Απο το

Εγω: Την τελευταια δεκαετια υπηρξαν πολλες αναφορες απο διαφορες πηγες στο γεγονος οτι ο κοσμος της Δυσης βρισκεται στην καμπη μιας πνευματικης αναγεννησης δηλαδη μιας θεμελιακης αλλαγης στασης ως προς τις αξιες της ζωης μετα απο μια μεγαλη περιοδο επεκτασης προς τα εξω οπου αρχιζουμε και παλι να κοιταμε μεσα στον εαυτο μας μπορεις να το σχολιασεις

M: Τα μυστικα με γλυτωνουν απο την διαλυση

[...]

ΜΕΡΟΣ III CANICULA DI ANNA

Επιλογος

Αφοτου μια ιστορια εχει ειπωθει, υπαρχουν καποιες στιγμες σιωπης. Κατοπιν οι λεξεις ξεκινανε και παλι. Επειδη παντα θα ηθελες να ξερεις λιγα παραπανω. Οχι ακριβως περισσοτερο ιστορια. Οχι αναγκαστικα, απο την αλλη, μια εξηγητικη. Απλα κατι για να συνεχισεις. Στο κατω-κατω οι ιστοριες τελειωνουν αλλα πρεπει να πας παρακατω για το υπολοιπο της ημερας. Πρεπει να μετατοπισεις το βαρος σου, να σηκωσεις τα ματια, να προσεξεις τον ηχο του δρομου και παλι, ισως να βγεις για τσιγαρα. Μια κρυαδα αρχιζει να σε διαπερνα σ' αυτην την σκεψη· διαμορφωνεται μια επιθυμια. Ισως υπαρχει κατι για μενα που θα 'θελες να μαθεις - οχι οτι εχεις τιποτα ιδιαιτερες ερωτησεις, μα και παλι, αυτο θα 'ταν καλυτερο απ' το τιποτα. Θα μπορουσα να σε κερασω ενα ποτηρι κρασι και να συνεχισω μιλωντας για τον ηλιο πανω ακομα απ' τα βουνα εξω απ' το παραθυρο, η για τη θεωρια μου για τα επιθετα, η για καποιο ντροπιαστικο πραγμα που εκανα στο παρελθον, και κανενας μας δεν θα 'πρεπε να φυγει ακομη αμεσως.

Δεν ξερεις ποσο αυτη η αοριστη επιθυμια σου με γεμιζει με φοβο. Το ηξερα απ' την αρχη, πρεπει να 'μαι ειλικρινης γι' αυτο, το φοραγα γυρω απο τον λαιμο μου σαν γιακα απο αλεπου απο την στιγμη που ειπα “Vediamo.” Ακριβως τοτε ενοιωσα το σωμα σου σε ενταση περιμενοντας μια ιστορια, και κατι αλλο. Την παρακολουθησες και την περιεργαστηκες και την πλησιασες προσεκτικα σελιδα την σελιδα. Και τωρα εδω ειμαστε. Μικρες μουσουδες ξυπνουν και δαγκωνουν.

Μα μπορεις να μου πεις τι ειναι τοσο τρομερο στο να αποχωρησεις με το τελος της ιστοριας; Ας δουμε προσεκτικοτερα αυτην την στιγμη που συγκεντρωνεται στον τοπο που καλειται το τελος. Μεχρι αυτην την ωρα τα καταφερες καλα να συγκρατησεις τα δακρυα σου, και ξαφνικα νοιωθεις να σου εχει ραγισει η καρδια. Δεν ειναι οτι αγαπησες την Αννα, η με κοιτας σαν φιλη, η μισεις ιδιαιτερα την δικη σου ζωη. Ομως ειναι μια στιγμη αποκαλυψης, και καλυψης, που συμβαινει πολυ γρηγορα και μοιαζεις να χανεις τα ιχνη απο κατι. Ειναι σχεδον σαν να ακους ενα κλειδι να γυριζει στην κλειδαρια. Απο ποια πλευρα της πορτας εισαι; Δεν ξερεις. Απο ποια πλευρα ειμαι; Ειναι δικη μου αποστολη να σου πω - τουλαχιστον αυτο ειναι που εκαναν αλλοι γενναιοι, σοφοι και ευθεις ανθρωποι σε παρομοια κατασταση. Για παραδειγμα ο Σωκρατης:

Ο αντρας που ειχε δωσει το δηλητηριο εβαλε τα χερια του πανω του και μετα απο λιγο εξετασε τα ποδια του, κατοπιν τσιμπησε δυνατα το πελμα του και ρωτησε αν ενοιωθε τιποτα. Ο Σωκρατης ειπε "Οχι". Και μετα απ' αυτο τους μηρους του· και ανεβαινοντας μ' αυτον τον τροπο, μας εδειξε οτι γινοταν κρυος και ακαμπτος. Και παλι τον αγγιξε και ειπε πως οταν θα φτασει στην καρδια του θα εχει ερθει το τελος. Στο μεταξυ η κρυαδα ειχε φτασει σχεδον στη μεση του σωματος του και ξεσκεπαστηκε - γιατι ειχε σκεπασει το κεφαλι του - και ειπε (που ηταν και τα τελευταια του λογια) "Κριτων χρωσταμε στον Ασκληπιο εναν κοκορα: ξοφλησε το και μην το ξεχασεις." "Αυτο", ειπε ο Κριτων, "θα γινει, μα τωρα δες αν εχεις κατι αλλο που θελεις να πεις." Ο Σωκρατης δεν εδωσε καμια απαντηση πλεον. Περασε λιγη ωρα· ανακινηθηκε. Ο αντρας τον ξεσκεπασε και τα ματια του ηταν ακινητα. Οταν ο Κριτων το ειδε, του εκλεισε το στομα και τα ματια του.

(Plato, Phaedo 118)

Ενας κοκορας για τον Ασκληπιο: Τι ευγενικη χειρονομια ειναι αυτη με την οποια ο Σωκρατης κατευθυνει τους επισκεπτες του εξω στον βραδινο αερα, δειχνοντας τους τον δρομο (δεν ειχαν πιει και λιγο). Τετοια φιλοξενια σημερα μας ειναι σχεδον αγνωστη. Και παλι, εχοντας σε κρατησει στην συντροφια μου για τοσο διαστημα, βρισκω πως πρεπει να σου δωσω κατι. Οχι τα μυστηριακα, ενδομυχα και εξευμενιστικα στοιχεια που θα επιθυμουσες, αλλα κατι με το οποιο να συνεχισεις, και κατα πασα πιθανοτητα το καλυτερο που μπορω να κανω. Ειναι απλα το γεγονος, καθως κατεβαινεις τα σκαλοπατια και περπατας σε σκοτεινους δρομους, καθως βλεπεις μορφες, καθως παντρευεσαι, η μιλας αποτομα, η περιμενεις το τραινο, καθως ξεκινας να φανταζεσαι, καθως κοιτας καθε σημαδι, απλα το γεγονος των ματιων μου στην πλατη σου.

ΜΕΡΟΣ IV THE LIFE OF TOWNS

Απο την Εισαγωγη

Πολεις ειναι η ψευδαισθηση οτι τα πραγματα καπως συναρτωνται μεταξυ τους, το αχλαδι μου, ο χειμωνας σου.

Ειμαι μελετητρια των πολεων, ας το συστησει αυτο ο Θεος. Το να εξηγησω τι κανω ειναι πολυ απλο. Ο μελετητης ειναι καποιος που παιρνει θεση. Απο την οποια θεση ορισμενες γραμμες γινονται ορατες. Στην αρχη θα σκεφτειτε οτι ζωγραφιζω τις γραμμες εγω η ιδια· δεν ειναι ετσι. Απλα ξερω που να σταθω για να δω τις γραμμες που ειναι εκει. Και το μυστηριο πραγμα, ειναι ενα πολυ μυστηριο πραγμα, ειναι το πως αυτες οι γραμμες οντως ζωγραφιζουν τον εαυτο τους. Προτου υπαρξουν καν ορια, η αγγελοι, η αρετη - ποιος ηταν εκει να κανει τις ερωτησεις; Καλα, ας μην παρασυρθουμε απο την εξηγητικη. Ο μελετητης ειναι καποιος που ξερει πως να περιοριζει τον εαυτο του στο προκειμενο υλικο.

Υλη που ζωγραφισε τον εαυτο της μεταξυ γραμμων συγκροτει μια πολη. Ο κοσμος, ιδωμενος κατ' αυτον τον τροπο, ειναι, οπως λεμε, ενα ανοιχτο βιβλιο. Ομως τι γινεται με διαφορετικες αναγνωσεις; Για παραδειγμα σκεφτειτε την πολη που μας προσδιοριζεται απο τον Lao Tzu στο εικοστο τριτο κεφαλαιο του Tao Te Ching:

Ο ανθρωπος του δρομου συμμορφωνεται με τον δρομο· ο ανθρωπος της αρετης συμμορφωνεται με την αρετη· ο ανθρωπος της απωλειας συμμορφωνεται με την απωλεια. Αυτος που συμμορφωνεται με τον δρομο γινεται ευχαριστως αποδεκτος απ' τον δρομο· αυτος που συμμορφωνεται με την αρετη γινεται ευχαριστως αποδεκτος απ' την αρετη· αυτος που συμμορφωνεται με την απωλεια γινεται ευχαριστως αποδεκτος απ' την απωλεια·

Αυτο ακουγεται σαν πολη μιας καποιας σημασιας, οπου ενα ατομο θα μπορουσε να φτασει περαν του εαυτου του, η να συναντησει τον εαυτο του, οπως προτιμα. Ομως ενας αλλος μελετητης (ο Kao) παιρνει αλλη θεση σχετικα με την πολη του Lao Tzu. "Η λεξη που μεταφραζεται 'απωλεια' σ' αυτο το τμημα δεν κανει πολυ νοημα," παρατηρει ο Kao. "Ειναι δυνατο να ειναι λαθος αντιγραφης του 'ουρανος.'" Τωρα εσυ, η εγω, για να παψουμε να ζουμε εδω και να παμε εκει - ειτε στην Πολη του Lao Tzu ειτε στην Πολη του Kao - πρεπει να διευκρινισουμε ορισμενες λεπτομερειες, οπως ο τονος του Kao. Ειναι ανυπομονος, η βαθια θλιμμενος, η απλα αστειος; Η θεση που θα παρεις ως προς αυτο μπορει να σε διαχωρισει απο εμενα. Εξ ου, πολεις. Και κατοπιν, μελετητες.

Δεν ειμαι σχολαστικη. Ο διαχωρισμος σου μπορει και να σε σκοτωσει, εκτος αν τον εκλαβω απο τη μερια σου ως ασθενεια. Κι αν ξεστρατισεις στην πολη οπου αχλαδια και χειμωνας ειναι παραλλαγες του ενος για το αλλο; Μπορεις να φας χειμωνα; Οχι. Μπορεις να ζησεις εξι μηνες μεσα σ' ενα παγωμενο αχλαδι; Οχι. Ομως εχει ενα μερος, το ξερω το μερος, οπου θα σταθεις και θα δεις αχλαδι και χειμωνα παραδιπλα το ενα στο αλλο οπως τοιχοι που στεκουν παραδιπλα στη σιωπη. Μπορεις να στιξεις τον εαυτο σου ως σιωπη; Θα δεις τα ορια να αποκοβονται απο σενα, πισω σ' εναν κοσμο αλλου ειδους - πισω σε πραγματικη κενοτητα, θα 'λεγαν καποιοι.

PART V THE ANTHROPOLOGY OF WATER

Thirst: Introduction to Kinds of Water / Διψα: Εισαγωγη σε ειδη του νερου

ἀρχὴ τῶν πάντων ὕδωρ.

(φραση ειπωμενη απο τον αρχαιο φιλοσοφο Θαλη ενα βραδυ οταν επεσε σ' ενα πηγαδι)

Νομιζω ηταν ο Kafka που ειχε την ιδεα να διασχισει κολυμπωντας την Ευρωπη και σχεδιαζε να το κανει με τον φιλο του Max, ποταμο-ποταμο. Δυστυχως η υγεια του δεν το επετρεψε. Ετσι αντι γι' αυτο αρχισε να γραφει μια παραβολη για εναν αντρα που δεν ειχε ποτε του μαθει να κολυμπα. Ενα κρυο βραδυ του φθινοπωρου ο αντρας επιστρεφει στην πολη του και βρισκεται να ανακηρυσσεται ολυμπιονικης στο υπτιο. Στην μεση του κεντρικου δρομου εχει στηθει ενα βαθρο. Αρχιζει ν' ανεβαινει τα σκαλια με προσοχη. Οι τελευταιες ακτινες του ηλιου που δυει τον χτυπουν κατευθειαν στα ματια και τον τυφλωνουν. Η παραβολη κοβεται καθως οι παραγοντες της πολης βγαινουν μπροστα κρατωντας γιρλαντες που αγγιζουν το κεφαλι του κολυμβητη.

Μου αρεσουν οι ανθρωποι στις παραβολες του Kafka. Δεν ξερουν πως να ρωτησουν την πιο απλη ερωτηση. Ενω για σενα και για μενα μπορει να φανταζει (οπως συνηθιζε να λεει ο πατερας μου) τοσο φανερη οσο μια πορτα στο νερο.

Πριν φυγω για την Ισπανια πηγα να επισκεφτω τον πατερα μου. Ζει σ' ενα νοσοκομειο γιατι εχει απωλεσει την χρηση καποιων μερων του σωματος του και του νου του.Την περισσοτερη μερα καθεται σε μια καρεκλα, με τα χερια να σφιγγουν τα μπρατσα του. Με το στηθος κανει μικρα τιναγματα εναντια στα λουρια, μπρος και πισω. Τα πελωρια κοκκινα ματια του κινουνται ολη την ωρα και χυνονται πανω σε πραγματα. Καθομαι σε μια καρεκλα τραβηγμενη διπλα του, κανοντας μικρα τιναγματα με το στηθος μου, μπρος και πισω. Απο τα χειλια του κυλα ενας ποταμος συλλαβων. Σ' ολη του την ζωη ηταν ενας σιωπηλος ανθρωπος. Ομως η ανοια απελευθερωσε καποια πηγη μεσα του, μωρολογει ακαταπαυστα σε μια γλωσσα που οι νευρολογοι αποκαλουν "γλωσσικη σαλατα". Παρατηρω το προσωπο του. Στα κενα λεω "Ναι, Πατερα". Ποσο αληθεια, λες κι επροκειτο για συζητηση. Μισω τον εαυτο μου να λεει "Ναι, Πατερα". Ειναι δυσκολο να μην το κανω. Μπρος και πισω. Τελειως στα ξαφνικα σταματα να κινειται και στρεφεται προς εμενα. Νοιωθω το σωμα μου να παγωνει. Καρφωνει το βλεμμα του επιμονα. Κανω λιγο πισω στην καρεκλα. Τοτε αποτομα γυριζει και παλι αλλου μ' εναν ηχο σαν μουγκρητο. Οταν μιλαει τα λογια του δεν ειναι για μενα. "Ο θανατος ειναι ενα πραγμα πενηντα-πενηντα, ισως σαραντα-σαραντα" λεει με φωνη μονοτονη.

Παρατηρω την φραση να 'ρχεται προς εμενα σαν χαμενη φυλη. Ετσι ειναι με την ανοια. Υπαρχει μια σειρα απο απλες ερωτησεις που θα μπορουσα να κανω. Οπως, Πατερα τι εννοεις; Η, Πατερα τι γινεται με τα αλλα εικοσι τα εκατο; Η, πατερα τι σκεφτοσουν ολα αυτα τα χρονια οταν καθομασταν μαζι στο τραπεζι της κουζινας μασουλιζοντας κρυο μπεϊκον κι ακουγοντας ο ενας την σιωπη του αλλου; Ακομα μπορω ν' ακουω τον ηχο του ρολογιου της κουζινας στον τοιχο πανω απο το τραπεζι να χτυπα. "Ναι", λεω.

Οταν ο πατερας μου αρχισε να χανει τα μυαλα του, η μητερα μου κι εγω απλα υποκρινομασταν πως δεν ηταν ετσι. Μπορεις να συνηθισεις να τρως πρωινο με καποιον να φοραει ρεπουμπλικο. Μπορεις να συνηθισεις τα παντα, συνηθιζε να λεει η μητερα μου. Αρχισα να ξυπνω το πρωι ολο και νωριτερα. Θα μπορουσα να γυρισω απο τον πρωινο μου περιπατο κατα την χαραυγη και να τον βρω με τις πυτζαμες του και με το καπελο του ψιθυριζοντας "Ετοιμο το βραδινο;" στην σκοτεινη κουζινα, το προσωπο του καθαριο σαν παιδιου. Αυτο ηταν προτου η συγχυση δωσει την θεση της σε μανιακες κρισεις. Η ανοια μπορει στην αρχη να ειναι χαρωπη. Ενα βραδυ εκανα σαλατα οταν ηρθε διασχιζοντας την κουζινα. "Τα γραμματα του μαρουλιου σου ειναι πολυ μεγαλα", ειπε ησυχα και συνεχισε να προχωρα. Ενας βαθυς καγχασμος επλευσε προς τα πισω. Αλλες μερες τον εβλεπα καθισμενο με το κεφαλι βυθισμενο στα χερια του. Βγηκα απ' το δωματιο. Αργα τη νυχτα μπορουσα να τον ακουω στο δωματιο διπλα στο δικο μου να βαδιζει πανω-κατω λεγοντας κατι ξανα και ξανα. Καταριοταν τον εαυτο του. Ο ηχος ερχονταν μες απ' τον τοιχο. Ενας ηχος οχι ανθρωπινος. Εκεινη τη νυχτα ονειρευτηκα οτι μου εκαναν εγχειρηση με μια κρεμαστρα. Αγορασα ωτοασπιδες για να κοιμαμαι.

Ομως μαθαινα το πιο σημαντικο πραγμα που μπορει να μαθει κανεις για την ανοια, οτι ειναι συνεχομενη με την διανοητικη υγεια. Δεν υπαρχει πορτα που ξαφνικα κλεινει βροντωντας. Ο πατερας ηταν παντα μυστικοπαθης ανθρωπος. Τωρα ο νους του ηταν μια ιερη περιοχη στην οποια κανεις δεν μπορουσε να μπει, η να ρωτησει για τον δρομο. Ο πατερας ηταν παντα λιγακι οξυθυμος. Τωρα οι διαθεσεις του ηταν ενα ναρκοπεδιο στο οποιο πατουσαμε προσεκτικα, κρατωντας το ενα χερι οριζοντια μπροστα μας. Ο πατερας παντα ενοχλουνταν απο την αταξια. Τωρα περνουσε ολη τη μερα σκυμμενος πανω απο κομματακια χαρτι, γραφοντας σημειωσεις στον εαυτο του που εκρυβε σε βιβλια, η στα ρουχα του και που ξεχνουσε αμεσως. Δεν προσπαθουσαμε να τις ψαξουμε, αυτο τον εξοργιζε περισσοτερο. "Νοιωθω το καλοκαιρι να βουλιαζει στη γη" ειπε ενα βραδυ η μητερα μου. Καθομασταν στον πισω κηπο. Ειχε ρωτησει τι ωρα ειναι και ειχε μπει μεσα να το καταγραψει. Του ειπε εξι, αν και ηταν μονο πεντε, ελπιζοντας οτι θα του επαιρνε καπου μια ωρα να γραψει 6 σε κομματια χαρτι και μετα να αναγνωρισει οτι εξι η ωρα ειναι η ωρα του βραδινου και να 'ρθει στο τραπεζι χωρις προβλημα. Το να ζεις μ' εναν τρελο απαιτει πολλες μικρες ιδιοφυεις ενεργειες - αντιστροφα απο την στιγμη που η Helen Keller κραυγαζει "Νερο!" - οταν κοιταζεις μεσα στον τρελο κοσμο και ξαφνικα βλεπεις πως λειτουργει. Η μητερα μου εγινε καλη σ' αυτο. Εγω οχι. Απεκτησα ενδιαφερον για την μετανοια.

Ας ειμαστε πραοι οταν ρωταμε τους πατεραδες μας.

Ηταν μονο οταν τρελαθηκε που αρχισα να βλεπω οτι παντα τον εξαγριωνα. Ποτε δεν ηξερα γιατι. Δεν ρωτησα. Αντιθετα ειχα μαθει να πιανω την ηχηση - οπως καποιος που εξεταζει το βαθος ενος πηγαδιου. Πετας μια πετρα κατω και προσεχεις. Περιμενεις τα κενα και να πεις, "Ναι."

Ημουν κλειστο ατομο. Ειχα πεσει πανω στον τοιχο. Κατι επρεπε να σπασει. Εγραψα ενα ποιημα που λεγοταν "Ειμαι ενα ανεντοπιστο παραθυρο του εαυτου μου" (το οποιο βρηκε ο πατερας μου πανω στο τραπεζι της κουζινας και το καλυψε με τις λεξεις ΜΕΡΑ ΣΚΟΥΠΙΔΙΩΝ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ γραμμενες με μολυβι σαραντα, η πενηντα φορες). Προσευχηθηκα και νηστευσα. Διαβασα τους μυστικους. Μελετησα τους μαρτυρες. Αρχισα να σκεφτομαι πως ημουν καποια διψασμενη για τον Θεο. Και κατοπιν γνωρισα εναν ανδρα που μου μιλησε για το προσκυνημα στην Compostela.

Ηταν ενας θεοσεβης ανθρωπος που ηξερε πως να κανει ερωτησεις. "Πως μπορεις να δεις τη ζωη σου αν δεν την εγκαταλειψεις;" μου ελεγε. Η μετανοια αρχισε να γινεται πιο ενδιαφερουσα. Απο τους αρχαιους χρονους τα προσκυνηματα κατευθυνονταν απο τοπο σε τοπο, με την πιστη οτι μια ερωτηση μπορει να ταξιδεψει σε μια απαντηση οπως το νερο στη διψα. Στην Χριστιανοσυνη το πιο σεπτο προσκυνημα καλειται Η οδος προς την Compostela - καπου 850 χιλιομετρα λοφων και αστρων και ερημου απο το St. Jean Pied de Port στην γαλλικη πλευρα των Πυρηναιων προς την πολη της Compostela στην δυτικη ακτη της ισπανικης επαρχιας της Γαλικιας. Οι προσκυνητες εκαναν αυτον τον δρομο απο τον ενατο αιωνα. Λενε πως ο ιερος αποστολος James βρισκεται θαμμενος στην Compostela και πως το εκτιμα να τον επισκεπτονται. Στην πραγματικοτητα ειναι παραδοση για τους προσκυνητες να πηγαινουν στην Compostela με ενα αιτημα· μπορεις να ζητησεις απο τον St. James να αλλαξει τη ζωη σου. Ημουν ενα νεαρο, δυνατο, τσιγκουνικο ατομο χωρις ιδιαιτερο φυλο - ολα τα χαρακτηριστικα πλεονεκτικα για τον προσκυνητη. Ετσι ξεκινησα, προχωρημενη ανοιξη, τον ανεμο να σφυροκοπα με τις πρασινες καταστασεις του.

Ν' αναζητας την πιο απλη ερωτηση, τα πιο εμφανη δεδομενα, τις πορτες που κανεις δεν μπορει να κλεισει, ειναι ο,τι εννοω με ανθρωπολογια. Ημουν δυνατη ψυχη. Κοιτα θ' αλλαξω τα παντα, ολα τα νοηματα! Σκεφτομουν. Ετοιμασα το σακκιδιο μου με καλτσες, παγουρι, μολυβια, τρια αδεια σημειωματαρια. Δεν πηρα χαρτες, δεν μπορω να διαβαζω χαρτες - γιατι να βαλεις σφραγιδα πανω σε τρεχουμενο νερο; Στο κατω-κατω ο μονος κανονας του ταξιδιου ειναι, Μην γυρισεις πισω απο τον δρομο που πηγες. Ελα απο νεο δρομο.