Το βοδι κι ο βοσκος του

Μια παλια κινεζικη ιστορια του ζεν με διευκρινισεις του διδασκαλου Daizohkutsu R. Ohtsu με ιαπωνικους πινακες του 15ου αιωνα σε μεταφραση Kôichi Tsujimura και Hartmut Buchner

Παλαιος κινεζικος προλογος του Tsi-yüan

Αυτος ο προλογος γραφηκε καποτε απο τον Tsi-yüan επανω στις εικονες του βοδιου απο τον διδασκαλο Kuo-an, ο οποιος εζησε στο μοναστηρι Liang-shan Ting-dschou.

Η αληθινη προελευση του βουδα ειναι η πρωταρχικη ουσια ολων των στον κοσμο παροντων. Μεσω της πλανης ειμαστε βυθισμενοι σε τρεις κοσμους, μεσω της αφυπνισης ξεπηδαμε αιφνιδια μεσα απο τεσσερεις τροπους ζωης. Γι' αυτο ειναι ζητουμενο για τους βουδα να ολοκληρωσουν κατι και για τους κοσμικους ανθρωπους κατι να επιτελεσουν. Ετσι, απο λυπη και συμπονοια, ο παλαιος σοφος οργανωσε ποικιλλους δρομους, με τους οποιους διδασκε την αληθεια στους μαθητες του, ποτε με ολοκληρωμενο και ποτε με μονοπλευρο τροπο, με τους οποιους τους οδηγουσε, ποτε αιφνιδια και ποτε προοδευτικα απο το ρηχο στο βαθυ, απο το τραχυ στο λεπτο. Τελικα καταφερε να προκαλεσει σε εναν απο τους μαθητες του ενα νευμα και ενα χαμογελο: Αυτος ο μαθητης ηταν ο επιμελεστερος στην ενασκηση της αφεσης και ειχε φωτεινα ματια ομοια με τον γαλαζιο λωτο. Απο εκεινη την εποχη διαδιδεται η γνωσια αληθεια του ζεν, στον ουρανο καθως και μεταξυ των ανθρωπων, μαλιστα κι εδω στον τοπο μας.

Οταν κανεις αποκτησει την ουσια εκεινης της αληθειας, πετα διχως ν' αφηνει ιχνη σαν πουλι πανω απο ολους τους νομους και τους κανονες. Και παλι οταν κανεις αποτιμα καθε ον, μενει πιασμενος στα λογια και παραπλαναται απο λεξεις, τοτε παθαινει ο,τι και η εξυπνη χελωνα που ηθελε με την ουρα της να σβυσει τα ιχνη της, ομως ακριβως ετσι τα αφηνε.

Καποτε εζησε ενας διδασκαλος του ζεν με το ονομα Tjing-dju. Ειχε διορατικοτητα για τις διαφορες ικανοτητες πολλων κοσμικων ανθρωπων, στους οποιους ηθελε να δωσει συνταγες αναλογα με τις αρρωστιες τους. Ετσι λοιπον ζωγραφισε εικονες της εξημερωσης του βοδιου, ωστε να κανονισει τη διδασκαλια του αναλογα με το δυναμικο των μαθητων του. Στις εικονες του δειχνει πρωτα, στα σταδια της προοδευτικης λευκανσης του βοδιου, πως ο μαθητης δεν εχει ωριμασει ακομα· κατοπιν, στην ασπιλη καθαροτητα του βοδιου, πως το δυναμικο του μαθητη εγινε ωριμο· τελικα, εκει που ανθρωπος και βοδι γινονται αορατοι, παρασταινει ιδιαιτερα την εξαφανιση της καρδιας και του περιβαλλοντος κοσμου. Αν και η ουσια της αληθειας του ζεν εχει αποκαλυφθει ηδη εως το πρωταρχικο της θεμελιο, στο τελευταιο σταδιο παραμενει μια μικρη ασαφεια στη συμπεριφορα προς τα παροντα του περιβαλλοντος κοσμου. Αυτος ειναι ο λογος για τον οποιο οι μαθητες με ρηχο νου σ' αυτο το σταδιο ευκολα ωθουνται σε μια παραπλανητικη αμφιβολια. Ακομα και οι μαθητες με μεσο και μικρο δυναμικο περιερχονται σε αμηχανια, κατα ποσον γκρεμιστηκαν στο κενο μηδεν, και την αλλη φορα κατα ποσον εξεπεσαν στην αποψη μιας υποτιθεμενης σταθεροτητας.

Ειδα και αλλες εικονες του βοδιου. Εγιναν απο τον διδασκαλο Kun-an και συμπληρωθηκαν με υμνους. Σ' αυτες τις εικονες, που εγιναν κατα το προτυπο του προκατοχου του Tjing-dju, ο Kun-an εβαλε ολη του την καρδια. Οι δεκα ωραιοι υμνοι λαμπουν ο ενας μεσα στον αλλο και αλληλοκαθρεφτιζονται.

Οι εικονες του βοδιου του Kun-an αρχιζουν με τον χαμο του βοδιου και οδηγουν στην επανοδο στην πηγη. Ανταποκρινονται στις αναγκες των μαθητων και στις διαφορες ικανοτητες τους οπως φαγητο και νερο στη διψα και στην πεινα. Μ' αυτες οδηγο νημα εγω, ο Tsi-yüan, αναζητησα το θαυμασιο νοημα και ανεσυρα βαθια κρυμμενες λεπτοτητες, οπως η φαλαινα δανειζεται το ματι της απο τα πληθη των μικρων καβουριων απο κατω της.

Απο το "Ψαξιμο του βοδιου" μεχρι τον "Ερχομο στην αγορα", με τους διευκρινιστικους μου προλογους χωρις λογο ταραξα την ησυχια των ανθρωπων και προσπαθησα να κανω κατι τυοσδο αχρηστο οπως να ζωγραφισω εναν κυκλο με γωνιες. Δεν υπαρχει καρδια να ψαξεις, ουτε φυσικα και βοδι. Ποιο μαγικο ον ειναι αυτο που ερχεται στην αγορα! Αν η βαθια καρδια των προγονων διδασκαλων δεν αφομοιωθει μεχρι τα θεμελια, το κακο θα φτασει ως τα παιδια τους. Παρολ' αυτα προσπαθω στους προλογους, με ανοιχτη καρδια, να δωσω μια διευκρινιση.

Το βοδι κι ο βοσκος του I - X

I Ψαχνει το βοδι

Προς τι το ψαξιμο; Εξ' απ' ανεκαθεν το βοδι ποτε δεν ελειψε. Μα εγινε κι ο βοσκος απομακρυνθηκε απ' τον εαυτο του: τοτε το ιδιο το βοδι του, του εγινε ξενο και τελος χαθηκε περα μεσα σε σκονη.

Τα βουνα της πατριδας απομακρυνονται ολο και περισσοτερο. Απροσμενα ο βοσκος βρισκεται σε δαιδαλωδεις πλανεμενους δρομους. Μανια για το κερδος και φοβος για τη ζημια ξεσπανε σαν πυρκαγια, κι οι γνωμες για το δικαιο και το αδικο ορθωνονται η μια εναντιον της αλλης σαν αιχμες απο δορατα στο πεδιο της μαχης.

Υμνοι

Εγκαταλειμμενος σ' ατελειωτους αγριοτοπους ο βοσκος προχωρει μεσα απο τα θεριεμενα χορταρια και ψαχνει το βοδι του.

Περα κυλα το ποταμι, μακρια δεσποζουνε τα βουνα, και το μονοπατι χωνεται ολο και βαθυτερα μεσα στα συγκλαδα.

Το σωμα κουρασμενο του θανατα κι η καρδια σε απογνωση. Μα ο βοσκος ψαχνει και δεν βρισκει καμια κατευθυνση που να τον οδηγει.

Στο λυκοφωτο του βραδιου ακουει μονο τζιτζικια να τραγουδουν επανω στους σφενδαμους.

Ο βοσκος, στραμμενος προς τα εξω μονο, ψαχνει επιμονα μ' ολες του τις δυναμεις.

Ηδη τα ποδια πεφτουνε σε βαθυ, λασπωδη βαλτο, μα δεν το παιρνει χαμπαρι.

Ποσο συχνα αναμεσα σ' ευωδιαστα χορτα κατω απο τον ηλιο που βασιλευε

Τραγουδησε ματαια το Hsin-feng, το τραγουδι του βοσκου;

Στα μερη των απαρχων δεν εχει ιχνη. Ποιος θα μπορουσε εδω να ψαξει κατι;

Μπερδεμενος χωνεται στον τοπο τον γεματο απο πυκνη ομιχλη και συγκλαδα.

Στα κρυφα ηδη γυρνα μεν, επισκεπτης, στο σπιτι μαζι με το βοδι και αγκαλιαζει τη μυτη του -

Μα και παλι το τραγουδι του ηχει τοσο αποθαρρημενο κατω απ' τα δεντρα στην οχθη των νερων.

ΙΙ Βρισκει το ιχνος του βοδιου

Η αναγνωση των Sutra και το ακουσμα της διδαχης εφεραν τον βοσκο στο σημειο να ψυχανεμιστει κατι απο το νοημα της αληθειας. Τωρα ανακαλυψε το ιχνος. Τωρα καταλαβαινει οτι τα πραγματα, οσο διαφορετικες μορφες κι αν εχουν, ειναι ολα απο το ιδιο χρυσαφι, κι οτι η ουσια καθε πραγματος δεν ειναι διαφορετικη απο την δικη του ουσια. Και παλι δεν ειναι σε θεση να διακρινει γνησιο και μη γνησιο, ποσο μαλλον αληθινο και μη αληθινο. Ακομα δεν μπορει να περασει την πορτα και να μπει μεσα. Ετσι καταρχην προσωρινα λεγεται το οτι ηδη ανακαλυψε το ιχνος.

Υμνοι

Κατω απο τα δεντρα στην οχθη του νερου εχουν απομεινει εδω κι εκει πυκνα τα ιχνη του βοδιου.

Μπας κι ο βοσκος βρηκε τον δρομο του μεσα στο θεριεμενο, ευωδιαστο χορταρι;

Οσο μακρια και να τρεξει το βοδι μεχρι τον πιο απομερο τοπο, οσο και πιο βαθια στα βουνα:

Και παλι η μυτη του φτανει στον ανοιχτο ουρανο, κι ετσι δεν μπορει να κρυφτει.

Στο ξερο δεντρο εκει μπρος στον βραχο περνουν πολλοι δρομοι της πλανης.

Σαν στη φωλια του πουλιου, την κρυμμενη στα χορτα, γυρνα γυρω απ' τον εαυτο του μεσα στη μικρη σπηλια.

Αντιλαμβανεται την πλανη του; Οποτε τα ποδια του ψαχνοντας ακολουθουνε τα ιχνη,

Τοτε ακριβως εχει περασει διπλα απο το βοδι και το αφηνει να του ξεφευγει.

Πολλοι ανθρωποι ψαχνουν το βοδι μα λιγοι το ειδαν ποτε.

Στον Βορρα των βουνων η κατω στον Νοτο, μηπως ο βοσκος το βρηκε εκει;

Ο ενας δρομος απο φως και σκοταδι, οπου καθε τι παρερχεται κι ερχεται.

Αν ο βοσκος βρεθει σ' εναν τετοιο δρομο, τοτε πια δεν υπαρχει καμια αναγκη.

III Βρισκει το βοδι

Την στιγμη που ο βοσκος ακουει τη φωνη, αναπηδαει αποτομα, διακρινει την πηγη και την εντοπιζει. Οι πλανητες αισθησεις ησυχαζουν σε μια αβιαστη συνηχηση μ' αυτην την πηγη. Απροκαλυπτα το βοδι στην ολοτητα του κατακυριαρχει καθε ενεργεια του βοσκου. Ειναι παρον με εναν αναντικαταστατο τροπο, οπως το αλατι στο νερο της θαλασσας η οπως η κολλα στο χρωμα του ζωγραφου. Οταν ο βοσκος ανοιγει τα ματια διαπλατα και κοιτα, δεν βλεπει τιποτ' αλλο απο τον εαυτο του.

Υμνοι

Ξαφνου ηχει του τραγουδιστη των θαμνων η λαγαρη φωνη ψηλα στην κορφη του δεντρου.

Ο ηλιος λαμπει ζεστα, ηπια φυσα ο αερας, στην οχθη πρασινιζουνε τα λιβαδια.

Πια δεν υπαρχει κανενας τοπος οπου το βοδι θα μπορουσε να ξεφυγει.

Τοσο ωραια η υπεροχη κεφαλη με τα καμαρωτα κερατα, που κανενας ζωγραφος δεν θα την εφτανε.

Μορφη και φωνη του βοδιου ακουστηκαν και ιδωθηκαν. Θαυμασιος διδασκαλος εγινε εκτοτε ο Dsai-sung, ο ζωγραφος του βοδιου.

Η εικονα του, απ' το κεφαλι ως την ουρα, ειναι οπως το βοδι της καρδιας.

Ομως οταν κανεις το εξεταζει προσεκτικοτερα, αντιλαμβανεται πως ακομα δεν ειναι ολοκληρωμενο.

Ακριβως πανω στη μυτη του βοδιου επεσε το προσωπο του βοσκου. Τωρα πια δεν χρειαζεται ν' ακολουθει το μουγκανισμα.

Αυτο το βοδι δεν ειναι μητε λευκο μητε γαλαζιο.

Σιγαλα ο βοσκος νευει με το κεφαλι κι επιτρεπει στον εαυτο του ενα ελαφρυ χαμογελο.

Για το υπεροχο τοπιο δεν υπαρχει πινελο και μολυβι.

IV Πιανει το βοδι

Σημερα για πρωτη φορα βρεθηκε το βοδι που για πολυ καιρο ηταν κρυμμενο στους αγριοτοπους. Και παλι ο συνηθισμενος κι ευχαριστος κοσμος αυτων των αγριοτοπων το τραβαει ακομα δυνατα, ετσι που μονο δυσκολα συγκρατειται. Ακομα δεν μπορει να ξεφυγει απο τη λαχταρα για τις ευωδατες τουφες απο χορταρι. Ακομα λυσσομανα μεσα του επιμονη ιδιοτροπια και το εξουσιαζει αγρια ζωικοτητα. Αν ο βοσκος θελει να εξημερωσει το βοδι πραγματικα, τοτε χρειαζεται να το πειθαρχησει με την αυστηροτητα του μαστιγιου.

Υμνοι

Μετα απο μεγαλους κοπους ο βοσκος επιασε το βοδι.

Ο νους του κομα υπερβολικα σφοδρος, υπερβολικα λυσσαλεα η δυναμη του ακομα, για να δαμαστει η αγριαδα του ευκολα.

Το βοδι ποτε τραβαει περα, σκαρφαλωνει μακρια στα υψιπεδα.

Ποτε τρεχει περα σε χαμηλα μερη της ομιχλης και των συννεφων και ζητα να κρυφτει.

Κρατα το xαλιναρι σφιxτοτερα, μην αφηνεις το βοδι!

Πολλα και αδιορατα κακα δεν εχουν ξεπεραστει ακομα.

Ακομα κι αν ο βοσκος το σερνει με το χαλιναρι απο τη μυτη,

Το βοδι καπου καποτε στριβει και θελει πισω στους αγριοτοπους.

Εκει που τα μυρωδατα χορταρια φτανουν στον ουρανο ψηλα, ο βοσκος επιασε το βοδι.

Απ' το χαλιναρι στη μυτη του βοδιου δεν πρεπει ακομα ν' αφησει το χερι του.

Ο βοσκος ηδη βλεπει τον δρομο της παλιννοστησης καθαρα -

Και παλι συχνα ακομα πρεπει με το βοδι να κανει στασεις, στο γαλαζιο ποταμι και στο πρασινωπα βουνο.

V Εξημερωνει το βοδι

Οταν ερχεται ακομα κι η παραμικρη σκεψη, τοτε την ακολουθει κατευθειαν μια αλλη σκεψη - αλυσσιδα ατελειωτη. Στην αφυπνιση γινεται αληθινο, αντιθετα στην πλανη ολα γινονται μη αληθινα. Καθε τι παρον στον κοσμο τριγυρω δεν ειναι μεσα απο τον εαυτο του αλλα συμβαινει μονο μεσα απο την πρωταρχικη καρδια. Κρατα το χαλιναρι γερα και κανεναν δισταγμο μην επιτρεψεις στον εαυτο σου!

Υμνοι

Μαστιγιο και χαλιναρι ο βοσκος δεν πρεπει ν' αφηνει απ' το χερι του ουτε στιγμη.

Διαφορετικα το βοδι θα ξεφυγει με αγριο καλπασμο μεσα στη σκονη.

Μα οταν το βοδι δαμαστει υπομονετικα κι εξημερωθει,

ακολουθει τον βοσκο απο μονο του διχως δεσμα κι αλυσσιδες.

Ποτε το βοδι μενει ψηλα στο ορεινο δασος, εκει περναει καλα.

Ποτε προχωρα κατα μηκος του πολυπερπατημενου δρομου και λερωνεται απο τη σκονη των αλογων.

Ποτε δεν τρωει απ' την τροφη που φυτρωνει σ' αλλων ανθρωπων λιβαδια.

Πανε-ελα - ο βοσκος δεν χρειαζεται να κανει κοπο. Ησυχα τον κουβαλαει το βοδι.

Με υπομονετικη αγωγη το βοδι συνηθισε τον βοσκο κι εγινε ηρεμο.

Ακομα κι οταν βρισκεται καταμεσις στη σκονη, αυτο δεν μπορει να το λερωσει.

Μεγαλοθυμη εξημερωση. Απο ενα ξαφνικο γκρεμισμα ο βοσκος κερδισε ολη του την περιουσια.

Κατω απο τα δεντρα συναπαντα αλλους ανθρωπους συναντουν το δυνατο γελιο του.

VI Γυριζει καβαλα στο βοδι

Ηδη ο αγωνας περασε πια. Κι ακομα κερδος και ζημια εκμηδενιστηκαν. Ο βοσκος τραγουδα ενα αγροτικο τραγουδι των ξυλοκοπων και παιζει με την φλογερα του τον επαρχιωτικο σκοπο των χωριατοπαιδων. Καθεται πανω στην ραχη του βοδιου και κοιτα προς τον γαλανο ουρανο. Αν τον φωναξει κανεις, αυτος δεν γυρνα πισω. Αν κανεις τον τραβηξει απ' το μανικι, αυτος δεν λεει να σταματησει.

Υμνοι

Ο βοσκος γυρνα σπιτι πανω στη ραχη του βοδιου χαλαρος κι ανετος.

Στην βραδινη ομιχλη που μακραινει ηχει περα το τραγουδι της φλογερας του.

Στο καθε μετρο και στον καθε στιχο ηχει η απεραντη διαθεση του βοσκου.

Αν καποιος ακουσει το τραγουδι, δεν χρειαζεται και να πει πως νοιωθει ο βοσκος.

Δειχνει με το χερι στην περιοχη μπροστα διπλα στο φραγμα - εκει βρισκεται κιολας η πατριδα.

Βγαινει απ' την καταχνια και την ομιχλη και φυσα σιγανα την ξυλινη την φλογερα.

Άξαφνα ο σκοπος μεταβληθηκε στο τραγουδι της παλιννοστησης.

Οποιος μπορει ν' ακουσει αυτο το τραγουδι, πια δεν βρισκει τα υπεροχα κομματια του διδασκαλου Bai-yas τοσο ομορφα.

Αναποδα καθιστος επανω στο βοδι, γυρνα στο σπιτι με καρδια χαρουμενη.

Με το καπελο απο μπαμπου και σ' αχυρενιο ρουχο διαβαινει μεσα στην βραδινη ομιχλη.

Το ενα βημα μετα το αλλο. Ο δροσερος ανεμος πνεει σιγαλα κι απαλα.

Το βοδι δεν ριχνει ουτε ματια στο βαρετο χορτο.

VII Το βοδι ξεχαστηκε, ο βοσκος μενει

Δεν υπαρχουν δυο Dharma. Το βοδι παροδικα μονο οριζεται οδηγος. Μοιαζει καπου με μια παγιδα οπου πιανεται ο λαγος, η με ψαροπαγιδα οπου πιανεται το ψαρι. Τωρα για τον βοσκο ειναι σαν να ξεπροβαλλε απ' το χωμα λαμπρο χρυσαφι, η να φανερωνονταν το φεγγαρι οταν λυνεται απ' τα συννεφα. Φεγγει το ενα δροσερο φως, ηδη πριν απο τη μερα της ανατολης των κοσμων.

Υμνοι

Ηδη ο βοσκος γυρισε σπιτι καβαλα στο βοδι.

Βοδι δεν υπαρχει πια. Μονος του καθεται ο βοσκος, ανετος κι ησυχος.

Συνεχιζει να κοιμαται ησυχα, αν κι ο κοκκινος καυτερος ηλιος ηδη στεκει στον ουρανο ψηλα.

Αχρηστα μαστιγιο και χαλιναρι, πεταχτηκαν κατω απ' την ψαθινη στεγη.

Αν κι ο βοσκος τραβηξε το βοδι απ' το βουνο, στον σταυλο δεν ειναι πια πουθενα.

Το αχυρενιο παλτο και το καπελο απο μπαμπου εγιναν αχρηστα.

Τραγουδωντας και χορευοντας ο βοσκος ζει χαλαρα, μη δεμενος σε τιποτα.

Αναμεσα ουρανο και γη εγινε κυριος του εαυτου του.

Ο βοσκος γυρισε σπιτι, τωρα πατριδα υπαρχει παντου.

Οταν πραγμα κι εγω ξεχαστουν ολοτελα, ολη τη μερα υπαρχει ησυχια.

Πιστευε την κορυφη "προσβαση στο βαθυ μυστηριο".

Απο μια τετοια κορυφη ενας ανθρωπος δεν ανηκει πια στον κοσμο των ανθρωπων.

VIII Βοδι και βοσκος ξεχνιουνται ολοτελα

Ολες οι κοσμικες ορεξεις εχουν εκπεσει, και μαζι το νοημα της ιεροτητας αδειασε διχως ν' αφησει ιχνος. Μη μενεις ευχαριστημενος στον τοπο που κατοικει ο βουδα. Προσπερασε γοργα για τον τοπο που κανενας βουδα δεν κατοικει. Οταν καποιος δεν κολλα σε κανενα απο τα δυο, το ενδοτατο του δεν μπορει κανεις να το διειδει ποτε, ουτε και ο Χιλιοφθαλμος. Η ιεροτητα, στην οποια τα πουλια αφιερωνουν ανθη, ειναι ντροπη και μονο.

Υμνοι

Μαστιγιο και χαλιναρι, ταυρος και βοσκος γιναν μηδεν διχως ν' αφησουνε ιχνη.

Στον ευρυ και γαλανο ουρανο δεν φτανει μια λεξη ποτε για να τον προσμετρησει.

Πως θα μπορουσε το χιονι να μενει πανω στην κοκκινωπη φλογα της αναμμενης εστιας;

Πρωτα οταν ενας ανθρωπος καταληξει σ' αυτον τον τοπο, μπορει ν' ανταποκρινεται στους παλιους διδασκαλους.

Ντροπη! Μεχρι τωρα ηθελα να σωσω ολον τον κοσμο. Απορια! Πια δεν υπαρχει κοσμος για να σωθει.

Καμια λεξη δεν μπορει να πει πως νοιωθει ο βοσκος σ' αυτην την κατασταση.

Προδρομοι - ακολουθοι: δεν υπαρχουν ουτε οι μεν ουτε οι δε.

Αινιγμα! Ποιος μπορει να κληρονομησει αυτην την αληθεια, ποιος μπορει να την κληροδοτησει;

Με μιας ο μεγας ουρανος εξαφνα σπαζει σε χιλια κομματια.

Ιερα, κοσμικα χαθηκαν διχως ν' αφησουν ιχνη. Στο απατητο ο δρομος τελειωνει.

Μπροστα στον ναο το φωτεινο φεγγαρι λαμπει κι ο αερας φυσα.

Ολα τα νερα ολων των ποταμων εκβαλλουν στη μεγαλη θαλασσα.

IX Γυριζει στο θεμελιο και στην πηγη

Μεσα απο την απαρχη ολα ειναι καθαρια και δεν εχει σκονη. Εκει καποιος ατενιζει την εναλλαγη γενεσης και φθορας των οντων και μενει ο ιδιος στην περισυλλεγμενη σιγη της μη-δρασης. Δεν παραπλαναται απο παροδικες απατηλες εικονες του κοσμου και δεν χρειαζεται καμια ασκηση. Γαλανα κυλανε τα ρεματα, πρασινα δεσποζουνε τα βουνα. Καθεται διπλα στον εαυτο του και ατενιζει την μεταβολη ολων των πραγματων.

Υμνοι

Εχοντας επιστρεψει ο βοσκος στο θεμελιο και στην πηγη, ηδη τα ολοκληρωσε ολα.

Τιποτα δεν ειναι καλυτερο απ' το να μεινει ξαφνικα επι τοπου τυφλος και κουφος.

Στην καλυβα του καθεται και δεν βλεπει κανενα πραγμα κει εξω.

Απεραντο κυλα το ποταμι, οπως κυλα. Κοκκινο ανθει το λουλουδι, οπως ανθει.

Η θαυμαστη πραξη ποτε δεν εκπιπτει στην υπηρεσια του ειναι και του μηδενος.

Ο,τι κι αν βλεπει κι ακουει, πια δεν χρειαζεται την κωφωση και την τυφλωση.

Ψες ο χρυσος γερακας πεταξε κατω στη θαλασσα,

Σημερα το καιομενο δαχτυλιδι της αυγης λαμπει σαν αλλοτε.

Ο βοσκος σπαταλησε πλεον καθε δυναμη της καρδιας και διαβηκε ολους τους δρομους μεχρι τελος.

Ακομα κι η καθαροτερη αφυπνιση δεν ξεπερνα κωφωση και τυφλωση.

Ο δρομος, απ' οπου ηρθε καποτε, τελειωνει κατω απ' τ' αχυρενια σανδαλια.

Κανενα πουλι δεν τραγουδα. Κοκκινα ανθη ανθιζουν μεσα σε υπεροχο πανδαιμονιο.

X Ερχεται στην αγορα με ανοιχτα χερια

Η ξυλινη πορτα ειναι σφιχτα κλειστη, κι ακομα κι ο σοφωτερος αγιος δεν μπορει να τον δει. Την διαυγασμενη ουσια του ηδη την εχει θαψει βαθια κι επιτρεπει στον εαυτο του ν' απομακρυνθει απο τις περπατημενες τροχιες των σεβασμιων παλιων σοφων. Ποτε μπαινει στην αγορα μ' ενα κουφιο κολοκυθι, ποτε γυριζει μ' ενα ραβδι πισω στην καλυβα του. Αναλογα με την διαθεση του επισκεπτεται τα κρασοπουλια και τις ψαροταβερνες για να κανει τους μεθυσμενους ανθρωπους να ξυπνησουν στον εαυτο τους.

Υμνοι

Μ' ανοιχτο στηθος και με γυμνα ποδια μπαινει στην αγορα.

Το προσωπο πασαλειμμενο με χωμα, το κεφαλι ολοτελα σκεπασμενο με σταχτη.

Τα μαγουλα του πλημμυρισμενα απο δυνατο γελιο.

Χωρις να επιστρατευει μυστηρια και θαυματα, κανει απροσμενα τα ξερα δεντρα ν' ανθιζουν.

Φιλικο ερχεται αυτο το παλικαρι απο ενα ξενο γενος.

Το προσωπο του ποτε δειχνει τις γραμμες του αλογου, ποτε του γαϊδαρου.

Αν μια φορα κουνησει το σιδερενιο ραβδι γοργα σαν τον ανεμο-

Άξαφνα ανοιγουν πορτες και πυλη ευρυχωρα και διαπλατα.

Καταμεσις στο προσωπο ξεπηδα απο το μανικι το σιδερενιο ραβδι.

Ποτε μιλα ουννικα, ποτε κινεζικα, με δυνατο γελιο στα μαγουλα του.

Οταν ενας ανθρωπος ξερει να συναντα εναν εαυτο και να του μενει αγνωρος -

Η πυλη προς το παλατι θ' ανοιξει διαπλατα.

Διευκρινσεις και υποδειξεις του D. R. Ohtsu

[55]

Εισαγωγη

Αυτο στο οποιο εχουμε ταχθει εμεις οι ζεν-βουδιστες βρισκεται σε κατι μοναδικο, ο χαρακτηρισμος του οποιου μπορει να περιγραφει ως εξης: Να μην θετεις καμια λεξη - ιδιαιτερη παραδοση εκτος των διδαχων - να δειχνεις αμεσα προς την καρδια των ανθρωπων - να διαβλεπεις την δικη και την αρχικη ουσια και να γινεσαι βουδα. Δεν πρεπει να προσκολλωμαστε σε καμια παρασταση και σε καμια λεξη. Να εμπειρασαι την δικη καρδια η την αρχικη ουσια που καθε ανθρωπος κρυβει μεσα στον εαυτο του ολοκληρωμενα, και ν' αφησει την αληθεια του βουδα να κρατησει εδω και τωρα: σε τουτο βρισκεται ο σκοπος μας.

Και τωρα οσον αφορα τις δεκα εικονες του βοδιου. Τι δειχνει αυτο το βοδι βασικα; Απο παλια κατα καιρους χρησιμοποιησαν τον ελεφαντα ως παρομοιωση για να διασαφηνισουν την πραξη του Pu-hsiaen (Samantabhadra), η το λιονταρι για να χαρακτηρισουν την σοφια του Wenschu (Manjusri). Τωρα με το βοδι ειναι να δειχτει η δικη μας καρδια η η αρχικη μας ουσια. Παραπεμπει με την παρομοιωση σ' αυτο που ονομαζουμε αρχικο εαυτο, βουδα-φυση η προελευση της αληθειας.

Στον ζεν-βουδισμο, που εφερε στην Κινα ο Bodhi Dharma και αρχισε να ακμαζει με τον εκτο πατριαρχη Hui-neng, κοντα στην νοτια σχολη αυτου του εκτου πατριαρχη υπηρχε η βορεια του διδασκαλου Schen-hsiu. Ο Schenhsiu διδαξε στην βορεια Κινα. Την ουσιακη ροπη του νοτιου ζεν την ονομαζουν τα εξης λογια: "Στην αρχη ειναι μηδεν· που θα ηταν εδω ενας τοπος που θα μπορουσε να περιεξει μεσα του τη σκονη;" Η: "Με ενα αλμα να μπαινεις απροσμενα στον τοπο του βουδα", δηλαδη κατευθειαν επι τοπου αμεσα ν' ανακαλυπτεις την ουσια της καρδιας, κι ετσι να εισβαλλεις στον αρχικο τοπο του βουδα. Στην αιφνιδια αφυπνιση τετοιου ειδους εγκειται η βασικη ροπη του νοτιου ζεν. Αντιθετα τωρα το βορειο ζεν ισχυριζεται την αναγκαιοτητα μιας προοδευτικης ασκησης, αντιστοιχα προς την οποια ο μαθητης πρεπει βημα-βημα να ενασκειται στην αληθεια του ζεν, για να γινει τελικα βουδα. [56] Καθως τωρα οι εικονες του βοδιου δειχνουν την πορεια μιας τετοιας ενασκησης σε δεκα βαθμιδες, μπορουμε να υποθεσουμε πως ανηκουν στην βορεια κατευθυνση.

Καπου στα μεσα του 12ου αιωνα π.Χ. εμεινε στον ναο Liang-shan/Tingdschou στην Κινα ενας διδασκαλος του ζεν ονοματι Kuo-an. Ηταν πνευματικος κληρονομος του διδασκαλου Tai-sui Yuean-djing απο την αιρεση Lin-dji και, υπολογιζοντας απο τον ιδρυτη Lin-dji I-hsüean, ανηκε στην δωδεκατη γενια. Απ' αυτον τον διδασκαλο Kuo-an προερχονται οι εδω αποδιδομενες δεκα εικονες του βοδιου και οι πρωτοι δεκα αντιστοιχοι υμνοι. Εκανε εικονες και υμνους απο συμπονοια για τους μαθητες του.

Οι δεκα υμνοι εχουν συντεθει κατα την μορφη του λεγομενου ποιηματος Tji-djüä, τετραστιχων απο καθε φορα επτα ιδεογραμματα. Ομως θεματικα διαφερουν απο τα συνηθισμενα ποιηματα Tji-djüä. Ενω αυτα γενικα αδουν την ομορφια απο λουλουδια, πουλια, αερα και φεγγαρι, η απο ζωα, πτερωτα, εντομα και ψαρια, η απο βουνο, ρεμα, χορτο και δεντρο, η κι απο τις ανθρωπινες διαθεσεις, τα ηθη και τα εθιμα, ο ποιητικος υμνος του ζεν πρεπει παντα να περιεχει την αληθεια του ζεν. Διχως ενα τετοιο περιεχομενο δεν θα ηταν ποιηση του ζεν.

Με τις δεκα εικονες και τα ποιηματα του διδασκαλου Kuo-an εχει παραδοθει ενας προλογος. Ο συγγραφεας του, ο διδασκαλος Tsi-yüan, ανηκε στους πνευματικους επιγονους του Kuo-an. Εκτος απο τον γενικο προλογο εγραψε για καθε μια απο τις δεκα βαθμιδες και μια μικρη εισαγωγη. Επιπλεον αλλοι δυο ζεν-διδασκαλοι, ο Schigu Hsi-I και ο Huai-na Tai-liän, συνεγραψαν απο δεκα υμνους ο καθενας, οι οποιοι απαντουν στα ποιηματα και στις εικονες του Kuo-an και ηχουν στον ιδιο σκοπο. Αποδιδονται στην γερμανικη εκδοση. Σε μεταγενεστερη εποχη γραφηκαν για τις εικονες και ιαπωνικα ασματα απο εναν ιαπωνα ιερεα του ζεν Shotetsu απο τον ναο Tohfuku. [57-58] Εδω θα παρακαμφθουν.

Απο τον προλογο μαθαινουμε πως ηταν ο διδασκαλος Tjing-dju αυτος που για πρωτη φορα ζωγραφισε τετοιες εικονες απο βοδια. Ο διδασκαλος Kuo-an πηρε αυτες τις εικονες ως προτυπο οταν εκανε τις ζωγραφιες του. Παντως, σε αντιθεση μ' αυτον, ο Tjing-dju ζωγραφισε το βοδι ασπρο και μαυρο, και μαλιστα ετσι ωστε το αρχικα καταμαυρο βοδι, αντιστοιχα με την πορεια της ενασκησης, να γινεται, προοδευτικα καταρχην και κατοπιν τελειως, ασπρο.

Τελος θα ριξουμε μια συντομη ματια στις εικονες μας. Εδω βλεπουμε εναν βοσκο. Ψαχνει το βοδι (αυτο τωρα σημαινει τη δικη του καρδια και την αρχικη ουσια καθε ανθρωπου), οπου και μπαινει βαθια μεσα σε βουνα. Το πρωτο που ανακαλυπτει ειναι το ιχνος του βοδιου, κατοπιν το βλεπει απο πισω. Το πιανει, το εξημερωνει και τελικα το φερνει πισω στο σπιτι του. Κατοπιν ο βοσκος ξεχνα το βοδι του, κι επισης τον ιδιο του τον εαυτο. Οταν εχουν ξεχαστει ολα, απροσμενα εμπιπτει στην περιοχη της αν-εαυτοτητας. Στην τελευταια βαθμιδα "Ερχεται στην αγορα μ' ανοιχτα χερια" ο βοσκος επιστρεφει στον κοσμο και ζει δραστηρια στον δρομο καταμεσις στον συνωστισμο των ανθρωπων, που θα πει, μεσα στον κοσμο και ενωπιον του κοσμου, με ανοιχτη καρδια, με το ζωντανο του παραδειγμα, αφηνει να κρατει ζωντανα η αληθεια του βουδα.

Στην πρωτη βαθμιδα λοιπον δειχνεται η αρχικη αποφασιστικοτητα του μαθητη. Οι επομενες βαθμιδες μεχρι την εκτη, την "Επιστροφη καβαλα στο βοδι", απεικονιζουν την κατασταση της καρδιας του μαθητη, πως μ' ολον του τον ζηλο ασκειται και χαλυβδωνεται. Δεν ειναι τοσο ευκολο, στην καθιστικη καταβυθιση στο ζεν ν' αποκτησεις την γνησια κι ομορφη θεση. Για να την φτασει κανεις πρεπει να σφυρηλατει και να σφυρηλατει τον εαυτο του με αντοχη και για πολυ χρονο. Βεβαια εδω ειναι δυνατο να τον βοηθησει η σκεψη. Μονο που στην εβδομη και ογδοη βαθμιδα, οπου ειναι ν' αποκτηθει η γνησια θρησκευτικη εμπειρια, ο μαθητης πρεπει να εχει φυγει ολοτελα απο καθε λεξη, απο καθε γλωσσα, κι απο την σκεψη. Εκει συμβαινει μια αποδοση στο ιδιον, οπου ο ανθρωπος ιδιοποιειται την ιδια του την καρδια, την αρχικη του ουσια. Τουτο ειναι μια περιοχη στην οποια ο ανθρωπος ποτε δεν μπορει να καταληξει μεσα απο απλως θεωριες.

Οι μαθητες που εxουν αποφασισει για το ζεν, πρεπει να εxουν εναν μοναδικο στοxο. Αυτον τον στοxο τον δειxνουν οι δεκα εικονες του βοδιου ζωντανα, καθαρα και με την σωστη ταξη. Ειναι ενα καλο οδηγο νημα. Παντως οσο επιδεξια κι αν διευκρινιζεται το ζεν, και παλι μια διευκρινιση μονη δεν μπορει να γινει ζεν. Το ζεν ειναι παντα και ολωσδιολου ενας κοσμος της πραγματικης μαρτυριας.

[59]

Για τον προλογο του Tsi-Yüan

Ο βουδα ειναι ο "αφυπνισμενος". Καλειται επισης η "ολοκληρωμενη καρδια". Την στιγμη που εxουμε αφυπνιστει ειμαστε, ως οι αφυπνισμενοι, βουδα. Αυτος δεν ειναι ανακαλυψη του Sakya, του ιδρυτη του βουδισμου, αλλα εκεινος που υπηρξε πριν απο τον Sakya. Η βουδα-φυση δεν υπαρxει μονο στον βουδισμο. Ομως στον βουδισμο ο Sakya ηταν ο πρωτος που ιδιοποιηθηκε την φυση-βουδα. Μετα απο μακρα καταβυθιση στο καθισμα (Zen) ο Sakya, νωρις το πρωι μιας ογδοης του Δεκεμβρη, διεκρινε τον αυγερινο κι αναφωνησε: "Θαυμασιο! ΘαυμασιοI Ολα και καθενα απο τα παροντα στον κοσμο εxει την αρετη και τη σοφια του βουδα". Το περιεxομενο αυτης της αφυπνιζομενης εμπειριας ειναι η "μαρτυρια που αυτοεπαληθευεται στον εαυτο της". Σ' αυτην την εσωτερικη αυτοκαταθεση ολα, οσα κανεις μπορει να δει και ν' ακουσει, ειναι βουδα. Η αληθινη προελευση του βουδα ειναι η δικη και αρxικη ουσια η οποια, μεσα απο την απαρxη, φυλαγει εντος της καθε τι παρον.

Οι "τρεις κοσμοι" ειναι ο κοσμος των ορεξεων, ο κοσμος του σωματικου κι αυτος του πνευματικου, επομενως ολοι οι κοσμοι που διατρεxει ο ανθρωπος στη διαρκεια της ζωης του. Εκει οπου προσκολλωμαστε σε καθε τι εξωτερικο κι εσωτερικο, και μενουμε εκει δεσμιοι, κυριαρxει η πλανη. Οι "τεσσερεις τροποι ζωης" ειναι: το γεννημενο απο το μητρικο σωμα, το γεννημενο απ' το αυγο, το εμβιο ον το γεννημενο απο την υγρασια και αυτο που προκυπτει απο συμπτωση και αναιτια, δηλαδη καθε εμψυxο και αψυxο. Το ιδιο αλμα που συμβαινει αμεσα στην περιοxη του βουδα, μας λυνει και μας ελευθερωνει αιφνιδια απο τον κοσμο των εμψυxων και αψυxων οντων. Παντως τουτο δεν πρεπει να κατανοηθει με την εννοια μιας απλης αρνησης των παντων, πολυ περισσοτερο ειναι ενα μεγαλο ναι σε ολα, και παλι xωρις η καρδια να κρεμεται απο πουθενα.

[60] Επειδη, με την πλανη, ειμαστε βυθισμενοι σε τρεις κοσμους, και, με την αφυπνιση, πηδαμε αιφνιδια εξω απο τους τεσσερεις τροπους ζωης, για τους βουδα υπαρxει κατι να εκπληρωθει και για τους κοσμικους κατι να εκτελεστει. Στην περιοχη του αυθεντικου δεν υπαρχει μεν τιποτα παρομοιο. Ομως τωρα, καθως πλανη κι αφυπνιση ειναι χωριστες μεταξυ τους, τοσο οι βουδα οσο κι οι κοσμικοι ανθρωποι πρεπει να καμουν αυτο που αναλογει στον καθενα. Για τους βουδα αυτο λεει: "Τα στον κοσμο παροντα ειναι απειρα· υποσχομαστε να τα σωσουμε ολα", ομως για τους κοσμικους ανθρωπους: "Τα παθη στον κοσμο (Klesa) ειναι αναριθμητα· υποσχομαστε, να τ' αποβαλουμε ολα". Καθως συνηθως παραδερνουμε στα παθη του κοσμου, πρεπει ειδικα να επιστρεψουμε στην πατριδα της ιδιαιτερης και αυθεντικης μας ουσιας. Σ' αυτον τον ενα δρομο της αναδυσης βρισκεται η ουσια του βουδισμου και η βασικη ροπη του ανθρωπινου οντος.

Εδω "ο αρχαιος σοφος" ειναι κατα πρωτον ο Sakya, ομως κατοπιν επισης οι αρχαιοι βουδα και διδασκαλοι. Η ευσπλαχνια που μιλα στις λεξεις "πενθος και οικτος", δεν ειναι μια σταση που παιρνει κανεις σκοπιμα και συνειδητα, αλλα ενα φερσιμο που ξεχυνεται μεσα απο τα βαθη της καρδιας, σαν απο μονο του. Δειχνεται στην τελευταια βαθμιδα των εικονων του βοδιου. Μεσα απ' αυτην τη μεγαλη ευσπλαχνια οι βουδα και οι διδασκαλοι πρεπει να λεγουν και να διδασκουν αυτο που βασικα δεν χρειαζεται να λεγεται και να διδασκεται.

Συμφωνα με τον μυθο πρεπει να εχουν κηρυχθει ογδοντα τεσσερεις χιλιαδες διδαχες, και οι ιερες γραφες που παραδοθηκαν μεχρι σημερα αριθμουν περισσοτερους απο πεντε χιλιαδες σαραντα τομους. Τοσο ποικιλομορφοι ειναι οι δρομοι. Μονο στο δικο μας ζεν υπαρχουν για παραδειγμα χιλια επτακοσια Kôan, δηλαδη ερωτησεις του ζεν. Αυτοι οι ποικιλομορφοι δρομοι οδηγουν τους μαθητες αντιστοιχα με το δυναμικο τους, ειτε αυτο ειναι εξεχον, ειτε μετριο ειτε κακο. Βεβαια βασικα δεν ειναι αναγκαιο να στηθουν τοσοι πολλοι δρομοι, ομως τους απαιτει η ευσπλαχνια.

[61] Οι λεξεις "με ολοκληρωμενο τροπο" σημαινουν εκεινη την ολοκληρωμενη διδαχη, με την οποια ο Sakya διδαξε στους μαθητες με εξεχουσες ικανοτητες την αληθινη ουσια ολων των οντων. Αντιθετα οι λεξεις "με μονοπλευρο τροπο" χαρακτηριζουν την μονοπλευρη διδαχη του Hinayana-βουδισμου και την προσωρινη, μονο ως μεσον εκτιμουμενη διδαχη στον Mahayana-βουδισμο. Μερικοι μαθητες, ακουγοντας αυτες τις διδαχες, μπορει αιφνιδια να αφυπνιστουν στον εαυτο τους, ενω αλλοι χρειαζονται την προοδευτικη ενασκηση. "Απο τα ρηχα στα βαθια, απο το τραχυ στο λεπτο" χαρακτηριζει την σταδιακη πορεια της ασκησης. Στην τεταρτη φραση του προλογου παρουσιαζεται συνοπτικα η ολη διδακτικη δραστηριοτητα του Sakya.

Αφου ο Sakya για σαραντα εννια χρονια ειχε μιλησει φαρδια-πλατια για την αληθεια, ενας βασιλιας του αφιερωσε ανθη λωτου και τον παρακαλεσε να κανει ενα κηρυγμα. Οπου ο Sakya πηρε ενα απο τα ανθη και το επεδειξε στους ακροατες του. Αυτοι ηταν σαν τους τρελλους και τους βουβους και δεν μπορουσαν να καταλαβουν τι ειχε στον νου του. Μονο ενας απο τους μαθητες του, ο Kasyapa, ενευσε με τα γαλαζια του ματια και χαμογελασε. Οπου ο Sakya του ειπε: "Μεσα μου υπαρχει μια αληθεια. Αφορα το ματι του γνησιου βουδισμου, το Nirwana, τη θαυμαστη καρδια, την αληθινη ουσια και τη μη-ουσια. Αυτην την αληθεια, που καμια λεξη δεν την φτανει ποτε και που παραδινεται εξω απ' ολες τις διδαχες, την εμπιστευομαι σ' εσενα, Kasyapa". Τουτο ειναι η "παραδοση της μη-παραδοσης". Απ' αυτην την παραδοση και εκτοτε η γνησια αληθεια του ζεν εξαπλωνεται στην Ινδια, στην Κινα, κι επισης στην Ιαπωνια. Αναλλοιωτη και αμολυντη μετεδωσαν οι επομενοι διδασκαλοι την στον εαυτο της επαληθευομενη μαρτυρια του Sakya, οπως το νερο που χυνεται απο ενα ποτηρι στο αλλο μενει καθαρο και αμολυντο. Μ' αυτον τον τροπο συμβαινει η ιδιαιτερη παραδοση εξω απο την διδαχη.

Η ουσια της αληθειας που αναφερεται στον προλογο βρισκεται στην φυση-βουδα, την οποια καθε τι παρον και καθε ανθρωπος κρυβει μεσα του ως την δικη και αρχικη του ουσια. [62] Ο μαθητης, για ν' αποκτησει αυτην την ουσια, πρεπει να ασκηθει. Οταν του ανατεθει απο τον διδασκαλο ενα κοαν, τοτε πρεπει να κανει τον ιδιο τον εαυτο του κοαν. Πρωτα αφου εξαντλησει ολες τις δυνατοτητες του και περαν τουτου κανει ενα τελευταιο βημα ακομα, η ουσια αυτης της αληθειας θα γινει παρουσα. Αυτη η παρ-ουσιαση ειναι το "satori" η "kensho", που θα πει η ενορατικη διοραση της δικης και αρχικης ουσιας. Εδω ανοιγεται ο κοσμος της αναχωρητικοτητας και της ελευθεριας, ο οποιος κοσμος εχει λυθει ολοτελα απο καθε ηθικοτητα και λογικη, απο δικαιο και αδικο, απο καλο και κακο, απο πλανη κι αφυπνιση, απο κερδος και ζημια, ακομα κι απ' ολους τους βουδα και τους διαβολους. Εδω ο ανθρωπος δρα ελευθερα και διχως να εχει συνειδηση της δρασης του. Για τον μαθητη, για να εισδυσει σ' αυτην την περιοχη, δεν υπαρχει αλλος δρομος απ' αυτον του βυθισματος στο καθισμα (Zen) και της αδιαλειπτης αυτοσφυρηλατησης.

Οταν ο ανθρωπος εκτιμα καθε τι παρον, τοτε, ακριβως γι' αυτο, μενει κατειλημμενος απ' αυτο το παρον κι αφηνεται να πλανηθει απο λεξεις και λογια. Ακομα κι αν για παραδειγμα ενορωνταν την αρχικη του ουσια και εφτανε στην περιοχη περαν ολων των νομων και των κανονων, οπου ομως στεκοταν εστω και κατ' ελαχιστο στην αποτιμηση μιας τετοιας αφυπνισης, τοτε θα εξεπιπτε στην προκαταληψη που αναφερθηκε μολις. Επισης οταν κανεις αφυπνιζεται στο οτι στην υστατη αληθεια ειναι ολα α-κατανοητα, και παλι αυτη η α-κατανοησια δεν πρεπει να παραμεινει. Αντιθετα καθε λεξη που λεει ο μη αφυπνισμενος ανθρωπος θα αφησει τα ιχνη της εξυπνης χελωνας, κι ετσι θα γινει αντιρρησιας της διχως ιχνη ελευθεριας και αληθειας που επιδιωκει. Ετσι πρεπει πρωτα να κανουμε το αλμα στην υστατη περιοχη της ουσιας ωστε κατοπιν παλι, αλλαγμενοι, να επιστρεψουμε στα παροντα. Ακομα κι αν πιστεψουμε στην γνησια αληθεια του ζεν που παραδοθηκε απο τον Sakya στον Kasyapa και αναλογιζομαστε αυτην την παραδοση συνεχως, αυτο θα εμενε παντελως κενο και αχρηστο οσο δεν θα ειμασταν σε θεση να την εμπειραθουμε στον εαυτο μας. [63] Στον πληρη αποχωρισμο απο τους βουδα και τους διαβολους πρεπει ν' αποκτησουμε την ικανοτητα να λεμε ενα μεγαλο ναι τοσο στους βουδα οσο και στους διαβολους, στον κοσμο του απολυτου και στον κοσμο του σχετικου.

Κανε αιφνιδια το αλμα στην περιοχη της αποχωρητικοτητας που βρισκεται περαν ολων των νομων και των κανονων και διορασου την δικη και αρχικη σου ουσια! Αυτο δεν ειναι ευκολο. Γι' αυτο ο διδασκαλος Tjing-dju (περι το 1050) με τις εικονες του, του βοδιου υπεδειξε την κατευθυνση στην οποια οι μαθητες μπορουν να παρουν τον δρομο της ασκησης. Η προοδευτικη λευκανση του αρχικα μαυρου βοδιου υπηρετει τον χαρακτηρισμο του εξης δρομου:

Αρχικα αυτο το βοδι της καρδιας τριγυρνα μονο σε αμηχανιες και συγχυσεις. Ομως οταν ο μαθητης βημα-βημα, με περισσο ζηλο στην κοπιαστικη ασκηση σφυρηλατει τον εαυτο του, του γεννιεται μεσα απο το βυθισμα η ικανοτητα να καθεται ησυχα και αδιακοπα, σαν επανω σ' εναν ακλονητο βραχο. Τωρα το βοδι γινεται τελειως λευκο και τοσο δυνατο που με μια και μονη ανασα γεμιζει τον ουρανο και τη γη. Τουτο ειναι η ωριμανση της ικανοτητας. Το οτι ανθρωπος και βοδι γινονται αορατοι, χαρακτηριζει τον τοπο της πληρους ληθης. Δεν υπαρχει τιποτα: ουτε το βοδι ουτε ο ανθρωπος. Δεν υπαρχει τιποτα: ουτε η αφυπνιση ουτε η θεληση για αφυπνιση. Αυτη η εξαφανιση καρδιας και κοσμου ειναι το οτι τα δυο τους γινονται ενα. Αυτη η σχεση καλειται "samadhi του καθρεφτη του θησαυρου": το συγκεντρωμενο βυθισμα στο καθρεφτισμα του καθρεφτη της καρδιας. Ενας καθρεφτης καθρεφτιζεται σ' ολους τους καθρεφτες, ολοι οι καθρεφτες καθρεφτιζονται συγκεντρωμενοι σε εναν καθρεφτη. Αυτο το καθρεφτισμα ειναι η πραγματικοτητα του πραγματικου κοσμου.

Στην περιοχη της πληρους ληθης οι μαθητες με ρηχη σκεψη η μετριων και λιγοστων ικανοτητων περιερχονται ευκολα σε αμφιβολια και αμηχανια. Ο λογος γι' αυτο ειναι πρωτον οτι αυτην την περιοχη, οπου δεν υπαρχει ουτε ανθρωπος ουτε βοδι, ουτε καλο ουτε κακο, κατα εναν τρελλο τροπο την θεωρουν για το μηδενιστικο μηδεν και τον πραγματικο κομο για ενα απλο κενο. [64-65] Αυτην την αποψη την αποκαλουμε η "αποψη της μηδενικοτητας". Αφετερου ο λογος βρισκεται στο οτι αυτοι εμμενουν στην "αποψη της δηθεν σταθεροτητας", συμφωνα με την οποια ο κοσμος παραμενει παντοτινος και σταθερος, και ο ανθρωπος συνεχιζει να υφισταται ακομα και μετα τον θανατο του. Αντιθετα ενας μαθητης εξαιρετικης ικανοτητας, που δεν εκπιπτει σ' αυτες τις λανθασμενες αποψεις, εμπειραται το οτι η διαφορετικοτητα ειναι το αδιαιρετο και το αδιαιρετο ειναι η διαφορετικοτητα.

Καποτε ο διδασκαλος Kuo-an, ανασκοπωντας τον δικο του μακροχρονο δρομο της ασκησης, ανοιξε την καρδια του και κατασκευσε εικονες και υμνους. Οι υμνοι του λαμπουνε φωτεινα και καθρεφτιζονται ο ενας μεσα στον αλλο. Σ' αυτο το καθρεφτισμα αλληλοπαιχνιδιζουν συναμα καρδια με καρδια, ο Kuo-an κι ο προκατοχος του Tjing-dju. Ο τροπος με τον οποιο ο Kuo-an θετει καθε λεξη και την κανει να μιλα, ειναι παρα πολυ φροντισμενος και αξιζει μεγαλη τιμη.

Για τη ζωη του ζεν-ιερεα Tsi-yüan, στον οποιο οφειλουμε τον προλογο, κατα τα αλλα δεν γνωριζουμε τιποτα. Με οδηγο νημα τις εικονες του βοδιου του Kuo-an, αναζητησε το θαυμαστο νοημα της αληθειας, οπου και βρηκε "βαθια κρυμμενες λεπτοτητες". Αυτες οι λεπτοτητες αναφερονται στον σχεδον αδηλο τροπο με τον οποιο η αληθεια εν-εργο-ποιειται.

Με τη φαλαινα τα πραγματα εχουν ως εξης: Απο κατω της συνωστιζονται πολλα μικρα καβουρια για να φανε τον μεζε τους. Αν πλησιασει κατι και παει να κανει κακο στη φαλαινα, τοτε τα καβουρια γρηγορα αφηνονται να βουλιαξουν στο νερο κατω. Ετσι η φαλαινα μπορει ν αντιλαμβανεται καθε κινδυνο.

Βασικα "δεν υπαρχει καρδια να ψαξεις". Οταν γινεται λογος για "κανεις" και "τιποτα", πρεπει να προσεχουμε με καθε σχολαστικοτητα το οτι υπαρχει το τιποτα. Ακομα κι αν κανεις θα ηθελε ν' αναζητησει την δικη καρδια και την αρχικη ουσια του ανθρωπου, δεν θα μπορουσε να βρει τιποτα. Πρεπει να μαθει οτι δεν υπαρχει τιποτα ν' αναζητηθει.

'Τι μαγια! Κατι, που βασικα δεν ειναι τιποτα, εδω διαιρειται σε δεκα βαθμιδες και διευκρινιζεται με λεξεις πολλες. Στο τελος απ' αυτα τα μαγια επιφορτιζεται ακομα "Η εισοδος στην αγορα". Ολεθρια ανοησια! Τελειως ματαιος ο κοπος! Ειναι μια δουλεια για το τιποτα και παλι τιποτα.

[...]