Βλεπετε ενα ταξιδι απ' αυτα που για μενα ειναι αδυνατο να κανω επι του παροντος - βορεια - σ' ενα μερος που δεν εχω βρεθει ποτε και για το οποιο γνωριζω μονο τα λιγα που σταχυολογησα απο το Wiikipedia και την ποιηση και βιβλια κηπουρικης. Ζητω την κατανοηση εκεινων απο εσας που ησασταν εκει, ενδεχομενως ζησατε εκει. Ομως αυτη η διαλεξη ειναι εν μερει για πραγματα που βρισκονται περαν της ανθρωπινης γνωσης κι ετσι μου επιτρεπω μια καποια στρατηγικη αμελεια ως προς το περιεχομενο της.
Το μερος εναι το Hokkaido - το βορειο νησι της Ιαπωνιας, κατοικημενο για χιλιαδες χρονια απο τους Ainu, που εκαναν μικρους οικισμους στα ποταμια, οπου οι γυναικες καλλιεργουσαν ρυζι της ζουγκλας και πλιγουρι κι εψαχναν για βολβους κρινων, ενω οι αντρες πηγαιναν στο κυνηγι. Στο Hokkaido εχει βουνα, τυφωνες, ρεματα απο λιωμενο χιονι και ποταμια με σολωμους,
[5.58] αρχαιο φυλλοβολο δασος και προσφατα φυτεμενες λαρικες, γοργα εξαπλουμενο μπαμπου, γιγαντιες φαλλοπιες, κορυδαλις, πετασιτη, χιονοδρομικα θερετρα, προαστια με αγροκτηματα και πολεις και, οπως μολις ειδατε, καλους σιδηροδρομους. Υπαρχουν 72 εποχες. Υπαρχουν 8.000.000 θεοτητες - που καταλαβαινω οτι σημαινει πως σχεδον το καθε τι που συναντας στο Hokkaido περιεχει εσωτερικα κατι το ατιθασευτο - εργαλεια, για παραδειγμα, μετα απο εκατο χρονια αναπτυσσουν ψυχες και μπορουν να αναγνωριζουν τον κατοχο τους. Και εχει αρκουδες στο νησι και πελωριους παγετωδεις ογκολιθους, καποιοι απο τους οποιους θα μπορουσαν να ειναι μετεωριτες. Το πιο παραξενο ολων, εχει, η, ειχε, μεχρι τα μεσα του τελευταιου αιωνα, θηλυκους επικους ποιητες.
Τον χειμωνα στο Hokkaido, στις σκοτεινες ωρες, υπαρχει αφθονος χρονος για μουσικη.
[7.22] Αυτο ειναι ενα απο τα οργανα των Ainu: ενα Tonkori. Ειναι κουρδισμενο στην πεντατονικη κλιμακα και ειναι σχεδιασμενο, υποτιθεται, σε σχημα ανθρωπινο. Και ενα βοτσαλο ριγμενο στο κουφιο του οργανου το αφηνει να αναπτυξει ψυχη - που θα πει: οποτε καποιος παιζει το Tonkori, πρεπει να φανταστεις κατι αλλο - τυφλο, στερεο, ξηρο, στεγνο, πυκνο και ανεξιχνιαστο - μεσα του.
"Το βοτσαλο", ειπε ο Francius Ponge (τα ποιηματα του οποιου εκθειαζουν την πραγμοτητα των πραγματων) "το βοτσαλο ειναι κατι που δεν οριζεται ευκολα…" "Ενα βοτσαλο", ειπε ο Ian Hamilton Finlay, "ειναι μορφη πληρους κενοτητας, οπως ενα αγριολουλουδο ειναι μορφη σεμνοτητας"· "ενα βοτσαλο ειναι ενα ψιχουλο της αρχαιας γεωλογιας"· "το μοντερνο βοτσαλο εκτιμαται ως γλυπτο, κατα εναν τροπο, του βοτσαλου."
PEBBLE
The pebble (λεει ο Zbigniew Herbert)
is a perfect creature
equal to itself
mindful of its limits
filled exactly
with a pebbly meaning
with a scent that does not remind one of anything
does not frighten anything away does not arouse desire
its ardour and coldness
are just and full of dignity
I feel a heavy remorse
when I hold it in my hand
and its noble body
is permeated by false warmth
— Pebbles cannot be tamed
to the end they will look at us
with a calm and very clear eye
Αυτη η διαλεξη ειναι σχετικα με την παρουσια εκεινου του βοτσαλου (και απο παρομοια μη καθορισιμα, μη τιθασευσιμα αντικειμενα) μεσα στην ποιηση, που θα πει, ειναι μια διαλεξη για το πως οι ποιητες αντιμετωπιζουν το υλικο της Υλης, την υπαρξη της οποιας καποιες φορες μπορει να την νοιωθεις τοσο μακρια απο μας οσο και το Hokkaido.
Πριν λιγους μηνες ο αφηγητης Ben Haggerty εμφανιστηκε στην πορτα μας μ' εναν πακο βιβλια - ενα απο τα οποια ηταν οι μεταφρασεις την ποιησης των Ainu απο τον Donald Philippi. Αυτο θα πει να μεταδιδεις παραδοση! Ειχα ζητησει ποιηση της Κορεας και χωθηκα σ' αυτο το μπλε δεμενο βιβλιο γεματο απο τα πιο παραξενα, τα πιο απλα ποιηματα … Οι Ainu ποτε δεν ανεπτυξαν ενα συστημα γραφης, ετσι οι συνθεσεις τους, οπως αυτες του Ομηρου, προχωρουν με γλωσσοδετες φρασεων, με ρεφραιν και ευκαμπτα μετρα. Καθε στιχος εχει καπου πεντε συλλαβες, κατοπιν μια παυση. Η ποιητρια, για να μαθει ενα ποιημα, θα επρεπε πρωτα να παρει την ιστορια, την οποια θα μουρμουριζε κατ'ιδιαν. Κατοπιν θα την εκτελουσε μελοδικα, μερικες φορες ολη τη νυχτα. Οι αντρες συχνα την εκτελουσαν ο ενας για τον αλλο οταν κατασκηνωναν στους λοφους για να κυνηγησουν ελαφια.
[10.38] Εδω ειναι η εικονα ενος αντρα ποιητη που ειναι ξαπλωμενος ανασκελα και χτυπαει τον χρονο στην κοιλια του. Και οσο οι αντρες ελειπαν, ειτε στα βουνα, ειτε αργοτερα στις πολεις της ηπειρωτικης χωρας δουλευοντας στα εργοστασια, οι γυναικες φροντιζαν τον εαυτο τους και κρατουσαν τα ποιηματα ζωντανα απο μονες τους.
[10.57] Η Hiraga Etenoa γεννηθηκε στο Shin-Piraka στον ποταμο Saru. Την δεκαετια του 1930 εζησε ενα χρονο στο Tokyo καταγραφοντας το ρεπερτοριο της για τον ιαπωνα λογιο Kubodera. Τα περισσοτερα απο τα ποιηματα στην ανθολογια του Philippi συλλεχθηκαν απ' αυτην, μεταξυ των οποιων και το αγαπημενο μου - το Τραγουδι της Θεας της Φωτιας. Αυτο το ποιημα το διαβασα στο καταχειμωνο κι επεσε στον νου μου σαν βοτσαλο. Πλεον δεν μπορω να γυρισω το κεφαλι μου χωρις να νοιωσω το σχημα των διαφορων αντικειμενων που συνθετουν το αφηγημα του: μια βελονα, εξη ασημενιες μπατονετες, ενας μοναδικος μισχος απο σπαθοχορτο, τσοκαρα, γαντια και δυο μεταλλικες βενταλιες, ρουχα με βαρια στριφωματα, μια σειρα στολιδια και, μεταξυ ολων αυτων των πραγμο-ειδων πραγματων, σαν στηριζοντας τον εαυτο της πανω στους ορισμους τους, ειναι η Φωτια καθεαυτη:
Apemeru-ko-yan-mat
Unameru-ko-yan-mat:
Αυτη που ανυψωνεται με σπιθες
Αυτη που ανυψωνεται με σταχτες.
"Η φωτια εχει συστημα", λει ο Ponge. "Πρωτα ολες οι φλογες κινουνται στην ιδια κατευθυνση. (Κανεις μπορει να συγκρινει την προοδο της φωτιας μονο μ' αυτην ενος ζωου: πρεπει ν' αφησει ενα μερος προτου καταλαβει ενα αλλο, κινειται συγχρονως σαν αμοιβαδα και σαν καμηλοπαρδαλη, ο λαιμος της να ξεπεταγεται, τα ποδια της να σερνονται) … Κατοπιν, αφου ολο το υλικο εχει καταναλωθει μεθοδικα, το αεριο που διαφευγει γινεται μια μακρα πτηση απο πεταλουδες."
Ετσι ειναι το πως αντιλαμβανεται τη φωτια ενας γαλλος ποιητης τον εικοστο αιωνα. Για τους Ainu η φωτια ειναι (η ηταν) ενα αρχαιο θηλυκο ον. Ειναι ο προγονος ολων των ανθρωπινων γυναικων. Δρα ως μεσαζων, φερνοντας τις προσευχες των ανθρωπων στους συναδελφους της. Ενω οι αντρες μπορουν να απευθυνθουν στη Φωτια μονο μεσω της προσευχης, οι γυναικες μπορουν να μιλουν εξ ονοματος της. Ετσι το Τραγουδι της Θεας της Φωτιας λεγεται σε πρωτο προσωπο απο τον χαρακτηρα της Φωτιας - και, οπως πολλα ποιηματα των Ainu, αρχιζει με μια τυποποιημενη γυναικεια εισαγωγη για το βελονακι …
Μην κανοντας παρα βελονακι,
Εμεινα με τα ματια
Συγκεντρωμενα σ' ενα μονο σημειο,
Κι αυτος ειναι ο τροπος
Που συνεχισα να ζω,
Χρονια και χρονια.
Στην τελευταια μου διαλεξη εξεφρασα μια ανησυχια για το πως να ακουσω τη συνταξη ενος ποιηματος σε μεταφραση. Σ' αυτην τη διαλεξη, προσπαθωντας να προσεξω τη φωνη των αντικειμενων, βρισκομαι να ειμαι ευγνωμων για την χλωμαδα της μεταφρασμενης γλωσσας. Υπαρχει κατι σ' αυτο το ανεπιτηδευτο "Χρονια και χρονια" που μ' αφηνει ν' ακουω ο,τι βρισκεται περαν αυτου…
Μην κανοντας παρα βελονακι,
Εμεινα με τα ματια
Συγκεντρωμενα σ' ενα μονο σημειο,
Κι αυτος ειναι ο τροπος
Που συνεχισα να ζω,
Χρονια και χρονια.
Αναρωτιεμαι αν η ποιητρια ερραβε οσο εκτελουσε αυτην την εισαγωγη. Ισως κρατουσε τη βελονα της ψηλα, ετσι ωστε ο καθενας να μπορουσε να συγκεντρωθει στην οξεια, μονοφθαλμη επικαιροτητα της. "Η βελονα", λεει μια αραβικη παροιμια, "κανει ρουχα για τον καθενα, ομως η ιδια προχωραει γυμνη". Φανταστειτε το. Ποια θα ηταν καλυτερη Μουσα απο μια βελονα, μια λεπτη, ατσαλινη εικονα συγκεντρωσης και συνεχειας - αυτη που ραβει, αυτη που τρυπαει, αυτη που κινειται πανω και κατω στο μηκος ενος υφασματος, σερνοντας μια κλωστη μεταξυ του ορατου και του αορατου, εργατικη, ανιδιοτελης, ανυμνητη, αφωνη. Αν κρατησεις μια βελονα στο ματι σου μπορεις να δεις διαμεσου της ανοησιας των πραγματων, οπως ο Yeats κοιταζοντας μεσα απο το κλειδικο οστο ενος λαγου:
I would find by the edge of that water
The collar-bone of a hare
Worn thin by the lapping of water,
And pierce it through with a gimlet and stare
At the old bitter world where they marry in churches,
And laugh over the untroubled water
At all who marry in churches,
Through the white thin bone of a hare.
Ενα καθημερινο αντικειμενο κι ενα ματακι περαν της καθημερινοτητας. Ειναι με το μεσο αυτης της φανταστικης η πραγματικης βελονας που η Hiraga Etenoa κινειται απο τον χρονο της εργασιμης μερας στον αφηγηματικο χρονο. Συγκεντρωνεται τοσο στο ακρο της βελονας, που μπορει να μιλησει με ρυθμο και χαρακτηρα. Γινεται φωτια καθεαυτην. Λεει: "Οταν μια μερα ο συζυγος μου εκ γαμου, ο τιμημενος μου συζυγος βγηκε εξω κρατωντας στα χερια του ασημενιες μπατονετες, εξη τον αριθμο …" Δεν γυρισε πισω ποτε, λεει, τοτε αυτη εμεινε πολυ ησυχη συνεχιζοντας με το βελονακι της, μεχρι που τελικα λεει
Κοιταξα μες απο τη βελονα
Που εραβα …
Οταν ειδα
Αυτο ειναι που βρηκα:
Η Θεα του νερου
Ειχε ερωτευτει
Οχι καποιον αλλα ακριβως
Τον αγαπημενο μου συζυγο,
Τον συζυγο μου εκ γαμου.
Γι' αυτον τον λογο,
Εστειλε γι' αυτον ανθρωπο
Και τον κλειδωσε
Στον χωρο της.
Ετσι εχουν τα πραγματα.
Γι' αυτο
Καρφιτσωσα τη βελονα μου
Στο κεντημα που εκανα
Και το 'βαλα παραδιπλα.
Κατοπιν
Ζωστηκα
Εναν μισχο απο σπαθοχορτο
Εσιαξα τα μαλλια μου
Επανω
Με μια μεταξενια κουκουλα
Περασα στα ποδια μου
Ενα ζευγαρι
Προχειρα τσοκαρα
Και περασα στα χερια μου
Ενα ζευγαρι προχειρα γαντια
Στεριωσα μπρος στη ρομπα μου
Μια μεταλλικη βενταλια
Και κατοπιν
Ξεκινησα
[17.15] Αυτη ειναι μια ιστορια για γυναικεια ζηλεια και γυναικεια αξιοπρεπεια, και οι δυο ποιοτητες εκφραζονται στον αγωνα που ακολουθει. Η Θεα της φωτιας βρισκει τον συζυγο της να καθεται με τη Θεα του νερου. Σαν ενα ζευγαρι απο χηνες, στυλωνοντας τα ποδια και φουντωνοντας τα φτερα τους η μια καταπανω στην αλλη, οι δυο γυναικες φτεροκοπουν τις μεταλλικες τους βενταλιες για να βρουν ποια ειναι η πιο δυνατη.
Στη μια πλευρα της βενταλιας,
Της μεταλλικης βενταλιας,
Ηταν ζωγραφισμενες
Πολλες εικονες,
Απειρες εικονες
Απο καυστικες ακτινες απο φως,
Απο θανατερες ακτινες απο φως.
Στην αλλη πλευρα της βενταλιας
Ηταν ζωγραφισμενες
Πολλες εικονες,
Απειρες εικονες
Απο πολλες κολωνες απο φλογες…
Αυτη-που-ανυψωνεται-με-σπιθες κρατα τη βενταλια της προς τα εξω σαν προσθετικο χερι - μια αποφυση του εσωτερικου χαρακτηρα της - και γυριζοντας την απο τη μια πλευρα στην αλλη κατακαιει τις εικονες στη βενταλια της αντιπαλου της:
Στη μια πλευρα της βενταλιας,
Ηταν ζωγραφισμενες
Πολλες εικονες,
Απειρες εικονες
Απο συννεφα βαρια απο παγετο,
Στην αλλη πλευρα της βενταλιας
Ηταν ζωγραφισμενες
Πολλες εικονες,
Απειρες εικονες
Απο καλοκαιρινες καταιγιδες…
Ειναι ενα τελειο παραδειγμα για το πως αγκυρωνουν τα αντικειμενα. Ακριβως οπως δυο απλες διπλωμενες βενταλιες επιτρεπουν σε δυο Θεες να εστιασουν τις αχανεις ατμοσφαιρικες δυναμεις τους, ετσι η βαρια ανασα της φωνης της ποιητριας βγαινει εξω στην αιθουσα προσλαμβανοντας την φυση των αντικειμενων της.
Η Hiraga Etenoa συλλαμβανει τα στοιχεια, τα διπλωνει σε πτυχες, φτεροκοπα φτεροκοπα φτεροκοπα… και το νερο νικιεται. Ενα ολοκηρο ραφι απο κεντημενα φορεματα με ζυγισμενα στριφωματα γινεται σταχτη κι αυτο ειναι αρκετο για την Θεα των συννεφων των βαριων απο παγετο και των καλοκαιρινων καταιγιδων. Εκ βαθεων ζηταει συγνωμη…
Η Θεα της φωτιας (που σημαινει την δυναμη της φωτιας, το φαντασμα του καπνου, την ανθρωπινη σιλουετα της φωτιας, την σκεψη και το σχημα της φλογας, τις σταχτες που ανυψωνονται, τον ηχο κλαδιων που σπαζουν, την ζεστη και μαγειρεμα του βραδινου και το ουρλιαχτο και το μονοτονο σφυριγμα της φωτιας … ολα συγκεντρωμενα και πιασμενα σε μια βενταλια) εκεινος ο χαρακτηρας, οποιος και να 'ναι, ξεχυνεται μεσα απο τις χαντρες της πορτας, γυριζει σπιτι, πιανει το βελονακι της και "συνεχιζει να περνα τη ζωη της, μην κανοντας τιποτα παρα βελονακι …" Κατοπιν μια μερα η πορτα ανοιγει … Ο συζυγος ερχεται πισω σαν τον κλεφτη, φερνοντας μια αγκαλια δωρα … Αυτη δεν σηκωνει το βλεμμα, συνεχιζει με το ραψιμο της, ποτε δεν ανοιγει το στομα της, ενοσο ο συζυγος της βαζει τα κουδουνιστα στολιδια στο πεζουλι, ζηταει συγνωμη και ποτε μα ποτε δεν λειπει ξανα …
[20.21] Υπαρχει πολυς θορυβος στην ποιηση των Ainu, και συχνα τον φερνουν τυπικες φρασεις: "Τον χτυπησα πανω / στα λεπτα δεντρα και στα χοντρα δεντρα / κανοντας ηχους απο κατι που σπαζει και ηχους υποκωφους"· "η ψυχη του μπορουσε να ακουστει να φευγει και να πετα με εντονο βουητο και βρυχηθμους"· "το γελιο της φρικτης γυναικας αντηχησε μ' εναν αποστρακισμο…"
Ο θορυβος ειναι η διαλεκτος της υλης. Οταν θορυβος ξεσπα μεσα απο την σημασιολογια της ποιησης, ειναι σαν ο αλλος κοσμος (ο κοσμος των πραγματων) να βρηκε τη γλωσσα του. Και στην ιστορια Αυτης-που-ανυψωνεται-με-σπιθες-και-σταχτες, οταν φτανει στον οικο του νερου και βρισκει τον συζυγο της να καθεται εκει, λεει: "Ημουν τοσο θυμωμενη / που βαρουσα το γαντζο της κατσαρολας / μπρος και πισω / ξανα και ξανα…"
[21.40] Φανταζομαι οτι, στο τρανς της περφρμανς, η Hiraga Etenoa θα ειχε σηκωθει και θα ειχε βαρεσει το δικο της γαντζο της κατσαρολας, μπρος και πισω, ξανα και ξανα… και δεν θα ηθελα να ειμαι καποια που να καθεται στο ακροατηριο της με ενοχη συνειδηση. Ο ηχος θα αφηνε ενα ιχνος στα νευρα σου, ετσι που την επομενη μερα, οποτε θα κοιταζες το γαντζο της κατσαρολας, θα σου επανερχονταν οι κουδουνιστοι γδουποι απο τον θυμο της γειτονισσας σου, να τον χειροκροτουν οι κατσαρολες και τα τηγανια της. Και η ιδια ακουστικη αναμνηση θα μπορουσε να πυροδοτηθει απο μια βελονα, ενα ζευγαρι προχειρα τσοκαρα, μια μεταλλικη βενταλια η, τη φωτια.
Ετσι η ιστορια δημιουργησε ενα δικτυο αντικειμενων και συναγερμων, καθενα απο τα οποια ενεργοποιει ενα αλλο και η συνδυασμενη τους δυναμη ειναι ενα ειδος σαγηνης - και σ' εναν πολιτισμο που δεν εχει συστημα γραφης, θα μπορουσαμε να πουμε οτι, χωρις υπογραφες και πιστοποιητικα, η εγγυηση ενος γαμου και τα ορια του παρεχονταν απο ενα ποιημα. Αυτο τουλαχιστον υπνοειται απο την ιδεα του Eric Havelock οτι τα προφορικα ποιηματα ειναι δομες θυμησης αγραφων νομων. Ο Havelock τονισε τον ρολο του μετρου για την διατηρηση των ηθικων κανονων, ομως ειναι πιθανο οτι η υλη εχει μια παρομοια μνημονικη λειτουργια. Μ' αυτον τον τροπο αναγνωσης, το Τραγουδι της Θεας της Φωτιας εχει διαφορες ρηματικες ομορφιες, ομως η κυρια αξια του ειναι ηθικη. Ειναι ενας ορκος γαμου που τον υπενθυμιζουν βενταλιες, βελονες, φωτιες και γαντζοι για κατσαρολες.
Ο Seamus Heaney, στις Oxford Lectures, εξεθεσε μια παρομοια, αλλα πιο λογια ιδεα. Μας εδωσε αυτην την υπεροχη φραση: "The Redress of Poetry" ["Η Ανταπαντηση της Ποιησης"], την οποια ορισε ως "η φαντασια, πιεζοντας πισω εναντια στην πιεση της πραγματικοτητας". Ανταπαντηση ειναι μια εξισορροπιστικη λεξη, η οποια κρατει πραγματικοτητα και φαντασια σε αντιθετες πλευρες μιας κλιμακας. Φερνει μια πολυ αναγκαια λεπτοτητα στους τροπους μας να σκεφτομαστε σχετικα με καταγραμμενα ποιηματα, ομως τα προφορικα ποιηματα δεν ειναι τοσο κατηγορηματικα σχετικα με το πραγματικο και το μη πραγματικο. Στο Τραγουδι της Θεας της Φωτιας θα ηταν δυσκολο να πεις κατα ποσο η βελονα αλλοιωθηκε απο την φαντασια, η η φαντασια απο τη βελονα.
Εαν προς στιγμη βγειτε εξω απο το πλαισιο του γραπτου λογου, θα βρεθειτε σ' εναν κοσμο οπου παιρνουν ορκους, οπου η παροδικοτητα της γλωσσας παντα δανειζεται και καθαγιαζει την μονιμοτητα των αντικειμενων - και δεν υπαρχει σημειο εκκινησης σ' αυτην την συνεργασια. Ο,τιδηποτε αγγιξετε ενοσο ορκιζεστε (θα μπορουσε να ειναι ενα ξιφος, ενας κιονας, η γενειαδα σας, το στηθος σας… ο,τιδηποτε αγγιζετε γινεται ο μαρτυρας που θα αγορευσει εναντιον σας αν ξεστρατισετε. Αυτη ειναι η διαπλοκη της πραγματικοτητας στην οποια λειτουργουν τα προφορικα ποιηματα και, καθως ειναι επισης η πραγματικοτητα την οποια συναντουμε πρωτα σαν παιδια, μπορει ακομη να ακουστει να θροϊζει στο υφος ενος λογιου ποιηματος, κρατωντας την κατω απο το επιπεδο της κατανοησης μας. Στο κατω-κατω τι αλλο ειναι η μελωδια της ποιησης απο την φωνη των πραγματων που ωθουν πισω εναντια στα νοηματα μας;
[25.02] Ετσι θα ηθελα να κανω μια μικρη ανταπαντηση στην λεξη Ανταπαντηση, και φανταζομαι την ποιηση απο την αλλη πλευρα - την χωρις βιβλια, χωρις καθηγητες πλευρα της ιδιας της πετρας - η οποια ειναι αυτο που προπσαθουσαν να φτασουν εκεινοι οι 3 ποιητες που ανεφερα στην αρχη… "Το βοτσαλο το θαυμαζουν ανοητως σαν να ηταν χειροποιητο απο τον ωκεανο"· "Το βοτσαλο ειναι ενα βρεφος σε συγκριση με τον φελλο διχτυου" - ο Hamilton Finlay εγραψε εικοσι απο αυτες τις ασχετες προτασεις πανω σε βοτσαλα. "Μια ακτη με βοτσαλα ειναι επακριβως η εικονα της δημοκρατιας"· καθε βοτσαλο πανω της ειναι "ενδιαφερον" κτλ. κτλ. Καθε προταση μενει ξεχωρη απο την επομενη, κι ολες μαζι σωρευονται σε εναν γυμνο, ανωμαλο λιθο-τοπο - ενα τεραιν χωρις διασυνδεσεις.
Ο Hamilton Finlay ξεκινησε ως συγγραφεας μικρων ιστοριων και μικρων ποιηματων. Το στιλ του ηταν παντα λιτο, αποσκοπωντας παντα να συρρικνωθει σε κατι "μολις μεγαλυτερο απο μια βουλα". Στη δεκαετια του 60, εμπνευσμενος απο τον Edwin Morgan, αρχισε να γραφει ποιηματα συγκεκριμενα, δηλαδη ποηματα, το νοημα των οποιων βγαινει απο την υλικοτητα της σελιδας - και αυτη η γλυπτικη προσεγγιση τον οδηγησε τελικα να κανει τα ποιηματα του τρισδιαστατα, γραφοντας τα επανω σε κομματια πετρας η ξυλου η σε ηλιακα ρολογια, στυλους, κρηνες, πετρινα σκαλοπατια, ποτιστηρια, ταμπελες φυτων, βαρκες. "Υπαρχει διαφορα" ελεγε "αναμεσα σε ενα πραγμα-ποιημα και σ' ενα ποιημα που ειναι σχετικα με πραγματα." Ο Hamilton Finlay, με μια αγωνια που θα ηταν οικεια σ' εναν προφορικο ποιητη, νοιαζονταν για την παροδικοτητα της γλωσσας: "Να ηταν οι λεξεις μου να σωπαινουν" ειπε. "Συχνα ειναι η πιο αγαπημενη μου επιθυμια. Η, η δευτερη πιο αγαπημενη." Για να ενσωματωσει αυτην την επιθυμια εκανε μια σειρα απο ορισμους παροδικοτητας σε πετρες, μερικες απο τις οποιες μπορειτε να δειτε στον κηπο του στο Little Sparta - για παραδειγμα, στα μεσα του δρομου ανεβαινοντας ενα ρεμα, με το νερο ορμητικο απο κατω, βρισκεις ενα πετρινο σκαλοπατι οπου ειναι γραμμενο: "Ripple: noun - a fold or fluting of the liquid element"...
[27.28] Κι εδω ειναι μια σειρα απο βοτσαλα που εκτεθηκαν στο Kettle's Yard στο Cambridge … εγχαραγμενα με την λεξη NUDA με μια νυξη του UNDA [κυμα] - ενα τελειο παραδειγμα διαπλοκης. Σαν επιτυμβιος λιθος, αναμεσα σε αρχαιο εχεγγυο και μοντερνα σελιδα, το γυμνο βοτσαλο διαπλεκεται σ' ενα κυμα το οποιο διαπλεκει την ιδια την πραξη της ομιλιας και την κανει να διαρκει … ενω στην αντικριστη σελιδα ενα παραθεμα του Ξενοφανη κατευθυνεται προς αυτο σαν κυμα: "πηγὴ δ ἐστὶ θάλασσα ὕδατος, πηγὴ δ' ἀνέμοιο". Υπαρχει ενας βουκολικος τονος στα ποιηματα του Hamilton Finley, ετσι που καποιες φορες φανταζουν περισσοτερο σαν ποιηματα στολιδιων παρα ποιηματα πραγματων.
Ο Zbigniew Herbert, που ηταν συγχρονος του, μοιαζει να ειχε μια σφοδροτερη αναγκη να αφησει την πετρα να μιλησει πισω σ' αυτον. Εχοντας ζησει στην Πολωνια και περασει τοσο την κατοχη των Ναζι οσο και του Σταλιν, ηταν δυσπιστος απεναντι στον ανθρωπινο νου. Το ποιημα του, το οποιο θα ξαναδιαβασω, ειναι λιγο περισσοτερο απο τροπος να αφησεις την πετρα μονη της. Ειναι ειτε η αρνηση ανταπαντησης, ειτε το αιτημα προς αυτην να λειτουργησει αντιστροφα…
PEBBLE
The pebble
is a perfect creature
equal to itself
mindful of its limits
filled exactly
with a pebbly meaning
with a scent that does not remind one of anything
does not frighten anything away does not arouse desire
its ardour and coldness
are just and full of dignity
I feel a heavy remorse
when I hold it in my hand
and its noble body
is permeated by false warmth
— Pebbles cannot be tamed
to the end they will look at us
with a calm and very clear eye
[29.42] Και η ιδια δυσπιστια ερχεται στο εργο του Ponge, ο οποιος πηρε θεση εναντια σε ο,τι αποκαλουσε "romantico-lyrical cancer" γραφοντας ποηματα εξ ονοματος των πραγματων. Η ευλαβεια του για ακριβειες, ορισμους, βοτσαλα με καθαρες γραμμες, τηλεφωνα, κιβωτια, τσιγαρα, σαπουνι θα μπορουσαν να εκληφθουν λανθασμενα ως απλη ακριβολογια. Ομως ειναι, με τα μεσα της ακριβολογιας, και ενας δρομος να προσεγγισει τον κοσμο και να τον αγγιξει σαν σε ορκο. Στο ποιημα του Galet φερνει την ιδεα της πετρας τοσο απτα στην υπαρξη, που αυτη αρνειται την περιγραφη και τα ιδια του τα λογια γινονται σαν απο πετρα. "Προσπαθωντας να γραψει μια περιγραφη της πετρας" λεει, "ο ποιητης διαπλεχθηκε και μεταμορφωθηκε ο ιδιος σε πετρα."
Να ερματισεις τη φωνη με το βαρος της πετρας … να διαπλεξεις τη φωνη με την διαρκεια της πετρας… στην καρδια της Οδυσσειας συμβαινει αυτο το ειδος της μαγειας. Οταν ο Κυκλωπας ανακαλυπτει την ταυτοτητα του Οδυσσεα, κραυγαζει και λεει μια προσευχη-καταρα:
Ακουσε με κυανοχαιτη θεε - Ποσειδωνα που κυκλωνεις τη γη,
Αν αληθινα ειμαι ο γιος σου και αναγνωριζεις τον εαυτο σου ως πατερα μου,
Κανε ο Οδυσσεας, ο πορθητης των πολεων, γιος του Λαερτη,
Που εχει τον οικο του στην Ιθακη, να μην φτασει σ' αυτο το σπιτι ποτε.
Μα αν ειναι μοιραιο να δει τους φιλους και τους δικους του,
Και να ερθει στο καλοχτισμενο του σπιτι και στην πατρια γη του,
Ας ερθει αργα, σε κακη κατασταση, εχοντας χασει ολους του τους συντροφους,
Με το καραβι καποιου αλλου και να βρει στο νοικοκυριο του μπελαδες …
Ας ερθει αργα! Ο Κυκλωπας, καθως το λεει, σηκωνει εναν τεραστιο ογκολιθο πανω απο το κεφαλι του, τον στριφογυριζει και τον πεταει, βαζοντας τη δυναμη του στην ριψη, και η πετρα μολις και αποτυγχανει να ξυσει την ακρη απο το πηδαλιο … και η θαλασσα αναπηδαει στο πλαταγισμα καθως η πετρα βυθιζεται προς τα κατω.
Σ' ολο το ποιημα η πετρα μενει εκει σαν εχεγγυο στον βυθο. Η ιστορια θα μπορουσε να ειναι πολυ συντομοτερη … Ο Οδυσσεας παρελαβε εναν σακκο απο αγερηδες με μια ευνοϊκη αυρα να φυσα προς το σπιτι του - εφτασε τοσο κοντα που να βλεπει τον καπνο απο το δικο του το νησι … ομως λογω αυτης της πετρας-καταρας τον πηρε ο υπνος και οι ναυτες αφησαν τους ανεμους ελευθερους και η περιπλανηση συνεχισε για δεκα χρονια. Ειναι αυτη η καθυστερηση - εικοσι χρονια απο την εναρξη του πολεμου μεχρι την επιστροφη σπιτι - που δοκιμαζει και αποδεικνυει τον γαμο της Πηνελοπης και του Οδυσσεα, και ειναι εκεινος ο ογκολιθος, ο κειμενος στον βυθο, που εγγυαται την υπομονη τους.
Η Οδυσσεια και η Ιλιαδα ειναι μεγαλα πολυπλοκα ποιηματα - ομως το καθενα τους ειναι δεσμευμενο στην διαρκεια του απο τη δομη ενος ορκου, και δεσμευμενο σ' αυτον τον ορκο απο ενα αντικειμενο. Η Ιλιαδα, που ειναι η αντιστροφη εικονα της Οδυσσειας, περιγραφει την καταρρευση που ακολουθει μια σειρα απο σπασμενους δεσμους μεταξυ αντρα και γυναικας, στρατιωτη και ηγετη, δολοφονου και πτωματος κι ενος συνανθρωπου με εναν αλλο … κι ολο αυτο το μονοπατι των αγωνιων διαπλεκεται σε μια ξυλινη ραβδο με καρφωμενα πανω της χρυσα καρφια. Η ιδεα ειναι αορατη, ομως η αληθεια, η η υποσχεση, η το εχεγγυο μπορει να κρατηθει στο χερι…
Ομως εγω αυτα θα σας πω (λεει ο Αχιλλεας) και ορκιζομαι ορκο μεγαλο.
Στο ονομα αυτου του σκηπτρου, που ποτε ξανα δεν θα βγαλει φυλλα και οζους
Τωρα που εγκατελειψε τον κομμενο κορμο στα βουνα,
Ουτε θα ανθισει ξανα ποτε, αφοτου η χαλκινη λεπιδα εγδαρε
φυλλωμα και φλοιο, και τωρα τελικα οι γιοι των Αχαιων
Το φερουν στα χερια τους επισημα οταν παρεχουν
Το δικαιο του Θεου, κι αυτος θα ειναι ενας μεγαλος ορκος ενωπιον σας:
Καποια μερα λαχταρα για τον Αχιλεα θα ερθει στους γιους των Αχαιων,
Σ' ολους τους. Τοτε, αν και η καρδια σας θα ειναι τραυματισμενη, δεν θα μπορειτε
Να κανετε τιποτα οταν πολυαριθμοι εμπρος απο τον ανδροφονο Εκτορα
Πεφτουν και πεθαινουν. Και τοτε θα σπαραξετε τις καρδιες σας
Απο λυπη που δεν τιμησατε τον καλλιστο των Αχαιων …
Ετσι μιλησε και πεταξε στο χωμα το σκηπτρο
Με καρφωμενα πανω του χρυσα καρφια και ξανακαθησε …
"Στο ονομα αυτου του σκηπτρου, που ποτε ξανα δεν θα βγαλει φυλλα και οζους
Τωρα που εγκατελειψε τον κομμενο κορμο στα βουνα,
Ουτε θα ανθισει ξανα ποτε, αφοτου η χαλκινη λεπιδα εγδαρε φυλλωμα και φλοιο…"
Ενα ειναι για ενα ποιημα να απλωθει και ν' αγγιξει μια πετρα, ομως οταν απλωνετται κι αγγιζει ξυλο, το συμβολαιο μεταξυ λογου και αντικειμενου γινεται πιο περιπλοκο… Και θα στραφω προς αυτο το ανεξελεγκτο ερωτημα: τι συμβαινει οταν αρραβωνιαζεις την γλωσσα σου, οχι με μια πετρα αλλα με κατι ζωντανο; Λοιπον αυτο ειναι που συννεβη στον Francis Ponge, τον ποιητη των αντικειμενων, οταν εστρεψε την προσοχη του περα απο κιβωτια και τηλεφωνα και εγραψε ενα μικρο αλλα ατελειωτο ποιημα για δεντρα. Το ποιημα κινηθηκε … χαθηκε … ακομα κι ο τιτλος του δεν ελεγε να μεινει στη θεση του…
The Trees Delete Themselves Inside a Fog-Sphere
In the fog which surrounds the trees, the leaves are stripped—leaves deadened already by slow oxidation, deadened by the sap's out-seeping for flowers' and fruits' gain, since the harsh heats of August made of them a less.
In the bark, vertical furrows crease and slit where dampness drains to the earth's base, indifferent to the living creatures of the trunk.
Flowers scattered, fruit conferred. Since youth, the relinquishing of breathing attributes and body parts has become for the trees a standard practice.
Αυτο το καταστροφικο ποιημα απλωνεται και συλλαμβανει το θεμα της εξαφανισης με τετοιο τροπο που η ανθρωπινη σκεψη αποσβενει τον εαυτο της καθως διαβαζει. Στο πρωτοτυπο ποιημα και σ' αυτην την θαυμασια μεταφραση της Karen Volkman, η γλωσσα ακουγεται τραγανη και μοντερνα - ομως συγχρονως περιεχει εναν αρχαιο σεβασμο που μου θυμιζει τον ορκο του Αχιλλεα. Συλλαμβανει το θαυμα της σαθροτητας· διδασκει ο,τι αποκαλει 'standard practice of trees' και, αναγνωριζοντας τον θανατο, ερχεται ζωντανο…
Πιστευω οτι ειναι σημαντικο να νοιωσει κανεις τη διαφορα αναμεσα στις μοιρασιμες πετρινες βεβαιοτητες της Οδυσσειας και την μολις-και-συγκρατουμενη αγριαδα της Ιλιαδας, οπου μια δυνατοτητα κρατειται ανοιχτη, οτι ενα κομματι ξυλο θα αντιστρεψει την φυσικη ταξη και απο θαυμα θα πεταξει φυλλα. Αν ο Αχιλλεας παρει πισω τα λογια του, τοτε το ραβδι που πεταξε κατω στο χωμα θα επανενωθει (οσο κραταει ο δεσμος) με τον κομμενο κορμο και θα ξεπεταχτει και θ' ανθισει. Ακριβως μεχρι το Βιβλιο 18 το ποιημα στοιχειωνεται απο αυτην την εικονα του replay και το στοιχειωμα εντεινεται οποτεδηποτε αναφερονται δεντρα …
Ηταν εκεινη η ωρα που ο ξυλοκοπος ετοιμαζει το δειπνο του
Στα δασωμενα λαγκαδια των βουνων, οταν τα μπρατσα και τα χερια του εχουν βαρυνει
Απο το κοψιμο ψηλων δεντρων, κι η καρδια του ειχε χορτασει απ' αυτο,
Και λαχταρα για φαϊ και γλυκο κρασι καταλαμβανει τις αισθησεις του …
Οταν διαβαζω αυτες τις γραμμες, μπορω να ακουω τον ηχο του τσεκουριου που σταματα, καθε χτυπημα τοσο δυνατα οσο ακουσα τον γαντζο της κατσαρολας να τον βαραει μπρος και πισω η Hiraga Etenoa. Καταλαμβανομαι ακουστικα απο τη ζωη των δεντρων … και δεν χαλαρωνει ποτε … Στο Βιβλιο 16 ο ανεμος σκορπιζει τα φυλλα στο εδαφος, ομως το ζωντανο ξυλο δινει περισσοτερα φυλλα την επομενη ανοιξη· στο Βιβλιο 12 δυο βαλανιδιες με μεγαλες αξονομορφες ριζες στεκουν ορθιες στου ανεμους· στο Βιβιο 13 ενας ανθρωπος πεφτει οπως μια βαλανιδια, η μια ασπρη λευκα, η ενα πανυψηλο πευκο· στο Βιβλιο 4 ενα δεντρο το χτυπα κεραυνος· στο Βιβλιο 16 ο ανατολικος κι ο νοτιος ανεμος ταρακουνανε τα δεντρα του δασους … βαλανιδιες και φλαμουριες και το σκυλοξυλο με ευαισθητο φλοιο, με τα μακρια κλαδια τους μαστιγωνουν το ενα το αλλο με απανθρωπο θορυβο και υψωνεται ο κροτος απο τα ξυλα που σκιζονται· στο Βιβλιο 17 ενας αντρας φυτευει στη γη ενα ραβδι ελιας και το ποτιζει κι ο ανεμος το πεταει κατω ξανα… Ειναι σαν η Ιλιαδα να καλει την Οδυσσεια να καθησυχασει καπως αυτες τις δυστροπες ενεργειες, και η Οδυσσεια αντιδρα πρωτα με εναν ογκολιθο, κατοπιν με το γαμηλιο κρεβατι της Πηνελοπης και του Οδυσσεα - χτισμενο μεσα στον κορμο ενος ελαιοδεντρου, ζωντανου ακομα, μεγαλωνοντας ακομα…
[39.26]Εδω δεν μιλω για νοηματα. Μιλω για υλη - σ' αυτην την περιπτωση για την υλη του ξυλου, καθως ωθει πισω εναντια στην φαντασια, γεμιζοντας την με μια αισθηση φυλλων. Ισως δεν μιλω για τη ραβδο του Αχιλλεα αλλα για την ραβδο της Ραψωδιας, στην οποια ενας ποιητης μπορει να στηριχθει καθως απαγγελλει. Η, ισως ειναι το ιδιο πραγμα και στην εκσταση της εκτελεσης - οταν ενας ποιητης πλημμριζονταν απο την μηνι του Αχιλλεα, θα μπορουσε να πεταξει το ραβδι του κατω μ' εναν βαρυ γδουπο, γεματο απο τη ζωη και τον θανατο των δεντρων … Μπορειτε να φανταστειτε αυτο το ραβδι και τον σκοπο που επιτελουσε στην περφορμανς, οχι απλα σαν σκηνικο στηριγμα αλλα σαν ειδος μινιμαλιστικου μνημονικου ανακτορου, φορτισμενου με την επιλοιπη ιστορια…
Αν μπορειτε να αρχισετε να αισθανεστε την παρουσια του φυτικου κοσμου να στελνει τη φωνη του στην ποιηση για να εκπροσωπησει τους αγραφους νομους της γης … Τοτε ειστε ετοιμοι για το θεμα του δευτερου αγαπημενου μου ποιηματος των Ainu: Τραγουδι της Θεας μιας Παλιας Βαρκας, αλλο ενα απο τα ποιηματα της Hiraga Etenoa, λεει την ιστορια ενος δεντρου που μεγαλωνει διλα σ' εναν καταρρακτη, το κομματιαζουν και το κανουν βαρκα, ταξιδευει τον ποταμο κατω και φτανει στη θαλασσα σαραβαλιασμενη, κατοπιν το φαντασμα της ταξιδευει πισω στον κομμενο κορμο και ανεβαινει στα ουρανια. Το ποιημα ασχολειται πολυ με την σωστη συμπεριφορα προς το ξυλο. Πρωτα πρεπει να απευθυνθεις στο δεντρο με το πληρη τιτλο του, διαφορετικα το τσεκουρι σου θα σπασει· κατοπιν πρεπει να μιλησεις στον καταρρακτη μαλακα· κατοπιν πρεπει να διακοσμησεις τη βαρκα και να την παροτρυνεις να παει πισω στην ενδοχωρα με προσευχες … Σαν για να εντυπωσει αυτες τις οδηγιες στη μνημη, το ποιημα ιχνηλατει μια ωδικη γραμμη απο εναν γνωστο καταρρακτη κατεβαινοντας το ποταμι και πισω ξανα, προς εναν γνωστο κομμενο κορμο.
Προχωρα μαζι με το ρεμα
Του ποταμου Soraki.
Οταν θα εχεις φτασει
Στην κορφη του καταρρακτη
Εκει θα στεκει μονο ο κομμενος κορμος
Ενος δεντρου που εριξαν
Πολυ καιρο πριν.
Ο καθενας που θα περπατουσε εκεινο τον δρομο θα μπορουσε να δει τον κομμενο κορμο και να θυμηθει το ποιημα εντος του, λαμβανοντας υποψη τον πληρη τιτλο ενος δεντρου: "Ω Θεα που κυβερνας τη γη" καθως και τη σωστη προσεγγιση σε καταρρακτες και βαρκες. Αυτο δεν σημαινει οτι το ποιημα ειναι βαρετα χρηστικο. Ομως οντως σημαινει οτι ανθρωπος και τοπιο κρατουνται σε δαλογο ο ενας με το αλλο. Υπαρχει ενας δεσμος μεταξυ τους, ισως οχι ακριβως ενας δεσμος γαμου αλλα μια συμμαχια αμοιβαιων κανονων και δωρων, εχεγγυο των οποιων ειναι ο κομμενος κορμος, και ο καθενας που περνα αυτον τον δρομο θα πρεπει να σταματησει και να σκεφτει εξ ονοματος του. Ακριβως οπως ο καθενας που διαβαινει πλαϊ απο μια κλαδεμενη φλαμουρια στην κομητεια του John Clare θα μπορουσε να θυμηθει το ποιημα του:
The Hollow Tree
How oft a summer shower hath started me
To seek for shelter in a hollow tree
Old huge ash-dotterel wasted to a shell
Whose vigorous head still grew and flourished well
Where ten might sit upon the battered floor
And still look round discovering room for more
And he who chose a hermit life to share
Might have a door and make a cabin there
They seemed so like a house that our desires
Would call them so and make our gipsey fires
And eat field diners of the juicy peas
Till we were wet and drabbled to the knees
But in our old tree-house rain as it might
Not one drop fell although it rained all night
Υπαρχουν πολλα να ειπωθουν για την πραγμοτητα, το εφημερο, το πλαϊ-πλαϊ αυτου του ποιηματος, την μοντερνα ακριβεια, το αρχαιο σαν ορκος αξιομνημονευτο, το σαν σκηπτρο μυστηριο ζωης και θανατου απο ενα κλαδεμα, τη φωτια και τη βροχη σε αντιπαραθεση ακριβως οπως το ποιημα της φωτιας των Ainu και ο τροπος που η βροχη μπορει να ακουγεται χωρις να ακουγεται, ακριβως οπως η ζωγραφιστη βροχη στη βενταλια μιας Θεας του νερου εκανε την πραγματικη βροχη πιο πραγματικη.
Ομως αυτο που θελω να τονισω ειναι οτι σ' ολα αυτα τα τρια ποιηματα - την Ιλιαδα, τον Ponge, την Θεα της Παλιας Βαρκας και το Βροχοπουλι της Φλαμουριας - η ενεργεια προερχεται οχι ακριβως απο την φαντασια που ωθει πισω εναντια στο δεντρο αλλα απο το δεντρο καθεαυτο, κομμενο σε βαρελοσανιδα, η ιδωμενο στιγμιαια σ' εναν περιπατο. Υπαρχει μια αντιπαραθεση: μια διαβρωση, η αντανακλαση, η ενα ανογμα του νου που επικοινωνει την 'standard practice' του φυσικου κοσμου. Ο John Clare το εθεσε ωραια οταν ειπε "Βρηκα τα ποιηματα στους αγρους και απλα τα κατεγραψα".
Να βρισκεις ποιηματα στους αγρους ειναι να ωθεις κατω προς την αλλη πλευρα της ανταπαντησης. Ειναι να διορθωνεις την ανθρωπινη φαντασια με τον ηχο του περιβαλλοντος, ετσι ωστε τα ποιηματα να μπορουν να παρουν βαρος και ν' αναπτυξουν ταχυτητα και τελικα να προσπερασουν τις ανθρωπινες μορφες των σκεψεων τους.
Επιζητωντας αυτο το ειδος ποιηματος θα ηθελα να παω πισω στο τραινο του Hokkaido και να παω μεχρι το Obihiru, περιπου χιλια μιλια απο τον ποταμο οπου εζησε η Hiraga Etenoa. Στην διπλανη νομαρχια διαμορφωνεται ενα απο τα πιο συναρπαστικα συγχρονα ποιηματα - περαν της γλωσσας, αναμεσα στα δεντρα και στις πετρες του Tokachi …
[45.29] Αυτο το ποιημα ειναι μια ζωντανη και μεταβαλλομενη συνθεση, δομημενη ως ορκος. Πριν απο τριαντα χρονια ο Mitsushige Hayashi, ως τροπο εξουδετερωσης του αποτυπωματος ανθρακα απο την επιχειρηση των εφημεριδων του, αγορασε τετρακοσια εκταρια υποβαθμισμενης αγροτικης γης κοντα στο Obihiro και την μετετρεψε σε δασικο κηπο με βιωσιμοτητα για χιλια χρονια. Φυσικα και δεν μπορει να ελεγξει την εκβαση ενος τετοιου στοιχηματος με το μελλον, ομως η ιδια η επιθυμια ειναι μια δυναμικη χειρονομια - σαν να πετας κατω ενα σκηπτρο, φερνει τα δεντρα ως μαρτυρες για μια ιδεα και, στην υπηρεσια των δεντρων, φερνει κηπουρους.
Αν καποιος ξερει το πως να στοιχηματιζει στο μελλον, πρεπει να ειναι οι κηπουροι, η δουλεια των οποιων καθε χρονο ειναι να βαζουν σπορους στη γη και να τους εμπιστευονται οτι θα μεταμορφωθουν. Το ποιημα του Δασους Tokachi εκτελειται απο τον Midori Shinori, αρχικηπουρο απο το Honshu και τον αγγλο αρχιτεκτονα κηπων Dan Pearson. Και οι δυο τους ειναι εξασκημενοι στις 'ιεροτελεστιες της παρατηρησης' τις οποιες απαιτει η αληθινη κηπουρικη, ετσι ωστε η δουλεια τους ειναι μια ατελειωτη απεικονιση απο μπρος-πισω χαλασμα και ανταπαντηση. Καποιες φορες ο ανθρωπος καθαριζει το μπαμπου και τα αγριολουλουδα εμφανιζονται απο μονα τους· καποιες φορες το κρυο καταστρεφει τις μηλιες και ο ανθρωπος αντιδρα φυτευοντας διαφορετικες ποικιλιες· καποιες φορες μια καταιγιδα συμπαρασυρει ολες τις δομες και τα φυτεματα και οι κηπουροι υπομονετικα τα αποκαθιστουν· καποιες φορες δεν φυσα καθολου ανεμος και ο Midori κρεμαει στα δεντρα μελωδους για να τον σχηματισει και να τον καλεσει πισω… Η ποιηση των Ainu, η μορφη τεχνης των κηπουρων, οπως η ποιηση του Ομηρου, ανοιγει εναν διαλογο οχι με τον εαυτο αλλα με το περιβαλλον. Αναδεικνυει μαρτυρες μιας αρχαιας, περιπλοκης συμμαχιας, και η περιγραφη της, της πετρας, που ειναι κατι λιγο περισσοτερο απο το να αφηνεις αυτον ο πελωριο παγετωδη ογκολιθο να ειναι -
[47.30] ειναι τουλαχιστον στο ιδιο επιπεδο με αυτο του Ponge.
[47.42]