Ποιος ειναι ο Οιδιποδας;

Στα 1804 ο Hölderlin δημοσίευσε γερμανικές μεταφράσεις των έργων του Σοφοκλή "Οιδίπους Τύραννος" και "Αντιγόνη", προτάσσοντας αντίστοιχα σύντομες "Σημειώσεις". Εδώ γράφει για τον Οιδίποδα:

Η κατανόηση του συνόλου εγκειται ιδιαίτερα στο να συλλάβει κανείς την σκηνή όπου ο Οιδίποδας ερμηνεύει τον χρησμό υπερβολικά απέραντα, ωθείται προς το nefas [το ανόσιο].

Λέει δηλαδή ο χρησμός:

ΑΝΩΓΕΝ ΗΜΑΣ ΦΟΙΒΟΣ ΕΜΦΑΝΩΣ ΑΝΑΞ

ΜΙΑΣΜΑ ΧΩΡΑΣ ΩΣ ΤΕΘΡΑΜΜΕΝΟΝ ΧΘΟΝΙ

ΕΝ ΤΗΙΔ' ΕΛΑΥΝΕΙΝ ΜΗΔ' ΑΝΗΚΕΣΤΟΝ ΤΡΕΦΕΙΝ

Καθαρά, βασιλιά, προστάζει ο Φοίβος

να διώξουμε το μίασμα, που η γη τούτη

θρέφει, μη κακό αγιάτρευτο μας μείνει.

Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει: Καθιερώστε γενικά αυστηρή και αδέκαστη δικαιοσύνη, διατηρείτε καλή τάξη στην πόλη σας. Όμως αμέσως κατόπιν ο Οιδίποδας μιλά σαν ιερέας:

ΠΟΙΩΙ ΚΑΘΑΡΜΩΙ κτλ.

... ποιος ο καθαρμός του;

Και το εξειδικεύει:

ΠΟΙΟΥ ΓΑΡ ΑΝΔΡΟΣ ΤΗΝΔΕ ΜΗΝΥΕΙ ΤΥΧΗΝ

Και ποιος αυτός, που τέτοιο είναι γραφτό του;

Και φέρνει ετσι τις σκεψεις του Κρέοντα στον φοβερό λόγο:

ΗΝ ΗΜΙΝ ΩΝΑΞ ΛΑΪΟΣ ΠΟΘ' ΗΓΕΜΩΝ

ΓΗΣ ΤΗΣΔΕ ΠΡΙΝ ΣΕ ΤΗΝΔ' ΑΠΕΥΘΥΝΕΙΝ ΠΟΛΙΝ

Είχαμε, βασιλιά, άρχοντά μας πρώτα

τον Λάιο, πριν εσύ εδώ βασιλέψεις.

Έτσι συνδυάζονται μεταξύ τους ο χρησμός και, χωρίς ν' ανήκει εδώ αναγκαστικά, η ιστορία του θανάτου του Λάιου. Όμως την αμέσως επομένη στιγμή, μέσα από μια ταραγμένη διαίσθηση, γνωρίζοντας τα πάντα, μιλά το πνεύμα του Οιδίποδα κι εκφράζει το nefas καθαυτό, ερμηνεύοντας την γενική επιταγή καχύποπτα, εξειδικεύοντάς την κι εφαρμόζοντάς την σε κάποιον δολοφόνο του Λάιου, κι ακόμα θεωρώντας αυτήν την αμαρτία απέραντη.

ΟΣΤΙΣ ΠΟΘ' ΥΜΩΝ ΛΑΙΟΝ ΤΟΝ ΛΑΜΒΔΑΚΟΥ

ΚΑΤΟΙΔΕΝ ΑΝΔΡΟΣ ΕΚ ΤΙΝΟΣ ΔΙΩΛΕΤΟ

ΤΟΥΤΟΝ ΚΕΛΕΥΩ ΠΑΝΤΑ ΣΗΜΑΙΝΕΙΝ ΕΜΟΙ κτλ.

ΤΟΝ ΑΝΔΡ' ΑΠΑΥΔΩ ΤΟΥΤΟΝ ΟΣΤΙΣ ΕΣΤΙ ΓΗΣ

ΤΗΣΔ' ΗΣ ΕΓΩ ΚΡΑΤΗ ΤΕ ΚΑΙ ΘΡΟΝΟΥΣ ΝΕΜΩ

ΜΗΤ' ΕΣΔΕΧΕΣΘΑΙ ΜΗΤΕ ΠΡΟΣΦΩΝΕΙΝ ΤΙΝΑ

ΜΗΤ' ΕΝ ΘΕΩΝ ΕΥΧΑΙΣΙ ΜΗΔΕ ΘΥΜΑΣΙΝ ΚΟΙΝΟΝ ΠΟΙΕΙΣΘΑΙ

ΩΣ ΤΟ ΠΥΘΙΚΟΝ ΘΕΟΥ

ΜΑΝΤΕΙΟΝ ΕΞΕΦΗΝΕΝ ΑΡΤΙΩΣ ΕΜΟΙ κτλ.

Όποιος ξέρει από σας ποιος του Λαμβδάκου

τον γιο, τον Λάιο, σκότωσε, προστάζω

νά 'ρθει κι όλα σε με να τα ιστορήσει.

Κανείς τον άντρα αυτόν, όποιος και νά 'ναι

προστάζω, εδώ, στη γη που εγώ έχω θρόνο

και δύναμη, να μη δεχτεί, ούτε λόγο

να του πει, μήτε ευκή ή θυσία μαζί του να δώσει,

όπως μου είπε

το Πυθικό του Θεού το μαντείο."

Η σημείωση του Hölderlin, ότι ο Οιδίποδας, καλύτερα, το "πνεύμα" του Οιδίποδα, με την ερμηνεία του, του χρησμού έδωσε στα πράγματα την τροπή που πήραν, δεν είναι αυθαίρετη. Απηχεί την φωνή του ίδιου του Οιδίποδα, όταν πλέον έχει τυφλωθεί και θρηνεί όσα

... Ο ΠΑΝΤΛΗΜΩΝ ΕΓΩ...

ΑΠΕΣΤΕΡΗΣ' ΕΜΑΥΤΟΝ ΑΥΤΟΣ ΕΝΝΕΠΩΝ ...

ΩΘΕΙΝ ΑΠΑΝΤΑΣ ΤΟΝ ΑΣΕΒΗ ...

... εγώ ο άραχνος ...

... μοναχος μου τα στερήθηκα, σ' όλους διαλαλώντας

να διώχνουν τον μιαρό ...

Στα μάτια του Οιδίποδα τα πράγματα, γράφει ο Hölderlin, είναι απέραντα, υπερβολικά απέραντα.

ΤΟ ΑΠΕΡΑΝΤΟ

Απέραντα σημαίνει στον Hölderlin αντιθετικά - όμως αντιθετικά μέσω ενός τρίτου, χάριν του οποίου τα αντίθετα δεν υπάρχουν επιδιώκοντας το ένα να εκμηδενίσει το άλλο. Απέραντα, γράφει ο Heidegger με αφορμή ένα ποίημα του Hölderlin, σημαίνει εδώ

".. ότι τα πέρατα κι οι πλευρές ... δεν υπάρχουν χωριστά μεταξύ τους, μονόπλευρα, αλλά, απαλλαγμένα απ' το μονόπλευρο και το πεπερασμένο, συνανήκουν α-πέραντα μέσα στην σχέση που τα συγκρατεί πέρα για πέρα από το μέσο της.

Ο Οιδίποδας δεν αρκείται ν' ακούσει στον χρησμό μια προτροπή για καλύτερη διακυβέρνηση της πόλης, όπου το όλο ζήτημα θα περιορίζονταν σε μια διοικητική υπόθεση με την επιβολή της τάξης, τον καταμερισμό ευθυνών κλπ. Μιλά με το βλέμμα ενός ο οποίος, στην ανάγκη της λύσης, δεν γνωρίζει όρια, εννοεί, σαν ιερέας, το κακό υπερβολικά απέραντα, σαν ένα απεριόριστο και καθολικό που δεν σηκώνει ημίμετρα και μαζί, εξειδικεύοντας, δεν μπορεί παρά να αφορά έναν συγκεκριμένο άνθρωπο που έχει να επωμιστεί όλην αυτήν τη μοίρα, να πάθει τα κοινά πάθη στο όνομα όλων.