Discours de la méthode

6/1

Μα μολις απεκτησα καποιες γενικες ιδεες σχετικα με την φυσικη και, αρχιζοντας να τις δοκιμαζω σε καποια επιμερους προβληματα, παρατηρησα κατα που μπορουνε να οδηγησουν και ποσο διαφερουν απο τις αρχες που χρησιμοποιουσαμε μεχρι σημερα, πιστεψα πως δεν θα μπορουσα να τις κρατησω κρυφες, διχως αυτο να προσκρουει βαρια στον νομο που μας υποχρεωνει να προαγουμε, οσο περνα απ' το χερι μας, το γενικο καλο ολων των ανθρωπων. Καθως μου εδειξαν πως ειναι δυνατον να φτασουμε σε γνωσεις που ειναι πολυ χρησιμες στη ζωη, και στην θεση εκεινης της θεωρητικης φιλοσοφιας που διδασκεται στα σχολεια μπορουμε να βρουμε μια πρακτικη με την οποια να γνωρισουμε την δυναμη και τα εργα της φωτιας, του νερου, του αερα, των αστρων, των ουρανων κι ολων των αλλων σωματων που μας περιβαλλουν τοσο καθαρα οσο γνωριζουμε τα διαφορα επαγγελματα των τεχνητων μας, ετσι που να τις εφαρμοσουμε με τον ιδιο τροπο σ' ολες τις χρησεις για τις οποιες ειναι καταλληλες, κι ετσι να καταστουμε κυριοι και κατοχοι της φυσης.

Meditationes de prima philosophia

Πρωτος στοχασμος

1. Ηδη απο χρονια παρατηρησα ποσα λανθασμενα πραγματα αφησα να ισχυουν στη νιοτη μου και ποσο αμφιβολα ειναι οσα κατοπιν εχτισα πανω τους, κι επομενως καποτε στη ζωη πρεπει να γκρεμισω τα παντα εκ βαθρων και να κανω μια νεα αρχη απο τα πρωτα θεμελια, εαν θελω ποτε να δημιουργησω ενα γερο πατημα για κατι ακλονητο και μονιμο στις επιστημες. Ωστοσο αυτο μου φαινοταν ενα τεραστιο εγχειρημα, κι επομενως περιμενα την ωριμη ηλικια, που πλεον καμια αλλη δεν θα την ακολουθουσε, η οποια θα ηταν καταλληλοτερη για να καταπιαστω με τις επιστημες στη βαση τους. [...] Ετσι, εγκαιρα, εβγαλα σημερα απο τις σκεψεις μου καθε εγνοια, μου εφτιαξα μιαν αδιαταρακτη ανεση σ' ενα μοναχικο απομονωτηριο κι επιτελους θα προχωρησω σοβαρα και απροσκοπτα σ' αυτην την γενικη ανατροπη των γνωμων μου.

[...]

12. Εστω λοιπον οτι οχι ο παναγαθος θεος, η πηγη της αληθειας, αλλα ενα καποιο κακο πνευμα, που ειναι παντοδυναμο και συναμα πανουργο, εβαλε ολα τα δυνατα του να μ' εξαπατησει. Θελω να πιστευω πως ο ουρανος, ο αερας, η γη, τα χρωματα, οι μορφες, οι ηχοι και ολα τα εξωτερικα πραγματα δεν ειναι παρα το απατηλο παιχνιδι ονειρων με τα οποια στηνει παγιδες στην ευπιστια μου. Εμενα τον ιδιο θελω να με θεωρω σαν να μην ειχα χερια, ματια, σαρκα, αιμα, σαν να μην ειχα καθολου αισθησεις αλλα σαν να πιστευα λανθασμενα πως ολ' αυτα τα κατειχα. Μα θα επιμεινω σ' αυτην την σκεψη πεισματικα και - αν και δεν ειμαι σε θεση να γνωρισω κατι αληθινο - θα ειμαι αποφασισμενος να προσεξω, οσο περνα απ' το χερι μου, να μην συμφωνησω σε τιποτε λανθασμενο, ουτε να παρασυρθω απο εκεινον τον απατεωνα, οσο δυνατος και πανουργος κι αν ειναι. Μα αυτο ειναι ενα κοπιαστικο εγχειρημα και μια ορισμενη αδρανεια με οδηγει πισω στον συνηθισμενο τροπο ζωης. Σαν ενας φυλακισμενος που στο ονειρο απολαμβανε μια φανταστικη ελευθερια, οταν αργοτερα αρχιζει να υποψιαζεται οτι απλως κοιμαται και φοβαται να ξυπνησει και αδρανης παραδινεται στις ψευδαισθησεις που τον παραμυθιαζουν, ετσι βυθιζομαι απο μονος μου στις παλιες γνωμες και φοβαμαι να ζωντανεψω και να πρεπει, μετα την γλυκια ησυχια στον βασανιστικο ξυπνο, αντι στο φως να βρεθω στο αδιαπεραστο σκοταδι των δυσκολιων που μολις ειπωθηκαν.

Δευτερος στοχασμος

1. Η χθεσινη θεωρηση μ' εριξε σε τοσο σε τετοιες τεραστιες αμφιβολιες που πια δεν μπορω να τις ξεχασω, και παλι δεν βλεπω πως μπορουν να λυθουν. Και, οπως σ' ενα ανυποπτο πεσιμο σε μια βαθια δινη, βρισκομαι σε τετοια συγχυση που ουτε μπορω να πατησω γερα στον βυθο ουτε ν' ανεβω κολυμπωντας στην επιφανεια. Και παλι θελω να παλεψω να βρω μια διεξοδο και να δοκιμασω απο την αρχη αυτον ακριβως τον δρομο που πηρα χθες, δηλαδη να κρατησω μακρια μου καθε τι που θα ενειχε και την παραμικροτερη αμφιβολια, ακριβως σαν να ειχα σιγουρα διαπιστωσει πως ειναι ολοτελα λαθος. Και θελω να προχωρησω ετσι, μεχρι να γνωρισω κατι το βεβαιο, η, αν μη τι αλλο, τουλαχιστον να γνωρισω τουτο σαν σιγουρο, οτι δεν υπαρχει τιποτα σιγουρο. Ο Αρχιμηδης δεν ζητουσε παρα ενα σταθερο κι ακινητο σημειο για να μετακινησει ολην τη γη απ' την θεση της, κι ετσι μπορω κι εγω να ελπιζω σε κατι μεγαλο, εαν βρω εστω και ενα ελαχιστο που ειναι βεβαιο και ακλονητο.

2. Προϋποθετω λοιπον πως ολα οσα βλεπω ειναι λαθος, πιστευω πως τιποτα απ' οσα μου παρουσιαζει η απατηλη μνημη δεν υπηρξε ποτε: δεν εχω διολου αισθησεις. Σωμα, μορφη, εκτατικοτητα, κινηση και τοπος δεν ειναι παρα χιμαιρες. Τι απομενει λοιπον αληθινο; Ισως τουτο μονον, πως βεβαιο δεν ειναι τιποτα.

3. Μα που το ξερω οτι δεν υπαρχει τιποτ' αλλο απ' οσα απαριθμηθηκαν ηδη, κατι για το οποιο δεν υπαρχει ο παραμικροτερος λογος να αμφιβαλλω; Υπαρχει καπου ενας θεος, η οπως αλλιως λεγεται, που μου εμφυσα αυτες τις ιδεες; - Ομως γιατι θα 'πρεπε να το υποθεσω αυτο, αφου βεβαια θα μπορουσα τελικα να ειμαι ο δημιουργος τους εγω ο ιδιος; Αρα θα μπορουσα, εγω τουλαχιστον, να ειμαι ενα κατι; Μα - ηδη αρνηθηκα πως εχω καποια αισθηση, καποιο σωμα. Ομως εδω μενω αναυδος: Ποια, υποτιθεται, ειναι η συνεπεια; Ειμαι καπου τοσο καθηλωμενος στο σωμα και στις αισθησεις, που δεν μπορω να ειμαι διχως αυτα; Ωστοσο υπεβαλα στον εαυτο μου οτι δεν υπαρχει στον κοσμο τιποτε απολυτως: Κανενας ουρανος, καμμια γη, κανενα σκεπτομενο ον, κανενα σωμα, αρα λοιπον ουτε βεβαιως εγω; Διολου. Εγω σιγουρα ημουν, οταν μου τα υπεβαλα ολα αυτα. - Μα υπαρχει ενα, δεν ξερω ποιος, παντοδυναμος και απιθανα πολυμηχανος απατεωνας, που μ' εξαπατα συνεχως και μεθοδικα. - Τωρα λοιπον, εφοσον μ' εξαπατα, ειναι αναμφιβολο πως ειμαι. Ας μ' εξαπατα οσο μπορει, μα ποτε δεν θα το καταφερει το να μην ειμαι τιποτα, οσο σκεφτομαι, να μην ειμαι κατι. Κι ετσι, αφου πλεον τα αναλογιστηκα ολα υπεραρκετα, τελικα φτανω στην διαπιστωση πως αυτη η προταση: "ειμαι, υπαρχω", καθε φορα που την εκφραζω, η την σκεφτομαι, αναγκαστικα ειναι αληθινη.

[...]

Τριτος στοχασμος

Περι της υπαρξης του θεου

1. Τωρα θα κλεισω τα ματια μου, θα βουλωσω τ' αυτια μου και θα αποπροσανατολισω ολες μου τις αισθησεις, θα σβυσω επισης ολοτελα τις εικονες των φυσικων πραγματων απο την συνειδηση μου η, επειδη αυτο βεβαια δεν ειναι δυνατο, θα τις θεωρησω, καθοτι ματαιες και λανθασμενες, τιποτενιες. Μ' εμενα μονον θελω να μιλησω, βαθυτερα μεσα μου να κοιταξω. Κι ετσι να προσπαθησω να μου καταστησω τον εαυτο μου σιγα - σιγα περισσοτερο γνωστο και οικειο. Ειμαι ενα σκεπτομενο ον, δηλαδη ενα ον που αμφιβαλλει, καταφασκει, αρνειται, κατανοει λιγα πραγματα, πολλα δεν τα γνωριζει, θελει, δεν θελει, εχει επισης φαντασια κι αισθηση. Διοτι ακομη και αν - οπως σημειωθηκε παραπανω - αυτα που αισθανομαι η φανταζομαι με εικονες δεν ειναι εξω απο μενα τιποτα, παντως ειμαι και παλι βεβαιος οτι εκεινοι οι τροποι της σκεψης που ονομαζω αισθησεις και φαντασιες, απλως ως σκεψεις μεσα μου βεβαιως υπαρχουν.

2. Και μ' αυτες τις λιγες λεξεις απαριθμησα ολα οσα γνωριζω αληθινα, η τουλαχιστον ολα οσα μεχρι τωρα αντιληφθηκα πως γνωριζω. Τωρα θελω να κανω μια ακομα σχολαστικοτερη επισκοπηση, μηπως μεσα μου οντως υπαρχει και κατι αλλο που δεν ελαβα υποψη μου μεχρι τωρα. Ειμαι βεβαιος οτι ειμαι ενα σκεπτομενο ον. Μηπως λοιπον ηδη γνωριζω και τι απαιτειται για να ειμαι βεβαιος για καποιο πραγμα; Τωρα σ' αυτην την πρωτη γνωση δεν εμπεριεχεται τιποτα αλλο παρα μια ορισμενη καθαρη και σαφης αντιληψη αυτου το οποιο ισχυριζομαι.

[...]

Στα λιγα τουτα συνοψισα ο,τι ξερω αληθινα, η εστω ο,τι διαπιστωσα μεχρι στιγμης οτι ξερω. Τωρα θα ερευνησω πιο επισταμενα αν ισως υπαρχουν επισης μεσα μου αλλα πραγματα τα οποια δεν προσεξα ακομα. Ειμαι βεβαιος οτι ειμαι ενα σκεπτομενο πραγμα. Αραγε δεν ξερω επισης τι απαιτειται για να ειμαι βεβαιος για καποιο πραγμα; Σε τουτη την πρβτη γνωση δεν υπαρχει τιποτα αλλο απο μια σαφης και διακριτη αντιληψη εκεινου που βεβαιωνω· η οποια ασφαλως δεν θα αρκουσε για να βεβαιωθω για την αληθεια του πραγματος, αν ενδεχετο ποτε κατι που αντιλαμβανομαι σαφως και διακριτως να ειναι ψευδες. Επομενως φαινεται οτι μπορω τωρα να θεσω ως γενικο κανονα πως καθε τι που αντιλαμβανομαι λιαν σαφως και διακριτως ειναι αληθες.