Στη Δυση το ιαπωνικο συντομο ποιημα χαϊκου προσλαμβανεται σχεδον αποκλειστικα ως προς την ζεν-βουδιστικη πνευματικοτητα του. "Το χαϊκου", οπως λεει μια γνωστη ρηση, "ειναι ενα ειδος satori". Επομενως το χαϊκου ειναι εκφραση της φωτισης, η της λυτρωσης. Μαλιστα συμφωνα με τον Roland Barthes στη βαση του χαϊκου υπαρχει μια ιδιαιτερη μεταφυσικη: "Το χαϊκου [...], το οποιο συνδεεται [50] με μια μεταφυσικη διχως υποκειμενο και διχως θεο, ανταποκρινεται στο βουδιστικο mu, η στο satori του ζεν". Επισης για τον Barthes το χαϊκου παριστανει ενα γλωσσικο τολμημα, δηλαδη "αγγιζει εκεινο το ακροτατο οριο της γλωσσας, το οποιο [...] συνορευει με τη λαμπροτητα της περιπετειας". Λυνει, λυτρωνει τη γλωσσα απο τον καταναγκασμο του νοηματος.

Φυσα ο χειμερινος ανεμος.

Τα ματια απο τις γατες

μισοκλεινουνε.

Συμφωνα με τον Barthes το χαϊκου ειναι "μονον" (sic!) ενας "λογοτεχνικος κλαδος" της πνευματικης περιπετειας του ζεν. Το ζεν ειναι "μια γιγαντια διαδικασια με προορισμο να συγκρατησει τη γλωσσα, να σπασει εκεινο το ειδος εσωτερικης ραδιοφωνιας που εκπεμπει μεσα μας αδιαλειπτα, και τουτο μεχρι και μεσα στον υπνο μας [...], για να κενωσει την ακαταμαχητη λογοδιαρροια της ψυχης, να την αποξηρανει και να την μεταθεσει σε αφωνια."

Προφανως διεφυγε του Barthes οτι το χαϊκου, αντι να συγκρατει τη γλωσσα, ειναι με τον τροπο του πολυ φλυαρο και διασκεδαστικο.

Στο φεγγαρι κι ενα χερουλι

Και, σαν στερεωθει καλα,

Τι στρογγυλη βενταλια!

[51]

Εσταξε σημερα το πρωι

Απο τον παγοσταλακτιτη, αχ, το σαλιο

Απο το ετος του βοδιου.

Στην Ιαπωνια το χαϊκου σπανια συνδεεται μ' εκεινη τη σοβαρη, πνευματικη αποπειρα να τεθει ενα τελος στη φλυαρια της ψυχης. Η δυτικη προσληψη του χαϊκου δεν λαμβανει υποψη οτι το χαϊκου ειναι προπαντων παιχνιδι και διασκεδαση, οτι, αντι να αποσυρεται στην ερημο του νοηματος, ακτινοβολει επισης αστειο και χιουμορ.

Χαϊκου θα πει κατα λεξη ποιημα της πλακας. Πρωταρχικα ειναι ο 17συλλαβος αρχικος στιχος (Hokku) του σπονδυλωτου ποιηματος Haikai-Renga. Haikai σημαινει επισης το αστειο. Το περιεχομενο αυτου του σπονδυλωτου ποιηματος ειναι συχνα σκωπτικο, χιουμοριστικο, και καποτε και χυδαιο. Ετσι εξυπηρετει περισσοτερο το γλεντι και την τερψη. Και η ποιητικη γραφη δεν ειναι μοναχικη πραξη αλλα κοινη, που αποσκοπει στο να διασκεδαζει. Δεν ξεδιπλωνεται σ' εναν μονιστικο χωρο. Χαρακτηριστικα η συνευρεση των ποιητων-Renga καλειται Kôgyô, κατα λεξη τερψη. Η κοινωνικοτητα, ο αυθορμητισμος και η γοργη ακολουθια των κομματιων, που ειναι τυπικη για το σπονδυλωτο ποιημα, δεν επιτρεπουν καμια ποιητικη εσωτερικοτητα. Διασκεδαστικα ειναι μια ωραια ιδεα, η μια αστεια ατακα. Λογω της συντομιας και του αυθορμητισμου ουτως η αλλως δεν ειναι δυνατη καμια εμβαθυνση. Η ποιηση ειναι ενα κοινωνικο και γλωσσικο παιχνιδι. Επισης το χαϊκου οχι σπανια γραφεται απο κοινου. Δεν ενδεικνυται στο να εκφρασει τα παθη μιας μοναχικης ψυχης. Για μια ιστορια παθων προπαντων ειναι πολυ συντομο.

[52]

Ενας ανθρωπος

και μια μυγα

στον χωρο. (Issa)

Τα παθη, η η εμφαση της αληθειας δεν ειναι αναγκαια προϋποθεση για τον εκλεπτυσμο μορφων αισθητικης εκφρασης. Και το παιχνιδι κι η διασκεδαση δεν οδηγουν απαραιτητα σε αισθητικη ισοπεδωση, η ενδεια. Και χωρις αισθηση του χιουμορ και της διασκεδασης το χαϊκου δεν θα ειχε προκυψει ποτε. Στο χαϊκου δεν προκειται ουτε για τα παθη της ψυχης ουτε για την περιπετεια της απαλειψης τους.Το χαϊκου ειναι περισσοτερο διασκεδαστικο παιχνιδι παρα πνευματικη, η γλωσσικη περιπετεια.

Στην Ιαπωνια η ποιηση ηταν προπαντων ενα κοινωνικο και γλωσσικο παιχνιδι που ευφραινει και διασκεδαζει. Επισης ηταν σε μεγαλο βαθμο ελευθερη απο το παθος η τα παθη της ψυχης. Πολλα ποιηματα εγιναν πρωτα σε ποιητικους διαγωνισμους. Ακομη η ποιηση δεν περιοριζονταν μονο σε μια ελιτ. Πολυ περισσοτερο αγγιζε τον πολυ κοσμο. Επιπλεον η γενικη επεκταση δυνατοτητων αισθητικης εκφρασης συμβαλλει αισθητικοποιηση της καθημερινοτητας και των καθημερινων πραγματων. Περισσοτερο διασκεδαση και παιχνιδι δεν σημαινει αυτοματα και λιγοτερο αισθητικη ποιοτητα. Ακριβως μια απαρνηση της διασκεδασης, η του παιχνιδιου μπορει να συνεπιφερει μια ατροφια του αισθητικου.