Το ποιημα του Αρχιλοχου απο τον 7ο αιωνα π.Χ., γνωστο ως "Επωδη της Κολωνιας", ξεκινα με τον ποιητη που μιλα με μια κοπελα και την προκαλει. Τελειωνει ως εξης:
… κι αρπαξα την παρθενα την πλαγιασα στα ανθισμενα λουλουδια
την τυλιξα σε μαλακο μανδυα αγκαλιασα τον λαιμο της
που ειχε ακινητησει σαν απο ελαφακι κυνηγημενο
ψηλαφησα τα στηθη της απαλα
οπου αυτη αποκαλυψε το νεαρο της δερμα και την ηβη της προβαλε
κι εγω σφιγγοντας πανω μου το ωραιο της σωμα
χαϊδευοντας το ξανθο τριχωμα αφησα το λευκο μενος,
λευκ]ὸν ἀφῆκα μένος… Το λευκὸν μένος: το σπερμα. Η λεξη μένος συγγενευει με το ρημα μαινομαι, που θα πει: περιερχομαι εκτος εαυτου. Εκ-σταση. Για ο,τι σημερα εμεις ονομαζουμε "οργασμο" φαινεται πως οι Αρχαιοι δεν ειχαν δικη τους, ιδιαιτερη λεξη. Το ρημα ὀργάω σημαινει ετοιμαζομαι να γεννησω κατι, να φερω κατι στο φως - το δεντρο που παει να ξεπεταξει λουλουδια, η μολυσμενη πληγη που ειναι ετοιμη να πυορροησει. Ομως και τα κολπικα υγρα, και το ανδρικο σπερμα, αναβλυζουν οπως βγαινουν τα λουλουδια απο τα κλαδια και το πυον απο την πληγη. Ειδικοτερα στα ανθρωπινα πραγματα ὀργάω σημαινει ανυπομονω, ετοιμαζομαι, διεγειρομαι. Σαπφω:
Γιατι, αρκει να σε κοιταξω εστω για μια στιγμη, και λεξη δεν ανεβαινει στα χειλη μου, η γλωσσα μου, σπασμενη, βυθιζεται στη σιωπη, αμεσως μια λεπτη φλογα περνα κατω απο το δερμα μου, τα ματια μου παυουν να βλεπουν το παραμικρο και τ᾽ αυτια μου αρχιζουνε να βουιζουν. Ιδρωτας με πλημμυριζει και τρεμουλο με συνεπαιρνει ολοκληρη, γινομαι πιο χλωμη κι απο τη χλοη, και, στο σκοτισμενο μου λογικο, μου φαινεται πως παω να ξεψυχησω.
"...μια λεπτη φλογα περνα κατω απο το δερμα μου…" τραγουδα η Σαπφω. Οπως το σπιτι που πιανει φωτια και σε διωχνει, πρεπει να το αφησεις, ετσι κι εδω καιγεσαι ο ιδιος, πρεπει να φυγεις απο το σπιτι του εαυτου, ειναι το, με μια εκφραση του Πλατωνα, ερωτικον ομμα, η οψη του ερωμενου, που το πυρπολει. Σε αναγκαζει να εγκαταλειψεις το κλεισιμο στον εαυτο και να εκ-στασιαστεις στον Αλλο, που μονος αυτος, αν του δοθεις, αν σου δοθει, μπορει να κατασβεσει τη φλογα.
Ο οργαζων, βγαινοντας απο τον εαυτο του, μεταμορφωνεται. Ο οργασμος συμβαινει ως μεταμορφωση, ως μεταβαση σε μια αλλη μορφη. Γραφει ο γαλλος φιλοσοφος Alexandre Lacroix:
Πριν απο την συνουσια το προσωπο μεταμορφωνεται … Οσο μεγαλη και να 'ναι η εμπιστοσυνη, η η ηδονη μεταξυ των συντροφων, τα βλεμματα παντα τα διαπερνα ενας φοβος, η μια βουλιμια, μια νευρικη συσπαση. Αμεσως πριν απο τη διεισδυση κυριαρχει ενταση, συγκεντρωση των ανταγωνιστικων δυναμεων. Αγαπη και αποπλανηση εγγραφουν επανω τους ενα ολοσωμο τατουαζ πολεμου. Στη συνουσια μετεχουν η ορμη του κυνηγου κι ενα κρυφο ενστικτο αρπακτικου ζωου..
Το δυναμικο της ανδρικης φυσης εγκειται στη διεισδυση. Ειναι ιδιον του αντρα να ξανοιγεται σε στερια και σε θαλασσα και σε νεα πεδια δρασης, να εξερευνα το αγνωστο, να κατακτα τη γυναικα, να ρισκαρει ακομα και τη ζωη του, να κανει πολεμο. Ψαραντωνης, Εχω μια τιγρη μεσα μου:
Όρη, λαγκαδια και γκρεμνα με σπρωχνει να περασω,
για να την αγκαλιασω
στον πιο τρελο χορο,
κι οταν τις κρυες τις βραδιες θυμαται τα κλουβια της,
μου δινει την προβια της
για να τηνε φορω.
Η γυναικεια φυση τωρα μπορει να αποδοθει μεσα απο μια, κρητικη και παλι, μαντιναδα:
Δυναμη πο 'χει η κοπελια
στον αφαλο απο κατω
βανει το φιδι ζωντανο
και βγανει το ψοφατο.
Η δυναμη της γυναικας ειναι η ιδιοτητα καθε νεου, καθε "παρθενου" τοπου στον οποιο ο ανδρας διεισδυει, τον οποιο διακορευει, να γινεται οικειος, να γινεται οικος και σπιτικο, ο αντρας να εξημερωνεται μεσα του, να "ψοφαει". Η φυση της γυναικας αποτυπωνεται αρχετυπικα στη φιγουρα των Σειρηνων που σαγηνευουν τον αντρα, τον ελκυουν στον παραδεισενιο τοπο και στην αγκαλια τους, και τον λιωνουν.
Ο Ανδρεας Εμπειρικος βλεπει την ερωτικη συνευρεση, μεταξυ πολλων αλλων, στην εικονα του υπερωκεανιου που διακορευει τη θαλασσα:
Ω υπερωκεανειον τραγουδας και πλεχεις
Στις τροχιες των βαθυπτυχων οργωματων
Που λαμπουν στο κατοπι σου σαν τροχιες θριαμβου
Αυλακες διακορευσεως χναρια ηδονης που ασπαιρουν
Μεσ’ στο λιοπυρι και στο φως η κατω απο τ’ αστερια
Οταν οι στροφαλοι γυρνουν πιο γρηγορα και σπερνεις
Αφρο δεξια κι αφρο ζερβα στο ριγος των υδατων.
Η ανασα. Lacroix και παλι:
Προφανεστατα η συνουσια ειναι μια μεγαλη οπερα της ανασας. Η αναπνοη των συντροφων φουντωνει ολο και περισσοτερο, μεχρι να καταλαβει ολον τον ηχοχωρο. Γινεται θρηνος, κραυγη, κλαψουρισμα, αποκριση - επιδειξη των φωνητικων χορδων, εκρηξη των θωρακικων κοιλοτητων, παρελαση των πνευμονων. Αδυνατο να παρασυρεις τον αλλο στην κορυφωση, να βρεις το σωστο τεμπο, αν δεν ακολουθησεις προσεκτικα την αλλαγη της εισπνοης και της εκπνοης του, αν δεν καταφερεις να φωλιασεις στις μετατροπιες του διαφραγματος του.
Στο κλαμα μερικες φορες λεμε οτι κανεις "αναλυθηκε σε δακρυα". Θα πει: εγινε ολος δακρυα. Εκ-σταση, οπου ο εαυτος αποσταζεται στα ματια, που πλεον δεν βλεπουν, αλλα παροχετευουν τον εαυτο, ως δακρυα, προς τα εξω. Ετσι στον οργασμο: τα κορμια κορυφωνονται στα γεννητικα οργανα. Η υπαρξη γινεται πεος, γινεται κολπος.
Οι σπασμοι. Στον αντρα συνοδευονται κατα κανονα απο την εξωθηση του σπερματος. Θα ελεγες οτι οι παλινδρομικες κινησεις που προηγουνται, και απο τους δυο συντροφους, αυτο προσκαλουν, επικαλουνται, προετοιμαζουν. Τα σωματα οργαζουν, οργαζονται, οι υπαρξεις εξ-ιστανται, αναλυονται, τωρα οχι σε δακρυα αλλα στο χυμα της ερωτικης τους συνευρεσης.
Η αναλυση στο χυμα ειναι η ηδονη. Η γερμανικη λεξη για την ηδονη, Lust, συγγενευει ετυμολογικα με το στερητικο μοριο los, εν μερει αναλογο του δικου μας στερητικου αλφα, η του πρωτου συνδετικου απο-. Η ηδονη ειναι κενωση, αδειασμα, που δεν αφηνει καποιον στην ερημο του μηδενος αλλα ολοκληρωνει την εκ-σταση με μια τελικη μεταμορφωση, αυτην τη φορα μεταμορφωση στο αμορφο: εκκενωνει το σπιτι, την επικρατεια του εαυτου, απαλειφει το αποτυπωμα του και τον απολυει σε ενα ηδυ, γλυκο τιποτα. Ο Freud το συλλαμβανει απο μακρια με την αχαρη, επιστημονικοφανη εκφραση "αποφορτιση των ορμων". Η ερωτικη συναντηση, αν ειναι αποφορτιση, τοτε αποφορτιζει απο τον φορτο του ιδιου του εαυτου. Θυμαμαι μια γυναικα στη Ζυριχη που ελεγε οτι ποτε δεν ενοιωθε τοσο αναλαφρα οσο οταν ειχε εναν αντρα ξαπλωμενο επανω της.
Καποιες φορες η ηδονη αποκτα σχεδον θρησκευτικη διασταση. Leonard Cohen - Light As The Breeze / Αναλαφρη σαν αερακι:
Στεκει εμπρος σου γυμνη
μπορεις να το δεις, μπορεις να το γευτεις
κι ερχεται κατα σενα αναλαφρη σαν αερακι
Ετσι γονατισα στο δελτα,
στο αλφα και στο ωμεγα
στην κοιτη του ποταμου και των θαλασσων
και σαν ευλογια που ερχεται απο τα ουρανια
για κατι σαν ενα δευτερολεπτο
ιαθηκα και η καρδια μου
γαληνεψε.
Το μπαλετο του Béla Bartók με τον τιτλο Ο θαυμαστος μανταρινος απο το 1924 αφηγειται την εξης ιστορια:
Στο διαμερισμα ενος φτωχικου προαστιου τρεις αλητες αναγκαζουν μια κοπελα να προσελκυσει αντρες απο τον δρομο για να τους ληστεψουν. Οι δυο πρωτοι ειναι φτωχοι και τους πεταν εξω. Η γυναικα πηγαινει και παλι στο παραθυρο και ξεκινα τον χορο της. Στον δρομο στεκει τωρα μια αλλοκοτη μορφη, που συντομα ακουνε να ανεβαινει τη σκαλα. Οι αλητες κρυβονται και ενας μανταρινος στεκει στην πορτα ασαλευτος. Οι αλητες βαζουν τη γυναικα να τον παρασυρει κοντα της. Αυτη ξεκινα εναν αλλο ηδυπαθη χορο και το παθος του μανταρινου ολο και μεγαλωνει. Ξαφνικα πεταγεται και την αγκαλιαζει. Παλευουν. Αυτη, κατατρομαγμενη, ξεφευγει. Ο μανταρινος την κυνηγα. Οι αλητες ορμουν επανω του, του αφαιρουν τα τιμαλφη του και προσπαθουν να τον πνιξουν κατω απο μαξιλαρια και κουβερτες. Αυτος παντως συνεχιζει να εχει το βλεμμα του στυλωμενο στη γυναικα. Τρεις φορες τον καρφωνουν μ' ενα σκουριασμενο λεπιδι, σχεδον πεφτει κατω, ομως και παλι ριχνεται στη γυναικα. Οι αλητες τον αρπαζουν και παλι και τον κρεμανε απο τον γαντζο μιας λαμπας.
Η λαμπα πεφτει και βυθιζει το δωματιο στο σκοταδι, και το σωμα του μανταρινου αρχιζει να λαμπει με ενα αποκοσμο κυανοπρασινο χρωμα. Οι αλητες και η γυναικα κατατρομαζουν. Ξαφνικα η γυναικα ξερει τι πρεπει να κανουν. Λεει στους αλητες να τον λυσουν. Ο μανταρινος ριχνεται στη γυναικα και παλι, κι αυτην την φορα τουτη δεν αντιστεκεται, κι αγκαλιαζονται. Καθως ο ποθος του μανταρινου ικανοποιειται, οι πληγες του αρχιζουν να αιμορραγουν, και πεθαινει.
Μηπως εδω αιμορραγια και εκσπερματωση ταυτιζονται; Μηπως ο μανταρινος, στις επιθεσεις των αλητων, ειναι ατρωτος γιατι ακριβως, οργαζοντας, βρισκεται εκτος εαυτου; Οπως δειχνει το αποκοσμο κυανοπρασινο χρωμα που αναδυει; Μηπως, στην οργαζουσα εκ-σταση, βρισκεται εξω απο αυτον που οι αλητες χτυπανε; Μηπως ο θανατος του και το γαληνεμα της ηδονης εχουν κοινη προελευση; Μηπως η ηδονη, δηλαδη η αποφορτιση απο τον εαυτο, εχει την αρχετυπικη της εικονα στον θανατο; Μηπως γι' αυτο μια γαλλικη εκφραση για τον οργασμο ειναι petit mort, μικρος θανατος; Μηπως γι' αυτο μονο οποιος ερχεται απο τον θανατο, ειναι και σε θεση να καλεσει, να πεισει εναν Αλλο να βρεθουνε στους λειμωνες της ηδονης; Στον Αδη θα κατεβω...
Ομως προς τι η τεχνη; Ποιητες και ζωγραφοι και μουσικοι; Και οι φιλοσοφοι; Ενδεχομενως γιατι το "ασεξουαλικο" που αναφερεται στον τιτλο του συνεδριου θα μπορουσε να αφορα οχι μονο την αναπαραγωγη αλλα και καθε λεγομενη "σεξουαλικη πραξη" που αρχιζει και τελειωνει στη διαδικασια της, οπου η γυναικα ειναι "μουνι" - υπαρχει και αντιστοιχη, εστω "αδοκιμη", εκφραση για τον αντρα.
Οταν τα βηματα οδηγουν κατευθειαν στο πηδημα, αυτο γρηγορα γινεται πληκτικη υποθεση. Το quickie, το πηδημα για το πηδημα, ειναι πολλες φορες ακριβως αποπειρα διασκεδασης αυτης της πληξης, ομως συχνα απλως την επιτεινει, και ακριβως γι' αυτο μπορει να γινεται και εμμονικο. Καπως ετσι θα ανακαλυφθηκαν βηματα που φερνουν τον εναν κοντα στον αλλο οχι απο την συντομοτερη διαδρομη, δηλαδη το quickie, αλλα μεσα απο μια απλα, μια περιπλανηση, βηματα που δρομολογουν το ερωτικο παιχνιδι, την τελετουργια των βλεμματων και των αγγιγματων, και καποτε-καποτε ο σκοπος και ξεχνιεται ακομα. Τοτε αυτα τα βηματα θα γινοταν, παραδειγματος χαριν, χορος. Astor Piazzolla, Oblivion.
Ειπα πριν: καποτε-καποτε ο σκοπος και ξεχνιεται ακομα. Γιατι εδω πρεπει να τονιστει κατι. Οπως γενικοτερα στην τεχνη, ο χορος που ειδαμε δεν ειναι, δεν μπορει ποτε να ειναι ερωτικο foreplay, να εξολισθησει στη συνουσια. Θα ηταν αγροικο, θα ηταν κακοποιηση να φανταστουμε οτι τελειωνει με τους χορευτες να καταληγουνε στο κρεβατι. Η εγγυτητα τους, η τοσο παλλομενη και σφριγωσα, δεν αγεται απο την πιεση μιας επιθυμιας που ζηταει ικανοποιηση. Διαγει αρκουμενη στον εαυτο της. Αυτο ειναι που ο γαλλος φιλοσοφος Jean Baudrillard ονομαζει "σαγηνη":
Η σαγηνη των ματιων. Η πιο αμεση, η πιο καθαρη μορφη σαγηνης, μορφη σαγηνης που αντιπαρερχεται τις λεξεις. Οπου μοναχα τα βλεμματα συναντωνται σ' ενα ειδος μονομαχιας, μιας αμεσης διαπλοκης, εν αγνοια των αλλων και των συναναστροφων τους: διακριτικη γοητεια ενος σιωπηλου και ακινητου οργασμου. Απο την στιγμη που η ερασμια ενταση των βλεμματων παραχωρησει την θεση της σε λογια, η ερωτικες χειρονομιες, η ενταση πεφτει. Απτικοτητα των βλεμματων που συγκεντρωνει ολοκληρο το δυναμικο του σωματος (και αυτο των ποθων του;) σε μια μοναδικη, αερινη στιγμη, οπως σ' ενα ευφυολογημα. Μονομαχια που ειναι συναμα αισθησιακη, ακομα και ηδονικη, ομως ασωματη - μια τελεια προγευση του ιλιγγου της σαγηνης, που ομοιο τους δεν θα εχουν οι πιο σαρκικες απολαυσεις που ακολουθουν.
Το οτι αυτα τα ματια συναντωνται, ειναι τυχαιο, ομως ειναι σαν να ειχαν καθηλωθει τα μεν στα δε απο παντα. Απογυμνωμενα απο νοημα, αυτο που ανταλλασσεται δεν ειναι τα βλεμματα. Εδω δεν υπαρχει ποθος, γιατι ο ποθος δεν αιχμαλωτιζει, ενω τα ματια, σαν μια τυχαια παρουσια, απλωνουν μαγια φτιαγμενα απο καθαρα, ανταγωνιστικα σημεια χωρις βαθος και χωρις χρονικοτητα.
Και σε ανυποπτο χρονο, πριν γνωρισω τον Baudrillard, ελεγα σε μια ομιλια:
Εδω ισως υπαρχει ενα αλλο βλεμμα, το οποιο πλεον δεν ανηκει σε ενα εγω και δεν αποτεινεται σε ενα εσυ. Δεν ειμαι αυτος που βλεπει αυτην. Δεν υπαρχει "σχεση". Γι' αυτο λειπει καθε συστολη και καθε τολμη, λειπει καθε επιθυμια και καθε φοβος, λειπει καθε εφεση για καποια πραγματωση. Τουτο το κοιταγμα ειναι ανοιχτος οριζοντας που απλωνεται σ' ανοιχτον οριζοντα.
Αυτα τα λιγα για τον ασωματο οργασμο της σαγηνης.
Στο ποιημα της Σαπφους που ακουσαμε, η τελευταια φραση ηταν:
Ιδρωτας με πλημμυριζει και τρεμουλο με συνεπαιρνει ολοκληρη, γινομαι πιο χλωμη κι απο τη χλοη, και, στο σκοτισμενο μου λογικο, μου φαινεται πως παω να ξεψυχησω.
Το ποιημα δεν τελειωνει εδω. Εχουν σωθει και λιγες λεξεις ακομα:
ἀλλὰ πὰν τόλματον / κι ομως τα παντα θελουν να τα τολμας
Τι ειναι ο ερωτας για να συνιστα τολμημα; Ο ερωτας, γραφει ο Ίβυκος, ποιητης του 6ου αιωνα π.Χ., στη Σαμο, ειναι
... σαν τον Θρακιωτη Βορια που, πυρωμενος απο τις αστραπες, ορμα μανιασμενος απο τα μερη της Αφροδιτης και ξεραινει τα παντα. Ζοφερος, ατρομητος, ξετιναζει την καρδια μου συθεμελα
Το παρατολμο του ερωτα ειναι το συθεμελο ξετιναγμα, η απωλεια του εαυτου, το αυτοπαθες ανοιγμα και το αυτοπαθες χασιμο στον Αλλο. Και τουτο γιατι το ενα φυλο ειναι για το αλλο ασυμβατο και μαζι αναποφευκτο. Η ενωση τους συνιστα αλμα στο κενο, salto mortale. Αυτο το αντιμοιρο ανδρα και γυναικας εκδηλωνεται, εκδηλωνονταν μαλλον, στην πληρη του ενταση στην τρελα και στο δραμα του ερωτα.
Η διαφορα ανδρικης και γυναικειας φυσης παλι ευκολα εξολισθαινει στην αντιθεση και στην αντιπαραθεση, στον φοβο του ενος για τον αλλο, καποτε στο αμοιβαιο μισος, καποτε στο καταφυγιο του ομοιου φυλου. Ισως ο φοβος εμπρος στην αβυσσο του ερωτα ειναι που ωθησε τους ψυχολογους να καταπιαστουν να τον ερμηνευσουν - που θα πει, να τον φερουν στα μετρα μας, να τον εξημερωσουν.
Και ακομα, ισως ο τρομος εμπρος σε τετοιες αβυσσους ειναι που κανει τις λεξεις νεκρες πεταλουδες καρφιτσωμενες στον καμβα ενος ξυλινου λεξιλογιου. Ειπαμε οτι οι Αρχαιοι δεν ειχαν ορισμενη λεξη για ο,τι εμεις ονομαζουμε "οργασμο". Ισως απο την ωρα που το διαπραττουμε, απο την ωρα που θα καρφιτσωσουμε την πεταλουδα στο λεξιλογιο και θα την κανουμε θεμα και ζητημα, μπαινουμε στην εποχη της, για να παραθεσω τον τιτλο ενος βιβλιου, "προθανατιας αγωνιας του ερωτα".
Σημερα, σε μια εποχη οπου κυριαρχει η ναρκισσιστικη καθηλωση στον εαυτο, στην κοινωνια μας της επιδοσης, λεμε "make" love. Ηδη στην Αμερικη του '60, με την λεγομενη "σεξουαλικη απελευθερωση", το θεμα δεν ηταν πια το να κανουν σεξ, αλλα το να κανουν καλο σεξ. Δημιουργηθηκε μια ολοκληρη φιλολογια και παραφιλολογια για τεχνικες της καλης στυσης ως επιδοσης του αντρα, του καλου οργασμου ως ολοκληρωσης της γυναικας. Καθιερωθηκε το χαλαρωτικο σεξ, το οποιο μπορει να ειναι απλα χαλαρωτικο ακριβως επειδη εχει παρει τη μορφη αμοιβαιου αυνανισμου, αλλα και ατομικου εμπρος στην οθονη του υπολογιστη. Και ο οργασμος, στην απονευρωμενη του πλεον μορφη, εχει γινει παραδειγμα της καθε απολαυσης.
Μας τον υποσχεται ηδη μια φραπεδια, η ενα κεσεδακι γιαουρτι, εστω κι αν ανθρωποι της τριτης και τεταρτης ηλικιας το παρωδουν- οπου δεν ξερεις ποιον να παρεις στα σοβαρα, την νεα, η τους γερους.
Αυτος ο ερωτας κι αυτο το σεξ κι αυτος ο οργασμος, στην σημερινη τους κυριαρχη εκδοχη, μοιαζει να εχουν γινει κατι σαν το εμμονικα ζητουμενο αλατι της ζωης, μιας ζωης δηλαδη που κατα τα αλλα, παρολη την υπερκινητικοτητα της, η ακριβως λογω αυτης, ειναι τραγικα αγευστη, αοσμη, βαρετη. Δουλεια δεν ειχε ο διαβολος, πηδαγε τα παιδια του...