ΚΑΝΟΝΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ: Η VIRGINIA WOOLF ΚΑΙ Ο ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ

Μου αρεσει ο τροπος που ο Θουκυδιδης ξεκινα την αναφορα του για τις εχθροπραξιες μεταξυ των Αθηναιων και των Πελοποννησιων που αποκαλουμε Πελοποννησιακο πολεμο. Η αναφορα ξεκινα το 2ο Βιβλιο του Ἱστορίαι του. Διοτι ξοδεψε το 1ο Βιβλιο λεγοντας τι συνεβη πριν απο την αρχη, το οποιο αποκαλει "αρχαιολογια". Η αρχαιολογια του διαβαζεται σαν κονιορτος απο ανεκδοτα και λογους και συνηθισμενες προφασεις και αληθινα αιτια. Η αρχη του, απο την αλλη, ειναι οξεια. Ονομαζει εφτα διαφορετικους τροπους να πει τον χρονο:

Η τριακονταετης ανακωχη που ειχε συμφωνηθει μετα την αλωση της Ευβοιας παρεμεινε για 14 ετη· ομως το 15ο ετος, οταν η Χρυσιδα ηταν στο 48ο ετος ιερωμενη στο Αργος, και ο Αινησιας ηταν εφορος στην Σπαρτη, και ο Πυθοδωρος ειχε αλλους 4 μηνες να υπηρετησει ως αρχων στην Αθηνα, τον 16ο μηνα μετα την μαχη της Ποτιδαιας, στην αρχη της ανοιξης, καποιοι Θηβαιοι, λιγο περισσοτεροι απο 300 τον αριθμο, εισηλθαν με τα οπλα στην Πλαταια κατα την πρωτη σκοπια της νυχτας…

Ο Θουκυδιδης φιξαρει την εναρξη του πολεμου συμφωνα με τις συνηθεις συνηθεις μορφες υπολογισμου στα τρια σπουδαιοτερα ελληνικα κρατη· μαθαινουμε το πως μετρανε τον χρονο στο Αργος και στην Σπαρτη και στην Αθηνα. Το πως οι ανθρωποι μετρανε τον χρονο ειναι ενα οικειο και τοπικο δεδομενο γι' αυτους. Ο Θουκυδιδης μας τοποθετει σε ενα σημειο αφ' υψηλου, υπερανω τετοιων δεδομενων, ετσι ωστε να κοιταμε προς τα κατω σαν σ' ενα χαρτη των ελληνικων κρατων και να βλεπουμε εκει ζωες να στριφογυριζουν - καθε μια στην δικη της χρονικη ζωνη, στο δικο της συστημα μετρησης, στα δικα της τοπικα ονοματα. Συντομα αυτη η πολλαπλοτητα θα συντηχθει σε εναν χρονο και σ' ενα συστημα στο ονομα του πολεμου. Μα πρωτα το βλεπουμε σαν σκληρα ξεχωριστα δεδομενα.

Κατοπιν βλεπουμε αυτο το ξεχωρο να εχει πιαστει μεσα σε μια μεγαλυτερη αναγκαιοτητα. Διοτι οι τοπικες χρονικες ζωνες του Αργους, της Σπαρτης και της Αθηνας πλαισιωνονται με την αναφορα στην αλωση της Ευβοιας και την μαχη τη Ποτιδαιας, δυο ιστορικα γεγονοτα που περιγραφονται λεπτομερως απο τον ιδιο τον Θουκυδιδη στο Βιβλιο Ι του Ἱστορίαι του. Η αναφορα ενος ιστορικου αναγκαστικα θα συμπεριλαβει τοπικους τροπους να λεγεται ο χρονος. Και παλι ακομα κι αυτο δεν ειναι τελικο.

Ο ιστοριογραφικος χρονος καθαυτον ειναι προσδεδεμενος στις ρουτινες της φυσης. Ο Θουκυδιδης εκρινε οτι η πολεμικη ιστορια θα επρεπε να χρονολογειται ως προς τις εποχες της εκστρατειας. "Τα συμβαντα του πολεμου γραφηκαν κατα την σειρα που εγιναν, καλοκαιρι με καλοκαιρι και χειμωνα με χειμωνα," λεει στην αρχη του Βιβλιου ΙΙ (2.1.1). Φυσικα τοποθετει την υποθεση των Θηβαιων που μπηκαν στις Πλαταιες, η οποια υπηρξε το εναυσμα του πολεμου κι ετσι ηρθε πριν απο το πρωτο καλοκαιρι, "στην αρχη της ανοιξης …" (2.1.2).

Κι ενδεχομενως επειδη ο ιδιος δεν ειχε καλο υπνο - γιατι εγραψε το Ἱστορίαι του απο την εξορια, καθως εκτοπιστηκε το 424 π.Χ. γιατι απετυχε να αποτρεψει την πτωση της Αμφιπολης, και μπορει να εμεινε ξυπνιος για εικοσι χρονια καπου στην Θρακη, η στην Πελοποννησο, παρακολουθωντας τον πολεμο απο κοντα την ημερα και γραφοντας τις σημειωσεις του την νυχτα - σηματοδοτει το ξεκινημα αυτου του μεγαλου διαστηματος: "κατα την πρωτη σκοπια της νυχτας…"

Η Virginia Woolf εγραψε το “The Mark on the Wall” στην αρχη του Πρωτου Παγκοσμιου Πολεμου. Κι αυτη ξεκινα με χρονολογια. Ομως αυτη δεν ανυψωνεται, οπως ο Θουκυδιδης, πανω απο τον κανονικο χρονο σ' ενα ψηλο σημειο να κοιταζει κατω τους αλλους ανθρωπους, τους λογαριασμους αλλων ανθρωπων. Μενει στον δικο της χρονο. Μενει καταμεσις. "Ηταν στα μεσα του Ιανουαριου το τρεχον ετος οταν εγω …" Ομως πως ξερεις τι ειναι το μεσο; Ως χρονος ειναι θολο. Τα ορια του φτανουν στα ακρα αυτου που κανεις εβλεπε απο εκει που καθονταν. Αυτο που κανεις εβλεπε ηταν φωτια, κιτρινο φως στις σελιδες, χρυσανθεμα σ' ενα στρογγυλο γυαλινο ανθοδοχειο, καπνος τσιγαρου, αναμμενα καρβουνα, μια παλια φαντασιωση απο βυσσινι σημαιες και κοκκινους ιπποτες στ' αλογα να ανεβαινουν τον μαυρο βραχο. Αυτο που κανεις εβλεπε ηταν το μεσον του χρονου. Κανεις δεν εβλεπε τιποτα να συμβαινει εκει, γιατι ποτε δεν συμβαινει εκει τιποτα. Μεχρι που συμβαινει. "Προς ανακουφιση μου η θεα του σημαδιου διεκοψε …"

Για την Virginia Woolf, οπως και για τον Θουκυδιδη, ειναι σημαντικο να μαρκαρεις την εναρξη του πολεμου. Διαφορετικα, και τοσο ευκολα, θα χαθει στο μεσον του χρονου. .. "παντα η πιο μυστηριωδης απ' ολες τις απωλειες." Το 1914 δεν υπαρχουν ακομη φωτογραφιες που να μαρτυρουν καταστραμμενα σπιτια και νεκρα σωματα. Και ο Θουκυδιδης μας λεει οτι οι Θηβαιοι μπηκαν στην Πλαταια "γιατι προειδαν τον πολεμο να ερχεται και ηθελαν να παρουν την Πλαταια οσο ηταν ακομα ειρηνη κι ο πολεμος δεν ηταν ακομα φανερος (2.2.3). Πραγματι λιγα ηταν φανερα εκεινη τη νυχτα. Οι Θηβαιοι γλιστρησαν στην Πλαταια απαρατηρητοι, με την ραδιουργια καποιων ανταρτων μεσα απο την πολη, κατοπιν εχασαν την γραμμη της ιδιας της στρατηγικης τους. Το σχεδιο τους ηταν καθαρο: να επιτεθουν αμεσως. Αντιθετα απλωσαν τα οπλα τους στην αγορα, καθησαν κατω και κηρυξαν διαπραγματευση. Γιατι; Ηταν η αρχη του θανατου τους. Ο Θουκυδιδης δεν προσφερει εξηγηση - "τι τυχαια υποθεση ειναι τουτη η ζωη μετα απο ολον τον πολιτισμο μας" λεει η Virginia Woolf. Στο μεταξυ οι Πλαταιεις αποσυναρμολογουσαν τον πολιτισμο τους απο μεσα - σκαβοντας τις μεσοτοιχιες αναμεσα στα σπιτια τους για να συγκεντρωθουν και να εξορμησουν γερα εναντιον των Θηβαιων. Περιμεναν την σκοτειναγρα πριν απο την χαραυγη.

Επιτεθηκαν.

"Με τα μαλλια καποιου να κυματιζουν προς τα πισω οπως η ουρα απο ενα αλογο κουρσας," λεει η Virginia Woolf για το γοργο της ζωης. Και ο θανατος ειναι γοργος - σε πανικους δρομους μια νυχτα χωρις φεγγαρι ("γιατι αυτα τα πραγματα ελαβαν χωρα στο τελος του μηνα," σημειωνει ο Θουκυδιδης [2.4.2]) και εβρεχε, οχι απλα βροχη αλλα πετρες και κεραμιδια απο γυναικες κι σκλαβους που στεκοταν στην στεγη και λιθοβολουσαν τους Θηβαιους κραυγαζοντας. Αυτοι πεθαναν γιατι στην μαυρη υποσταση της νυχτας καποιου αλλου ολοι οι δρομοι μοιαζαν ιδιοι … "ολοι τοσο συμπτωματικοι, ολοι τοσο τυχαιοι …" Ολα τα δεντρα μοιαζαν με ανδρες. Καποιος εφραξε την πυλη απ' οπου ειχαν μπει, οχι με κανονικο συρτη πορτας αλλα με την αιχμη ενος δορατος: τερμα πια οι κανονες! Και ισως ητανε απ' αυτο που αξαφνα γνωριζαν, καθως ετρεχαν γλιστρωντας στη λασπη, οτι η ειρηνη ειχε τελειωσει και ο πολεμος ειχε αρχισει. Γιατι η ειρηνη ειναι ενα ζητημα γενικευσεων. "Κυριακατικοι απογευματινοι περιπατοι, κυριακατικα γευματα, κι ακομα τροποι να μιλας για τους νεκρους, υφασματα και συνηθειες - οπως η συνηθεια να καθονται σ' ενα δωματιο ολοι μαζι μεχρι μια ορισμενη ωρα, αν και σε κανεναν δεν αρεζε. Υπηρχε ενας κανονας για το καθε τι." Οπου στον πολεμο - "πεταγμενοι στα ποδια του θεου ολογυμνοι!" λεει αυτη, κι αυτος περιγραφει τους γυμνους Θηβαιους που τους πηραν ζωντανους σ' ενα δωματιο στο τελος ενος δρομου. Το κατα ποσον ηταν ομηροι, η οχι, απο τεχνικη αποψη δεν ειναι καθαρο. Σιγουρα η Θηβα διαπραγματευτηκε με την Πλαταια για τις ζωες τους καλη τη πιστη και κατοπιν ισχυριστηκε οτι οι Πλαταιεις υποσχεθηκαν με ορκο να τους αποκαταστησουν (2.5.5). Η Πλαταια αρνειται οτι δοθηκε ορκος (2.5.6). "Αφοτου ενα πραγμα εγινε, κανεις ποτε δεν ξερει το πως συνεβη," λεει αυτη. "Δεν θα υπαρχει τιποτα παρα διαστηματα απο φως και σκοταδι." Ηταν ενα διαστημα απο φως, η απο σκοταδι οπου ολοι αυτοι που πιαστηκαν αιχμαλωτοι σφαχτηκαν, 180 τον αριθμο, περιλαμβανομενου και του Ευρυμαχου με τον οποιο οι ανταρτες αρχικα ειχαν διαπραγματευτει, ετσι ωστε ο αγγελιοφορος φτανοντας δεν βρηκε τιποτα ορθιο.

Στο ξεκινημα του πολεμου, οταν κανονες και χρονος κι ελευθερια αρχιζουνε να ξεφευγουν, μπορεις να καθησεις και να σκεφτεις ησυχα για ενα σημαδι στον τοιχο, ειναι μαυρο, ειναι μια τρυπα, δημιουργημενη απο ενα καρφι η καποια στρογγυλη ουσια, σε καποιους ορισμενους φωτισμους δεν μοιαζει τελικα να προβαλλει απο τον τοιχο, "να ριχνει μια αντιληπτη σκια"; Η εικασια ειναι "ευχαριστα φιλοσοφικη", λεει αυτη και συγκρινει τον εαυτο της μ' εναν συνταξιουχο συνταγματαρχη που κανει εικασιες σχετικα με καποια μικρα υψωματα στα South Downs. Ειναι ταφοι, η στρατοπεδα; Εχει σημασια; Ετσι και ξεκινησει ο πολεμος, πολυ γρηγορα τα περισσοτερα στρατοπεδα θα γινουνε ταφοι. Ο Θουκυδιδης μας λεει οτι μετα την Πλαταια ο πολεμος αρχισε για τα καλα:

Τιποτα το ασημαντο στα σχεδια της καθε πλευρας: ηταν ρωμαλεοι για τον πολεμο, και τουτο οχι χωρις λογο.

(2.8.1)

Λογος και ρωμη ανηκουνε στην αρχη. "Διοτι στην αρχη οι ανδρες ολοι ενθουσιαζονται εντονοτερα," λεει για τους Αθηναιους και τους Πελοποννησιους καθως μπηκαν στον πολεμο (2.8.1). Και ακολουθωντας τους συλλογισμους του επανω στον χρονο - σαρκα του κοσμου, τροφη για τον πολεμο, μη γυριζοντας πισω - προσθετει:

Ακριβως τοτε η νεολαια - που ηταν αφθονη στην Πελοποννησο, αφθονη μεταξυ των Αθηναιων - η νεολαια (λογω της απειριας τους) αγκαλιασε τον πολεμο.

(2.8.1)

Ο χρονος αγκαλιαζει την νεολαια, η νεολαια αγκαλιαζει τον πολεμο. Κοιτα πως οι κυκλοι ταιριαζουν ο ενας επανω στον αλλο. Κοιταξε τους να κινουνται και να γλιστρανε, γυριζοντας γυρω απο ενα κεντρο που βαθμιαια γινεται πιο αδειο, βαθμιαια πιο σκοτεινο, μεχρι που ειναι τοσο μαυρο οσο ενα σημαδι στον τοιχο.

Η Virginia Woolf κλεινει το "Το σημαδι στον τοιχο" αποτομα. Εν μεσω εικασιων παρατηρει καποιον να στεκεται επανω απ' αυτην που λεει: "Βγαινω ν' αγορασω εφημεριδα."

Το αλλοκοτο ειναι οτι, αν και συμπτωματικο, μπορει να ειναι ο λογος που τελειωνει το δοκιμιο μ' αυτον τον τροπο, το πιανεις με την πρωτη χωρις καμια αναφορα του δεδομενου οτι ο καποιος ειναι ανδρας. Περισσοτερο θα μπορουσε να ειναι ο Θουκυδιδης παρα μια γυναικα. Οχι μονο λογω της αναγκης του για εφημεριδες και την αποψη του για τον πολεμο ("Αν και δεν εχει νοημα να αγοραζεις εφημεριδες … Ποτε δεν συμβαινει κατι. Καταραμενος αυτος ο πολεμος …!") αλλα και λογω του οτι κατευθειαν αναγνωριζει το σημαδι στον τοιχο ως προς το τι ειναι. Ενα σαλιγκαρι ειναι ενα σαλιγκαρι. Ακομα και στο ρεπο οι ανδρες γνωριζουν τα σημαδια.

Ο Θουκυδιδης στο Ἱστορίαι του ξεκινα τον πολεμο "στην αρχη της ανοιξης". Μετα απ' αυτο σημειωνει μονο εποχες απο εκστρατειες: ο κανονικος χρονος μαρκαρεται "απο καλοκαιρια και χειμωνες.". Η ανοιξη χανεται. Ετσι ηταν χειμωνας, λιγοτερο απο δωδεκα μηνες μετα το επεισοδιο στην Πλαταια οταν οι Αθηναιοι, ακολουθωντας ενα εθιμο των πατερων τους, εθαψαν δημοσια δαπανη αυτους που επεσαν κατα το πρωτο ετος του πολεμου. Εμπρος τους ο Περικλης εκφωνησε εναν επικηδειο οπου λεγεται οτι σημειωσε πως ο χαμος των νεων ανδρων απο την χωρα ηταν σαν η ανοιξη να ειχε αφαιρεθει απο το ετος (Aristotle, Rhetoric, 1411a3; cf. 1365a32). "Υπαρχει μια αχανης αναστατωση της υλης," λεει η Virginia Woolf ακριβως πριν προσεξει καποιον που στεκει απο επανω της. Και σ' ενα γραμμα (γραμμενο καποια χρονια αργοτερα) ανακαλει την στιγμη:

Ποτε δεν θα ξεχασω τη μερα που εγραψα το “The Mark on the Wall” - ολοκληρο σε μια εκλαμψη, σαν πετωντας, αφου εμεινα σπαζοντας πετρες για μηνες … και κατοπιν ηρθε μεσα ο Leonard και ηπια το γαλα μου και συγκαλυψα τον ενθουσιασμο μου.

(γραμμα στην Ethel Smyth, 16 Οκτωβριου 1930)

ΔΟΚΙΜΙΟ ΓΙΑ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ

Το λαθος.

Κι οι συγκινησεις του.

Στο χειλος του λαθους ειναι μια κατασταση φοβου.

Καταμεσης στο λαθος ειναι μια συνθηκη τρελλας και ηττας.

Η αναγνωριση πως εκανες λαθος φερνει ντροπη και μετανοια.

Λες;

Ας το δουμε καλυτερα.

Πολυς κοσμος συμπεριλαμβανομενου του Αριστοτελη θεωρουν το λαθος

ενα ενδιαφερον και πολυτιμο νοητικο συμβαν.

Στην συζητηση του στην Ρητορικη για την μεταφορα

ο Αριστοτελης λεει πως υπαρχουν 3 ειδη λεξεων.

Παραξενες, κανονικες και μεταφορικες.

"Παραξενες λεξεις απλα μας μπερδευουν· κανονικες λεξεις μεταδιδουν ο,τι ξερουμε ηδη:

απο την μεταφορα ειναι που μπορουμε να συλλαβουμε κατι νεο & φρεσκο"

(Rhetoric, 1410b10–13).

Σε τι συνισταται η φρεσκαδα της μεταφορας;

Ο Αριστοτελης λεει οτι η μεταφορα κανει τον νου να εμπειραθει τον εαυτο του

στην ενεργεια οπου σφαλλει.

Απεικονιζει τον νου να κινειται πανω σε μια επιπεδη επιφανεια

της κανονικης γλωσσας

οπου ξαφνικα

αυτη η επιφανεια σπαζει, η γινεται περιπλοκη.

Ανακυπτει εκπληξη.

Στην αρχη φανταζει αλλοκοτο, αντιφατικο, η λανθασμενο.

Κατοπιν κανει νοημα.

Και σ' αυτην την στιγμη, συμφωνα με τον Αριστοτελη,

ο νους γυριζει στον εαυτο του και λεει:

"Ποσο αληθινο, κι ομως το πηρα στραβα!"

Απο τα αληθινα σφαλματα της μεταφορας μπορει να μαθευτει ενα μαθημα.

Οχι μονο οτι τα πραγματα ειναι αλλα απ' ο,τι φαινονται,

κι ετσι σφαλλουμε ως προς αυτα,

αλλα οτι ενα τετοιο σφαλμα ειναι πολυτιμο.

Κρατα το, λεει ο Αριστοτελης,

εδω εχει πολλα να δεις και να νοιωσεις.

Οι μεταφορες διδασκουν στον νου

ν' απολαμβανει το λαθος

και να μαθαινει

απο την αντιπαραθεση του τι ειναι και τι δεν ειναι η περισταση.

Υπαρχει μια κινεζικη παροιμια που λεει

Το πινελο δεν μπορει να γραψει δυο χαρακτηρες με την ιδια πινελια.

Κι ομως

αυτο ακριβως κανει ενα καλο σφαλμα.

Να ενα παραδειγμα.

Ειναι αποσπασμα απο την αρχαια ελληνικη λυρικη ποιηση

που περιεχει ενα λαθος αριθμητικης.

Οι ποιητης μοιαζει να μην ξερει

οτι 2 + 2 = 4.

Αλκμαν αποσπασμα 20:

[;] εκανε τρεις εποχες, καλοκαιρι

και χειμωνα και φθινοπωρο την τριτη

και τεταρτη την ανοιξη οταν

εχει ανθηση ομως για να τρως αρκετα

δεν εχει.

Ο Αλκμαν εζησε στην Σπαρτη τον 7ο αιωνα π.Χ.

Λοιπον η Σπαρτη ηταν φτωχη χωρα

και ειναι απιθανο

ο Αλκμαν να εζησε εκει μια ζωη πλουσια, η καλοφαγωτη.

Αυτο το γεγονος διαμορφωνει το υποβαθρο των σημειωσεων του

που τελειωνουν στην πεινα.

Την πεινα παντα την νοιωθεις

σαν σφαλμα.

Ο Αλκμαν μας κανει να εμπειραθουμε αυτο το σφαλμα

μαζι του

με μια αποτελεσματικη χρηση ενος υπολογιστικου λαθους.

Για εναν φτωχο ποιητη της Σπαρτης με τιποτα

να μην εχει απομεινει στο ντουλαπι του

στο τελος του χειμωνα -

κι ερχεται η ανοιξη

σαν υστερογραφο της φυσικης οικονομιας,

τεταρτη σε μια σειρα απο τρεις,

ανισορροπωντας την αριθμητικη του

και διασκελιζοντας τον στιχο του.

Το ποιημα του Αλκμαν σπαει στα μεσα του δρομου μ' ενα ιαμβικο μετρο

χωρις εξηγηση

απο που ηρθε η ανοιξη,

η γιατι οι αριθμοι δεν μας βοηθουν

να ελεγξουμε καλυτερα την πραγματικοτητα.

Υπαρχουν τρια πραγματα που μου αρεσουν στο ποιημα του Αλκμανα.

Πρωτον οτι ειναι μικρο,

ελαφρυ

και περισσοτερο κι απο τελεια οικονομικο.

Δευτερον οτι μοιαζει να υπονοει χρωματα οπως απαλο πρασινο

χωρις ποτε να τα ονομαζει.

Τριτον οτι καταφερνει να βαλει στο παιχνιδι

καποια μειζονα μεταφυσικα ερωτηματα

(οπως Ποιος εκανε τον κοσμο)

χωρις φανερη αναλυση.

Προσεξτε οτι το ρημα "εκανε" στον πρωτο στιχο

δεν εχει υποκειμενο: [?]

Στα ελληνικα ειναι πολυ ασυνηθιστο

ενα ρημα να μην εχει υποκειμενο, βασικα

ειναι γραμματικο σφαλμα.

Αυστηροι φιλολογοι θα σου πουν

οτι αυτο το σφαλμα ειναι απλα ενα ατυχημα της μεταδοσης,

οτι το ποιημα οπως το εχουμε

ειναι σιγουρα αποσπασμα αποκομμενο

απο καποιο μεγαλυτερο κειμενο

και οτι σχεδον σιγουρα ο Αλκμαν οντως

ονομασε τον παραγοντα της δημιουργιας

στους στιχους που προηγουνται αυτου που εχουμε εδω.

Ενταξει, ισως να 'ναι κι ετσι.

Ομως οπως γνωριζεις ο κυριος σκοπος της φιλολογιας

ειναι να αναγαγει καθε απολαυση του κειμενου

σε ενα ατυχημα της ιστοριας.

Και δεν εφησυχαζω με καμια αξιωση να γνωριζω επακριβως

τι θελει να πει ενας ποιητης.

Ετσι ας αφησουμε το ερωτηματικο εκει

στην αρχη του ποιηματος

κι ας θαυμασουμε το θαρρος του Αλκμανα

ν' αντιμετωπισει αυτο που βαζει σε αγκυλες.

Το τεταρτο πραγμα που μου αρεσει στο ποιημα του Αλκμανα

ειναι η εντυπωση που δινει

οτι ξεστομιζει την αληθεια εις πεισμα του εαυτου της.

Πολλοι ποιητες φιλοδοξουν να πιασουν

αυτον τον τονο ανεπιτηδευτης καθαροτητας

ομως λιγοι το πραγματωνουν τοσο απλα οσο ο Αλκμαν.

Βεβαια η απλοτητα του ειναι απατηλη.

Ο Αλκμαν δεν ειναι διολου απλος,

ειναι μαεστρος επινοητης -

η, ο,τι ο Αριστοτελης θα αποκαλουσε "μιμητης"

της πραγματικοτητας.

Μιμηση (μίμησις στα ελληνικα)

ειναι ο συλλογικος ορος του Αριστοτελη για τα αληθινα σφαλματα της ποιησης.

Αυτο που μου αρεσει σε τουτον τον ορο

ειναι η ανεση με την οποια δεχεται

οτι αυτο στο οποιο ειμαστε δοσμενοι οταν κανουμε ποιηση ειναι το λαθος,

η θεληματικη δημιουργια του λαθους,

η εσκεμμενη ρηξη και περιιπλοκη των σφαλματων

μεσα απο τα οποια μπορει να ανακυψει

εκπληξη.

Ετσι ενας ποιητης οπως ο Αλκμαν

παραμεριζει τον φοβο, το αγχος, την ντροπη, την μετανοια

και ολα τα αλλα χαζα συναισθηματα που συνδεονται με το να σφαλλεις

για να πιασει

την ουσια του θεματος.

Η ουσια του θεματος για τους ανθρωπους ειναι η ατελεια.

Ο Αλκμαν σπαζει τους κανονες της αριθμητικης

και υπονομευει την γραμματικη

και στραπατσαρει την μετρικη μορφη του στιχου του

για να μας συρει μεσα σ' αυτο το θεμα.

Στο τελος του ποιηματος το θεμα παραμενει

και ο Αλκμαν πιθανως δεν ειναι λιγοτερο πεινασμενος.

Και παλι κατι αλλαξε στο πηλικο των προσδοκιων μας.

Διοτι σφαλλοντας σ' αυτες,

ο Αλκμαν τελειοποιησε κατι.

Και πραγματι

εκανε κατι περισσοτερο απο το να τελειοποιησει κατι.

Χρησιμοποιωντας μια και μονη πινελια.

ΔΟΚΙΜΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΛΑΘΟΣ (2ο σχεδιασμα)

Επισης ειναι αληθεια οτι ονειρευομαι λερωμενα σουετ γαντια.

Και το κανω

απο τη μερα που διαβασα

στον τριτο δημοσιευμενο τομο των επιστολων του Freud

(αυτο ηταν χρονια αφοτου σταματησα να τον βλεπω)

μια φραση που εδω θα παραθεσω ολοκληρη.

Επιστολη στον Ferenczi 7.5.1909:

"Δεν μοιαζει καθολου με ποιητη εκτος απο τις βλεφαριδες."

Ο Freud δισταζει να με ονομασει

ομως

πρεπει να σας πω

αυτο δεν ηταν

λεκες απο γυρη.

Εδω

θα μπορουσα να παραφρασω τον Descartes

το χερι αυτο το δραστηριο εργαλειο

η απλα να το αφησω να περασει.

Στο κατω-κατω

τι ειμαστε εσυ κι εγω σε συγκριση μ' αυτον;

Μυρωδια απο καμενους κωνους θυμιαμα.

Ακομα θυμαμαι την φραση καθε φορα που περνω εκεινο το σημειο.