Γυναικο-λογια

-Το θέμα της ανισότητας εκφράζεται και μέσα από το θέμα ηλικίας;

Υπαρχει μια διαφορα αναμεσα στον χρονο του αντρα και στον χρονο της γυναικας. Ο χρονος του αντρα ειναι γραμμικος, σαν βελος. Ειναι προσανατολισμενος προς τα εμπρος. Ειναι τελεολογικος χρονος - χρονος της δημιουργιας, χρονος της δρασης. Ο χρονος της γυναικας ειναι κυκλιος. Ακολουθει τους βιολογικους ρυθμους, τους ρυθμους της φυσης, της αεναης επαναληψης στου "κυκλου τα γυρισματα", που λεει ο ποιητης. Αυτος ειναι ο χρονος της εμμηνης ρυσης, ο χρονος στον οποιο κινουνται οι δουλειες του σπιτιου, η φροντιδα των παιδιων και των γερων, το τι θα φαμε σημερα.

Αντιστοιχα διαφορετικη ειναι και η αλλαγη με την ηλικια:

- Με την φθορα της γηρανσης ο γραμμικος χρονος του αντρα υφισταται μια προοδευτικη επιβραδυνση. Η κινηση γινεται ολο και πιο αργη, οι στοχοι ολο και λιγοστευουν. Ο γραμμικος χρονος προοδευτικα καμπυλωνεται, και τελικα τηκεται μεσα στον κυκλιο χρονο του υπνου και του ξυπνου, της τακτικοτητας των γευματων και του πρωινου περιπατου, των δοσεων των φαρμακων και των επισκεψεων στον γιατρο.

- Ο κυκλιος χρονος, που καθοριζει τη γυναικα εξαρχης, γνωριζει μονο την επαναληψη, την αεναη επιστροφη του ομοιου. Ομως καποτε μπαινουν στο παιχνιδι καινουργια πραγματα: τα παιδια μεγαλωνουν και φευγουν, κανει την εμφανιση της η κλιμακτηριος, οι γονεις πεθαινουν, η φρεσκαδα της νιοτης θαμπωνει και φευγει. Στα γυρισματα των κυκλιων χρονων τετοια συμβαντα δεν προβλεπονται, δεν ειναι στον λογαριασμο. Η ελευση τους γινεται αισθητη σαν επιδρομη που ρημαζει τα παντα. Γι' αυτο και στη γυναικα, που προαισθανεται τετοιες απειλες, ειναι ιδιαιτερα οξυμμενο το αισθητηριο της ασφαλειας. Γι' αυτο, ακομη και μετα την ενηλικιωση των παιδιων, η μητερα ειτε εξακολουθει να ειναι "μαμα", ειτε καταρρεει. Γι' αυτο και ο πανικος με τα ασπρα μαλλια και τις πρωτες ρυτιδες, με το χαλαρωμα του στηθους, με την ολο και περισσοτερο εκσεσημασμενη πλαδαροτητα του σωματος. Γι' αυτο και η εθελουσια συναινεση, η αυτο-θυσια στα βασανιστηρια και στην τερατογενεση των πλαστικων επεμβασεων.

Στον αντρα τετοιοι πανικοι ειναι σπανιοτεροι, καθως ο αντρας, οπως ειπαμε, κινειται σε γραμμικο χρονο, δηλαδη ειναι συντονισμενος με την ιδεα της εξελιξης και της αλλαγης. Η ασφαλεια, η ομοιοσταση του κυκλου δεν ειναι πρωταρχικο του μελημα. Ακομη, οντας εμβιο ον, ειναι εξοικειωμενος και με τους κυκλιους ρυθμους που τον περιμενουν στα γεραματα, εστω και αν αυτοι δεν ειναι καθοριστικοι για την εικονα του εαυτου του.

Ο Ομηρος λεει καπου οτι οι ανθρωποι ειναι σαν τα φυλλα των δεντρων, που ανθιζουν την ανοιξη, και το φθινοπωρο ζαρωνουν και πεφτουν. Σκεφτομαι τα λογια αυτα οταν βλεπω μια συκια εξω απο το παραθυρο του ιατρειου μου, τα φυλλα της, την λαμπρη πρασινη σφριγηλοτητα της αρχης, τα αδυναμα φαιοκιτρινα πατσαβουρια του τελους. Εδω, στον κοσμο του Ομηρου, ο χρονος ζωης και θανατου ειναι επισης κυκλιος. Και καθως το φασμα ζωης και θανατου περιλαμβανει τα παντα, δεν υπαρχει τιποτα που να ηταν ξενο, που η ελευση του να εμοιαζε επιδρομη και να εφερνε πανικο, που να καθιστουσε αναγκαια την επιδιωξη της ασφαλειας. Ομως τουτο προϋποθετει μια υπαρξη που αντιλαμβανεται τον εαυτο της ουτε καν σαν εαυτο, αλλα σαν ενα τυχαιο και φευγαλεο κυμα στη θαλασσα του ανθρωπινου γενους. Τα ξενα σωματα και οι πανικοι ερχονται σε μια εποχη ολεθριας εξατομικευσης οπου το καθε φυλλο οριζει τη δικη του επικρατεια, καθε κυμα σηκωνει το δικο του λαβαρο.

Και παλι, για τον σημερινο κοσμο, η συζητηση για τη διαφορα του αντρικου-γραμμικου και του γυναικειου-κυκλιου χρονου ειναι ανευ αντικειμενου. Μην ξεχναμε οτι ζουμε σε μια εποχη η οποια, εκτος απο την ακρατη εξατομικευση, καθοριζεται απο μια επιτεινομενη ελευθεριοτητα, διολου μονο ηθικης φυσης, η οποια σαρωνει τα ορια και τις διαφορες. Ετσι οι αντρες ειναι πλεον λιγοτερο αντρες, οι γυναικες ειναι λιγοτερο γυναικες. Το unisex δεν ειναι μονο στυλ ντυσιματος αλλα τροπος υπαρξης. Το σημερινο ανθρωπινο ον δεν οριζεται απο το εκαστοτε φυλο του. Γινεται ολο και περισσοτερο τρανσεξουαλ.

Και παλι, η διαφορα αντρα και γυναικας ειναι αβυσσαλεα. Η μεταξυ τους αβυσσος καθιστα καθε γεφυρα, καθε μεταβαση, καθε συνδεση αδιανοητη. Οταν η διαφορα αμβλυνεται, οταν το unisex γινεται πανδημια, εμφανιζονται προγεφυρωματα και γεφυρες. Μια τετοια γεφυρα ειναι η συγκριση μεταξυ των φυλων και η συγκρουση επανω σε ζητηματα ισοτητας και ανισοτητας. Η συγκριση δεν οξυνει τη διαφορα. Τα συγκρινομενα βρισκονται πολυ κοντα μεταξυ τους. Παιζουν στο ιδιο γηπεδο. Η συγκριση ειναι συμ-φορα.Τη διαφορα την σκοτωνει.

-Η επιλογή ενός νεότερου συντρόφου από τη γυναίκα είναι ταμπού, και αν ναι. γιατί;

Στον "Πλουτο" του Αριστοφανη καποια στιγμη εμφανιζεται μια γρια, αναστατωμενη. Παρακατω μερικα σημεια απο τον διαλογο που ακολουθει (στ. 974 κ.ε.):

Χρεμύλος -∆εν µας λες επί τέλους τι καϊλα είναι αυτή που έχεις;

Γραῦς - Άκου λοιπόν. Είχα φίλο ένα παλικάρι. Φτωχό ήταν, µα καλοφτιαγµένο κι όµορφο και καλό παιδί. Σε ό,τι το χρειαζόµουν εγώ, όλα µου τα έκανε όµορφα και καλά. Κι εγώ πάλι ό,τι του ζητούσε του το έδινα για τον κόπο του.

Χρεμύλος -Και σαν τι σου ζητούσε συνήθως;

Γραῦς - Όχι µεγάλα πράγµατα. Γιατί µε ντρεπόταν τροµερά. Έτυχε να µου ζητήσει είκοσι δραχµές για φόρεµα, ή και οχτώ για παπούτσια. Και για τις αδελφές του µε παρακαλούσε να τους αγοράσω κανένα πουκάµισο. Και για τη µάνα του κανένα φορεµατάκι. Έτυχε να χρειαστεί και τέσσερις µεδίµνους στάρι.

... Κι αυτά όµως, έλεγε, πως δεν τα ζητάει για τα χάδια του, παρά από αγάπη, για να µε θυµάται φορώντας ρούχα από εµένα.

... Κι όµως πρωτύτερα κάθε µέρα, µα τις θεές, ερχόταν πολλές φορές στο σπίτι µου.

Χρεμύλος -Γιατί φοβόταν µην πεθάνεις;

Γραῦς - Όχι καλέ, παρά γιατί λαχταρούσε ν' ακούσει µονάχα τη φωνή µου.

Χρεμύλος -∆ηλαδή να πάρει κανένα δώρο.

Γραῦς - Έτσι, µα τον ∆ία, αν µ' έβλεπε λυπηµένη, µε φώναζε χαϊδευτικά παπάκι και πιτσούνι.

Χρεμύλος -Κι ύστερα θα σου ζητούσε να του πάρεις παπούτσια.

...

Γραῦς - Και µου έλεγε πως έχω ωραιότατα χέρια.

Χρεμύλος -Όσες φορές του έδιναν τις είκοσι δραχµές.

Γραῦς - Και µου έλεγε πως µοσχοβολάει το δέρµα µου.

Χρεμύλος -Αν τον κερνούσες θάσιο κρασί, φυσικά, µα το ∆ία.

Γραῦς - Και πως το βλέµµα µου είναι γλυκό και χαριτωµένο.

Χρεμύλος -∆εν ήταν κουτό το παιδί, παρά ήξερε να τραγανίζει τα λεφτά µιας γριάς.

...

Γραῦς - ... µου έλεγε πως ποτέ δεν θα µε παρατήσει, όσο ζω.

Χρεμύλος -Σωστά. Τώρα δεν σ' έχει πια για ζωντανή.

Γραῦς - Αχ, έλειωσα απ' τον καηµό, χρυσό µου.

Χρεμύλος -∆εν είναι απ' αυτό, µα έχεις σαπίσει, καθώς µου φαίνεται.

Η γρια ειναι γελοια. Το γελοιο δεν ειναι βεβαια το ιδιο το παθος για τον νεο αλλα η πλανη της, το ροζ συννεφακι που την κανει να πιστευει οτι ειναι ακομη ομορφη και ποθητη, οτι τα χρονια δεν εχουν περασει. Η υβρη απεναντι στον χρονο ειναι που την κανει γελοια, και τραγικη συναμα.

Προηγουμενως αναφερθηκα στον κυκλιο χρονο της γυναικας. Ειπα πως διαφερει απο τον χρονο του Ομηρου κατα το οτι η ακτινα των κυκλων του ειναι συχνα περιορισμενη, π.χ. περιλαμβανει σπιτι και παιδια και φιλαρεσκεια. Αυτο την αφηνει εκθετη στα πραγματα που κρατα εξω απο τον κυκλο, οπως στις αλλαγες που φερνει ο "πανδαματορας" χρονος (Σοφοκλης) και που καποτε θα ερθουν. Ειναι ευαλωτη στην υβρη που παραβιαζει τα μετρα του χρονου: Παραμενει "μαμα" εκει που τα παιδια εχουν απο καιρο μεγαλωσει, παραμενει "γκομενα" εκει που το "γλυκο πουλι της νιοτης" εχει απο καιρο πεταξει.

Η ερωτηση ηταν αν η επιλογη ενος νεοτερου συντροφου απο τη γυναικα ειναι ταμπου. Αυτο το ταμπου, στην ουσια του, δεν ειναι καποια αυθαιρετη, η παλιομοδιτικη απαγορευση. Εκει που η επιλογη απο τη γυναικα του νεοτερου συντροφου τρεφεται απο το παραμυθιασμα της αειθαλους νεοτητας, εκει δηλαδη που διαπραττεται η υβρη απεναντι στον χρονο, θα ερθει αναγκαστικα και το πληρωμα του χρονου (γενικη αντικειμενικη): η γυναικα θα το πληρωσει, π.χ. με τη γελοιοποιηση, με το τραυμα μιας αποτομης και επωδυνης προσγειωσης. (Αφορα φυσικα και τους αντρες αντιστοιχα, τον Μπερλουσκονι και τους συν αυτω.)

Το περι ου ο λογος ταμπου δεν ειναι τελικα αυτοβουλη απαγορευση, αλλα καλοπροαιρετη και συμπονετικη προειδοποιηση. Μονο που πολλες φορες κανεις μαθαινει παθαινοντας...

-Πώς συμπεριφέρεται και πώς νιώθει η γυναίκα μετά τα 60;

Το οτι η παραπανω ερωτηση τιθεται καν, υποδηλωνει οτι σ' αυτην την κοινωνικη ομαδα υπαρχει προβλημα, καπου παρομοιας ταξης με το προβλημα των βετερανων, των ανθρωπων με ειδικες αναγκες, των ανεργων και αλλων που βρεθηκαν για τον ενα η τον αλλο λογο στο περιθωριο. Γι' αυτες τις γυναικες π.χ. στα περιοδικα μοδας δεν υπαρχουν πλεον αφιερωματα για καλλυντικα, για την περιποιηση προσωπου και σωματος.

Το "Η γυναικα μετα τα 60" ειναι μια εικονα που σχηματιζεται οταν την παρατηρουμε και οταν η ιδια παρατηρει τον εαυτο της. Ομως η παρατηρηση και η αυτοπαρατηρηση, ως τροπος σχεσης με τους αλλους και με τον εαυτο, δεν ειναι απαραιτητη παντοτε. Και, οσον αφορα το θεμα που συζηταμε, ειναι τουλαχιστον ψυχοφθορα.

Οταν μια "γυναικα μετα τα 60" δεν παρατηρει τον εαυτο της, τοτε η ηλικια των 60 δεν ειναι θεμα. Η ηλικια απο μονη της, χωρις νοσταλγια και πενθος και αντισταση, θα αποκλεισει το μινι και το καυτο σορτακι ως επιλογες ντυσιματος, τα νεανικα μπαρ και τα παρτυ μεχρι πρωιας ως τροπους ψυχαγωγιας. Τοτε η ηλικια, τα 60, δεν θα ηταν καν θεμα. Οπως καμια ηλικια δεν ειναι θεμα, με την εννοια οτι η αντιστοιχη καθε φορα εικονα, το εκαστοτε στερεοτυπο, που τυραννικα υπαγορευει εναν ορισμενο τροπο παρουσιας και συμπεριφορας, χανει την επιβολη και τη δεσμευτικοτητα του.

Αυτα ειναι βεβαια δυσκολα πραγματα. Ειναι μια εποχη οπου η "εκθεσιακη αξια", τοσο του σωματος οσο και του πνευματος, απαιτει να ειναι το μονο κριτηριο αυτοεκτιμησης και αυτοπεποιθησης και νοηματος ζωης. Το πεζοδρομιο και οι τοποι των κοινωνικων συναθροισεων, το τηλεοπτικο στουντιο, το βημα του πνευματικου και του πολιτικου λογου, το αθλητικο και το καλλιτεχνικο θεαμα αποκτουν ολο και περισσοτερο τον χαρακτηρα πασαρελας. Κανεις κρινει και κρινεται συνεχως ως προς την εκθεσιακη του αξια. Και μαλιστα ανελεητα.

Τι μπορει να γινει εδω; Κατι μαγικο μονο, οπως μαγικα συμβαινουν ολα τα πραγματα που σημαδευουν πραγματικα στη ζωη μας. Η 60αρα γυναικα θα εβγαινε απο την εικονα, απο το καδρο του στερεοτυπου, οπως βγαινει απο την οθονη του σινεμα ο ηρωας στην ταινια του Woody Allen "The Purple Rose of Cairo":