Διπλοτυπια



Διπλοτυπια

Το γυαλινο ποτηρι στο τραπεζι μου. Ειναι ευθραυστο. Δηλαδη, καποια στιγμη μπορει και να σπασει. Και τωρα, που στεκει εμπρος μου αθικτο και γεματο νερο, ειναι συναμα παρον στην ευθραυστοτητα του. Την ιδια στιγμη που εχω εμπρος μου το αθικτο ποτηρι γεματο νερο, ειναι παρον και το σπασμενο ποτηρι. Οχι θεωρητικα, αλλα ως παρουσια. Στην παρουσια του ποτηριου ανηκουν και οι δυο εικονες. Εξαρχης μεχρι τελους.

Το ποτηρι νερο, η θεαση που του ανταποκρινεται πραγματικα, θα ηταν καπως ετσι:

Ο ιαπωνας νοητης Keiji Nishitani το παρομοιασε με "διπλοτυπια". Ο Nishitani μιλαει για ζωη και θανατο, γενεση και φθορα:

Ομως η ζωη ειναι εξαρχης ενα με τον θανατο.

Ολα τα εμβια οντα, ετσι οπως ειναι, μπορουν να ιδωθουν απο την αποψη του θανατου. Στον βουδισμο, ισως και στον πρωιμο χριστιανισμο, υπαρχει μια μεθοδος διαλογισμου την οποια ο βουδισμος αποκαλει "λογισμο νεκροκεφαλης".

Στην ιαπωνικη τεχνη κανεις συναντα ξανα και ξανα παραστασεις μιας νεκροκεφαλης επανω στο χορτο της στεππας.

Στον Basho, τον μεγαλο ποιητη του χαϊκου, υπαρχει ενα χαϊκου με την εξης εισαγωγη:

Στο σπιτι του Homma Shume κρεμεται στον τοιχο της θεατρικης του σκηνης-Νο ενας πινακας που δειχνει μια σκηνη-Νο με μια ομαδα σκελετων που παιζουν με φλογερες και τυμπανα. Πειτε μου, γινεται η οψη της ζωης να διαφερει σε τιποτα απ' αυτο το παιξιμο; Ο αρχαιος θρυλος οπου εκεινος που βρισκεται σε υπνο με μια νεκροκεφαλη για μαξιλαρι, ειναι μεχρι τελους ανικανος να διακρινει ονειρο και πραγματικοτητα, επισης απεικονιζει τη ζωη μας.

Το χαϊκου λεει:

Αστραποβολημα κεραυνου -

Στο προσωπο μου

Χορτα της στεππας!

Καποτε ο ποιητης, σε μια απο τις περιπλανησεις του, επρεπε να περασει μια νυχτα σε μια τεφρα στεππα. Πανω στον ουρανο αστραποβολουσαν κεραυνοι, κι αξαφνα ειδε τον εαυτο του να κειτεται στο χορτο, με μια τουφα απο χορτα της στεππας στο προσωπο του. Ο βουδιστικος "λογισμος νεκροκεφαλης" και το παραδοσιακο θεμα της τεχνης απαρτιζουν το φοντο αυτου του χαϊκου. Ομως νεο εδω ειναι το οτι ενας ζωντανος ανθρωπος αναγνωριζει τον εαυτο του, ετσι οπως ειναι, στην εικονα της νεκροκεφαλης επανω στο χορτο της στεππας. Σ' αυτο το ποιημα δεν προκειται λοιπον μονο για μια νεκροκεφαλη στο χορτο της στεππας. Μια ρηση του zen λεει:

Στο χωραφι παντου κρανια νεκρα.

Αυτο το χωραφι μπορει να ειναι η Kinza η το Broadway. Βεβαια θα 'ρθει καιρος που εκει θα φυτρωσει και παλι το χορταρι της στεππας.

Και καθως εβγαινε απο τον ναο ενας απο τους μαθητες του, του λεει: Δασκαλε, για δες τι πετρες και τι οικοδομες! Και ο Ιησους του ειπε: Βλεπεις αυτες τις μεγαλες οικοδομες; Δεν θα μεινει πετρα πανω σε πετρα που να μην καταρρευσει. (Κατα Μαρκον 13:I,2)

Ομως τα κτισματα δεν χρειαζεται πρωτα να καταρρευσουν, δεν χρειαζεται πρωτα στη θεση τους να φυτρωσει χορταρι. Η Ginza, σ' ολη της την λαμπροτητα, ειναι οπως μια στεππα. Ειναι οπως μια διπλοτυπη φωτογραφια. Πρωτα μια τετοια διπλοτυπια αφηνει να αναδυθει καν η προσληψη της πραγματικοτητας. Η αληθινη πραγματικοτητα ειναι διπτυχη. Σ' εκατο χρονια κανενας απ' τους ανθρωπους που τωρα περπατανε στην Ginza, νεος η γερος, αντρας η γυναικα, δεν θα βρισκεται πια στην ζωη. Αφου λεγεται πως μια στιγμη ειναι δεκα χιλιαδες χρονια και δεκα χιλιαδες χρονια ειναι μια στιγμη. Σε μια τετοια εκλαμψη, στο φως ενος τετοιου "πνευματικου οφθαλμου", αυτο που θα ειναι επικαιρο σ' εκατο χρονια ειναι επικαιρο ηδη σημερα. Σε μια τετοια διπλοτυπια κανεις μπορει λοιπον να δει τους ζωντανους, ετσι οπως ειναι - υγιεις και ζωηροι - σαν νεκρους.

Αστραποβολημα κεραυνου -

Στο προσωπο μου

Χορτα της στεππας!

Τουτο ειναι επισης ενα ποιημα για την Ginza.

Το ματι γι' αυτην την διπλη θεαση μπορει κανεις να το βρει και σε μερικους μοντερνους δυτικους ποιητες. Στον T.S.Eliot λεει:

Ανυπαρκτη πολιτεια,

Κατω απο την καφετια ομιχλη μιας χειμωνιατικης χαραυγης,

Ενα πληθος χυνοταν πανω στην Γεφυρα του Λονδινου, τοσοι πολλοι,

Δεν το 'χα σκεφτει πως ο θανατος ειχε ξεκανει τοσους πολλους.

Στην τελευταια γραμμη δειχνει την περιγραφη της κηδειας στην Κολαση του Dante, πως οι ανθρωποι χυνονται πανω στη Γεφυρα του Λονδινου. Η δραστηρια πολη Λονδινο, μια οφθαλμοφανης πραγματικοτητα, εμφανιζεται στον ποιητη αυτη τουτη ως "unreal", που θα πει: ως νεκρη. (Στο τελευταιο μερος του Waste Land ονομαζονται "unreal" οχι μονο το Λονδινο αλλα κι η Ιερουσαλημ, η Αθηνα κι η Αλεξανδρεια, τα κεντρα γεννησης του δυτικου πολιτισμου. Το διπλοτυπικο ματι στρεφεται και στην ιστορια.)

Ο Nishitani συμπληρωνει:

Μια τετοια διπλοτυπια αρμοζει στην αληθινη οψη των πραγματων στην πραγματικοτητα τους. Την απαιτουν τα ιδια τα πραγματα.