Τιτλος της γερμανικης εκδοσης: Gibt es auch in China Gespenster? [Υπαρχουν και στην Κινα φαντασματα;]
Μια ωραια ρηση του Laozi λεει: Ενας καλος ταξιδιωτης δεν αφηνει πισω του ιχνη. Μα πως μπορει κανεις να περπατα και να μην αφηνει πισω του ιχνη; Προτου πατησεις το ενα ποδι στο εδαφος, θα επρεπε να ειχες σηκωσει το αλλο, κι αυτο θα ηταν αδυνατο. Δεν γινεται να περπατας χωρις να αγγιζεις το εδαφος. Επομενως μοιαζει οτι ο Laozi απαιτει το αδυνατο. Η, ζηταει να αιωρουμαστε. Αυτοι που αιωρουνται, αυτοι που τριγυρνουν αιωρουμενοι, οντως δεν αφηνουν πισω τους ιχνη. Τα φαντασματα αιωρουνται επισης. Ειναι γνωστο οτι τα φαντασματα δεν βαδιζουν παρατεταγμενα σε γραμμες με τακτικο βημα.
Το Ο νομος της γης του Carl Schmitt (Nomos der Erde) ξεκινα με εναν υμνο της γης. Προπαντων υμνει την γη για την συσταση της, η οποια επιτρεπει να χαραζονται πανω της σταθερες γραμμες· και, λογω του συμπαγους της, καθισταται δυνατο να καθιερωνονται σαφη ορια, σταθεροι κανονες και θεσεις, συμπαγη πλαισια και διαφοροποιησεις. Το συμπαγες της γης καθιστα δυνατο να χτιζονται πανω της συνορα, τοιχοι, σπιτια και οχυρα: εδω γινονται εμφανη οι κανονες και η θεση της κοινωνικης υπαρξης του ανθρωπου. Οικογενεια, συγγενεις, φυλη και κοινωνικη ταξη, τα ειδη των αποκτηματων και η γειτονια, καθως και οι μορφες της δυναμης και των κανονων ειναι σε κοινη θεα. Περιουσια, αποκτηματα, δυναμη, κανονες, νομοι, ταξη και θεση, ολα οφειλονται στην ιδιαιτερη συσταση της γης. Ο Schmitt αντιπαραβαλλει την σταθερη επιφανεια της γης με την θαλασσα: η θαλασσα δεν γνωριζει καμια τοσο εμφανη οντοτητα [...] ταξης και τοπου. [...] Ουτε επιτρεπει η θαλασσα [...] να χαραχτουν επανω της σταθερες γραμμες. Ειναι ενδιαφερον οτι κατοπιν παρατηρει πως τα πλοια που ταξιδευουν στην θαλασσα δεν αφηνουν ιχνη. Η θαλασσα δεν εχει χαρακτηριστικα με την πρωταρχικη εννοια της λεξης χαρακτηρ, που σημαινει ενσωματωμενο, σκαλιστο, η εγχαραγμενο. Επομενως η θαλασσα, λογω της ελλειψης σταθεροτητας, δεν εχει χαρακτηρα. Και αυτο ειναι που καθιστα τον θαλασσοπορο ικανο να μην αφηνει πισω του ιχνη. Ο Carl Schmitt εχει γενικα μια φοβια για την θαλασσα και το νερο. Επισημαινει μια προφητεια του Βιργιλιου, οπου προεβλεψε οτι στην επερχομενη εποχη της ευτυχιας δεν θα υπαρχουν πλεον θαλασσοπορειες και οτι στην Αποκαλυψη του Ιωαννου αυτος προκηρυξε εναν νεο κοσμο που θα καθαιρονταν απο την αμαρτια και στον οποιο δεν θα υπηρχαν ωκεανοι.
Ο Carl Schmitt ειναι ενα ειδικα χερσαιο πλασμα με την εννοια οτι σχεφτεται μονο σε ορους σταθερων διακρισεων, διχοτομικων η δυαδικων αντιθετων, και δεν εχει καμια κατανοηση για το μη αποφασισμενο, η το αδιορατο. Συμφωνα με την θεωρια του η υπαρξη βασιζεται σε καθαρα ορια και σταθερα περιγραμματα, σε ακλονητη ταξη και αρχες. Αυτος ειναι ο λογος που γι' αυτον το νερο ειναι τοσο ενοχλητικο και αποκοσμο. Δεν επιτρεπει καθαρες οριοθετησεις η διαφοροποιησεις και, στο πολιτικο επιπεδο, καθιερωση σταθερων εθνικων η εδαφικων συνοριακων γραμμων.
Αυτο που ειναι ενδιαφερον στον Carl Schmitt ειναι οτι δεν πιστευει απλοϊκα σε μια σταθερη ταξη, αλλα προκολλαται σ' αυτην εμπρος στην γενικη παρακμη, και προσπαθει να χτισει ψηλους τοιχους επανω σ' ενα εδαφος που εχει ηδη αρχισει να σειεται. Η σκεψη του Carl Schmitt ερχεται μεσα απο την καρδια μιας φυγοκεντρης δυναμης που διασκορπιζει την σταθερη ταξη και παρεκκλινει απο τον αρχικο δρομο της. Αισθανεται να απειλειται υπαρξιακα απο μια στοιχειωμενη αναποφασιστικοτητα και ελλειψη διακρισης. Στο εργο του 1919 Πολιτικος ρομαντισμος συνοψισε με μια δραματικη γλωσσα την κατασταση στην οποια περιηλθε ο κοσμος: συνεχεις νεες ευκαιριες δημιουργουν εναν συνεχως νεο, ομως βραχυβιο κοσμο, εναν κοσμο χωρις υποσταση [...] χωρις δυναμικη ηγεσια, χωρις συμπερασμα και χωρις ορισμο, χωρις αποφαση, χωρις μια μερα τελικης κρισης, που συνεχιζεται επ' αοριστον, οδηγημενος μονο απο το μαγικο χερι της τυχης [...] Γι' αυτον ενας κοσμος χωρις υποσταση, ενας κοσμος χωρις σταθερη διαφοροποιηση, χωρις καθαρα περιγραμματα, συμπαγεις τοιχους και φραγματα, ειναι ενας κοσμος στοιχειωμενος.
Απο την αλλη για τον Laozi η υπαρξη χωρις δυναμικη ηγεσια, οριστικους ορισμους και συμπερασματα, θα ηταν ενας ξεγνοιαστος περιπατος που δεν θα αφηνε πισω του ιχνη. Ο Carl Schmitt απορριπτει με ολη του την δυναμη την σκεψη ενος κοσμου χωρις υποσταση. Με καθε μεσον προσπαθει να αποκρουσει το στοιχειωμενο χερι της τυχης. Ο Carl Schmitt, σε προχωρημενη ηλικια, αισθανοταν καταδιωκομενος απο φωνες και θορυβους, ακομα κι απο φαντασματα. Αισθανομενος οτι ηταν στο ελεος αυτων των αποκοσμων θορυβων, επαναδιατυπωσε την περιφημη φραση του για την ανωτατη δυναμη: Μετα τον Πρωτο Παγκοσμιο Πολεμο ειπα "Κυριαρχος ειναι αυτος που κυβερνα σε κατασταση εκτακτης αναγκης." Μετα τον Δευτερο Παγκοσμιο Πολεμο, καταπροσωπο με τον θανατο, λεγω τωρα "Κυριαρχος ειναι αυτος που κυβερνα τα κυματα στο διαστημα." Επομενως το κυριαρχο ατομο ειναι αυτο που εχει την εξουσια επανω στα φαντασματα. Αυτο παντως ειναι μια απελπιδα επιχειρηση. Αναφερθηκε οτι ο Schmitt σ' ολη του την ζωη φοβοτανε τα κυματα. Αποδιωξε απο το δωματιο του και την τηλεοραση και το ραδιοφωνο, ωστε τιποτα απροσκλητο να μην μπορει να εισβαλει στον χωρο του απο τον αερα. Ο τοιχος, μια αρχαϊκη εγκατασταση που ανηκει στον Νομο της γης, δεν μπορει να συγκρατησει τα κυματα που αιωρουνται στον αερα και διαφευγουν καθε συλληψης, καθε συνορου, καθε προσπαθειας να καθηλωθουν σε μια ορισμενη θεση.
Πριν απο τον Schmitt, και ο Kafka ενοχλουνταν πολυ απο τα κυματα του αερα και τα ηλεκτρονικα μεσα επικοινωνιας. Γι' αυτον αυτα τα κυματα ηταν φαντασματα που αποδομουσαν τον κοσμο και αφαιρουσαν απ' αυτον καθε απτοτητα και ουσιαστικη δυναμη – με αποτελεσμα εναν κοσμο χωρις υποσταση. Για τον Kafka ακομα και τα γραμματα ηταν αερικες δυναμεις. Σ' ενα γραμμα στην Milena εγραψε: Και μονο η δυνατοτητα να γραφεις επιστολες πρεπει - και θεωρητικα μονο - να εφερε στον κοσμο ενα τρομερο χαλασμα των ψυχων. Αφου ειναι μια επικοινωνια με φαντασματα [...]. Πως ερχεται καν σε καποιον η σκεψη οτι οι ανθρωποι μπορουν να επικοινωνουν μεταξυ τους με γραμματα! Κανεις μπορει να σκεφτει εναν ανθρωπο που ειναι μακρια και να συλλαβει εναν ανθρωπο που ειναι κοντα. Ολα τ' αλλα ξεπερνουν την ανθρωπινη δυναμη. [...] Γραπτα φιλια δεν φτανουν στον προορισμο τους, αλλα στον δρομο τα ρουφανε τα φαντασματα. Και βεβαια μ' αυτην την πλουσια τροφη πληθαινουν τοσο απιστευτα. Η ανθρωποτητα το αισθανεται και το πολεμα. Για ν' αποκλεισει κατα το δυνατον τα φαντασματα μεταξυ των ανθρωπων και να πετυχει την φυσικη επικοινωνια, την γαληνη των ψυχων, εφηυρε τον σιδηροδρομο, το αυτοκινητο, το αεροπλανο, ομως αυτο δεν βοηθα πλεον, προφανως ειναι εφευρεσεις που γινονται ηδη κατα την κατακρημνιση, η αντιθετη πλευρα ειναι τοσο πιο ησυχη και πιο δυνατη, μετα το ταχυδρομειο εφηυρε τον τηλεγραφο, το τηλεφωνο, τα σηματα Μορς. Τα πνευματα δεν θα πεινασουν, ομως εμεις θα καταστραφουμε. Στο μεταξυ τα φαντασματα του Kafka εφηυραν το ιντερνετ, το κινητο και το e-mail. Αυτα ειναι αϋλες μεθοδοι επικοινωνιας, και γι' αυτο ειναι και τοσο αερικες. Περνανε καθε εμποδιο χωρις προσπαθεια. Μπορουν να κινουνται χωρις καμια εξαρτηση απο την συμπαγη γη. Πηδανε πανω απο τον Νομο, τους νομους της γης και απο καθε μορφη γεωγραφιας.
Και ο Carl Schmitt, κατα την καταρρευση, σκεφτοταν την παλια ταξη. Διανοιγε τον δρομο του μεσα απο ολοκληρους στρατους φαντασματων. Τα φαντασματα εμφανιζονται οταν το σταθερο πλαισιο της παλιας ταξης αρχιζει να αποσυντιθεται. Οσο περισσοτερο σθεναρη ειναι η ταξη, τοσο πιο θορυβωδη γινονται τα φαντασματα. Τα κυματα, απο τα οποια ο Schmitt νοιωθει να καταδιωκεται, ειναι οι δονησεις της παρακμης. Απο την αλλη, τα φαντασματα ειναι επισης αγγελιοφοροι απο το περαν του τοιχου, το οποιο ενδεχομενως θα εφερνε την σωτηρια. Κανεις θα μπορουσε να δανειστει λεξεις απο τον Heidegger η τον Hölderlin και να τις χρησιμοποιησει εκτος των συμφραζομενων και να πει: Οπου υπαρχει κινδυνος, αναπτυσσεται και η σωτηρια.
Το φαντασμα, ηδη στην ετυμολογικη του προελευση, εχει επανω του κατι το αντιφατικο, η το αμφιθυμικο. Η λεξη φαντασμα (Gespenst) σχετιζεται με την λεξη της Παλαιας Υψηλης Γερμανικης spanan, που σημαινει βαζω σε πειρασμο, δελεαζω, πειράζω η πειθω. Επομενως το φαντασμα ειναι και δελεαστικο και ανησυχητικο. Θα εικαζαμε οτι ειναι τοσο δελεαστικο γιατι φερνει στον νου οπτασιες πραγματων που καποτε μας αποτραπηκε να δουμε, πραγματα που ειτε επρεπε να κατασταλουν ειτε να αποβληθουν απο την παρουσια μας. Κατα μια εννοια το φαντασμα ειναι ενα revenant, ενα προσωπο που γυρισε απο τους νεκρους, που ξεπερνα τους τοιχους της καταστολης και της προγραφης, τους τοιχους του διαχωρισμου και του αποκλεισμου. Οφειλει την δυναμη του να σαγηνευει σ' αυτην την επιδραση του revenant, στην συγχρονικοτητα παρουσιας και απουσιας. Επιτυγχανει να γινει οπτασια, ομως οπτασια απο κατι που βασικα θα επρεπε να ειναι απον. Στο συντακτικο του φαντασματος υπαρχει μια εμφατικη διακριση αναμεσα σ' αυτο που πρεπει να ειναι και σ' αυτο που δεν επιτρεπεται να ειναι.
Αντιθετα με τον Carl Schmitt, ο Kafka δεν χρησιμοποιει ολη του την δυναμη για να υπερασπιστει τον εαυτο του απο φαντασματα. Εχει μια ιδιαιτερα αμφιθυμικη σχεση μαζι τους, μια παραξενη συνυπαρξη που συχνα μοιαζει πολυ διασκεδαστικη. Τα παραμυθια του Kafka ειναι οντως στοιχειωμενα. Σχεδον σε καθε μια απο τις ιστοριες του κανεις μπορει να διαβασει για ενα φαντασμα, η για κατι που στοιχειωνει. Για παραδειγμα ο κυνηγος Gracchus ειναι ενα φαντασμα που πλανιεται ανεμποδιστα μεταξυ ζωης και θανατου. Ως γνωστον τα φαντασματα υπεριπτανται μεταξυ ζωης και θανατου, μεταξυ παρουσιας και απουσιας. Ειναι ενδιαφερον οτι τα φαντασματα του Kafka δεν ειναι τρομακτικα. Συχνα εμφανιζονται σαν παιδια. Στο εργο Δυστυχια εγραψε: το φαντασμα ενος μικρου παιδιου εμφανιστηκε μεσα απο εναν πολυ σκοτεινο διαδρομο στον οποιο δεν ειχε κανενα φως αναμμενο, κατοπιν σταματησε και σταθηκε στα δαχτυλα των ποδιων του [...] Αυτο το φαντασμα ειπε στον κυριο του σπιτιου οτι ηταν ενα μικρο παιδι μονο, και δεν χρειαζεται να γινει κανενας σαματας γι' αυτο. Επισης αυτη η ιστορια δειχνει μια απολυτη αμφιθυμια ως προς ενα φαντασμα. Το φαντασμα απορριπτεται και συγχρονως ειναι αποδεκτο. Στην πραγματικοτητα ο κυριος του σπιτιου ειναι πολυ τρομαγμενος. Ομως συγχρονως λεει οτι περιμενε την αφιξη του φαντασματος και οτι πραγματι ειναι πολυ ευχαριστημενος που ηρθε να τους επισκεφτει.
Το πιο φημισμενο φαντασμα του Kafka, ο Odradek, στην ιστορια Εγνοιες ενος νοικοκυρη, ειναι επισης ενσωματωμενο στην μορφη ενος παιδιου. Υποδηλωνεται οτι το μικρο μεγεθος του φαντασματος θα γοητευε τον κοσμο και θα του φερονταν οπως σ' ενα παιδι. Αυτο το φαντασμα δεν προκαλει φοβο. Βασικα κανεις εχει ποτε-ποτε την επιθυμια και να του μιλησει. Η σχεση αναμεσα στον Odradek και τους κοντινους του ειναι και παλι αμφιθυμικη, οπως συμβαινει μ' ολα τα φαντασματα του Kafka. Αυτα τα φασματα ταραζουν και ελκυουν ταυτοχρονα. Καθε ενα απο τα φαντασματα του Kafka διακατεχεται απο αμφισημια.
Ο Odradek ειναι αποκοσμος προπαντων γιατι αντιστεκεται σε καθε ταξη του νοικοκυριου, σε καθε χρησιμοτητα, σε καθε νοημα, σε καθε θεολογια και τελεολογια. Αντιπροσωπευει την κενωση του νοηματος. Ομως ακομα κι ετσι ειναι ζωντανος, και μερικες φορες γελαει, αν και με μια αποκοσμη ζωντανια. Γελα μ' εναν τροπο που κανει κανεις χωρις να χρησιμοποιει τα πνευμονια. Μοιαζει κατακερματισμενος και αναισθητος, αλλα συγχρονως πληρης. Δινει την εντυπωση του συμπαγους, ομως ενος συμπαγους που δεν κανει σαφες νοημα. Γι' αυτο μοιαζει τοσο αποκοσμος. Ενσωματωνει την πεμπτουσια της εξαιρεσης, η της αποκλισης απο την νορμα, και αυτο επιτεινεται απο την ελλειψη συμμετριας στην εμφανιση του. Οπως ενα φαντασμα, διαφευγει τις λαβες ολων. Ειναι εξαιρετικα κινητικος και δεν πιανεται. Προπαντων προκαλει στον πατερα του σπιτιου εγνοιες γιατι δεν εχει μονιμο τοπο διαμονης. Εμφανιζεται ξαφνικα, για να εξαφανιστει και παλι για μηνες και μηνες. Ομως αναποφευκτα γυριζει πισω. Ειναι revenant.
Τα φαντασματα του Kafka δεν παρουσιαζονται σαν ολοτελα διαφορετικα οντα, η εξωγηινοι, αλλα μαλλον σαν κατι που εχει τον χαρακτηρα του αντιπαλου. Στην ιστορια Δυστυχια το φαντασμα μιλαει στον νοικοκυρη: Οσο ενας ξενος σου ειναι υποχρεωμενος, αλλο τοσο εγω ειμαι φυσικα προς εσενα. Οπου ο νοικοκυρης αποκρινεται: Εισαι ο,τι ειμαι, και οταν φερομαι φιλικα προς εσενα, εσυ πρεπει να κανεις το ιδιο. Παντως στο εργο του Kafka δεν δειχνεται καμια ευγενεια προς τα φαντασματα. Το πολυ υπαρχει μια φιλικη ανοχη της παρουσιας τους.
Τα ανεκδοτα του Zhuangzi συχνα φαινονται παραδοξα, οπως και τα γραπτα του Kafka. Προτιμα να παρουσιαζει χαρακτηρες που, οπως ο Odradek του Kafka, ειναι ανωμαλιες. Τα ανεκδοτα του βριθουν απο κουλους, καμπουρηδες, παραμορφωμενους, χωρις δαχτυλα και χωρις ποδια. Οπως ο Odradek, αποφευγουν καθε χρησιμοτητα, και βεβαια και την ταξη του σπιτικου. Δεν ακολουθουν στοχους. Τιποτα δεν τους δενει σε καποιο νοημα. Ο κοσμος του Zhuangzi εμφανιζεται χωρις υποσταση, χωρις ολοκληρωση, χωρις σταθερη μορφη διαφοροποιησης, η περιορισμου. Για παρατηρητες συνηθισμενους σε μια σταθερη ταξη πραγματων, φανταζει πολυ αποκοσμος και στοιχειωμενος.
Η σκεψη της Απω Ανατολης δεν γνωριζει καμια αναλλοιωτη δομη της ταξης. Καθε τι ενοειται σε ορους αλλαγης και εξελιξης. Δεν υπαρχει τιποτα στο οποιο κανεις θα προσδενονταν γερα. Που σημαινει: ενας καλος ταξιδιωτης δεν αφηνει πισω του ιχνη. Και τα φαντασματα δεν αφηνουν πισω τους ιχνη. Ενα ιχνος ειναι το αποτυπωμα μιας καταναγκαστικης καθηλωσης. Αυτοι που αιωρουνται δεν αφηνουν πισω τους ιχνη. Στην σκεψη της Απω Ανατολης καθε τι ειναι ρευστο. Κι αυτος ειναι ο λογος που η εξυμνηση του νερου ειναι θεμελιακα ενσωματωμενη μεσα της. Το νερο μεταβαλλει συνεχως την μορφη του για να ταιριαξει σε οποιαδηποτε κατασταση συναντησει. Το νερο δεν γνωριζει περιορισμους της ταυτοτητας. Η σκεψη της Απω Ανατολης, λογω της ελλειψης σε περιορισμους της ταυτοτητας, παρεχει στα φαντασματα περισσοτερο χωρο. Καθε τι ειναι περισσοτερο ανεσταλμενο απ' ο,τι στην Δυση. Σε μεγαλυτερη κλιμακα, καθε τι ειναι διχως ουδο και μεταβαση. Σπανια χρησιμοποιουνται συνορα και διαφοροποιησεις. Η φιλοσοφια της Απω Ανατολης δεν κυριαρχειται απο το 'ειτε-ειτε', κυριαρχειται απο το 'οχι μονον αλλα'. Αντιθετα ο Carl Schmitt, ενα χερσαιο πλασμα και πεζοπορος, ηταν ενας υδροφοβικος, φοβουνταν το νερο και την θαλασσα, γιατι αυτο το μεσον δεν επιτρεπει καθαρα ορια η διακρισεις, δεν επιτρεπει σκεψη σε διχοτομικες αντιφασεις. Γι' αυτον ο κοσμος που ειναι η Απω Ανατολη θα ηταν ενας κοσμος χωρις υποσταση, ενας κοσμος κατοικουμενος απο φαντασματα. Στο φως ενος τετοιου ρευστου, μετεωρου κοσμου ο Carl Schmitt θα μπορουσε να ειχε πει: "Στην Κινα εχει μονο φαντασματα."
Στην Δυση φαντασματα εμφανιζονται σε μια κριση ταυτοτητας. Ο Jacques Derrida τονιζει οτι, σε μιαν αλλη οπτικη, αυτη η κριση μπορει να ειναι απελευθερωτικη. Η αποδομηση της ειναι η επιστημη των φαντασματων, μια μορφη φασματολογιας. Ερευνα εκεινα τα στοιχεια της "αλλοτριοτητας" που σαν φαντασματα πλανιωνται μεσα στην ταυτοτητα και την βγαζουν απο την ισσοροπια.
Ο Derrida αποδομει το φτιαξιμο μιας ταυτοτητας τονιζοντας τα πραγματα που τρομοκρατουν, που ειναι φοβερα, και τα οποια στην πορεια της διαμορφωσης της ταυτοτητας καταστελλονται για χαρη της φανταστικης της αγνοτητας. Η ταυτοτητα περιτριγυριζεται ουτως ειπειν απο την αυρα των φαντασματων. Ο Derrida διατηρει μια ηρεμια απεναντι στα φαντασματα, η οποια ανακουφιζει την σκεψη απο τους περιορισμους της ταυτοτητας και των νευρωσεων ταυτοτητας. Αντιτασσει την Λογικη του του φαντασματος εναντια ατην λογικη του νου, η οποια συνεχως προσπαθει να αποτιναξει την διαφορα, η την αλλοτριοτητα που βροντα υποκωφα μεσα στην ταυτοτητα του. Το μοττο του αποδομημενου τροπου ζωης ειναι: Μαθε να ζεις 'με' φαντασματα,, σε συνομιλια [...] και σε κοινα ταξιδια [...] Να μαθεις να ζεις με φαντασματα θα πει τελικα: να μαθεις να ζεις φιλικα, να δεχεσαι ο,τι τα κανει ανωμαλα και απροβλεπτα, να μην ανεχεσαι παθητικα τις διαφορες τους, αλλα να βοηθας να πληθυνουν. Ισως ειναι δυνατο να ζει κανεις πιο αρμονικα με φαντασματα. Με τον Kafka μενει πολυ αμφιθυμικο. Οπως υποδηλωνουν οι τιτλοι των ιστοριων του, να ζεις με φαντασματα οδηγει σε Δυστυχια και προκαλει ανησυχια στην κεφαλη του σπιτιου στο Η εγνοια του νοικοκυρη. Παντως ο κοσμος του Zhuangzhi, η του Laozi ειναι ενας υπεριπταμενος, αιωρουμενος κοσμος χωρις καθαρα περιγραμματα, χωρις οριστικες διακρισεις, χωρις συμπερασματα, αποφασεις η ορισμους· σ' αυτον τον κοσμο ειναι δυνατο να ταξιδευεις στον χωρο ξεγνοιαστα. Ισως στο μελλον, στην αλλη πλευρα της θεολογιας και της τελεολογιας, η αιωρηση θα γινει ο νεος τροπος περπατηματος, αφηνοντας πισω τους τα πιο ακαμπτα βηματα του προσκυνηματος, του στρατιωτικου εμβατηριου και της γραμμικης κινησης προς τα μπρος.
