Αυτο ειναι ενα δοκιμιο για τα χερια και την χειρογραφια.Σκεφτομαι την χειρογραφια σαν τροπο να οργανωνεις τη σκεψη σε σχηματα.Μ' αρεσουν τα σχηματα. Μ' αρεσει να τα οργανωνω. Ομως λογω καποιων προσφατων νευρολογικων αλλαγων στο μυαλο μου βλεπω τα σχηματα να διαλυονται και να πεφτουν επανω μου. Παρολ' αυτα προσφερω το παρακατω με την ελπιδα να μην σου πεσει ανακατο, η καταθλιπτικο. Και κατευθειαν για ν'αποφυγω να ειμαι καταθλιπτικη,κι επειδη τα ξεκινηματα ειναι σημαντικα,θα ξεκινησω με τον λατινο ποιητη Κατουλλο που εζησε τον πρωτο αιωνα π.Χ. και πεθανε στα τριαντα. Αυτο ειναι το αποσπασμα 46, ενα ποιημα που επικαλειται την αρχη της ανοιξης:

Τωρα η ανοιξη ξανοιγεται!
Τωρα η ισημερια 

καθησυχαζει τις κυανες της κακοκαιριες

σαν σελιδες.

Στο λεγω, Κατουλλε,

παρατα την Τροια, παρατησε την καμενη γη, αυτοι το 'καναν.
Κοιτα, θα τ' αλλαξουμε ολα,ολα τα νοηματα, ολες τις καθαρες πολεις της Ασιας, εσυ κι εγω.

Τωρα το μυαλο, δεν ειν' ενας απληστος προηγουμενος αλητης;
Τωρα τα ποδια φυτρωνουνε φυλλα ποσο χαρουμενος να βλεπω ποιανου τα πρασινα δολωματα περιμενουν. Ω,γλυκια μου, μη γυριζεις πισω απο τον ιδιο δρομο,  παρε νεο δρομο.

Ο Κατουλλος ηταν ενδεχομενως ο αγαπημενος ποιητης του Cy Twombly, ενος ζωγραφου που χρησιμοποιουσε στους καμβαδες του αφθονη χειρογραφια. Ηταν μια προκληση για τους κριτικους και ο Roland Barthes εγραψε ενα δοκιμιο γι' αυτο στο The Responsibility of Forms. 'Πως να τραβηξεις μια γραμμη χωρις να ειναι χαζο' ειναι μια ερωτηση που κανει στο δοκιμιο. Πως να τραβηξεις μια γραμμη χωρις να ειναι χαζο: αυτο δεν ειναι ενα απο τα μεγαλα προβληματα μας ως ανθρωπων; Ειτε ειμαι εγω, ειτε ειμαι ο Hitler, ειτε ειμαι ο Wilhelm von Humboldt, ειναι προβλημα της ανθρωπινης ζωης. 

Ας αρχισουμε με τη ζωη, τη δικη σου ζωη. Εκει ειναι, μπροστα σου - πιθανον ενας δρομος, μια κορδελα, μια γραμμη με βουλες, ενας χαρτης - ας πουμε πως εισαι 25, κατοπιν παιρνεις μερικες αποφασεις, κανεις πραγματα, εχεις πισωγυρισματα, εχεις θριαμβους, γινεσαι καποιος, φορτηγατζης, καθηγητης ινδοευρωπαϊκης γλωσσολογιας, πειρατης, αισθητικος, τα χρονια περνανε, ισως σε μια οικογενεια ισως κι οχι, κατοπιν μια μερα ξυπνας και εισαι εβδομηντα. Κοιτωντας μπροστα βλεπεις μια μαυρη εισοδο. Αρχιζεις να προσεχεις οτι η μαυρη εισοδος ειναι παντα εκει, στην ακρη, ειτε την κοιτας ειτε οχι. Οι περισσοτερες ωρες την περιεχουν, οι περισσοτερες ωρες εχουν ενα ειδος κατακαθι μαυρης εισοδου στον πατο του ποτηριου. Αναρωτιεσαι αν κι αλλος κοσμος την βλεπει. τους ρωτας. Λενε οχι. Ρωτας γιατι. Κανεις δεν μπορει να σου πει.

Πριν ενα λεπτο ησουν 25. Κατοπιν προχωρησες κανοντας τη ζωη που θελεις. Μια μερα κοιταξες πισω απο τα 25 στο τωρα και να την, εκει, η εισοδος, μαυρη, να περιμενει.

Οταν διαγνωστηκα με την νοσο του Parkinson, ενα συμπτωμα, για μενα ιδιαιτερα θανατερο, ηταν οτι η χειρογραφια μου κατερρευσε. Συνηθιζα να το χαιρομαι γραφοντας σε σημειωματαρια,ραφια ολοκληρα απο δαυτα, μερα με τη μερα, χρονο με τον χρονο. τωρα οι καθετες γραμμες λυγιζουν, η σπαζουν, η πανε σε καθε τυχουσα κατευθυνση, τα φωνηεντα συρρικνωνονται σε σταγονες, ολο αυτο απλα δειχνει αναστατωτικο. Η, θα 'λεγε ο Barthes, χαζο. Ντροπιασμενη ξυνω παραγραφους ολοκληρες.

Δυσκολο να περιγραψεις, η να εξηγησεις την ντροπη της κακης χειρογραφιας.

Η κακη χειρογραφια ειναι ασχημη. Δειχνει καπως χαζη. θα ελεγα οτι εχει μια αισθηση αναυθεντικοτητας, ομως κατοπιν αναγνωρισα οτι συμβαινει το αντιθετο.Η χαοτικη χειρογραφια μου, στην ασκημια της, μοιαζει να φανερωνει κατι για μενσ που θα προτιμουσα να μην βλεπω. Βγαζει ο,τι ο Gerard Manley Hopkins αποκαλει 'το inscape’. 'Τον νου σου σ' εκεινον που η χειρογραφια του ταλαντωνεται σαν καλαμια στον ανεμο' ειπε ο Κομφουκιος. Η γραφολογια, οπως ειμαι σιγουρη οτι γνωριζετε, ειναι η μελετη της χειρογραφιας ως κλειδι για την αναλυση του χαρακτηρα. Δυσκολο να πιστεψω οτι δεν ειναι καλο κλειδι.

Αν η γραφη μου κλινει προς τα δεξια, τοτε ειμαι καποιος πολυ επηρεασμενος απο τον πατερα μου𛲄 αν ειμαι αναβλητικος,τονιζω τα ι μου στα αριστερα αν ειμαι ο Hitler εχω μια πολυ πολυ λεπτη γραφη και τονιζω τα ι μου με μια καθετη παυλα. Κι εδω ενα ενδιαφερον συμπτωματικο δεδομενο σχετικα με τα χερια:οταν καποιος που εχει μεινει παραλυτος απο τον λαιμο μεχρι κατω, εχει παρει ενα εργαλειο που του επιτρεπει να γραφει με το στομα του, σναπαραγει το ιδιο στυλ χειρογραφιας οπως πριν απο την παραλυση. Η χειρογραφια σου ειναι το μυαλο σου και το μυαλο σου εισαι εσυ.

Ομως το Parkinson τα βαζει με ολ' αυτα.Παυει ορισμενα γονιδια στα κυτταρα του εγκεφαλου, κανενας δεν ξερει γιατι.Οδηγει σε ελαττωμενα επιπεδα μιας χημικηςουσιας του εγκεφαλου αποκαλουμενης ντοπαμινη και σε ασυνηθεις ηλεκτρικους ρυθμους. Πολλες σωματικες ενεργειες  εμποδιζονται,η και καθιστανται δυσμορφες, οπως το βουρτσισμα των δοντιων,η το γραψιμο με το χερι. Ομως η γραφικη αποδιοργανωση ειναι απλως μια εικονα της απαρχης μιας γνωστικης καταρρευσης, τα βαθμιαια αποτελεσματα της οποιας θα περιλαμβανουν διαταραχη, ασυνεχεια,ξεχασματα,χασματα και σχισμες, επιβραδυνσεις και παυσεις. ΣτοThe Brain that Changes Itself, ο ψυχιατρος Norman Doidge γραφει:

Καθε κυτταρο στο σωμα μας περιεχει ολα τα γονιδια μας, μα ολα αυτα τα γονιδια δεν ενεργοποιουνται,η εκφραζονται. Οταν ενεργοποιειται ενα γονιδιο. κανει μια νεα πρωτεϊνη που αλλαζει την δομη και την λειτουργια του κυτταρου. Αυτο καλειται η αντιγραφικη λειτουργια γιατι οταν το γονιδιο ενεργοποιειται, η πληροφορια για το πως να κανει αυτην την πρωτεϊνη 'αντιγραφεται', η διαβαζεται απο το συγκεκριμενο γονιδιο.

Απ' αυτο κρατω οτι ο εγκεφαλος εχει την δικη του χειρογραφια η οποια εξαρταται απο μια ορισμενη πρωτεϊνη. Μπορω να φανταστω το φτωχο μου το μυαλο να σηκωνει τα χερια σε απελπισια οταν βρισκει ολη την καλη χειρογραφια να 'χει χαθει, η σ' ενα μπουρδουκλωμα.

Πως να τραβηξεις μια γραμμη που να μην ειναι χαζη.

Cy Twombly, ‘Apollo and the Artist’ (1975)

Οταν οι κριτικοι μιλουν για το 'οψιμο στυλ' τουBeethoven, η του Baudelaire, εννοουν σημαδια στο χαρτι, η, σαν κλειδι για …,  στοιχειωματα στο μυαλο; Εδω μπαινουμε στην ζωνη δονησεων. Χερια μεσα σε χερια. Μεταβολικα και μεταφορικα διανυσματα επικαλυπτονται. Μπερδευτικο;. Ναι, ειναι μπερδευτικο. 'Στην ιστορια της τεχνης τα οψιμα εργα ειναι οι καταστροφες', εγραψε ο Theodor Adorno στο Δοκιμια επανω στη μουσικη. Kαθως δεν ειμαι ατσιδα ωστε να θεωρησω τον εαυτο μου καταστροφη, ας γυρισουμε απο το οψιμο στυλ στο πρωιμο στυλ. Τα πρωιμοτατα γραπτα συστηματα του κοσμου αναπτυχθηκαν ανεξαρτητα σε τεσσερα μερη:Εγγυς Ανατολη, Αιγυπτος,Κινα και Μεξικο.Ολα ξεκινησαν ως συστηματα λογαριασμων,η λογιστικα - ενας τροπος παρακολουθησης αγαθων,η χρηματων. Αργοτερα (δηλ. χιλιαδες χρονια αργοτερα) μια εγνοια για τη ζωη-μετα, εστρωσε τον δρομο για την λογοτεχνια χρησιμοποιωντας την γραφη για ταφικες επιγραφες.Θανατος και περιουσια, θα 'λεγες, δυο απο τα βασικοτερα αγχη μας, εμοιαζαν οτι μπορεις να τα μανατζαρεις, η τουλαχιστον να τα καταπραΰνεις μαρκαροντας μια επιφανεια κι ετσι ενεπνευσαν το πρωτο συστηματικο μαρκαρισμα.

Με ενδιαφερει η ψυχολογια ενος ιδιαιτερου σημειου σ' αυτην την εξελιξη, το σημειο της μεταβασης απο την σφαιρα των υλικων πραγματων (αγαθα και λεφτα) σ' αυτην των λεξεων και των ιδεων (ποιηματα για τον θανατο). Ας παμε πισω στο 3500 π.Χ. και στο βασιλειο των Σουμεριων (το σημερινο Ιρακ). Εδω ο κοσμος παρακολουθουσε τα χρεη λογαριαζοντας πηλινα κερματα και τοποθετωντας τα σ' εναν πηλινο φακελο. Χαριν απλουστευσης καποιοι λογιστες αρχισαν να μαρκαρουν το εξωτερικο του πηλινου φακελου για να προσδιορισουν τον αριθμο των κερματων μεσα. Υποτιθεται οτι ο αριθμος των κερματων θα ηταν ακριβως ο ιδιος οπως ο αριθμος των σημειων απεξω.Ομως κι αν δεν ηταν; Θα μπορουσε να υπαρχει περιθωριο για λαθη, η  ακομα και για διπροσωπια; Οπωσδηποτε οταν το εξω δεν ταιριαζει με το μεσα, τα πραγματα μπορει να στραβωναν, η στραβωσαν. Αυτο το οριο δεν ειναι τοσο απλο.

Ετσι ας δουμε με λιγο περισσοτερη αβροτητα το προβλημα της κακης χειρογραφιας. Φαινεται πως θα μπορουσε να εχει δυο δυνατες λυσεις:

1. να τελειοποιησει την τεχνη του ωστε η χειρογραφια να μην ειναι κακη

2. να αποποιηθει την τεχνη ωστε το κακο να μην ενοχλει

Ο John Keats, στα χειρογραφα του, θα ηταν ενα παραδειγμα του πρωτου τροπου του τροπου της τελειοτητας. Ο Keats, οταν δημοσιευε εναν τομο ποιηματων, αντεγραφε το κειμενο με ενα χερι τοσο κανονικο, ρεον και σιγουρο που δυσκολα πιστευειςοτι ειχε ποτε μια στιγμη αμφιβολιας,η απελπισιας σε οποιοδηποτε σημειο στην συνθεση των αραδων.Ο Keats ηταν ρομαντικος, ενας καλλιτεχνης που νοιαζονταν πολυ με τον εαυτο και την εαυτοτητα. Η ολοκαθαρη ομορφια των γνησιων αντιγραφων του μοιαζει με αποκαλυψη, αν οχι με εορτασμο αυτου που θεωρει τον καλυτερο εαυτο του.

Στην αλλη ακρη του φασματος θεωρειστε τον Twombly. Γεννημενος στο Lexington, Virginia το 1928, η μοντερνικη του αντιληψη του εαυτου και της εαυτοτητας ηταν πολυ διαφορετικη απο αυτην του Keats. Αγαπουσε τα βιβλια και η εμπνευση του συχνα ηταν λογια· οι πινακες του δειχνουν χειρογραφες λεξεις εγγεγραμμενες με τετοιον τροπο ωστε να αποφευγουν να προσφερουν καποια ενδειξη γι’ αυτον,η τον χαρακτηρα του, η την εσωτερικη του κατασταση. Μουντζουρα,κακογραμμενο,αδεξιο, τεμπελικο, αχαρο - το χερι ειναι κανενος, η καθενος. η μυθικο, η απλα ενας λεκες που ξαπομεινε απο πριν. Δεν μπορεις να ξεφυγεις απο τον εαυτο σου με το δικο σου χερι, σκεφτομουνα, και παλι ο Twombly το κανει.Ο Barthes, στο δοκιμιο του, περιγραφει την χειρογραφια του Twombly ως ‘περα-δωθε μεταξυ ποθου και ευγενειας’,η (παραθετοντας τοTao Te Ching )το χερι ‘ενος που δρα χωρις προσδοκια.

Πως να τραβηξεις μια γραμμη που να μην ειναι χαζη.

Οπως ορισμενοι αλλοι καλλιτεχνες της μοντερνας εποχης, ο Twombly μοιαζει να ειχε την προθεση να αφησει τον εαυτο πισω, να αποφυγει το εγω και τα σημαδια του, θετοντας την κενοτητα ως πιο ενδιαφερουσα απο την παρουσια. O Twombly ηταν στενος φιλος με τον John Cage, τον συνθετη του 4’33”, και αλλων εργων κενωτικων του εγω. Οπως το ειπε ο Cage, ‘κατι πρεπει να γινει που να μας ελευθερωσει απο τις μνημες και τις επιλογες μας’. Αυτο που εκανε ο Twombly ηταν να βρει τον τροπο του προς μια χειρογραφια που μεσα της δεν εχει κανενα προσωπο. Οι κριτικοι καποιες φορες αναφερονται στην γραμμη του Twombly ως ‘σαν γκραφιτι’. το γκραφιτι ειναι συχνα ασχημο και, σε καποιο επιπεδο, ακτιβιστικο. Καποτε ρωτησα την καλλιτεχνη Tacita Dean για την σταση του Twombly προς ολα αυτα. Τον γνωρισε πολυ καλαοσο εκανε μια ταινια των 16 mm γι’αυτον ‘For Cy’, ειπε,

Παντα πιστευα οτι ηταν για την συναντηση και λιγακι σαν ενα μεντιουμ μ’ενα Ouija board [Σ.τ.Μ. αλογο ιπποδρομιων].Οταν ειναι στην ωρα του,δεν μπορει να διακοπει (ουτε απο τον εαυτο του),ειδαλλως η συνδεση σπαζει.Οταν ειναι στην ωρα του,η συνδεση γινεται ο πινακας και δεν μετρα τιποτ’ αλλο.

Αυτη η ‘ωρα’ ειναι μια την οποια ο Barthes εντοπιζει μεσα στην χειρογραφια του Twombly.Ο Barthes παρατηρει στην ελαφροτητα της γραμμης του Twombly την ταση του ‘να συνδεει σε μια και μονη κατασταση ο,τι εμφανιζεται και ο.τι εξαφανιζεται, την ταση του να μην διαχωριζει την αναταση της ζωης και τον φοβο του θανατου [αλλα] να παραγει ενα και μονο αποτελεσμα: ουτε Ερως ουτε Θανατος, αλλα Ζωη-Θανατος σε μια και μονη σκεψη, μια και μονη εκφραση’.Κι εδω ειναι ενα ενδιαφερον συμπτωματικο γεγονος για την αναταση: οταν ενας πινακας του Twombly καλουμενος Untitled (Say Goodbye, Catullus, to the Shores of Asia Minor) εκτεθηκε στο Houston πριν λιγα χρονια ενας φυλακας βρηκε μια γαλλιδα να στεκει εμπρος απο τον καμβα τελειως ξεντυτη. ‘Ο πινακας με θελει να τριγυριζω γυμνη’, εγραψε στο βιβλιο επισκεπτων.Ο Twombly ηταν ενθουσιασμενος ‘Αυτο κανεις δεν μπορει να το ξεπερασει!’ ειπε στους New York Times.

Ας ζωντανεψουμε μ’ ενα τυχαιο ομωνυμο κι ενα αλλο συντομο ποιητικο ιντερλουδιο. Ειχα εναν φιλο στο Μεξικο, εναν συνθετη ονοματι Guillermo,που ηθελε να συνθεσει μια ολοκληρη συμφωνια με εναν ηχο ανθρωπων που στεναζουν:

Μηπως ακους στεναγμους.

     Μηπως ξυπνας καταμεσις σε στεναγμο.

           Ραδιοφωνο στεναζει βραχεα,

             υπερβραχεα.

               Υπερβραχεις στεναγμοι τριζοβολουν απο τον Ατλαντικο

           Καυτοι στεναγμοι ατμοκινητοι εισβαλλουνε στην αυγη.

Ανθρωποι που φιλιουνται σταματουνε για να στεναξουνκαι κατοπιν φιλιουνται και παλι.

Γιατροι στεναζουνε σε πληγες και η αιμορραγια αλλαζει για παντα κατευθυνση.

        Λουλουδια στεναζουνε και δυο μεσημεριανες μελισσες μετεωριζονται κατα πισω.

               Ειναι αμφιβολια αυτο.

                  Ειναι απογοητευση.

                     Οκοσμος δεν μου οφειλε τιποτα.

                     Φυλλα ερχονται στην πορτα στεναζοντας.

                  Κομματακια κοριτσιου στεναζουν σαν αντρες.

Πλαστογραφιες στεναζουν διπλα.

Ο Balthus στεναζει και ψευδεται λεγοντας πως ηταν ο στεναγμος του Byron.

        Ενας στεναγμος μπορει και να’ρθει πολυ αργα.

               Ειναι αραγε καλυτερο απο κραυγη.

                  Δωσε μου ολους τους στεναγμους σου για τεσσερα η πεντε δολλαρια.

                                Ενας στεναγμος δεν εχει βαρος,

                     παρολ’ αυτα μπορει να διακοψει την αναμεταδοση.

                  Μηπως μπορεις να απεχεις.

       Ποιος ειν’ εκεινος ο θαμνος που κουβαλα καθε στεναγμο πανω του..

        κυνηγαμε μαζι ο στεναγμος κι εγω,

σπορ βασιλιαδων.

       Να ζηταμε να σταματησουμε μας ξεπερναει.

οσο περισσοτεροι στεναγμοι αναλαμπουν τοσο περισσοτερο ειμαι δυσκολα - καποιο πραγμα που ασημιζει -

                    Σκεφτηκες πως ηταν η θαλασσα;

T

ΡΟΜΟΣ,ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟ; Ανεξελεγκτο τρεμουλιασμα ενος μελους,που προσδιοριστηκε απο το αγγλο χειρουργο και φαρμακοποιο James Parkinson το 1817 ως ενα απο τα πρωτα συμπτωματα σε ανθρωπους που υποφερουν απο αυτο που αποκαλεσε ‘the Shaking Palsy’. Πριν απ’ αυτο βρισκουμε να μνημονευεται μια τρομωδης νοσος σε μια αγιουρβεδικη μελετη του 10ου αιωνα π.Χ. στην Ινδια. Και ο Γαληνος, ο αρχαιος ελληνας γιατρος, προσεξε μια παθηση την οποια ονομασε σκελοτύρβη, που κομψα μπορει να μεταφραστει ως ‘γλεντι των μελων’.  Ομως δεν ηταν παρα στα μεσα του 20ου αιωνα που οι νευρολογοι κατεληξαν να εννοησουν οτι αυτο το γλεντι, σε μια χαριτωμενη μεταφραση ‘γλεντι των μελων’. Ομως μονο εως τον 20ο αιωνα οι νευρολογοι κατεληξαν να σκεφτουν οτι αυτο το γλεντι μπορουσε να εφησυχαστει με σωματικη και νοητικη δραση. Που θα πει, με σωματικη ασκηση εστιασμενη σε σκοπιμη και εντονη νοητικη προσοχη.

Αν ο εγκεφαλος ειναι ευπλαστος,οπως πιστευουμε σημερα, μπορει να αλλαξει. Ορισμενες ενεργειεςμπορουν να τον επανακαλωδιωσουν, δημιουργωντας νεους νευρωνες ενεργοποιωντας νεους νευρωνες που αδρανησαν,η επιβραδυνθηκαν. Συστηνεται το μποξ. Ο συνδυασμος απο δυσκολη καρδιαγγειακη προσπαθεια και σκοπιμη εστιαση του νου αποδειχθηκε οτι μειωνει τα συμπτωματα και επιβραδυνει την προοδο της νοσου. Σωμα και μυαλο δουλευουν μαζι.

Αναρωτηθηκες ποτε σου πως να’ναι μεσα στο εγκεφαλο; Ειναι ενα θορυβωδες, η ενα σιωπηλο εργαστηριο; Πως να ακουγεται ενας ηχος εκει μεσα; Το φανταζομαι σαν μια μεγαλη αιθουσα συνεδριασεων με πολλους CEO τριγυρω να καθονται,το βλεμμα στυλωμενο στα τηλεφωνα τους και στελνοντας κειμενα ο ενας στο αλλο. Και το πιο ανατριχιαστικο μερος ειναι αυτο.Δεν θα ειχε σκοταδι μεσα στον εγκεφαλο;Απο που θα ερχοταν το φως; Πιθανως ολοι τους ειναι εκει σε πληρες σκοταδι. Δεν θα ειχε σκοταδι μεσα στον εγκεφαλο; Πιθανωςολοι του ειναι εκει σε πληρες σκοτος.Απο που θα ερχονταν φως;Και ποιος θα το εβλεπε;  

Οπως και να ‘χει, παμε πισω στον τρομο: βουρτσιζω τα δοντια μου με το δεξι μπρατσο και το δεξι χερι, οπου εχω εναν τρομο: γι’ αυτο η βουρτσα παει πανω και κατω, σαν να σφυρηλατει με εναν αγριο ρυθμο, χτυπωντας σε χειλη και ουλα. Αυτο το γλεντι της οδοντοβουρτσας παραγεται απο ηλεκτρισμο που ρεει κατα μηκος ενος νευρικου δρομου.Ομως ενας νευρικος δρομος εχει ενα πεδιο δρασης. Αν συγκεντρωθω και αλλαξω το πεδιο -κουνωντας το χερι μου πανω η κατω σε μια εκκεντρικη γωνια - μπορω να διακοψω την ροη και να ηρεμησω τον τρομο. Η, αν αδραξω σφιχτα την οδοντοβουρτσα μπορω να ελεγξω το τρεμουλο με την ενταση της εστιασης.Το κλειδι ειναι η συγκεντρωση.Πρεπει να σκεφτω μεσα στην κινηση. Στην δικη μου χονδροειδη κατανοηση του ζητηματος,η σκεψη κανει (κινει;) νευρωνες.

Ενας αντρας ονοματι John D. Pepper εκανε μια παρομοια ανακαλυψη για να διαχειριστει τα προβληματα του περπατωντας. Ο Pepper, που πεθανε περυσι,ειναι λιγακι ηρωας, η τουλαχιστον ανανεωτης στην κοινοτητα των ασθενων με Parkinson. Αντιμετωπισε τα προβλημτα του, του περπατηματος περπατωντας:  δεκαπεντε μιλια την εβδομαδα σε τρεις συνεδριες καθε μια πεντε μιλια με ταχυτητα τεσσερα μιλια την ωρα.Τεσσερα μιλια την ωρα ειναι ταχυτητα μεγαλυτερη απ’ αυτην που κανονικα θελω να περπαταω. Ειναι ζορι. Πρεπει να προσεχω την κινηση. Ετσι ενω θα εκανες μια περιπλοκη ενεργεια αυτοματα οπως το περπατημα, η το βουρτσισμα των δοντιων, επειδη οι CEOs που καθονται τριγυρω στην αιθουσα συνεδριασεων στο εγκεφαλο σου στελνουν σημειωματα ο ενας στον αλλο διευκρινιζοντας τι πρεπει ο καθενας να κανει και ποτε πρεπει να το κανουν, εγω εχω να σταματησω και να σκεφτω και να ασκησω συνειδητο ελεγχο.

Ειναι το αντιθετο

 Ειναι το αντιθετο της καταστασης ανατασης του Twombly που καθεται στον πινακα του.Ο Pepper, επιστρατευονταςτην τεχνικη της συνειδητης κινησης,ηταν ικανος να δαμασει το τρομο του και αλλα συμπτωματα. Επαθε Parkinson στα τριαντα του  κι εζησε μεχρι που εγινε ενενηντα. Δεν ειναι μια τελειως νεα ανακαλυψη, αυτη του Pepper. Ο Parkinson recorded κατςγραψε στις σμειωσεις των περιστατικων του απο το 1817 οτι ο ασθενης στον οποιο αναφερεται ως Case VI μπορουσε να διακοπτει το ασταματητο τρεμουλιασμα για λιγα λεπτα με μια συντομη αιφνιδια σκοπιμη κινηση.

Φιλοσοφικα, εδω υπαρχει κατι το αξιοσημειωτο που εχει να κανει με την προσοχη.οταν βγαζουμε μια ενεργεια εξω απο την συνηθεια και μεσα στην συνειδηση ανακινουμε μια νεα αντιληψη της. Το μεσα και το εξω αλλαζουν τοπους.Ο χρονος μετατοπιζεται.Η νοσος του Parkinson ειναι παντοτε τωρα. Η, ισως θα μπορουσαμε να πουμε, η νοσος μας υπενθυμιζει οτι η ζωη ειναι τωρα. Η νοσος ειναι παντοτε τωρα. Σ’ αυτο το σημειο του συλλογισμου μου, πεφτω επανω στην φραση της  Gertrude Stein απο το 1913, ‘Ροδο ειναι ροδο,ειναι ροδο, ειναι ροδο, ειναι ροδο’,για την οποια εκανε το ακολουθο σχολιο:

Λοιπον ολοι σας ειδατε εκατονταδες ποιηματα για ροδα και ξερετε ως το μεδουλι των οστων σας οτι το ροδο δεν ειναι εκει… Σκεφτομαι οτι σ’ αυτην την αραδα το ροδο ειναι κοκκινο για πρωτη φορα στη αγγλικη ποιηση σ’ εκατο χρονια.

I

Πηγαινω σε μια ταξη του μποξ. Στην ταξη ο καθενας εχει Parkinson,  διαφορους βαθμους επιβαρυνσης. Σ’ ενα ορισμενο σημειο σε καθε ταξη (αφου εχουμε κανει ζεσταμα και προπονηση ενδυναμωσης και ασκησεις ποδιων) ο κοουτς τσιριζει: Γαντια! Τρεχουμε στα ντουλαπακια για τα γαντια μας του μποξ, κατοπιν παιρνουμε θεση σ’ εναν βαρυ σακκο και αρχιζουμε να γρονθοκοπουμε. Υπαρχουν εξι βασικα χτυπηματα του μποξ.Καθενα εχει ενα νουμερο: 

1. Jab
2. Cross
3. Hook με το εμπρος χερι
4. Hook με το πισω χερι
5. Uppercut  με το εμπρος χερι
6. Uppercut με το πισω χερι

Το κεντρικο μερος της ταξης του μποξ περιλαμβανει γροθιες στον βαρυ σακκο συμφωνα με τον συνδυασμο των αριθμων στα παραγγελματα του κοουτς. Βρισκω πως οταν προσπαθω να εκτελεσω εναν περιπλοκο συνδυασμο του μποξ μπορω να αισθανθω τους νευρωνες στον εγκεφαλο μου να προσπαθουν και να βαζουν τα δυνατα τους.Το ξερω πως ακουγεται τρελο.

Οσα περισσοτερα ξερω για την νοσο του Parkinson, τοσο περισσοτερο την βλεπω σαν να κρατας τον εαυτο σου ορθιο εναντια σ’ ενα ρευμα που ποτε δεν παυει να σε τραβαει.Τα βιβλια μου λενε να δινω συνειδητη, συνεχη προσοχη σε ενεργειες οπως το περπατημα, το γραψιμο, το βουρτσισμα των δοντιων μου αν θελω να εμποδισω,η να καθυστερησω την εκπτωση των νευρωνων στον εγκεφαλο. Ειναισκληρο να ζεις καταμεσης στην συνεχη προσπαθεια. Ειναισκληρο να ζεις καταμεσης στη λεξη’εκφυλιστικο’που σημαινει οτι οσο και να πασχιζω,δεν κερδιζω.

Σιγουρα ο καθενας παλευει σ’ ολη του τη ζωη.Και κανεις μας δεν θα κερδισει εναντια στην θνητοτητα.Ομως υπαρχει μια διαφορα αναμεσα στο να πασχιζεις να μαθεις (λεμε τωρα) αρχαια ελληνικα , η να δινεις μικροσκοπικη προσοχη σε καθε στιγμη μιας σωματικης ενεργειας. Ο Pepper, μελετωντας τον δικο του τροπο βαδισματος, τον ανελυσε σε εννια τμηματα δρασης και εξι στοχους της προσοχης για καθε βημα που κανει. Ο ανθρωπος ητανε τεταμενος.

Πριν αφησουμε το θεμα του πασχισματος,μια ακομη παρατηρηση για την ταξη του μποξ.Ναφορεσεις το πρωτο γαντι του μποξ, ειναι ευκολο. Να φορεσεις το δευτερο γαντι, δεν ειναι τοσο ευκολο. Καθως ειμαι των κλασσικων, μου κανει εντυπωση οτι ολη αυτη η κατασταση- οπου ενα ανθρωπινο ον στεκει απεναντι σ’ ενα αλλο σηκωνοντας τα χερια για βοηθεια - εχει την ιδια δομη οπως η αρχαια ιεροτελεστικη εκφραση λεγομενη ‘ικεσια’ οπως οταν ο Πριαμος ερχεται στη σκηνη του Αχιλλεα στο τελος της Ιλιαδας και ικετευει για το σωμα του γιου του. Και,στην ταξη μου του μποξ, παρατηρω δεν ειναι διολου αδυνατο οτι καποιος αλλος βαζει ενα γαντι στο χερι σου για να φανταστει,η να νοιαστει για την μαυρη εισοδο.  Το γραψιμο αυτου του δοκιμιου σ’ενα τετραδιο σημειωσεων μ’ ενα μολυβι υπηρξεμια εξουθενωτικη ασκηση.Το χερι οντως θυμιζει υπερβολικα εμενα.

Παντως, μιλωντας για αυθεντικοτητα, εδω ενα τελικο συμπτωματικο δεδομενο:στα 1950 ο Twombly ηταν στον στρατο στη μεραρχία κρυπτογραφιας οπου περασε δυο χρονια αποκρυπτογραφωντας ηλιθιες αραδες αλλων στο χαρτι. Προσεχετε πως διαβαζετε εκεινο τον πηλινο φακελο.

Μα,πραγματι, τι διαφορα κανει η χειρογραφια; Σχεδον ο καθενας στον οποιο ανεφερα τις εγνοιες μου ειπε κατι σαν:’Ω,παντα ειχα ενα φρικτο γραψιμο κανεις στην οικογενεια μου δεν μπορει να το διαβασει και χειροτερευει με τον χρονο · προσφατα κανω τα παντα σ’ εναν υπολογιστη.’Συχνα οταν οι ανθρωποι τα λενε αυτα, ακουγονται λιγακι ατολμοι. Ηθελα να δω αυτην την ατολμια απο αλλη γωνια, ετσι αποφασισα να ρωτησω συνθετες για τη διαφορα αναμεσα στο να κανουν μια παρτιτουρα με το χερι και  να χρησιμοποιησουν ενα προγραμμα του κομπιουτερ.

Πρωτα, ο αμερικανος συνθετης David Lang που ειπε οτι ξεκινησε να γραφει παρτιτουρες σ’ εναν υπολογιστη στις αρχες των 1990, μα παντα απορουσε τι μπορει αυτο να αλλαξε στις συνθεσεις του καθως συχνα χρησιμοποιει πολλα μαθηματικα και γραφικα και πινακες απο αναλογιες, που ειναι πολυ ευκολοτερο να γινουν σ’ εναν υπολογιστη. Ετσι το2003 αποφασισε να δει πως θα ηταν να γυρισει στους παλιους τροπους. Εγραψε ενα κομματι αποκαλουμενο ‘αυτο γραφηκε με το χερι’ χρησιμοποιωντας μονο ενα μολυβι και χαρτι. θα τον παραθεσω εδω:

Προσπαθησα να το κανω τοσο περιπλοκο και δομημενο οπως την υπολοιπη μουσικη που εγραφα εκεινη την εποχη, μα ανακαλυψα οτι δεν ειχα πια την υπομονη… ετσι το κομματι κατεληξε να ειναι πολυ απλουστερο. Κατοπιν ειχα την ιδεα οτι η μουσικη θα επρεπε να δημοσιευεται μονο σε ενα ομοιοτυπο της χειρογραφης παρτιτουρας μου, ετσι κατεληξα να την αντιγραφω στον υπολογιστη μου και να δημοσιευω αυτην την εκδοχη.

Μετα τον Lang, πηγα στην ισλανδη συνθετη  María Huld Markan Sigfúsdóttir, που πηρε μια τελειως αλλη οπτικη:

Ειναι καπως δυσκολο να το περιγραψω, αλλα

αισθανομαι περισσοτερο σε επαφη με τη μουσικη, σχεδον σαν το γραψιμο με το χερι να εχει την ιδια ποιοτητα οπως το παιξιμο. Η, οτι η μουσικη ειναι πιο πραγματικη, οχι τοσο τυπικη οσο φαινεται καμια φορα γραμμενη στον υπολογιστη. Αισθανομαι σαν καθεμια απο τις νοτες να εχει ατομικη ‘προσωπικοτητα’ οταν ειναι χειρογραφη, κι αυτο μπορει να ενισχυθει με διαφορετικη εμφαση στο μεγεθος,η στο σχημα της καθε νοτας, η στο περασμα.

Η María, αφου μου εδειξε μερικες απο τις χειρογραφες παρτιτουρες της, προσθεσε μια τριτη γωνια στην ολη κατασταση λεγοντας μου οτι πριν βαλει καθολου νοτες στο χαρτι κανει μια ζωγραφια που δεν εχει ουτε νοτες ουτε λεξεις, μονο σχηματα και χρωματα που υποδηλωνουν τις ιδεες της για το εργο. Εμοιαζε ατολμη να αναφερει αυτα τα σκιτσα· ισωςολοι μας ειμαστε ανησυχοι με τους προλεκτικους μας εαυτους,

Οπως και να ‘χει,κανενας δεν φαινονταν να ερμηνευει την κατασταση ως κριση του εαυτου, η δοκιμασια χαρακτηρα με τον τροπο που εκανα. Για αυτο το βουλευμα επρεπε να πεσω πισω στον Κομφουκιο, για να μη μιλησω για την ανεξαντλητη ερωτηση του Barthes: πως να τραβηξεις μια γραμμη  που δεν ειναι χαζη;

Σ’ αυτο το σημειο αισθανθηκα οτι ειχα εξαντλησει την αισθητικη και στραφηκα στην επιστημη οπου υπαρχει ενα ουσιαστικο σωμα στοιχειων που καταδεικνυουν οτι η χειρογραφια ενεργοποιει διαφορετικες και πιο περιπλοκες εγκεφαλικες συνδεσεις ουσιαστικες για την κωδικοποιηση νεων πληροφοριων και τον σχηματισμο απο μνημες. Οι επακριβως ελεγχομενες κινησεις της χειρογραφιας οδηγουν σε μοτιβα στον εγκεφαλο που προαγουν την μαθηση. Εδω υπαρχει  (μιλωντας υποκειμενικα) μια αγαλλιαση και μια αισθηση παλιννοστησης.

Η παλιννοστηση μας φερνει πιο κοντα στο τελος. Ας τελειωσουμε με λιγακι Κατουλλο ακομα. Ειναι μια προχειρη μεταφραση ενος αποσπασματος απο κειμενο που ανακαλυφθηκε προσφατα.Μοιαζει να παιρνει τη μορφη συνεντευξης αναμεσα στον λατινο ποιητη και τον John D. Pepper:

John D. Pepper:Θανατος.

Κατουλλος: Ο θανατος μ΄εκανε να μεγαλωσω.

Pepper: Αγαπη.
Κατουλλος: Ηαγαπη μ’ εκανε να υπομενω.

Pepper: Ασθενεια.

Κατουλλος: Η ασθενεια δεν ησυχαζει.

Pepper: Παθος

Κατουλλος: Το παθος με παραζαλισε

Pepper: Βιολετες

Κατουλλος: Οι βιολετες μυριζουν σαν παστινακια.

Pepper: Θεοι.

Κατουλλος: Οι θεοι με κανουνε να σωπαινω.

Pepper: Γραφειοκρατες.

Κατουλλος:Οι γραφειοκρατες μου κανουν μελαγχολια.

Pepper: Δακρυα.

Κατουλλος:Τα δακρυα ειναι οι αδελφες μου.

Pepper: Γελιο

Κατουλλος:Ευχομαι να ειχα ενα υπεροχο γελιο.

Pepper: Πολεμος.

Κατουλλος:Α, πολεμος.

Pepper: Ανθρωπινο ειδος.

Κατουλλος: Το ανθρωπινο ειδος ειναι γυαλι.

Pepper: Γιατι να μην παρεις τον συντομοτερο δρομο για το σπιτι.