"Ο,τι και να κανω δεν εχει κανενα νοημα οταν το σπιτι ειναι στις φλογες." Ειπε η Greta Thunberg. Ομως ακριβως οταν καιγεται το σπιτι, πρεπει να συνεχισεις να κανεις οπως παντα, να τα κανεις ολα με φροντιδα και επακριβως, ισως και περισσοτερο ευσυνειδητα - ακομα κι αν δεν θα το παρατηρουσε κανεις. Μπορει και να 'ναι ετσι, η ζωη να χανεται απο τη γη, να μη μενει καμια αναμνηση αυτων που εγιναν, για καλο και για κακο. Εσυ ομως συνεχισε να κανεις οπως στα πριν. Πολυ αργα ν' αλλαξεις κατι, δεν μενει χρονος.

"Ο,τι συμβαινει τριγυρω σου / δεν σε αφορα πια." Ετσι λεει σε ενα ποιημα της Nina Cassian. Οπως η γεωγραφια μιας χωρας που πρεπει να εγκαταλειψεις για παντα. Ομως πως σε αφορα ακομα αυτο; Ακριβως τωρα οπου αυτο δεν ειναι πια υποθεση σου, οπου ολα φαινονται να εχουν τελειωσει, καθε πραγμα και καθε τοπος προβαλλει στην πιο αληθινη του μορφη, καπως σ' αγγιζουν περισσοτερο - οπως ειναι: λαμψη και κακομοιρια.

Η φιλοσοφια, μια νεκρη γλωσσα; Ο Giovanni Pascoli γραφει: "Η γλωσσα των ποιητων ειναι παντα μια νεκρη γλωσσα ... προσβλεποντας στο να εκφραστει: μια νεκρη γλωσσα που χρησιμοποιεις για να δωσεις στην σκεψη περισσοτερη ζωη." Ισως οχι νεκρη γλωσσα, αλλα μαλλον διαλεκτος. Η φιλοσοφια και η ποιηση μιλουν σε μια γλωσσα που ειναι λιγοτερο απο γλωσσα, κι αυτο ειναι το μετρο για το αναστημα τους, την ιδιαιτερη ζωτικοτητα τους. Να διαλογιζεσαι τον κοσμο, να τον σχολιαζεις στα μετρα μιας διαλεκτου, μιας νεκρης γλωσσας, και παλι αναβλυζοντας ζωντανα, οπου ουτε ενα κομμα δεν μπορει να αλλαξει. Συνεχισε να μιλας αυτην την διαλεκτο, τωρα, που το σπιτι ειναι στις φλογες.

Ποιο σπιτι ειναι στις φλογες; Η χωρα που ζεις; Η Ευρωπη; Ο κοσμος ολος; Ισως τα σπιτια, οι πολεις ειναι ηδη αποκαϊδια, δεν ξερουμε απο ποτε, απο μια και μονη απροσμετρητη φωτια την οποια, υποτιθεται, δεν ειδαμε. Απ' αυτα απεμειναν μονο ερειπια τειχων, ενας τοιχος με φρεσκα, ενα κομματακι στεγης, ονοματα, παρα πολλα ονοματα, ηδη αρπαγμενα απ' τη φωτια.

Ομως εμεις τα επικαλυπτουμε επιμελως με λευκο γυψο και υποκριτικες λεξεις, ετσι που να φανταζουν αφθαρτες. Ζουμε σε σπιτια, σε πολεις αποτεφρωμενα απο πανω ως κατω, σαν να 'ταν ακομη ορθια. Ο κοσμος κανει σαν να ζουσε εκει, και προχωρουν στους δρομους μεταμφιεσμενοι αναμεσα στα ερειπια σαν να 'ταν οι οικειες γειτονιες απο τα παλια. Τωρα η φλογα εχει μεταβαλει μορφη και φυση, εχει γινει ψηφιακη, αορατη και ψυχρη, ομως ακριβως γι' αυτο και εχει ερθει κοντυτερα, την νοιωθουμε στο πετσι μας και μας περιβαλλει καθε στιγμη.

Ενας πολιτισμος, μια βαρβαροτητα, βυθιζεται, για να μην ανυψωθει πλεον - αυτο εχει ηδη συμβει, και οι ιστορικοι ειναι ασκημενοι να επισημαινουν και να χρονολογουν ρηγματα και ναυαγια. Ομως πως να καταθεσεις μαρτυρια για εναν κοσμο που κατολισθαινει με δεμενα ματια και καλυμμενο προσωπο; Για μια Δημοκρατια που, διχως ενοραση και περηφανεια, καταρρεει μεσα σε κακοηθεια και αγχος; Η τυφλωση ειναι ακομη πιο απελπιδα καθως οι ναυαγοι ισχυριζονται οτι ελεγχουν το ιδιο τους το ναυαγιο. Οπως ορκιζονται οτι τεχνολογικα τα παντα μπορουν να τεθουν υπο ελεγχο, οτι δεν χρειαζεται κανενας νεος θεος και κανενας νεος ουρανος - μονο απαγορευσεις, ειδικοι και γιατροι, πανικος και φαυλοτητα.

Τι θα ηταν ενας θεος στον οποιο δεν απευθυνονται ουτε προσευχες ουτε θυσιες; Και τι θα ηταν ενας νομος που δεν γνωριζει ουτε εντολη ουτε εκτελεση; Και τι ειναι ενας λογος που ουτε σημαινει ουτε οργανωνει αλλα πραγματικα παραμενει στην απαρχη - μαλιστα ακομη και πριν απ' αυτην;

Ενας πολιτισμος που γνωριζει πως εχει φτασει στο τελος, χωρις καμια ζωη, αποζητα να ελεγξει το ερειπιο του οσο γινεται περισσοτερο με μια διαρκη κατασταση εκτακτης αναγκης. Η ολοκληρωτικη συστρατευση, στην οποια ο Ernst Jünger ειδε την ουσιαστικη ταση της εποχης μας, πρεπει να ιδωθει σ' αυτην την προοπτικη. Οι ανθρωποι πρεπει να συστρατευτουν, πρεπει καθε στιγμη να αισθανονται σε κατασταση αναγκης η οποια κανονιζεται μεχρι την παραμικρη λεπτομερεια απο εκεινους που ειναι στα κεντρα των αποφασεων. Ενω παλαιοτερα η κινητοποιηση ειχε τον σκοπο να φερει τους ανθρωπους κοντυτερα μεταξυ τους, τωρα αποσκοπει στο να απομονωσει και να αποστασιοποιησει το ενα απο τον αλλο.

Απο ποτε ειναι το σπιτι στις φλογες; Απο ποτε εχει γινει αποκαϊδια; Σιγουρα πριν απο εναν αιωνα, μεταξυ 1914 και 1918, συνεβη στην Ευρωπη κατι το οποιο εριξε στις φλογες και στην παραφροσυνη καθε τι το φαινομενικα αφθαρτο και ζωντανο· κατοπιν, τριαντα χρονια αργοτερα, θεριεψε παντου η φωτια εξαρχης και συνεχιζει να καιει αδιαπτωτα, ανελεητα, απαλα, αδιορατα κατω απο την σταχτη. Ισως ομως η φωτια ειχε ηδη ξεκινησει πολυ νωριτερα, καθως η τυφλη ωση της ανθρωποτητας προς σωτηρια και προοδο συνδεθηκε με την δυναμη της φωτιας και τις μηχανες.

Ολα αυτα ειναι γνωστα και δεν χρειαζονται να επαναλαμβανονται. Μαλλον πρεπει να αναρωτηθουμε: Πως μπορεσαμε να συνεχισουμε να ζουμε και να σκεφτομαστε ενοσω τα παντα ηταν στις φλογες; Τι εμεινε καπου αφθαρτο καταμεσης στην πυρκαγια, η στις παρυφες της; Πως μπορεσαμε ν' αναπνεουμε καταμεσης στις φλογες; Τι χασαμε και απο ποιο ναυαγιο - η απο ποια απατη - κρατηθηκαμε; Τωρα, που δεν εχει πια φλογες αλλα μονο αριθμους, ψηφια και ψεμματα, ειμαστε σιγουρα πιο αδυναμοι και πιο μοναχικοι, και παλι χωρις δυνητικους συμβιβασμους, τοσο νηφαλιοι οσο ποτε.

Οταν πρωτα στο φλεγομενο σπιτι γινεται ορατο το βασικο αρχιτεκτονικο προβλημα, τοτε μπορεις τωρα να δεις τι διακυβευεται στην περιπτωση της Δυσης, τι ηθελε να αδραξει με καθε τιμημα και γιατι μονο να ναυαγησει γινοταν.

Ειναι σαν η εξουσια να ειχε επιχειρησει με καθε τιμημα να συλλαβει την γυμνη ζωη, η οποια και την δημιουργησε, ομως παρ' ολη την προσπαθεια να οικειοποιηθει αυτην τη ζωη και να την ελεγξει με καθε δυνατο μεσο - αστυνομικα, ιατρικα και τεχνολογικα -, αυτη μπορουσε παντα να διαφευγει διοτι ειναι ασυλληπτη εξ ορισμου. Το να κυβερνησεις την γυννη ζωη ειναι το παραληρημα της εποχης μας. Οι ανθρωποι που αναγονται στην καθαρα βιολογικη τους υπαρξη δεν ειναι πλεον ανθρωπινοι, η διακυβερνηση ανθρωπων και η διακυβερνηση πραγματων συμπιπτουν.

Το αλλο σπιτι, που δεν θα μπορεσω να κατοικησω ποτε, που ομως ειναι το αληθινο μου σπιτι· η αλλη ζωη, που δεν εζησα, ενω νομιζα πως την ζουσα· η αλλη γλωσσα, που συλλαβισα συλλαβη προς συλλαβη, χωρις ποτε να την μιλησω με επιτυχια - τοσο δικη μου που ποτε δεν θα μπορεσω να την κατεχω.

Οταν νοηση και ομιλια διαχωριζονται, κανεις θεωρει οτι μπορει να μιλα και ξεχνα το τι ειπε. Οταν η ποιηση και η φιλοσοφια λεγουν κατι, δεν ξεχνουνε το ειπωμενο, αναθυμουνται την ομιλια. Οταν αναθυμουμαστε την ομιλια και δεν ξεχνουμε την ικανοτητα μας να ομιλουμε, τοτε ειμαστε πιο ελευθεροι, οχι εξαναγκασμενοι σε πραγματα και κανονες. Η ομιλια δεν ειναι εργαλειο, ειναι η οψη μας, το ανοιχτο του Ειναι μας.

Η οψη απαρτιζει σε υψιστο βαθμο την ανθρωπινοτητα μας, ο ανθρωπος εχει οψη, οχι μονο ενα στομα και μια εκφραση, διοτι κατοικει στο ανοιχτο, διοτι με την οψη του εκτιθεται και επικοινωνει. Γι' αυτο και η οψη ειναι ο τοπος της πολιτικης. Η απολιτικη εποχη μας δεν θελει να δει την δικη της την οψη, την κρατα σε αποσταση, την μεταμφιεζει και την συγκαλυπτει. Δεν πρεπει πλεον να υπαρχει οψη, μονον αριθμοι και ψηφια. Και ο ιδιος ο τυραννος ειναι χωρις οψη.

Να αισθανεσαι ζωντανος: να εισαι συνεπαρμενος απο το ιδιο σου το αισθητηριο, να εισαι ευαισθητα παραδομενος στις ιδιες σου τις χειρονομιες, χωρις να μπορεις να τις δεχτεις η να τις αποφυγεις. Το να αισθανομαι ζωντανος μου κανει την ζωη δυνατη, ακομα κι αν ημουν εγκλειστος σ' ενα κλουβι. Τιποτα δεν ειναι πιο πραγματικο απο αυτην την δυνατοτητα.

Στα ερχομενα χρονια θα εχει μονο καλογερους και αγυρτες. Και ομως δεν ειναι δυνατο απλα να ξεφυγουμε πιστευοντας οτι μπορουμε να βγουμε απο τα συντριμμια του κοσμου που παντου τριγυρω εχει καταρρευσει. Επειδη η καταρρευση μας συμπεριλαμβανει και μας αφορα, ειμαστε κι εμεις μονο μερος απο αυτα τα συντριμμια. Και πρεπει με συνεση να μαθουμε, αδιορατα, να τα επιστρατευουμε σωστα.

Γινεσαι γερος: βλασταινεις μονο στις ριζες, οχι πια στα κλαδια. Εμβαθυνεις στις ριζες χωρις ανθη και φυλλα. Η, μαλλον, σαν μια μεθυσμενη πεταλουδα που πεταριζει περα και μακρια απο τα βιωματα. Παντα εχει κλαδους και ανθη στα παρελθοντα. Και παντα μπορει απ' αυτα να βγει μελι.

Η οψη ειναι στον θεο, ομως τα οστα ειναι αθεοι. Απεξω τα παντα μας ωθουν προς τον θεο· απο μεσα η επιμονη, χλευαστικη αθεϊα του σκελετου.

Ψυχη και σωμα, αδιαιρετα συνδεδεμενα μεταξυ τους - τουτο ειναι πνευματικο. Το πνευμα δεν ειναι ενα τριτο μεταξυ ψυχης και σωματος, ειναι μονον η αοπλη, θαυμαστη τους συμπτωση. Η βιολογικη ζωη ειναι μια αφαιρεση, και ειναι αυτη η αφαιρεση που αξιωνει να κυριαρχει και να θεραπευει.

Για μας μονους δεν μπορει να υπαρχει λυτρωση: υπαρχει λυτρωση διοτι υπαρχουν αλλοι. Οχι γιατι για ηθικους λογους θα επρεπε να ενεργω για το καλο τους. Μονον επειδη δεν ειμαι μονος, υπαρχει λυτρωση: Μπορω να με σωσω μονον ως εναν μεταξυ πολλων, ως αλλον μεταξυ αλλων. Μονος - αυτη ειναι η ιδιορρυθμη αληθεια της μοναχικοτητας - δεν χρειαζομαι λυτρωση, πολυ περισσοτερο βασικα δεν εχει σωτηρια για μενα. Η διασταση της λυτρωσης διανοιγεται επειδη δεν ειμαι μονος, επειδη υπαρχει πολλαπλοτητα και πληθυντικος.

Οταν ο θεος εγινε σαρκα, επαψε να ειναι μοναδικος, εγινε ενας ανθρωπος μεταξυ πολλων. Γι' αυτον τον λογο επρεπε ο Χριστιανισμος να δεσμευτει στην ιστορια και ν' ακολουθησει τις μοιρες της μεχρι τελους - και οταν η ιστορια, οπως συμβαινει προφανως σημερα, σβηνει και μαραζωνει, και ο Χριστιανισμος πλησιαζει στην παρακμη του. Με μια θανασιμη αντιφαση, αναζητησε την λυτρωση στην ιστορια, και οταν η ιστορια βαινει προς το τελος, του λειπει το εδαφος κατω απο τα ποδια. Βασικα η εκκλησια δεν ηταν αλληλεγγυα με την λυτρωση αλλα με την ιστορια της λυτρωσης, και επειδη αναζητησε την λυτρωση («salvezza») μεσω της ιστοριας, δεν μπορουσε παρα να αποληξει στην υγεια («salute»). Οταν ηρθε η ωρα δεν διστασε να θυσιασει την λυτρωση στην υγεια.

Ειναι ζητουμενο να αποσχισθει η λυτρωση απο το ιστορικο της πλαισιο, να ανευρεθει μια ανιστορικη πολλαπλοτητα, μια πολλαπλοτητα ως διεξοδος απο την ιστορια. Να εγκαταλειφθει ενας τοπος, η μια κατασταση, χωρις να μπεις σε αλλες περιοχες, να απεκδυθεις μιας ταυτοτητας, η ενος ονοματος διχως να παρεις αλλα.

Στην κατευθυνση προς το παρον κανεις μπορει μονο να βαδιζει προς τα πισω, ενω στο παρελθον προπορευεται κατευθειαν προς τα εμπρος. Αυτο που αποκαλουμε παρελθον δεν ειναι παρα η μακροσυρτη υποχωρηση μας προς το παρον. Να διαχωριστουμε απο το παρελθον μας, ειναι το πρωτο αποθεμα της εξουσιας.

Αυτο που μας απελευθερωνει απο το φορτιο ειναι η ανασα. Στην ανασα δεν εχουμε πια βαρος, ανυψωνομαστε σαν σε πτηση πανω απο την βαρυτητα.

Πρεπει να μαθουμε παλι να κρινουμε, ομως με μια κριση η οποια ουτε τιμωρει ουτε επιβραβευει, ουτε αθωωνει ουτε καταδικαζει. Μια πραξη διχως σκοπο, η οποια αφαιρει τον λογο υπαρξης καθε αναποφευκτα αδικης και λανθασμενης σκοπιμοτητας. Μονο μια διακοπη, μια στιγμη στο κατωφλι μεταξυ χρονου και αιωνιοτητας, οπου αναλαμπει η εικονα μιας ζωης χωρις στοχοθετηση και σχεδια, χωρις ονομα και μνημη - κατ' αυτον τον τροπο σωτηριας, οχι στην αιωνιοτητα αλλα σ' ενα ειδος αιωνιοτητας. Μια κριση χωρις προσχηματισμενα κριτηρια, και παλι ακριβως γι' αυτο πολιτικη, διοτι ξαναδινει την ζωη στην φυσικοτητα της.

Να αισθανεσαι και να νοιωθεις τον εαυτο σου, αντιληψη και αυτοκαταφαση, πανε χερι με χερι. Σε καθε αισθηση υπαρχει μια αισθηση του εαυτου, σε καθε αισθηση του εαυτου μια αισθηση του αλλου, μια φιλια και μια οψη.

Η πραγματικοτητα ειναι ενα πεπλο, διαμεσου του οποιου αντιλαμβανομαστε τι ειναι δυνατο, τι μπορουμε να κανουμε, η δεν μπορουμε να κανουμε.

Απο τις παιδικες μας επιθυμιες, ποιες εκπληρωθηκαν; Δεν ειναι απλο να το γνωριζεις. Και προπαντων: Αρκει το κομματι των εκπληρωμενων, που συνορευει με τα ανεκπληρωτα, να μας παρακινησει να συνεχισουμε να ζουμε; Κανεις φοβαται τον θανατο διοτι το μερος των ανεκπληρωτων επιθυμιων εχει αυξηθει υπερμετρα.

"Βουβαλια κι αλογα εχουν τεσσερα ποδια: Αυτο ειναι που αποκαλω ουρανο. Να βαζεις στα αλογα το χαλιναρι, να τρυπας τα ρουθουνια των βουβαλιων: αυτο ειναι που αποκαλω ανθρωπινο. Γι' αυτο λεγω: Προσοχη, το ανθρωπινο να μην καταστρεφει τον ουρανο μεσα σου· προσοχη, ο σκοπος να μην καταστρεφει το ουρανιο."

Αυτο που μενει, οταν το σπιτι ειναι στις φλογες, ειναι η γλωσσα. Οχι η γλωσσα, αλλα οι αδιανοητες, προϊστορικες, ασθενεις δυναμεις που την φυλαγουν και την διατηρουν στην μνημη, η φιλοσοφια και η ποιηση.

Και τι φυλαγουν, τι απο την γλωσσα κρατανε στη μνημη; Οχι αυτην, η εκεινη την σημαντικη φραση, οχι αυτο, η εκεινο το αρθρο της πιστης, η της πλανης. Πολυ περισσοτερο το ιδιο το γεγονος: Υπαρχει η ομιλια, και διχως ονοματα ειμαστε ανοιχτοι στο ονομα, και σ' αυτο το ανοιχτο, σε μια χειρονομια, σε μια οψη ειμαστε αγνωριστοι και εκτεθειμενοι.

Ποιηση, ο λογος ειναι το μονο που μας εμεινε απο την εποχη που ακομη δεν μπορουσαμε να μιλουμε, ενα σκοτεινο ασμα εν μεσω της γλωσσας, μια διαλεκτος, η ενα ιδιωμα που δεν μπορουμε να κατανοησουμε ολοτελα, και ομως δεν μπορουμε παρα να το ακροωμαστε – ακομα κι οταν το σπιτι ειναι στις φλογες, ακομα κι οταν οι ανθρωποι συνεχιζουν να μιλανε περι ανεμων και υδατων στο φλεγομενο σπιτι τους.

Υπαρχει λοιπον μια γλωσσα της φιλοσοφιας, οπως υπαρχει μια γλωσσα της ποιησης; Οπως η ποιηση, η φιλοσοφια κατοικει ολοτελα στην ομιλια, και μονον ο τροπος αυτης της διαμονης την διακρινει απο την ποιηση. Δυο εντασεις στο τοξο της γλωσσας που σε ενα σημειο τεμνονται και κατοπιν αναποφευκτα χωριζουν. Και οποιος λεγει εναν ορθο λογο, εναν απλο, φρεσκο πηγαιο λογο, κατοικει σ' αυτην την ενταση.

Το σπιτι ειναι στις φλογες. Οποιος το παρατηρει, μπορει να δει τον εαυτο του να τεινει να αντιμετωπισει τους συνανθρωπους του, που δεν φαινονται να το παρατηρουν, περιφρονητικα και υποτιμητικα. Ομως δεν θα ειναι ακριβως οι ανθρωποι, που δεν βλεπουν και δεν αναλογιζονται τα φαντασματα, αυτοι στους οποιους θα πρεπει να δωσεις λογαριασμο στην Δευτερα Παρουσια; Το σπιτι ειναι στις φλογες. Το να το σημειωνεις δεν σε αιρει υπερανω των αλλων: αντιθετα, μ' αυτους θα πρεπει να ανταλλαξεις ενα τελευταιο βλεμμα, οταν πλησιαζουν οι φλογες. Τι μπορεις να αναφερεις για να δικαιωσεις την αλαζονικη σου συνειδηση απεναντι σ' αυτους τους ανθρωπους, οι οποιοι, στην αγνοια τους, φανταζουν σχεδον αθωοι;

Στο φλεγομενο σπιτι - συνεχισε οπως πριν, χωρις να μπορεις να παραβλεψεις αυτο που τωρα σου δειχνουν οι φλογες απροκαλυπτα. Κατι εχει αλλαξει, οχι σε ο,τι κανεις αλλα στον τροπο με τον οποιο το απολυεις στον κοσμο. Ενα ποιημα γραμμενο στο φλεγομενο σπιτι ειναι πιο σωστο και πιο αληθινο διοτι πλεον κανεις δεν θα μπορει να το ακουσει, διοτι τιποτα δεν φροντιζει το πως να διαφυγει απο τις φλογες. Ομως αν κατα συμπτωση βρει εναν αναγνωστη, τοτε αυτος με κανεναν τροπο δεν μπορει να αποσυρθει απο το καλεσμα το οποιο τον φτανει απο την αοπλη, ανεξηγητη, τρυφερη φωνη.

Την αληθεια μπορει να την πει μονον εκεινος που δεν εχει καμια προοπτικη ν' ακουστει, μονον εκεινος που μιλα απο ενα σπιτι που οι φλογες τριγυρω του το κατατρωγουν ανελεητα.

Σημερα ο ανθρωπος εξαφανιζεται οπως ενα προσωπο απο αμμο που εσβησε το κυμα στην ακτη. Ομως αυτο που παιρνει την θεση του δεν εχει πια κοσμο, ειναι μονο μια γυμνη, βουβη ζωη χωρις ιστορια, εκτεθειμενη στους υπολογισμους της εξουσιας και της επιστημης. Ισως μονο μεσα απο αυτην την φθορα θα μπορεσει μια μερα αργα η αιφνιδια να αναδυθει ενα αλλο - οχι ενας θεος, σιγουρα, κι ουτε βεβαια ενας αλλος ανθρωπος -, ισως ενα νεο πλασμα, μια κατα αλλον τροπο ζωντανη ψυχη.