Η Anne Carson γραφει καπου:

Shame is a very discreet way of marking that two are not one.

Η αιδως ειναι ενας πολυ διακριτικος τροπος καταθεσης οτι οι δυο δεν ειναι ενας.

Τοτε λοιπον ο ναρκισσος, ως ψυχοπαθολογια, θα ηταν ο κατεξοχην ξεδιαντροπος.

/

"Φαινομενολογια". Μια προκληση ειναι να λυθεις απο την περιγραφη, που παντα κινειται στην διασταση υποκειμενου-αντικειμενων. Πως; Οπως, συμφωνα με την Alice Oswald, το κανει ο Ομηρος:

He describes a leaf and you don’t get a description of a leaf, you get a proper leaf.

Περιγραφει ενα φυλλο, κι εσυ δεν παιρνεις μια περιγραφη ενος φυλλου, αλλα ενα κανονικο φυλλο.

Ισχυει για καθε συνθηκη προτερη της γραφης: Ομηρος, μικρα παιδια - και, ως ζητουμενο, θεραπευτικη συναντηση.

/

Φαινομενολογιας συνεχεια. Η εφηβη Alice Oswald γραφει:

What impressed me was the unbossiness of Homer’s language, an absence of authority that allowed everything in the poem to be strongly and strangely itself.

/

Με την ευκαιρια της πανσεληνου, ο Παρμενιδης για το φεγγαρι:

νυκτιφαὲς περὶ γαῖαν ἀλώμενον ἀλλότριον φῶς

[ἀλώμενον = περιπλανωμενο, ετυμολογικα συγγενικο με το "αλητης"]

/

Εκει που η αλεπου κι ο λαγος λενε ο ενας στον αλλο 'καληνυχτα'

Ειναι μια εκφραση απο τον γερμανοφωνο χωρο και αναφερεται σ' εναν τοπο απομακρο και απατητο. Ομως τι λεει η εκφραση; Πως εννοει εναν τετοιο τοπο, οταν τον δηλωνει μ' αυτα τα λογια;

Βεβαια ο εξυπνακιας εχει ηδη την ενσταση: Για να ξερεις τι λενε εκει η αλεπου κι ο λαγος, πρεπει να ησουν παρων, αρα ο τοπος δεν ειναι απομακρος και απατητος.

Ενσταση εχει και ο ορθολογικος νους: Αν ο τοπος ειναι απομακρος και απατητος, τοτε απλα δεν ξερουμε τιποτα γι' αυτον, στην τελικη δεν ξερουμε καν οτι υπαρχει.

Εκει που η αλεπου κι ο λαγος λενε ο ενας στον αλλο 'καληνυχτα'...

Ειναι ομορφα λογια. Σε γαληνευουν. Και σε ταξιδευουν περα, "Εκει". Ο εξυπνακιας και ο ορθολογικος ειναι αναισθητοι για την ομορφια τους. Ομως αν αφεθεις σ' αυτην και την ακολουθησεις, θα βρεθεις στο "Εκει", το οποιο θα προβαλει εμπρος σου - ως απομακρο και απατητο. Διοτι στα λογια της εκφρασης το αναγνωριζεις ως εναν τοπο στον οποιο ακριβως δεν ισχυουν οι νομοι που οριζουν τον δικο σου τον τοπο, καθως "Εκει" αλεπου και λαγος μιλανε και καληνυχτιζονται.

Ετσι αυτο το "Εκει" ερχεται μπροστα σου ολοζωντανο και, την ιδια στιγμη, απιαστο. Ολοζωντανο ερχεται - ακριβως το απομακρο και το απατητο του.

Ο οψιμος Heidegger το συνελαβε στο ονομα της αληθειας, οπως την διαβαζει στον Παρμενιδη ως α-ληθεια: α-ληθευει, γραφει, η ληθη. Και το συμβαν της α-ληθειας συμβαινει "Εκει", γραφει ο Παρμενιδης, "ἀπ΄ἀνθρώπων ἐκτὸς πάτου", εξω απο τα πατηματα των ανθρωπων, π.χ. εκει που η αλεπου κι ο λαγος λενε ο ενας στον αλλο 'καληνυχτα'...

- Είναι άραγε αυτό το "Εκει" παρόμοιο με το "Εκει" της θεραπευτικής συνάντησης? Όπου δεν έχει ακριβώς τόπο αλλά που μπορεί η α - λήθεια ίσως και να α -ληθευσει? Όπου υπάρχει ο χώρος να εμφανιστούν τα περασμένα και να τεθούν τα ριζικά ερωτήματα. "Εκει" που το "καληνυχτα" μπορεί να μας γαληνεψει?

- Ισως το "Εκει" θα μπορουσε να εννοηθει ευρυτατα, ως το Da- του Dasein, ως ο τοπος δηλαδη του ο,τιδηποτε που μας αφορα, εφοσον το βλεμμα λυθει απο την προκαταληψη της ψυχολογιας, της επιστημης, της "δημοσιας ερμηνευσιμοτητας", κατι που σε λιγες, ευτυχεις, ωρες συμβαινει.

/

Anne Carson, Οι συνεντευξεις με τον Μιμνερμο (1)

Εγω: [...] ψυχαναλυθηκες ποτε

M: Οχι οσο ξερω γιατι ρωτας

Εγω: Moss ειναι το ονομα της αναλυτριας μου

M: Στη Νεα Υορκη

Εγω: Ναι

M: Ειναι ξυπνια

Εγω: Ναι πολυ ξυπνια βλεπει τα παντα μεσα μου

M: Στις μερες μου μαλλον εκτιμουσαμε περισσοτερο την τυφλοτητα

/

- … κι εγώ σήμερα θα σας έστελνα ότι ψάχνοντας χτες σε ενα βιβλιοπωλείο έπεσα κι εγω πάνω σε αυτό το βιβλίο και ήθελα να ρωτήσω τη γνώμη σας

- Αν κρινω απο τους πολυαριθμους και πιασαδικους τιτλους των κεφαλαιων, δεν μου φαινεται σοϊ - μου κανει καπως φιλοσοφικο πρωιναδικο. Και γενικοτερα: οσοι / οσες εχετε οικειοτητα με μια βασικη ξενη γλωσσα, αγγλικα / γαλλικα / γερμανικα, να προτιμησετε αυτες τις μεταφρασεις: αποτεινονται σε πολυ ευρυτερο κοινο, υποκεινται σε πολυ αυστηροτερη κριτικη και αρα ειναι πολυ πιο προσεγμενες. Το, φανταζομαι, γνωστο σας Genesis τα εχει ολα, η σχεδον ολα.

/

Μετρα

Στους Αρχαιους το μετρο δεν οριζεται απο το οχι-πολυ και το οχι-λιγο. Προσεξε για παραδειγμα εκεινη την φραση του Γιωργου Σεφερη:

Τί μπορεί να θυμάται μια φλόγα; Α θυμηθεί λίγο λιγότερο απ’ ό,τι χρειάζεται, σβήνει· α θυμηθεί λίγο περισσότερο απ’ ό,τι χρειάζεται, σβήνει. Να μπορούσε να μας διδάξει, όσο ανάβει, να θυμόμαστε σωστά.

Και ενα παρομοιο παραδειγμα απο τη μουσικη: οταν τραγουδω σε μια συχνοτητα χαμηλοτερη, φαλτσαρω· οταν τραγουδω σε μια συχνοτητα υψηλοτερη, φαλτσαρω. Οταν τραγουδω σωστα, ειμαι μεσα στον τονο - κατοικω τον τονο.

Αντιστοιχα και στον λογο: οταν μιλω σωστα, μιλα, συντονο με το στομα, το σωμα μου. Οταν τα λογια μου δεν βρισκουν φλεβα, το σωμα μου κλωτσαει.

Αντιστοιχα μετρα κρατουν στον τροπο που θα πιασω ενα ποτηρι, στον τροπο που θα σε κοιταξω στα ματια.

Και ο Γιωργος Σεφερης συνεχιζει:

Ξέρω ένα πεύκο που σκύβει κοντά σε μια θάλασσα. Το μεσημέρι, χαρίζει στο κουρασμένο κορμί έναν ίσκιο μετρημένο σαν τη ζωή μας, και το βράδυ, ο αγέρας περνώντας μέσα από τα βελόνια του, πιάνει ένα περίεργο τραγούδι, σαν ψυχές που κατάργησαν το θάνατο, τη στιγμή που ξαναρχίζουν να γίνουνται δέρμα και χείλια. Κάποτε ξενύχτησα κάτω από αυτό το δέντρο. Την αυγή ήμουνα καινούριος σα να με είχαν κόψει την ώρα εκείνη από το λατομείο.

/

Στο νερο εισαι πανω απο τον λαιμο ανθρωπος και κατω απο τον λαιμο ψαρι. Θα μπορουσε αυτη η μεθεξη στο αλλοτριο του θαλασσιου οντος να ειναι μια διασταση της φρεσκαδας που φερνει η γειτονια της θαλασσας;

/

Οσο πιο απολυτη / ακαμπτη ειναι η θεση που παιρνει κανεις, η γνωμη που πρεσβευει, τοσο περισσοτερο εχε τα ματια σου ανοιχτα για τον αντιλογο / την αντιφαση που καπου καπως αναγκαστικα ελλοχευει.

/

Παλια, σε μια ομιλια στο πανεπιστημιο της Πατρας, η Σταυρουλα Μπερατη, τοτε καθηγητρια ψυχιατρικης, μου εκανε την εξης ερωτηση: "Τελικα πιστευετε στο ασυνειδητο;"

Γιατι αυτη η ερωτηση ειναι προβληματικη; Δηλαδη: Γιατι εδω ενα "ναι", η ενα "οχι" δεν επαρκουν;

Αυτο που εχω στον νου μου, και στο οποιο καποιες αναρτησεις πλησιαζουν, ειναι οτι η ευθεια απαντηση στη ερωτηση. ειτε Ναι ειτε Οχι, μενει στο πεδιο που εχει τεθει απο την ερωτηση, δηλαδη σε αυτο του συνειδητου / ασυνειδητου. Ειναι απο τις θεμελιακες ενορασεις του Heidegger και του Wittgenstein, η επερωτηση της συνειδησης (και μαζι βεβαια του α-συνειδητου) ως του τοπου στον οποιο λαμβανει χωρα η αναφορα του ανθρωπου στον κοσμο. Αυτο υποδηλωνεται ηδη με την λεξη Da-sein, που ειναι συνωνυμο του Ειναι-στον-κοσμο, δηλαδη ακριβως οχι μεσα στην συνειδηση. Βλεπε και "Για ενα δεντρο"

/

Ζάχος Χατζηφωτίου: «Έζησα όπως ήθελα» Αυτο ειναι η απολυτη καταρα: Η ελλειψη της εκπληξης, του απροσδοκητου, για καλο και για κακο. Ο εγκλωβισμος στο "θελω".

/

Μια ενδιαφερουσα ιστοσελιδα για τον Heidegger: http://www.beyng.com/

/

Καποιο απλο ονομα για την παρουσια ενος αποντος;

- Ίχνη;

- Το ιχνος ειναι βεβαια ενα παρον που παραπεμπει στο απον!

- Η αίσθηση του;

- Η αισθηση δεν ειναι περισσοτερο ενας τροπος με τον οποιο παροντα και αποντα με αφορουν; Εμενα;

- Φάντασμα;

- Εγω αυτο ειχα στον νου μου!

/

Την Πεμπτη σττην Ομαδα Μελετης αναφερθηκε το Ειναι με την εννοια του οτι, εκει που το Ειναι τονιζεται, δεν μπορει πλεον να γινεται λογος για ενα ανωτατο ον, οπως συμβαινει στην Μεταφυσικη (cogito, υποκειμενικοτητα, βουληση κλπ.). Αυτο που ακουγεται ενδεχομενως λογικα και νηφαλια σωστο, στην πραξη συμβαινει, λεει ο Heidegger, με μια αμειλικτη αντιπαραθεση οπου ο εγκλωβισμος στο εκαστοτε ανωτατο ον οδηγει στην "βιαιο-πραγια" που επιχειρει, υπερασπιζομενη την δικη της αρχη, να κατασιγασει το σιωπηλο μιλημα του Ειναι. Η αντιπαραθεσση τελικα θα οδηγησει στην καταστροφη και ο ανθρωπος θα καταστει καθεαυτον ενα "ρηγμα". Και ακριβως εκεινη η βιαιο-πραγια και αυτο το ρηγμα, η ερημωση που καταλειπουν, μαρτυρουν την αφανη πρωταρχικοτητα του Ειναι. Αντιστοιχα: το πως θελω / πρεπει / φοβαμαι πως... / ειμαι, τελικα θα καταρρευσει εμπρος σ' αυτο που ειμαι. Βλεπε https://sites.google.com/view/gemenetzis/%CF%88%CF%85%CF%87%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%BB%CF%85%CF%83%CE%B7/2006-2010/%CE%B1%CE%B4%CE%B9%CE%B5%CE%BE%CE%BF%CE%B4%CE%B1#h.p_XRo5fsUzP9XG

/

- Στο σουπερ μαρκετ πεφτω επανω σ' εναν γνωστο μου εργαζομενο εκει, χαιρετιομαστε, "Τι κανεις;". Η απαντηση του: "Εδω, στον αγωνα." Τι χαρακτηριζει μια τετοια ζωη ωστε να παιρνει τη μορφη αγωνα;

- Πολλες απαντησεις απαντουν σε ενα "Δηλαδη;", "Τι εννοει;" και τουτο μας οδηγει σε θεσεις που μπορει καλλιστα να πιανουν κατι, ομως φευγουν μακρια απο τον αγωνα, προς αλλα ονοματα που επιχειρουν να τον αντικαταστησουν, να τον επεξηγησουν.

Ας δοκιμασουμε να μεινουμε στον αγωνα και να τον προσεξουμε, αυτον καθαυτον, περισσοτερο. Απο τον τονο της φωνης του ανθρωπου, που στο γραπτο βεβαια δεν αποδιδεται, ακουμε τον αγωνα σαν μια αντιπαραθεση, αντιπαλοτητα, συγκρουση, η οποια ειναι ανιση, τον καταπονει, θα 'λεγες του προκαλει μια συνεχη αιμορραγια.

Ο αγωνας συμβαινει "εδω", στον τοπο της εργασιας του. Θα λεγαμε οτι ο τοπος της εργασιας του αυτο το ονομα εχει: Αγωνας. Η, "Αγωνας" ειναι το ονομα για την κατοικηση σ' αυτον τον τοπο.

Αυτος ο τοπος ειναι αφιλοξενος: δεν δενει με τη ζωη του. Ο ανθρωπος, για να ειναι σ' αυτον τον τοπο, πουλαει το τομαρι του. Ο αγωνας συνισταται σε μια βια την οποια ασκει στον εαυτο του ωστε να τον σιγασει, να το βουλωσει, να μην εξανισταται.

/

Εκει που η αλεπου κι ο λαγος λενε ο ενας στον αλλο καληνυχτα

O Heinrich Wiegand Petzet, γερμανος ιστορικος και συγγραφεας, εξεδωσε ενα βιβλιο το οποιο, στην αγγλικη του μεταφραση, εχει τον τιτλο "Encounters and Dialogues with Martin Heidegger, 1929-1976".

[Στην γερμανικη εκδοση αυτο ειναι υποτιτλος. Ο τιτλος ειναι "Να προχωρας προς ενα αστερι", φραση απο το "Απο την εμπειρια της νοησης"]

Το βιβλιο ειναι περισσοτερο κουτσομπολιστικο, ομως παρολ' αυτα εχει το ενδιαφερον του. Σε ενα σημειο γραφει για τον Heidegger:

Στο γραφειο του κρεμονταν, σε ρολα περγαμηνης, σε κινεζικη γραφη δυο κομματια του Λαο Τσε που ειχε καταγραψει ο Paul Shih-Yi-Hsiao μετα απο παρακληση του. Ηταν δυο στιχοι απο την 15η ρηση (Tao Te Ching):

Μα ποιος ειναι σε θεση ενα στροβιλιστο και θολο νερο να το κανει καθαρο με την συνεση της γαληνης;

Μα ποιος ειναι σε θεση να φερει την ησυχια με την συνεση της συνεχους κινησης;

/

Descartes’ “I think, therefore I am” becomes, for Heidegger, “I am, therefore I think”, or better still, “My thinking is a form of Being”. One cannot think anything if one doesn’t first exist. https://www.thoughtgymnasium.com/articles/heidegger-revolutionary-of-the-self

/

Τον τελευταιο καιρο ετυχε ν' ακουσω δυο-τρεις φορες την εκφραση "επαναμαγευση της ζωης". Σαν η μαγεια της ζωης να ηταν οπως το νερο στο ριζοτο, που τελειωνει και ξαναβαζεις καινουργιο.

/

Το βασανο της αμφιθυμιας: και Ναι, και Οχι // Ναι, η Οχι; Το λυσιμο της το φανταζεσαι σαν τη μερα οπου το πραγμα θα ξεκαθαρισει επιτελους και θα μπορεις να πεις καθαρα και ξαστερα: Ναι! Οχι!

Σε ποιον βαθμο αυτο το "καθαρα και ξαστερα" ειναι χιμαιρα; Σε ποιον βαθμο ζουμε και κινουμαστε στο περιπου, αφημενοι στο ρευμα της ζωης,, οπου μας παει; Αν ειναι ετσι, τοτε η αμφιθυμια θα ηταν η αποπειρα να σπασει το πολυσημαντο, να στερεοποιηθει σε δυο μετωπα οπου το καθενα επιζητει να εξαλειψει το αλλο επιστρατευοντας κριτηρια οπως σωστο και λαθος, αληθινο και ψευτικο κλπ.

/

Συχνα ακουω να μιλαμε για την δουλεια μας ως "θεραπεια". Αυτη η λεξη, λιγοτερο η περισσοτερο, παραπεμπει στο πεδιο της ιατρικης, στη διασταση υγιους - αρρωστου και, λιγοτερο η περισσοτερο, δινει στην συναντηση μας εναν αντιστοιχο τονο.

Ομως, θα το εχετε διαπιστωσει, δεν αποτεινομαστε σ' εκεινη τη μικρη μεριδα του πληθυσμου που ειναι νευρωτικοι και ψυχωτικοι. Οι ανθρωποι που ερχονται σ' εμας ειναι οι ανθρωποι της διπλανης πορτας, ανθρωποι σαν κι εμας. Θα ηταν περιοριστικο, αν μη και εγκλωβιστικο, να τους δουμε σε ορους ψυχοπαθολογιας.

Αυτοι οι ανθρωποι, ακομα και ας μην το γνωριζουν, ερχονται σε καποιον που μπορει να τους ακουει. Αυτο ειναι που λειπει σημερα, ολο και περισσοτερο. Δεν ερχονται τακτικα, μια και δυο φορες την εβδομαδα για χρονια, για να θεραπευτουν. Δεν ερχονται γιατι στο προσωπο μας εχουν βρει εναν θεραπευτη. Ερχονται γιατι στο προσωπο μας εχουν βρει ενα "μιλητο Εσυ" (Celan), ενα Εσυ στο οποιο μπορουν να μιλησουν.

Βλ. σχετικα και το Η τεχνη του να ακους.

/

Με αφορμη μια σημερινη συνομιλια με μια πελατισσα:

Ειτε εισαι στα πανω σου, ειτε εισαι στα κατω σου, μεσα στην ιδια την κατασταση, η αισθηση ειναι, ανηκει στην κατασταση, οτι δεν θα αλλαξει ποτε. Η ιδια η κατασταση δεν προσφερει κανενα ιχνος καποιας αλλαγης. Γι' αυτο και, οταν εισαι στα κατω σου, τουτο σε οδηγει σε απογνωση. Μονο θεωρητικα μπορεις να πεις στον εαυτο σου οτι τα πραγματα θα αλλαξουν. Και οταν εισαι στα πανω σου, μονο θεωρητικα μπορει να εκφραστει η λαχταρα, αυτο να μην τελειωσει ποτε.

Ισως και τα δυο αφορουν μια σταση που δεν εχει γνωρισει, δηλαδη αφομοιωσει, την περατοτητα.

/

Στην Ζυριχη, οταν ειδικευομενοι ψυχιατροι ρωτουσαν τον καθηγητη τους Eugen Bleuler (1857–1939) ποιο διδακτικο βιβλιο να διαβασουν, αυτος τους απαντουσε: το "Ριχαρδος ΙΙΙ" του Σαιξπηρ.

/

Συχνα εχουμε μιλησει για το πειρασμο στην ψυχοθεραπεια να "κανουμε" κατι. Αυτο ακριβως το θεμα πραγματευεται το νεο βιβλιο του Han "Βιος θεωρητικος, η περι της απραξιας" (Vita Contemplativa, oder von der Untätigkeit)

Απο το δελτιο τυπου:

Χανουμε εντελως την ικανοτητα για την απραξια. Οπου η απραξια δεν ειναι καμια αρνηση, καμια αποποιηση, καμια απλη απουσια της πραξης αλλα ενα αυτουσιο δυναμικο. Το νεο δοκιμιο του Byung-Chul Han παρουσιαζει απραξιες ως μορφες λαμπροτητας της ανθρωπινης υπαρξης. Δειχνει πειστικα οτι η τρεχουσα κριση της κοινωνιας μας, καλει σε μια τελειως αλλη μορφη ζωης η οποια εγκειται στον θεωρητικο βιο. Κανει την εκκληση να συμπληρωθει η ανθρωπινη δραση με ενα στοιχειο του θεωρειν. Μονον ετσι μπορουμε να αντιδρασουμε στην καταστροφη της φυσης.

Και το μοττο για το βιβλιο:

Μαθαινεις

μαθαινεις τα χερια σου

μαθαινεις τα χερια σου μαθαινεις

μαθαινεις τα χερια σου

να κοιμουνται

Paul Celan

Ειμαστε απο το υλικο απο το οποιο ειναι φτιαγμενα τα ονειρα και η μικρη μας ζωη περιβαλλεται απο υπνο.

William Shakespeare

Παραιτηθηκα προτου γεννηθω.

Samuel Beckett

/

ΤΑ ΔΩΡΑ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ [Ας ακουστει στον αποηχο του "δινεται" που γνωρισαμε στην Ομαδα Μελετης]

/

Στην αναρτηση μου απο τις 12/12 αναφερθηκα στο νεο βιβlιο του Han. Απο αυτο μετεφρασα ενα κεφαλαιο που περιεχει μια διεξοδικη συζητηση μιας πτυχης της φιλοσοφιας του Heidegger: Απο το Πραττειν στο Ειναι.

/

[Απαντηση σε εκπαιδευομενο]

Οταν μιλαμε για "Αναλυση του Dasein" εννοουμε καταρχην μια μορφη ψυχοθεραπειας που εξελιχθηκε απο την κλασσικη ψυχαναλυση και που λαμβανει χωρα στο ιδιο setting και με τα ιδια, αν οχι και ακομα πιο φιλοδοξα ζητουμενα. Σιγουρα η εκπαιδευση σε μια τετοια συνθηκη εχει νοημα και για αυτον που θα ασκησει την ψυχιατρικη, την παιδοψυχιατρικη κλπ., ομως τα παραδειγματα που αναφερατε δεν αφορουν την Αναλυση του Dasein καθεαυτην.