Η εκτελεση του 1970

Ως γνωστο ο πρωτος στιχος του "Ερωτοκριτου" μιλα για "του κυκλου τα γυρισματα". Το προτυπο τετοιων κυκλων ειναι βεβαια τα φυσικα φαινομενα - η εναλλαγη μερας και νυχτας, των φεγγαριων, των εποχων, της γεννησης και του θανατου. Χαρακτηριστικο αυτων των κυκλων ειναι, για να το πω απλα, οτι δεν μας ρωτανε. [Μονο στην χριστιανικη παραδοση αναφερεται οτι στην πολιορκια της Γαβαων, για να προφτασουν οι Ισραηλιτες να εκπορθησουν την πολη, ο θεος εκανε ηλιο και σεληνη να μεινουν ακινητοι για μια ολοκληρη μερα. (Ιησους του Ναυη, 10, 12-13)]

Οι κυκλοι της φυσης αγνοουν τα ανθρωπινα, οπως αυτο:

Ο Απρίλης με τον Ερωτα χορεύουν και γελούνε,

[...]

όποιος πεθάνει σήμερα χίλιες φορές πεθαίνει.

Η φυση ειναι απ-ανθρωπη. Μαζι και η μουσικη που δενει οσο λιγα πραγματα τον ανθρωπο με τη φυση: Τοσο η αρχαια, οσο και η δημοτικη μουσικη, αλλα και το τραγουδι του "Ερωτοκριτου", προχωρανε με τετοιους κυκλους, δηλαδη επαναληψεις ρυθμικων και μελωδικων σχηματων που δεν παιρνουν διολου υποψη τους το υποκειμενικο - νοηματικο - συναισθηματικο περιεχομενο των λεγομενων. Αιφνης τα συμβαντα που εξιστορουνται στο τραγουδι, και που ειναι κυριολεκτικα γραμμενα απο οδυνη, αδονται χωρις καμια συμμετοχη του τραγουδιστη, με τον ιδιο τροπο με τον οποιο δεν συμμετεχει ο ηλιος και το φεγγαρι που περναν απο πανω τους, τα ιδια καθε μερα και καθε νυχτα.

Η διασκευη του 1974

Η διασκευη του Χαλαρη εχει κατι απο οπερα. Η μουσικη εχει γινει μαλακη, σαν το "ελαφρο ελληνικο τραγουδι". Υπαρχουν συναισθηματικα φορτισμενες λεξεις και φρασεις που εκτελουνται εμφατικα. Τα γυρισματα του κυκλου εχουν θαμπωσει. Δεν μιλα ο ηλιος και το φεγγαρι αλλα η ανθρωπινη εσωτερικοτητα με τις εγνοιες και με τα παθη της.

Wilfred Bion, Απο το: Σεμινάριο στο Παρίσι

Bion: Η ιδέα ότι αυτό είναι μία ψυχωτική εμπειρία είναι πολύ εγκεφαλική. Στην ανάλυση ενδιαφερόμαστε για κάτι που θα μπορούσε, τελικά, να εκφρασθεί με εγκεφαλικούς όρους, αλλά τότε δεν είναι έτσι όπως αυτό εμφανίζεται σ’ εμάς, που ασκούμε την ανάλυση . Αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο πρέπει να συμφιλιωθούμε με το γεγονός ότι οι ασθενείς δεν έρχονται σ’ εμάς με μικρές ετικέτες κολλημένες πάνω τους που λένε, «μανιακός», ή «καταθλιπτικός», ή «μανιοκαταθλιπτικός» ή «σχιζοφρενής». Εάν έλθουν με τέτοιες ταμπέλες οφείλουμε να τις θεωρήσουμε σαν επιπλέον υπολείμματα από μπάζα. Δεν εννοώ αποκαλώντας τα μπάζα ότι δεν είναι άξια προσοχής. Εννοώ ότι είναι κάτι που πρέπει να παρατηρηθεί και να εξετασθεί προσεκτικά με πολύ μεγάλη φροντίδα, διαφορετικά μπορεί να χαραμίσετε τον απαραίτητο ζωτικό σπινθήρα. Δεν υπάρχει η πολυτέλεια να ρίξει κανείς παράμερα ευφάνταστες υποθέσεις, στη βάση του ότι αυτές δεν είναι επιστημονικές- θα οφείλατε τότε επίσης να πετάξετε τον σπόρο ενός φυτού, στη βάση του ότι αυτός δεν είναι ένας δρυς ή ένας κρίνος αλλά απλώς ένα σκουπίδι. Αυτό βρίσκει εφαρμογή σε όλα όσα Συμβαίνουν στο δωμάτιο ψυχοθεραπείας.

Υποστηρίζω όμως ότι θα άξιζε τον κόπο να το βλέπαμε όχι σαν δωμάτιο ψυχοθεραπείας, αλλά σαν το ατελιέ σας. Τι είδους καλλιτέχνης είστε; Αγγειοπλάστης; Ζωγράφος; Μουσικός; Συγγραφέας; Με βάση την εμπειρία μου αρκετοί αναλυτές δεν γνωρίζουν πραγματικά τι είδους καλλιτέχνες είναι.

Ερ: Και αν δεν είναι καλλιτέχνες;

Bion: Τότε βρίσκονται σε λάθος επάγγελμα. Δεν γνωρίζω ποιο επάγγελμα είναι καλό γι’ αυτούς επειδή ακόμα κι αν δεν είναι ψυχαναλυτές χρειάζεται να είναι καλλιτέχνες στην ίδια την ζωή. Ένας μαθηματικός μπορεί να δει την ομορφιά μιας αλγεβρικής διατύπωσης, ένας μουσικός μπορεί να ακούσει ένα χειρόγραφο που είναι απλώς μαύρα σημάδια πάνω σε λευκό χαρτί. Χρησιμοποιώντας ακόμα και την γλώσσα που εγώ γνωρίζω καλύτερα, δεν μπορώ να σας πω τι είναι ένας «καλλιτέχνης». Προτιμώ να πάτε πέρα από την λέξη και να δείτε τι προσπαθώ να σας μεταφέρω με αυτήν την πολύ ανεπαρκή λέξη. Δεν πρόκειται βεβαίως για κάποιον που είναι ικανός να ξεγελάσει τα μάτια σας, να σας κάνει να νομίσετε ότι υπάρχει ένα δένδρο εκεί όπου δεν υπάρχει κανένα, αλλά είναι κάποιος που σας κάνει ικανούς να δείτε ότι υπάρχει πραγματικά ένα δένδρο εκεί και με τις ρίζες του μαζί, ακόμα κι αν αυτές βρίσκονται κάτω από το έδαφος.

[...]

Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζετε ότι μπορεί ποτέ να μην είστε ικανοποιημένοι με την αναλυτική σας καριέρα αν αισθάνεστε ότι είστε περιορισμένοι σε ότι στενά αποκαλείται μία «επιστημονική» προσέγγιση. Είναι δυνατόν να έχετε μία ευκαιρία να νοιώσετε ότι η ερμηνεία που δίνετε είναι όμορφη, ή ότι πήρατε μία όμορφη ανταπόκριση από τον ασθενή. Αυτό το αισθητικό στοιχείο της ομορφιάς κάνει μία πολύ δύσκολη κατάσταση ανεκτή. Είναι πολύ σημαντικό να τολμάς να σκέφτεσαι ή να αισθάνεσαι οτιδήποτε σκέφτεσαι ή αισθάνεσαι, χωρίς να λογαριάζεις πόσο αντιεπιστημονικό είναι.

Alberto Giacometti, Η πραγματικότητά μου (1957)

Σίγουρα, κάνω πίνακες και γλυπτά, κι αυτό από πάντα, από τότε που για πρώτη φορά σχεδίασα και ζωγράφισα, για να καταφέρω να συλλάβω την πραγματικότητα, ν' αμυνθώ, να τραφώ και να μεγαλώσω· να μεγαλώσω για να γίνω πιο δυνατός, να μπορώ να αμύνομαι και να επιτίθεμαι καλύτερα, για να μένω στο παιχνίδι, για να προχωρώ από κάθε άποψη και προς όλες τις κατευθύνσεις όσο μακρύτερα γίνεται, για να προστατεύομαι από την πείνα, το κρύο και τον θάνατο, για νά 'μαι όσο πιο ελεύθερος γίνεται, για να προσπαθήσω - με τα μέσα που σήμερα μου ανταποκρίνονται καλύτερα - να μπορώ να βλέπω και να καταλαβαίνω καλύτερα αυτά που με περιβάλλουν, να καταλαβαίνω τα πράγματα καλύτερα, για νά 'μαι όσο γίνεται ελεύθερος και ορμητικός ώστε να αναλώνομαι, να αναλώνομαι σ' αυτά που κάνω όσο πιο δυνατά γίνεται, για να τολμήσω την περιπέτειά μου, για ν' ανακαλύπτω νέους κόσμους, για να κάνω τον δικό μου αγώνα, από κέφι; από χαρά; για τον αγώνα, από κέφι να κερδίζω και να χάνω.

Martin Heidegger, απο το "Η προελευση του εργου τεχνης"