Βαθυ φθινοπωρο,

Ο γειτονας μου -

Πως να 'ναι;

Bashô

Το χαϊκου συζητηθηκε κατα τη μελετη του κεφαλαιου "Φιλοτητα" [Freundlichkeit] απο τη "Φιλοσοφια του Ζεν-Βουδισμου" του Byung-Chul Han. Παρατιθεται μετα απο αναφορες σε μορφες σχεσεων: "Παλη μεταξυ ολοτητων" στον Hegel, "επικοινωνιακη φιλια", "αριστοκρατικη φιλια" στον Nietzsche, "φιλία" στον Αριστοτελη. Και κατοπιν ερχεται το χαϊκου σαν φρεσκος αερας:

Βαθυ φθινοπωρο,

Ο γειτονας μου -

Πως να 'ναι;

Ας το δουμε σαν διαδοχικες εικονες, σαν καδρα, ενα, δυο, τρια, αρμοσμενα παρατακτικα, δηλαδη χωρις συνδεση και συνταξη μεταξυ τους.

Πρωτο καδρο: Φθινοπωρο

Κανενα ιχνος πια απο καλοκαιρι, κανενα ιχνος ακομη απο χειμωνα. Οπου και να στραφεις, φθινοπωρο και μονο φθινοπωρο.

Δευτερο καδρο: Ο γειτονας

Βαθυ φθινοπωρο, / Ο γειτονας μου -

Το κομμα στο τελος του πρωτου στιχου ακουγεται σαν αδιορατο "και": "Βαθυ φθινοπωρο [και] / Ο γειτονας μου". Το συνδετικο του κομματος ειναι μια γεφυρα απο την οποια το βαθυ φθινοπωρο αγγιζει, διαπερνα και διαποτιζει τον γειτονα, δεν του αφηνει τιποτα παρα το φθινοπωρο, κανει τον ιδιο φθινοπωρο, οπως το κιτρινισμενο και ξερο φυλλο, το ετοιμο να πεσει στο πρωτο δυνατο φυσημα.

Τριτο καδρο: Πως να 'ναι;

Ο γειτονας μου - / Πως να 'ναι;

Η παυλα στο τελος του δευτερου στιχου δεν επιτρεπει να ακουσουμε τους δυο στιχους μαζι, καπου στη μορφη "Πως να 'ναι ο γειτονας μου;". Αυτο θα εξεφραζε μια σχεδον αναιδη αμεσοτητα προς τον γειτονα, μια ανησυχια, μια αγωνια, μια διαθεση να κανει ο ποιητης κατι για τον γειτονα που ισως τον εχει αναγκη.

Ομως το χαϊκου αποπνεει μια απεραντη ηρεμια. Η ερωτηση του ποιητη δηλωνει μεν εγνοια, αλλα δεν διακινειται απο καμια εφεση. Αυτη η απεραντη ηρεμια, που ανηκει και η ιδια στο βαθυ φθινοπωρο, εχει χωρο για τα παντα, για το κιτρινισμενο φυλλο που οπου να 'ναι θα πεσει, για τον γειτονα που οπου να 'ναι θα πεθανει. Και η ερωτηση δεν υποδηλωνει αγνοια, δεν περιμενει απαντηση. Γνωριζει το πως ειναι ο γειτονας - ενα κιτρινισμενο φυλλο. Και σ' ολο αυτο υπαρχει μια απεραντη θερμη, η οποια στη φροντιδα, στην υποστηριξη, στη βοηθεια ειναι αδυνατη.

Εδω εκφραζεται μια μορφη του συνειναι που δεν ειναι σχεση. Ας θυμηθουμε πως το ονομα "σχεση" ανηκει στη ριζα του εχω, συνεχω, παρεχω, κατεχω. Και συνηθως ετσι εκλαμβανουμε τη συνθηκη μεταξυ δυο ανθρωπων, σχεδον αυτονοητα. Στο χαϊκου εκφραζεται μια μορφη του συνειναι που δεν ειναι σχεση, καθως λειπει καθε συνοχη, παροχη, κατοχη και τα παρομοια.

Η ψυχοθεραπεια, οπως την εννοω, ειναι η εξοικειωση με και ο εγκλιματισμος σε μια τετοια μη-σχεση. Ας θυμηθουμε βασικες αρχες της οπως η μη παρεμβαση του ενος στη ζωη του αλλου, η αρχη της αποχης. Ομως αυτη η μη-σχεση δεν ειναι τιποτα. Στη σχεση ανηκει η συνεχης αγωνια να εχεις τον αλλο, η παλινωδια αναμεσα στην ευτυχια να τον εχεις και στη δυστυχια να τον χανεις. Η μη-σχεση διαπνεεται απο μια ησυχια και μια πληροτητα, την οποια καμια σχεση δεν μπορει καν να διανοηθει. Η εκμαθηση της στη μακρα διαρκεια της ψυχοθεραπειας ειναι ακριβως το ιαματικο, θεραπευτικο.