn bộ diện tích tự nhiên và dân số của hai thị trấn Thốt Nốt và các xã: Thuận Hưng, Trung Nhứt, Tân Lộc, Trung Kiên, Trung An, Trung Thạnh, Thới Thuận và 85,94 ha diện tích tự nhiên và 1.618 nhân khẩu còn lại của xã Vĩnh Trinh. Sáp nhập 85,94 ha diện tích tự nhiên và 1.618 nhân khẩu (phần còn lại của xã Vĩnh Trinh) vào xã Thới Thuận. Huyện Thốt Nốt sau khi thành lập có 17.110,08 ha diện tích tự nhiên và 189.641 nhân khẩu; gồm 8 đơn vị hành chính trực thuộc là thị trấn Thốt Nốt và các xã Thuận Hưng, Trung Nhứt, Tân Lộc, Trung Kiên, Trung An, Trung Thạnh, Thới Thuận.

Thành phố Cần Thơ trực thuộc Trung ương sau khi điều chỉnh địa giới hành chính, thành lập các đơn vị hành chính trực thuộc có 138.959,99 ha diện tích tự nhiên và 1.112.121 nhân khẩu; gồm 8 đơn vị hành chính là 4 quận: Ninh Kiều, Bình Thủy, Cái Răng, Ô Môn và 4 huyện: Phong Điền, Cờ Đỏ, Vĩnh Thạnh, Thốt Nốt; có 67 đơn vị hành chính phường xã, thị trấn: 30 phường, 33 xã và 4 thị trấn.

Ngay 23-12-2008, Chính phủ Việt Nam ban hành Nghị định số 12/NĐ-CP, về việc điều chỉnh địa giới hành chính xã, thành lập xã thuộc huyện Thốt Nốt, huyện Vĩnh Thạnh, huyện Cờ Đỏ; thành lập quận Thốt Nốt và các phường trực thuộc; điều chỉnh địa giới hành chính huyện Cờ Đỏ để thành lập huyện Thới Lai thuộc thành phố Cần Thơ. Cụ thể như sau:

- Thành lập quận Thốt Nốt thuộc thành phố Cần Thơ trên cơ sở toàn bộ 11.780,74 ha diện tích tự nhiên và 160.580 nhân khẩu của huyện Thốt Nốt (bao gồm toàn bộ diện tích tự nhiên và nhân khẩu của thị trấn Thốt Nốt và các xã: Thới Thuận, Trung Nhứt, Trung Kiên, Thuận Hưng, Tân Hưng và Tân Lộc).

- Thành lập huyện Thới Lai thuộc thành phố Cần Thơ trên cơ sở điều chỉnh 25.566,30 ha diện tích tự nhiên và 126.842 nhân khẩu của huyện Cờ Đỏ (bao gồm toàn bộ diện tích tự nhiên và nhân khẩu của 13 đơn vị hành chính trực thuộc, gồm các xã: Thới Thạnh, Tân Thạnh, Định Môn, Trường Thành, Trường Xuân, Trường Xuân A, Trường Xuân B, Trường Thắng, Xuân Thắng, Thới Tân, Đông Bình, Đông Thuận và thị trấn Thới Lai).

Sau khi điều chỉnh, thành phố Cần Thơ có 140.161,60 ha diện tích tự nhiên và 1.147.067 nhân khẩu, có 9 đơn vị hành chính trực thuộc, bao gồm các quận: Ninh Kiều, Bình Thủy, Cái Răng, Ô Môn, Thốt Nốt và các huyện: Phong Điền, Cờ Đỏ, Thới Lai, Vĩnh Thạnh. Ngày 24-06-2009, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 889/QĐ-TTg công nhận thành phố Cần Thơ là đô thị loại I trực thuộc Trung ương.

Lịch sử tên gọi

Về tên gọi Cần Thơ hiện có nhiều cách giải thích khác nhau.

Theo nhà nghiên cứu Huỳnh Minh trong quyển Cần Thơ xưa và nay thì cho rằng: Ngày xưa, khi chưa lên ngôi, Nguyễn Ánh trong một lần du thuyền trên sông Hậu vào thủ sở Trấn Giang, cập bến Ninh Kiều. Đêm xuống, chúa Nguyễn nhìn vào ra bến sông, thấy thuyền bè đỗ dài tăm tắp, đèn đóm chiếu sáng lập lòe. Văng vẳng trên sông có tiếng ngâm thơ, hò hát, ̣đàn sáo nhịp nhàng. Thấy vậy chúa bèn đặt tên cho bến sông này là Cầm Thi giang. Về sau, do đọc trại thành Cần Thơ. Tên Cần Thơ bắt đầu dùng để chỉ tên sông, về sau thành tên đất, tên hạt, tên tỉnh, tên thành phố.

Một cách giải thích khác cho rằng, xưa ở hai bên bờ sông, dân chúng trồng nhiều rau cần và rau thơm. Mỗi khi người dân gánh rau đi bán thì cất tiếng rao:

Rau cần, rau thơm xanh mướt

Mau mua kẻo hết, chậm bước không còn

Hay

Rau cần lại với rau thơm

Phải chăng đất ấy rau thơm có nhiều

Do vậy mà người ta gọi là sông Cần Thơm, về sau do đọc trại mà thành Cần Thơ.

Lại có ý kiến cho rằng vùng đất này xưa kia của người Khmer. Đất này có nhiều tôm cá, đặc biệt là cá sặc gằng (loại cá to bằng bàn tay, thường dùng làm khô), người Khmer gọi cá này là Krantho. Người Việt do phát âm không chuẩn âm "Kr" nên đọc trại ra thành Cần Thơ. Sau này tên cá dùng để chỉ tên đất.

Cho đến nay, vẫn chưa có cơ sở khoa học nào để khẳng định tính đúng ̣đắn của các cách giải thích này, nhưng chính xác thì tên gọi Cần Thơ được người Pháp dùng lần đầu để đặt tên hạt vào năm 1868. Riêng đối với người dân miền Tây, Cần Thơ còn được biết đến với một tên gọi khác là Tây Đô, tức đô thị của miền Tây, thực ra Tây Đô không phải là tên gọi mà chỉ là biệt danh được nhiều người đặt cho vùng đất này.

LÝ TRƯỜNG HÀ

Sưu tầm

Chợ nổi C ái Răng qua thơ ca

Chợ đã nổi từ nửa đêm về sáng

Ta vẫn chìm từ giữa bữa hoàng hôn

Em treo bẹo Cái Răng Ba Láng

Ta thương hồ Vàm Xáng Cần Thơ

Ta giang hồ nửa giấc lơ mơ

Sóc Trăng Cà Mau An Giang Đồng Tháp

Ghe thương hồ ta không vẽ mắt

Tới đây cắm sào ta ngủ qua đêm

Cây trái rộn ràng từ vườn nhà em

Gọi ta dậy từ nửa đêm về sáng

Cắm cây sào tre bẹo hình bẹo dạng

Xôn xao xuồng ghe họp chợ chòng chành

Có những chàng trai cô gái thị thành

Làm khách giang hồ đi chơi chợ nổi

Cặp mạn thương hồ tự dưng bối rối

Mua trái sầu riêng mà lòng sầu chung

Đành giã từ nhau chợ nổi Cái Răng

Cô Sáu cười nụ đồng tiền lúng liếng

Anh Bảy dùng dằng cưa li rượu đế

Giá mà ta treo bẹo được lòng nhau

Huỳnh Kim

Quận ở phía Đông Nam của thành phố Cần Thơ; Bắc giáp quận Ninh Kiều, ranh giới là sông Cần Thơ; Nam giáp huyện Châu Thành của tỉnh Hậu Giang; Tây giáp huyện Phong Điền và một phần của huyện Châu Thành A, tỉnh Hậu Giang; Đông giáp sông Hậu, ngăn cách với tỉnh Vĩnh Long. Về hành chánh, quận bao gồm 7 phường là Hưng Phú, Hưng Thạnh, Tân Phú, Phú Thứ, Lê Bình, Ba Láng, Thường Thạnh.

Theo truyền thuyết, tên gọi Cái Răng xuất phát từ câu chuyện hồi đầu thời khẩn hoang, có con cá sấu rất lớn dạt vào đây, răng của nó cắm vào miệng đất này. Cuốn Tự vị tiếng nói miền Nam của Vương Hồng Sển cho biết: Cái Răng có nguồn gốc từ chữ Khmer “karan” nghĩa là “cà ràng” (ông táo). Người Khmer ở Xà Tón (Tri Tôn) làm rất nhiều karan đi bán khắp nơi. Lâu dần, mọi người phát âm karan thành Cái Răng.

Đặc sản nổi tiếng của quận là nem Cái Răng. Nem Cái Răng nổi tiếng khắp Nam Kỳ từ những năm 1950, bắt đầu với món nem nướng. Thuở ấy Cái Răng có một vài thương hiệu nem đến giờ vẫn còn dấu ấn trong lòng người Cái Răng và Cần Thơ như: Bá Lộc, Tư Khem, Giáo Minh, Tư Uẩn... Sau này, có một thời, nem Cái Răng bị thất truyền, không cạnh tranh lại với nem Lai Vung. Khoảng 20 năm trở lại đây, nem Cái Răng bắt đầu xuất hiện trở lại. Qua khỏi cầu Cái Răng về hướng Sóc Trăng, du khách sẽ bắt gặp nhiều sạp nem bên đường bày bán nem Cái Răng chính hiệu. Đến với Cái Răng, du khách còn được tham quan chợ nổi Cái Răng, chùa Phước Long, khu du lịch Ba Láng....Đặc biệt, trong tương lai, khi cầu Cần Thơ xây xong nối đôi bờ đông sông Hậu, quận sẽ càng có điều kiện phát triển tiềm năng kinh tế của mình, đặc biệt là du lịch.

Lịch sử

Cái Răng là quận của tỉnh Cần Thơ, được thành lập ngày 14-12-1932, do đổi tên từ quận Châu Thành, gồm tổng Định Bảo của quận Châu Thành cũ và tổng Định An của quận Trà Ôn cũ. Ngày 27-06-1934, quận được đổi tên lại là Châu Thành. Sau 30-04-1975, Cái Răng là thị trấn huyện lỵ của huyện Châu Thành, tỉnh Hậu Giang. Từ ngày 26-12-1991, thị trấn Cái Răng thuộc huyện Châu Thành, tỉnh Cần thơ.

Ngày 02-01-2004, Chính phủ Việt Nam ban hành Nghị định số 05/2004/NĐ-CP, về việc thành lập các quận Ninh Kiều, Bình Thủy, Cái Răng, Ô Môn, các huyện Phong Điền, Cờ Đỏ, Vĩnh Thạnh, Thốt Nốt và các xã, phường, thị trấn thuộc thành phố Cần Thơ trực thuộc Trung ương. Theo đó, quận Cái Răng được thành lập trên cơ sở toàn bộ diện tích tự nhiên, dân số của phường Hưng Phú, xã Hưng Thạnh (thuộc thành phố Cần Thơ cũ); toàn bộ 246,37 ha diện tích tự nhiên và 13.968 nhân khẩu của thị trấn Cái Răng, 1.035,81 ha diện tích tự nhiên và 10.431 nhân khẩu của xã Đông Thạnh, 2.013,29 ha diện tích tự nhiên và 12.781 nhân khẩu của xã Đông Thạnh, 2.013,29 ha diện tích tự nhiên và 12.781 nhân khẩu của xã Phú An, 806,66 ha diện tích tự nhiên và 6.386 nhân khẩu của xã Đông Phú thuộc huyện Châu Thành; 531,52 ha diện tích tự nhiên và 6.339 nhân khẩu của xã Tân Phú Thạnh thuộc huyện Châu Thành A. Quận Cái Răng có 6.253,43 ha diện tích tự nhiên và 74.942 nhân khẩu, có 7 đơn vị hành chính trực thuộc gồm các phường: Lê Bình, Thường Thạnh, Phú Thứ, Tân Phú, Ba Láng, Hưng Phú, Hưng Thạnh.

- Phường Lê Bình được thành lập trên cơ sở toàn bộ 246,37 ha diện tích tự nhiên và 13.968 nhân khẩu của thị trấn Cái Răng.

- Phường Thường Thạnh được thành lập trên cơ sở 1.035,81 ha diện tích tự nhiên và 10.431 nhân khẩu của xã Đông Thạnh (thuộc huyện Châu Thành).

- Phường Phú Thứ được thành lập trên cơ sở 2.013,29 ha diện tích tự nhiên và 12.781 nhân khẩu của xã Phú An (thuộc huyện Châu Thành).

- Phường Tân Phú được thành lập trên cơ sở 806,66 ha diện tích tự nhiên và 6.386 nhân khẩu của xã Đông Phú (thuộc huyện Châu Thành).

- Phường Ba Láng được thành lập trên cơ sở 531,52 ha diện tích tự nhiên và 6.339 nhân khẩu của xã Tân Phú Thạnh (thuộc huyện Châu Thành A).

- Phường Hưng Thạnh được thành lập trên cơ sở toàn bộ 867,15 ha diện tích tự nhiên và 8.249 nhân khẩu của xã Hưng Thạnh (thuộc thành phố Cân Thơ cũ).

Kinh tế

Là quận nằm ở cửa ngõ phía Nam của thành phố, có quốc lộ 1A đi qua, ngay từ khi mới thành lập, quận Cái Răng đã được xem là trọng điểm phát triển kinh tế của thành phố Cần Thơ. Thế mạnh kinh tế của quận là công nghiệp, trên địa bàn quận có các khu công nghiệp Hưng Phú I, Hưng Phú II, khu dân cư mới Nam sông Cần Thơ, khu chế biến dầu thực vật Cái Lân, cảng biển Cái Cui...

Ngành thương mại - du lịch cũng có bước phát triển mạnh. Năm 2004, giá trị ngành thương mại - dịch vụ tăng 6,74% so với năm 2003, chiếm 34,6% GDP của quận. Để đẩy mạnh tốc độ phát triển trong lĩnh vực này, chính quyền quận đang phối hợp với Sở Thương mại thành phố hoàn thành thủ tục thành lập chợ đầu mối nông sản ở khu vực Yên Thượng (phường Lê Bình), mở thêm hành lang cho thương mại Cái Răng phát triển.

Nông nghiệp ven đô là thế mạnh của các phường vành đai quận Cái Răng, theo kế hoạch phát triển đến năm 2010, quận sẽ quy hoạch vùng lúa cao sản, vườn cây ăn trái đặc sản. Đồng thời hình thành vành đai xanh, phục vụ rau tươi, rau sạch cho thành phố Cần Thơ. Ngoài ra còn đẩy mạnh chăn nuôi cá, phát triển cây kiểng.

Xã hội

Trong năm 2004, quận đã triển khai nhiều dự án phát triển hệ thống giao thông, trong đó nổi bật là tiến hành tráng nhựa tuyến đường Trần Hưng Đạo nối dài đến đường Hàng Gòn (phường Lê Bình), tuyến nối đường Lê Bình - Phú Thứ (giáp với tỉnh lộ 924), đường từ trung tâm quận đến sông Ba Láng, cùng với việc vận động nhân dân xây dựng và nâng cấp các tuyến giao thông nông thôn kết hợp với các tuyến đê bao chống lũ,...

Trên cơ sở kết hợp nhiều nguồn lực như nguồn vốn ngân sách của Trung ương, thành phố, phát hành trái phiếu, đặc biệt là huy động sự đóng góp của nhân dân, trong năm 2004, quận đã nâng cấp, sửa chữa, mở rộng và làm mới 94,73 km đường giao thông các loại và thi công hoàn thành đưa vào sử dụng 15 cây cầu. Với tổng kinh phí trên 36,6 tỷ đồng, trong đó phần đóng góp của nhân dân trên 28,4 tỷ đồng (theo giá cố định năm 1994, nếu tính theo giá thị trường là 200 tỷ đồng), qua hình thức hiến hoa màu, đất đai và sức lao động, Cái Răng trở thành mô hình đột phá của thành phố về huy động sức dân trong phát triển kết cấu hạ tầng.

Về công tác giáo dục đào tạo, quận đã chú trọng đào tạo nghề bậc cao đẳng, đại học đáp ứng nguồn nhân lực cho quận và thành phố. Phấn đấu đến năm 2010 sẽ có 20% dân số của quận trong độ tuổi lao động đạt trình độ đại học. Công tác chăm sóc sức khỏe đảm bảo chất lượng khám và điều trị; xây dựng bệnh viện đa khoa quận 50 giường, 7/7 trạm y tế đạt 10 tiêu chuẩn quốc gia về y tế; vận động các gia đình trong toàn quận không sinh con thứ ba. Từ ngày 05-05-2005, ngành y tế quận Cái Răng bắt đầu thực hiện khám chữa bệnh miễn phí cho trẻ em dưới 6 tuổi theo Nghị định 36/2005/NĐ-CP của Chính phủ.