Μεταφρασεις
Ο ταφος του Αριστοτελη
Φυσικα, Β, 1 (Ιατρικη, σχολιο του Martin Heidegger)
“Προσθετω δε <το οχι με τον τροπο του συμβεβηκοτος> διοτι βεβαιως καποιος θα μπορουσε αφεαυτου να γινει για τον εαυτο του το (απαρχιζον και διαθετον) αρχεγονο της “υγειας”, και παλι συγχρονως να ειναι και ιατρος⋅ αλλα ομως την ιατρικη γνωση την εχει συμπτωματικα, και οχι καθοσον γινεται υγιης. Απλως σ’ αυτην την περιπτωση συνεπεσε σε εναν και τον αυτο ανθρωπο να ειναι ιατρος και να γινεται υγιης⋅ γι’ αυτο και ειναι τα δυο παντοτε χωριστα το ενα απο το αλλο.”
[...]
Ο Αριστοτελης, γιος ιατρου, χρησιμοποιει συχνα, και σε αλλες περιστασεις, παραδειγματα απο την ιατρικη πραξη. Εδω παιρνει την περιπτωση ενος ιατρου ο οποιος θεραπευει τον εαυτο του και γινεται υγιης. Εδω δυο ειδη κινησεως συμπλεκονται μεταξυ τους κατα ιδιαζοντα τροπο: η ιατρευσις, δηλαδη το "γιατρεμα" ως τεχνη και η υγιαισις, δηλαδη η υγιανση ως "φυσις". Και οι δυο κινησεις, σ’ αυτην την περιπτωση του ιατρου ο οποιος θεραπευει τον εαυτο του, ειναι σε ενα και το αυτο ον, σ’ αυτον τον ορισμενο ανθρωπο. Αυτο μαλιστα ισχυει για την εκαστοτε αρχη των δυο "κινησεων". Ο ιατρος εχει την αρχη της υγειας εν εαυτω, εντος του, ομως οχι καθ’ αυτον, οχι καθοσον ειναι ιατρος. Η αρχη για την υγεια δεν ειναι ο ιατρος ως ιατρος αλλα ο ανθρωπος ως ανθρωπος, και τουτο παλι μονον καθοσον ο ανθρωπος ειναι ζωον, ενα ζωντανο το οποιο ζει μονον "εχοντας σαρκα και οστα". Οπως αλλωστε το λεμε κι εμεις: η υγιης, ανθεκτικη "φυση" ειναι η ακτεξοχην απαρχη και η κατεξοχην προδιαθεση για την υγιανση⋅ διχως αυτην την αρχη καθε ιατρευση ειναι ματαιη. Αντιθετως ο ιατρος εχει την αρχη της ιατρευσης εντος του. Ο ιατρος ως ιατρος ειναι η αρχη της θεραπειας. Ομως αυτη η αρχη, δηλαδη το προϋπαρχον ειδημον βλεμμα (τεχνη) αυτου το οποιο ειναι η υγεια και το οποιο ανηκει στη διατηρηση και στην επανακτηση της (το ειδος της υγιειας), αυτη η αρχη δεν ειναι ιδιον του ανθρωπου καθοσον αυτος ειναι ανθρωπος, αλλα ηρθε επιπροσθετως. Αυτος την ιδιοποιηθηκε μονον, μετα απο επιγνωση και μαθηση⋅ και επομενως και η τεχνη η ιδια σε σχεση με την υγιανση ειναι παντοτε μονον κατι το οποιο μπορει να συμβει εκ περιτροπης.
[...]
Η τεχνη μπορει την φυσι μονο να την διευκολυνει, την υγιανση λιγοτερο η περισσοτερο να την προωθησει⋅ ομως ως τεχνη ποτε δεν μπορει να αντικαταστησει την φυσι, να παρει την θεση της και να γινει η ιδια αρχη της υγειας (με τον παλαιο τροπο). Αυτο θα συνεβαινε μονον εαν η ζωη (με τον παλαιο τροπο) γινοταν ενα "τεχνικα" δημιουργησιμο προϊον⋅ την ιδια στιγμη δεν θα υπηρχε πλεον υγεια, ουτε γεννηση και θανατος. Μερικες φορες φαινεται πως η συγχρονη ανθρωποτητα κατευθυνεται ιλιγγιωδως προς αυτον τον σκοπο: ο ανθρωπος να παραγει τον εαυτο του τεχνικα.
τὸ μὲν οὖν τῶν νέων τοιοῦτόν ἐστιν ἦθος, οἱ δὲ πρεσβύτεροι καὶ παρηκμακότες σχεδὸν ἐκ τῶν ἐναντίων τούτοις τὰ πλεῖστα ἔχουσιν ἤθη: διὰ γὰρ τὸ πολλὰ ἔτη βεβιωκέναι καὶ πλείω ἐξηπατῆσθαι καὶ ἐξημαρτηκέναι, καὶ τὰ πλείω φαῦλα εἶναι τῶν πραγμάτων, οὔτε διαβεβαιοῦνται οὐδέν, ἧττόν τε ἄγανται πάντα ἢ δεῖ.
καὶ οἴονται, ἴσασι δ᾽ οὐδέν, καὶ ἀμφιδοξοῦντες προστιθέασιν ἀεὶ τὸ ἴσως καὶ τάχα, καὶ πάντα λέγουσιν οὕτως, παγίως δ᾽ οὐδέν.
καὶ κακοήθεις εἰσίν: ἔστι γὰρ κακοήθεια τὸ ἐπὶ τὸ χεῖρον ὑπολαμβάνειν πάντα. ἔτι δὲ καχύποπτοί εἰσι διὰτὴν ἀπιστίαν, ἄπιστοι δὲ δι᾽ ἐμπειρίαν.
καὶ οὔτε φιλοῦσιν σφόδρα οὔτε μισοῦσι διὰ ταῦτα, ἀλλὰ κατὰ τὴν Βίαντος ὑποθήκην καὶ φιλοῦσιν ὡς μισήσοντες καὶ μισοῦσιν ὡς φιλήσοντες.
καὶ μικρόψυχοι διὰ τὸ τεταπεινῶσθαι ὑπὸ τοῦ βίου: οὐδενὸς γὰρ μεγάλου οὐδὲ περιττοῦ ἀλλὰ τῶν πρὸς τὸν βίον ἐπιθυμοῦσι.
καὶ ἀνελεύθεροι: ἓν γάρ τι τῶν ἀναγκαίων ἡ οὐσία, ἅμα δὲ καὶ διὰ τὴν ἐμπειρίαν ἴσασιν ὡς χαλεπὸν τὸ κτήσασθαι καὶ ῥᾴδιον τὸ ἀποβαλεῖν.
καὶ δειλοὶ καὶ πάντα προφοβητικοί: ἐναντίως γὰρ διάκεινται τοῖς νέοις: κατεψυγμένοι γάρ εἰσιν, οἱ δὲ θερμοί, ὥστε προωδοπεποίηκε τὸ γῆρας τῇ δειλίᾳ: καὶ γὰρ ὁ φόβος κατάψυξίς τίς ἐστιν.
καὶ φιλόζωοι, καὶ μᾶλλον ἐπὶ τῇ τελευταίᾳ ἡμέρᾳ διὰ τὸ τοῦ ἀπόντος εἶναι τὴν ἐπιθυμίαν, καὶ οὗ ἐνδεεῖς, τούτου μάλιστα ἐπιθυμεῖν.
καὶ φίλαυτοι μᾶλλον ἢ δεῖ: μικροψυχία γάρ τις καὶ αὕτη. καὶ πρὸς τὸ συμφέρον ζῶσιν, ἀλλ᾽ οὐ πρὸς τὸ καλόν, μᾶλλον ἢ δεῖ, διὰ τὸ φίλαυτοι εἶναι:
τὸ μὲν γὰρ συμφέρον αὐτῷ ἀγαθόν ἐστι, τὸ δὲ καλὸν ἁπλῶς.
καὶ ἀναίσχυντοι μᾶλλον ἢ αἰσχυντηλοί: διὰ γὰρ τὸ μὴ φροντίζειν ὁμοίως τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ συμφέροντος ὀλιγωροῦσι τοῦ δοκεῖν.
καὶ δυσέλπιδες διὰ τὴν ἐμπειρίαν (τὰ γὰρ πλείω τῶν γιγνομένων φαῦλά ἐστιν: ἀποβαίνει γὰρ τὰ πολλὰ ἐπὶ τὸ χεῖρον, καὶ ἔτι διὰ τὴν δειλίαν.
καὶ ζῶσι τῇ μνήμῃ μᾶλλον ἢ τῇ ἐλπίδι: τοῦ γὰρ βίου τὸ μὲν λοιπὸν ὀλίγον τὸ δὲ παρεληλυθὸς πολύ, ἔστι δὲ ἡ μὲν ἐλπὶς τοῦ μέλλοντος ἡ δὲ μνήμη τῶν παροιχομένων: ὅπερ αἴτιον καὶ τῆς ἀδολεσχίας αὐτοῖς: διατελοῦσι γὰρ τὰ γενόμενα λέγοντες: ἀναμιμνησκόμενοι γὰρ ἥδονται.
καὶ οἱ θυμοὶ ὀξεῖς μὲν ἀσθενεῖς δέ εἰσιν, καὶ αἱ ἐπιθυμίαι αἱ μὲν ἐκλελοίπασιν αἱ δὲ ἀσθενεῖς εἰσιν, ὥστε οὔτ᾽ ἐπιθυμητικοὶ οὔτε πρακτικοὶ κατὰ τὰς ἐπιθυμίας, ἀλλὰ κατὰ τὸ κέρδος: διὸ σωφρονικοὶ φαίνονται οἱ τηλικοῦτοι: αἵ τε γὰρ ἐπιθυμίαι ἀνείκασι καὶ δουλεύουσι τῷ κέρδει.
καὶ μᾶλλον ζῶσι κατὰ λογισμὸν ἢ κατὰ τὸ ἦθος: ὁ μὲν γὰρ λογισμὸς τοῦ συμφέροντος τὸ δ᾽ ἦθος τῆς ἀρετῆς ἐστιν. καὶ τἀδικήματα ἀδικοῦσιν εἰς κακουργίαν, οὐκ εἰς ὕβριν.
ἐλεητικοὶ δὲ καὶ οἱ γέροντές εἰσιν, ἀλλ᾽ οὐ διὰ ταὐτὰ τοῖς νέοις: οἱ μὲν γὰρ διὰ φιλανθρωπίαν, οἱ δὲ δι᾽ ἀσθένειαν: πάντα γὰρ οἴονται ἐγγὺς εἶναι αὑτοῖς παθεῖν, τοῦτο δ᾽ ἦν ἐλεητικόν: ὅθεν ὀδυρτικοί εἰσι, καὶ οὐκ εὐτράπελοι οὐδὲ φιλογέλοιοι: ἐναντίον γὰρ τὸ ὀδυρτικὸν τῷ φιλογέλωτι.
Τέτοιος λοιπόν είναι ο χαρακτήρας των νέων. Οι ηλικιωμένοι, από την άλλη, αυτοί δηλαδή που έχουν περάσει την ηλικία της ωριμότητας, έχουν τα περισσότερα σχεδόν από τα επιμέρους στοιχεία του χαρακτήρα τους αντίθετα με τα επιμέρους στοιχεία του χαρακτήρα των νέων. (15 Καθώς, πράγματι, έχουν ζήσει πολλά χρόνια, καθώς ―επομένως― έχουν πέσει περισσότερες φορές θύματα απάτης και έχουν σφάλει περισσότερες φορές,
Τέλος καθώς τα περισσότερα πράγματα δεν είναι και τόσο καλά, όχι μόνο δεν βεβαιώνουν οτιδήποτε με σιγουριά, αλλά και ό,τι βεβαιώνουν, το βεβαιώνουν με πολύ λιγότερη από την απαιτούμενη σιγουριά. Και πάντοτε «νομίζουν», ποτέ δεν «ξέρουν», και σε περίπτωση αμφιβολιών προσθέτουν πάντοτε ένα «ίσως» ή ένα «μπορεί»: (20) οι εκφράσεις τους είναι πάντοτε αυτού του τύπου και για τίποτε δεν εκφράζονται δίχως επιφυλάξεις.
Τους διακρίνει, επίσης, μια «κακοήθεια» ― γιατί είναι, βέβαια, «κακοήθεια» να δίνεις σε όλα τη χειρότερη ερμηνεία. Λόγω της δυσπιστίας που τους διακρίνει είναι και καχύποπτοι ― δύσπιστοι, βέβαια, είναι λόγω της πείρας που απέκτησαν.
Για τους λόγους αυτούς ούτε αγαπούν ούτε μισούν σφοδρά, αλλά ―ακολουθώντας τη συμβουλή του Βίαντα― αγαπούν σαν να πρόκειται κάποια στιγμή στο μέλλον να μισήσουν και μισούν σαν να πρόκειται κάποια στιγμή στο μέλλον να αγαπήσουν. (25) Είναι επίσης μικρόψυχοι, γιατί η ζωή τούς έχει ταπεινώσει: δεν ζητούν για τον εαυτό τους τίποτε το μεγάλο, τίποτε το έξω από τα συνήθη, παρά μόνο ό,τι είναι απαραίτητο για τη ζωή.
Είναι επίσης φιλοχρήματοι και τσιγκούνηδες, πρώτον γιατί η περιουσία είναι ένα από τα απαραίτητα για τη ζωή πράγματα, και δεύτερον γιατί από την πείρα τους γνωρίζουν ότι είναι δύσκολο πράγμα η απόκτηση περιουσίας και ότι είναι εύκολο το χάσιμό της. (30)
Είναι επίσης δειλοί και φοβούνται κάθε είδους κακό εκ των προτέρων· ο λόγος είναι ότι η γενικότερη κατάστασή τους είναι αντίθετη με την κατάσταση των νέων: οι ηλικιωμένοι είναι κρύοι παγωμένοι, ενώ οι νέοι είναι θερμοί· τα γηρατειά, επομένως, είναι που άνοιξαν το δρόμο για τη δειλία· γιατί ο φόβος είναι ένα είδος παγώματος.
Δείχνουν επίσης υπερβολική αγάπη για τη ζωή (ιδίως στις τελευταίες τους μέρες)· γιατί η επιθυμία αναφέρεται πάντοτε σ' αυτό που δεν έχουμε και γιατί αυτό που επιθυμούμε είναι κατά κύριο λόγο αυτό που μας λείπει. (35)
Είναι, επίσης, φίλαυτοι περισσότερο από ό,τι πρέπει ― είναι και αυτό ένα είδος μικροψυχίας. Ζουν, περισσότερο από ό,τι πρέπει, για το συμφέρο τους παρά για το ωραίο ― ακριβώς γιατί είναι φίλαυτοι· [1390a] γιατί το συμφέρον είναι καλό για το επιμέρους άτομο, ενώ το ωραίο είναι ένα απόλυτο αγαθό.
Και είναι μάλλον αναίσχυντοι παρά ντροπαλοί· γιατί καθώς δεν νοιάζονται για το ωραίο στον βαθμό που νοιάζονται για το συμφέρον, αδιαφορούν για την εντύπωση που δημιουργούν στους άλλους για το άτομό τους.
Λόγω της πείρας τους από τη ζωή, περιμένουν πάντοτε το χειρότερο (γιατί τα περισσότερα από τα πράγματα που συμβαίνουν δεν είναι και τόσο καλά (5) ― τις πιο πολλές φορές η έκβασή τους είναι προς το χειρότερο) ― μαζί όμως και λόγω της δειλίας τους.
Ζουν πιο πολύ με τη μνήμη παρά με την ελπίδα· γιατί η ζωή που τους μένει να ζήσουν είναι λίγη, ενώ αυτή που πέρασε είναι πολλή, και βέβαια η ελπίδα σχετίζεται με το μέλλον, ενώ η μνήμη με τα περασμένα· εδώ ακριβώς βρίσκεται και η αιτία της φλυαρίας τους· (10) δεν σταματούν, πράγματι, να μιλούν για τα παλιά γιατί η ανάμνηση τους προκαλεί ευχαρίστηση.
Τα ξεσπάσματα του θυμού τους είναι βίαια, όμως ασθενικά. Από τις επιθυμίες άλλες έχουν πια λείψει τελείως και άλλες είναι αδύναμες, με αποτέλεσμα οι ηλικιωμένοι είτε να μην έχουν επιθυμίες είτε να μη μπορούν να ενεργήσουν κατά τις επιθυμίες τους παρά μόνο για κέρδος· αυτός είναι ο λόγος που οι άνθρωποι αυτής της ηλικίας μοιάζουν μετριοπαθείς και νηφάλιοι· (15) γιατί από τη μια οι επιθυμίες τους έχουν χάσει την έντασή τους και από την άλλη είναι δούλοι του κέρδους.
Τη ζωή τους τη ρυθμίζει πιο πολύ ο υπολογισμός παρά οι κανόνες του ηθικού χαρακτήρα: ο υπολογισμός σχετίζεται με το συμφέρον, ενώ ο ηθικός χαρακτήρας με την αρετή. Οι αδικίες που κάνουν έχουν σχέση με τη διάθεσή τους να κάνουν κακό, όχι με τη διάθεσή τους να προσβάλουν.
Οίκτο αισθάνονται και οι γέροι, όχι όμως για τους ίδιους λόγους με τους νέους: οι νέοι αισθάνονται οίκτο από αγάπη για τον άνθρωπο, (20) οι γέροι από αδυναμία· γιατί οι γέροι πιστεύουν πως η πιθανότητα να πάθουν όλα τα κακά βρίσκεται κοντά τους ― αυτό δεν λέγαμε πως είναι το να αισθάνεται κανείς οίκτο; Γιαυτό και είναι μεμψίμοιροι και δεν τους αρέσουν ούτε οι αστεϊσμοί ούτε τα γέλια γιατί το να είναι κανείς μεμψίμοιρος είναι το αντίθετο του να του αρέσουν τα γέλια.