«Ηχοσωμα» [Klangkörper] ειναι μια λεξη την οποια χρησιμοποιει ο ιδιος ο Γεωργιαδης για τον λογο στην αρχαια ελληνικη μουσικη. Ηδη η φραση αυτη εμπεριεχει εναν πλεονασμο. Διοτι, και αυτο ειναι μια βασικη ενοραση του Γεωργιαδη, στον Ομηρο, στην λεγομενη «λυρικη ποιηση», στον Πινδαρο και στους Τραγικους, στον Παρμενιδη, λογος και μουσικη αποτελουν ενα και το αυτο. Εδω η λεξη «ηχοσωμα» δεν πρεπει να ακουστει σαν λεξη συντιθεμενη απο δυο αλλες, απο εναν ηχο και απο ενα σωμα, αλλα ως πρωτογενης ενοτητα: το σωμα του λογου, η γλωσσα και το φερον σωμα, ειναι αφεαυτου ηχος μουσικος ο μουσικος ηχος συν-κινει αφ’ εαυτου γλωσσα και σωμα, ειναι σωματικος. Γραφει ο Γεωργιαδης στο μοναδικο οσο γνωριζω ελληνικο του κειμενο, στο λημμα «Μουσικη» απο την Ιστορια του Ελληνικου Εθνους:

[...] αυτο που εννοουσαν οι Ελληνες απο τον Πινδαρο εως τον Πλατωνα με την λεξη «μουσικη» ηταν η πρωταρχικη και αδιαλυτη ενοτης μουσικης και λογου στον στιχο, ενα φαινομενο που σημερα δεν υπαρχει πια. Η «μουσικη» δεν προηλθε, οπως θα νομιζε κανεις, απο μια εκ των υστερων συνενωση ποιησεως και μουσικης. Μεσα στην «μουσικη» η λεξη ως αρθρωση, ως σημασια και ως μουσικο φαινομενο προεβαλλε ως μια ενοτης. Η μουσικη, αυτο το δωρο ων μουσων, προσδιωριζε τον ανθρωπο ως ενα ον που συγχρονως πραττει, σκεπτεται και αισθανεται τον ωριζε καθολοκληριαν: ηταν μια ασυγκριτα καθολικωτερη δυναμη απο αυτο που εμεις σημερα εννοουμε με τον ορο «τεχνη» [...]

Ας το δουμε πιο συγκεκριμενα με την βοηθεια ενος παραδειγματος. Ειναι ενα δικο μου παραδειγμα, και η αναπτυξη του βασιζεται στις κυριες ενορασεις του Γεωργιαδη σχετικα με την αρχαια ελληνικη μουσικη, η οποια εφεξης θα γραφεται εδω με μικρα κεφαλαια: μουσικη.

Το παραδειγμα ειναι ο πρωτος στιχος απο ενα χορικο της «Αντιγονης» του Σοφοκλη [στ.781]:

ἔρως ἀνίκατε μάχαν

Εδω ο στιχος ειναι γραμμενος με τον τροπο με τον οποιο γραφεται η σημερινη, η νεα ελληνικη γλωσσα: εχει λεξεις χωρισμενες μεταξυ τους, εχει γραμματα κεφαλαια και μικρα, εχει πνευματα και τονους, εχει σημεια στιξης. Στον καιρο του Σοφοκλη αυτα δεν υπηρχαν. Δοκιμαζουμε λοιπον να ξαναγραψουμε τον στιχο, απαλλαγμενο απο τα νεωτερα σημεια γραφης:

ΕΡΩΣ ΑΝΙΚΑΤΕ ΜΑΧΑΝ

Αυτη η γραφη δεν υποβοηθει τον συνηθισμενο τροπο αναγνωσης. Τον δυσκολευει. Υποψιαζομαστε οτι η μεταβολη της γραφης απαιτει απο εμας εναν αλλο τροπο αναγνωσης. Το μονο που εδω γνωριζουμε, ειναι το οτι οι συλλαβες ειναι μακρες και βραχειες. Ο στιχος του χορικου μας θα ηταν τοτε [μακρες: πλαγια γραμματα, βραχειες: ορθια γραμματα]:

ΕΡΩΣ ΑΝΙΚΑΤΕ ΜΑΧΑΝ

Τον διαβαζουμε συμφωνα με τους φιλολογικους κανονες τονιζοντας τις μακρες συλλαβες και αφηνοντας ατονες τις βραχειες:

ΕΡΩΣ ΑΝΙΚΑΤΕ ΜΑΧΑΝ

Ομως βρισκομαστε και παλι σε αδιεξοδο. Διοτι ο τονισμος ερχεται αργοτερα. Η σχεση του με την φωνηση των αντιστοιχων συλλαβων στον καιρο του Σοφοκλη μας ειναι αγνωστη. Ετσι εγκαταλειπουμε και την αποπειρα μιας τετοιας αναγνωσης και επανερχομαστε σε ο,τι μας παρεχει ενα στερεο εδαφος, στην γραφη με τις εναλλασσομενες μακρες και βραχειες συλλαβες:

ΕΡΩΣ ΑΝΙΚΑΤΕ ΜΑΧΑΝ

Καταρχην διαπιστωνουμε οτι ο στιχος μας, με την ακολουθια μακρων και βραχεων συλλαβων, ηδη εμπεριεχει αφεαυτου εναν ρυθμο, δηλαδη - μουσικη! Αυτη η μουσικη εχει καθε φορα αναγκαστικα εναν μονο, τον δικο της, με τις εκαστοτε συλλαβες συμφυη ρυθμο, οπως αυτος προκυπτει απο την ρητη χρονικη σχεση μακρας και βραχειας συλλαβης - 2:1 [στο δακτυλικο εξαμετρο 1½:1]. Αυτη η γλωσσα εμπεριεχει το μελος της εγγενως! Η συλλαβη της ειναι: ηχοσωμα!

Και δεν ειναι μονον η στους αρχαιους στιχους ενυπαρχουσα μουσικη. Οι ποδες, οι ρυθμικες ενοτητες που προκυπτουν απο την ορισμενη καθε φορα συμπαραθεση δυο, τριων η περισσοτερων συλλαβων [στον στιχο μας ο ιαμβος: ερωσανι, ο χοριαμβος: κατεμαχαν], πρεπει να εκληφθουν κυριολεκτικα, δηλαδη ως αναφερομενοι στον ποδα του υποκριτη, ετσι ωστε με την θεσιν και με την αρσιν στην οποια, δεν γνωριζουμε πλεον πως, χωριζονται, να καθοριζουν ηδη αφ’ εαυτων την βασικη, ας την πουμε: χορογραφια, ποτε το ποδι τοποθετειται στο εδαφος και ποτε αιρεται.

Ο ιδιος ο λογος λοιπον, οπως αλλωστε το ονομα του σημαινει, εχει, ως ηχοσωμα, ηδη συλ-λεξει ο,τι εμεις σημερα ονομαζουμε χωριστα «γλωσσα», «ποιηση», «μουσικη», «χορος»! Απο ολα αυτα, σημερα τα περισσοτερα εχουν χαθει. Δεν γνωριζουμε τιποτε για την «μελωδια», για την συν-κινηση του χορου που την συνοδευει, υποψιαζομαστε μονον τον πλουτο, τον οποιο η μουσικη ως λογος περισυνελεγε. Ο αρχαιος μας στιχος ειναι κι αυτος ενα ερειπιο, ενα αρχαιο ερειπιο...

Με αυτους τους περιορισμους ας επιχειρησουμε μια, σημερα εφικτη, αναγνωση του στιχου. Θα δοκιμασουμε μια, οπως λεγεται στην μουσικη, «ρυθμικη αναγνωση». [Εδω ο Γεωργιαδης προχωρα πολυ περισσοτερο, προτεινοντας για τα παραδειγματα του και μια δικη του μελωδια, καθως και σχετικα βηματα. Στο ζητημα της εγκυροτητας αυτου του τολμηματος, δεν θα υπεισελθω εδω.] Οσον αφορα την διαρκεια εκφορας των συλλαβων, στην αρχη, για βοηθεια, μπορουμε να ξεκινησουμε χτυπωντας ελαφρα και ισοχρονα το χερι μας στο τραπεζι με συχνοτητα περιπου 2 χτυπους το δευτερολεπτο. Οταν σταθεροποιησουμε τον ρυθμο, αρχιζουμε να λεμε τις συλλαβες, αρχιζοντας την εκφορα της καθε μιας συγχρονως με το χτυπημα. Η βραχεια συλλαβη θα εχει διαρκεια ενος χρονου, θα κραταει δηλαδη εως λιγο πριν το επομενο χτυπημα, η μακρα συλλαβη θα εχει διαρκεια δυο χρονων, θα κραταει δηλαδη εως λιγο πριν το μεθεπομενο χτυπημα:

Ε…..ΡΩ.....ΩΣ....Α…...ΝΙ.......Ι…...ΚΑ......Α…..ΤΕ...ΜΑ…..ΧΑ.....ΑΝ

│…....│…....│…....│..…..│..…..│…....│…....│…....│…....│…....│…....│

Θα συγκεντρωθουμε στην χρονικη διαρκεια των συλλαβων, στην «ποσοτητα» τους και μονον. Δεν θα διαβαζουμε δηλαδη με «νοημα», δεν θα ασχολουμαστε καν με τον τονισμο των λεξεων. Και επειδη ο τονισμος εκτελειται με την εκπνοη, θα διαβαζουμε εναν στιχο κρατωντας την ιδια αναπνοη η, το πολυ, παιρνοντας μια ακομη εισπνοη πριν απο μια μακρα συλλαβη στο μεσον του στιχου.

ΕΡΩΣΑΝΙΚΑΤΕΜΑΧΑΝ

Εαν αφησουμε τις αντιστασεις μας, και υπεισελθουμε σ’ αυτην την αναγνωση, εχουμε μια παραξενη εμπειρια: Με την επανειλημμενη αναγνωση αυτης της αλλης γραφης, μεταφερομαστε οι ιδιοι σε ενα αλλο διαβασμα, αρχιζουμε, διαβαζοντας, να αλλαζουμε οι ιδιοι. Διοτι οσο περισσοτερο εγκλιματιζομαστε στον τροπο του, σταματουμε να διαβαζουμε λεξεις, διαβαζουμε συλλαβες, και αυτες ειναι που γινονται τα πατηματα για την διαβαση του διαβασματος μας. Ετσι, οχι αφηρημενα αλλα μεσα απο μια δικη μας εμπειρια, γινομαστε μαρτυρες μιας συγκλονιστικης συναντησης. Βλεπουμε την σημασια των συλλαβων για τον ρυθμο, την οποια γνωρισαμε απτα μολις τωρα, να μνημονευεται απο τον ιδιο τον Πλατωνα!:

ΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΟΥΝΤΕΣ ΤΟΙΣ ΡΥΘΜΟΙΣ ΤΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΠΡΩΤΟΝ ΤΑΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΔΙΕΙΛΟΝΤΟ, ΕΠΕΙΤΑ ΤΩΝ ΣΥΛΛΑΒΩΝ, ΚΑΙ ΟΥΤΩΣ ΗΔΗ ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΣ ΡΥΘΜΟΥΣ ΣΚΕΨΟΜΕΝΟΙ, ΠΡΟΤΕΡΟΝ Δ ΟΥ.

ΗΔΗ ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΣ ΡΥΘΜΟΥΣ, γραφει ο Πλατων, ΕΡΧΟΝΤΑΙ, δεν τους κανουν, και ερχονται οταν μαθουν τις ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΤΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΥΛΛΑΒΩΝ. Οι ιδιες οι δυναμεις των συλλαβων, ηδη, τους φερνουν στην ΜΟΥΣΙΚΗ!

Κατα την διαβαση του διαβασματος μας μεσα απο τα ερειπια της ΜΟΥΣΙΚΗΣ διαπιστωνουμε οτι δεν μας επιτρεπεται μια εποπτεια του στιχου, οπως την εχουμε συνηθισει απο την εικονα της σημερινης γραφης με τον χωρισμο των λεξεων, με τα κεφαλαια και μικρα γραμματα, με τα σημεια στιξης. Μια τετοια αποστασιοποιηση δεν μας ειναι δυνατη. Γραφει ο Γεωργιαδης σχετικα:

Ειναι κανεις αναγκασμενος να προχωρει βημα-βημα απο στοιχειο σε στοιχειο. Δεν μπορει να εποπτευσει τον ρυθμο αλλα πρεπει να παταει σταθερα επανω στο χωμα. Ναι, πρεπει να κολλησει στο χωμα και να εκτελει καθε σχημα οπως προβαλλει.

Ο,τι εδω αναφερεται στον ρυθμο, ισχυει και για το νοημα. Οταν επιχειρουμε μια τετοια αναγνωση, κολλημενοι στο χωμα, βημα-βημα, οι λεξεις διακρινονται η μια μετα την αλλη ξεπροβαλλοντας με την σειρα τους σαν μεσα απο το σκοταδι. Ειναι σαν να προχωρουμε στα τυφλα. Οχι «σαν»! Προχωρουμε στα τυφλα!

Ηδη η συντομη πρωτη γνωριμια μας με τα ερειπια της ΜΟΥΣΙΚΗΣ, μας επιτρεπει να διακρινουμε καθαροτερα ενα χαρακτηριστικο της δικης μας μουσικης και γλωσσας. Στην μουσικη μας, το κατα κανονα σταθερο μετρο καθιστα δυνατη μια εποπτεια του μουσικου συμβαντος. Σε μια εκτελεση, αυτο που ακολουθει ειναι τροπον τινα ηδη γνωστο - οι στρατιωτες παρελαυνουν γνωριζοντας οτι το εμβατηριο θα συνεχισει στο «εν-δυο...», οι χορευτες μπορουν να υπολογιζουν στους χρονους του μετρου, στην τακτη εναλλαγη τονιζομενων και ατονων χρονων για τις κινησεις τους, οσο και αν στην διαρκεια του χορου μελωδια και ρυθμος μεταβαλλονται. Επιπλεον οι κανονες της Αρμονιας, οι οποιοι συνιστουν τις αντηριδες της δυτικης μουσικης μεχρι τον αιωνα μας, καθιστουν την ακολουθια μιας μουσικης φρασης ουσιαστικα προβλεψιμη. Αλλα και στην ομιλια, οι κανονες της Γραμματικης και του Συντακτικου, οι παυσεις που καθοριζονται απο τα σημεια της στιξης, η εκφραστικοτητα του ομιλουντος με την αλλου μεγαλυτερη και την αλλου μικροτερη εμφαση, η ανασα του, μας κανουν να γνωριζουμε βασικα που βρισκομαστε και τι εχουμε να περιμενουμε.

Ολα αυτα, στην ΜΟΥΣΙΚΗ λειπουν. Το διαισθανομαστε ηδη με τις πρωτες αποπειρες αναγνωσης του στιχου

ΕΡΩΣΑΝΙΚΑΤΕΜΑΧΑΝ

Δεν υπαρχει καμμια κανονικοτητα, τιποτε το οποιο να προϊδεαζει αυτο που θα ακολουθησει. Πραγματι η καθε λεξη προβαλλει μεσα απο την συσταδα των συλλαβων, οι οποιες μονον οταν ειπωθουν ολες, την διαμορφωνουν, ΠΡΟΤΕΡΟΝ Δ’ ΟΥ!

Τωρα εκεινη η ενοχληση μας, οταν βρεθηκαμε αντιμετωποι μ’ αυτην την γραφη για πρωτη φορα, μας λεει περισσοτερα: Αυτη η γραφη μας τρομαζει! Δεν ξερουμε που μας πηγαινει! Η ιδια η μουσικη μας πηγαινει, κι εμεις ειμαστε αναγκασμενοι να επιτελουμε το καθε βημα της διχως να εχουμε ιδεα για το επομενο και το μεθεπομενο. Ναι! Η μουσικη δεν μας αφηνει χρονο να σκεφτουμε! Η «σκεψη» δεν εχει χωρο στην μουσικη!

Και σιγα-σιγα αναγνωριζουμε ενα στοιχειο της γλωσσας μας το οποιο δεν ειχαμε προσεξει οπως θα του επρεπε: Ειναι μια γλωσσα η οποια προσφερεται στην εποπτευσιμοτητα και στην προβλεψιμοτητα, και μαλιστα απαιτει την εποπτεια και την προβλεψη, απαιτει απο τον νου να επιτελει συνδεσεις, να συσχετιζει ο,τι πλεον αποκαλειται «μερη του λογου» μεταξυ τους, να συσχετιζει το πριν και το μετα, εν ολιγοις, να σ κ ε π τ ε τ α ι.

Για να εγκλιματιστουμε στην αναγνωση μιας γραφης οπως αυτης:

ΕΡΩΣΑΝΙΚΑΤΕΜΑΧΑΝ

θα χρειαστει να παραιτηθουμε απο την υποτιθεμενη ασφαλεια του εποπτευσιμου και προβλεψιμου. Θα χρειαστει να εγκαταλειψουμε το εφοδιο της σκεψης, θα χρειαστει να μην σκεφτομαστε, να μην σκεφτομαστε καν τον εαυτο μας. Θα χρειαστει να γινουμε ανιδιοτελεις.

Ομως θα ανταμειφθουμε για αυτην μας την ανιδιοτελεια. Θα ακουσουμε τις λεξεις να αποκτουν μια δυναμη την οποια δεν υποψιαζομασταν. Τωρα το λεγομενο τους αποκτα μια ιδιαιτερη εναργεια. Λες και το ιδιο το λεγομενο, καθως λεγεται, καθισταται παρον. Οχι «λες και»! Ετσι ειναι! Οι λεξεις δεν ειναι πλεον αδιαφορα σημαινοντα, δεν ειναι ταμπελες επανω στα πραγματα. Ονομαζοντας, οι λεξεις καλουν αυτο που ονομαζουν και το καθιστουν εκδηλο, στην παρουσια και στην απουσια του. Γραφει ο Γεωργιαδης:

Η λεξη στην ΜΟΥΣΙΚΗ διηγαγε εναν απο την ανθρωπινη ικανοτητα του λογου ανεξαρτητο βιο, κατεδεικνυε μια δικη της υποσταση η οποια ουτως ειπειν συναπαντουσε τον Ελληνα αφεαυτης. Ο Ελληνας πρεπει να ειχε την αισθηση οτι δεν ειναι ο ανθρωπος αυτος ο οποιος ονομαζει τα πραγματα, αλλα οτι τα πραγματα, ηχωντας καθεαυτα, δηλωνονται τα ιδια στην υποσταση τους. (...) Οι λεξεις ενος ελληνικου στιχου τροπον τινα μας λιθοβολουν (...), εχουν εξορκιζουσα δυναμη.