Αυτης της ομιλιας θα ηθελα να προταξω ενα μοττο, και μαλιστα μια μικρη σημειωση του Peter Handke απο το "Φαντασιωσεις της επαναληψης". Αυτη η σημειωση μιλαει για εναν χαιρετισμο, και μαλιστα εναν ιδιαιτερο χαιρετισμο - κανεις θα μπορουσε και να πει, εναν χαιρετισμο με ιδιαιτερη εννοια. Προτασσω της ομιλιας αυτον τον ομορφο, ναι, τον φιλικο λογο του Peter Handke, γιατι σημερα θα μιλησω μεταξυ αλλων για μια Ηθικη του φιλικου χαιρετισμου, μια Ηθικη της φιλοτητας. Η σημειωση λεει: "Σηκωσα το χερι να χαιρετησω το πουλι στον θαμνο, κι ενοιωσα τη μορφη του χαιρετουμενου στην παλαμη μου (ενα αλλο στιγμα)"

Καταρχην θα ζητουσα την υπομονη και την εμπιστοσυνη σας. Υπομονη, γιατι σημερα θα μιλησω παραδρομικα, η με παραδρομες. Θα επιχειρησω να προσεγγισω το θεμα μεσα απο παραδρομους. Αυτος ο παραδρομικος λογος εχει πρωτιστως να κανει με το αντικειμενο της ομιλιας, διοτι σημερα θα μιλησω για ενα αντικειμενο που βασικα δεν υπαρχει καν. Ως γνωστον στον Heidegger δεν ανευρισκεται καμια Ηθικη. Ομως εχουμε να κανουμε με μια ιδιαιτερη απουσια. Μεσα απο παραδρομους θα μιλησω για ενα αντικειμενο το οποιο τροπον τινα λαμπει δια της απουσιας. Εδω χρησιμοποιω την εκφραση "λαμπει δια της απουσιας" ολως διολου θετικα. Σημερα θα διαγραψω, η θα διαφωτισω αυτην την ιδιαιτερη απουσια.

Την εμπιστοσυνη σας την ζητω, διοτι σημερα θα σταματησω συχνα στις γωνιες, η στις παρυφες του χαϊντεγκεριανου κειμενου. Ειναι προπαντων ο ιδιαιτερος χαρακτηρας του αντικειμενου της ομιλιας, που με αναγκαζει σ' αυτην την αρχαιολογικη αναγνωση. Πρεπει να ξεκινησω απο καποια λιγοστα ιχνη, για να μπορεσω να σκιαγραφησω το περιγραμμα του αποντος. Εδω θα επιμεινω οχι μονο στους loci classici, αλλα και σε τοπους λιγοτερο, η σχεδον καθολου γνωστους.

Καταρχην θα ηθελα να σας υποδειξω ενα αξιομνημονευτο σημειο στον Φαιδρο του Πλατωνα. Ο διαλογος αρχιζει με μια σκηνη ασυνηθιστη. Δηλαδη βρισκουμε τον Σωκρατη σ' εναν χωραφοδρομο στα τειχη την Αθηνων. Εκει συναντα τον Φαιδρο. Ο Σωκρατης τον πιεζει να του αναφερει την ομιλια που εκανε ο Λυσιας για τον ερωτα. Ο Φαιδρος συγκατατιθεται και οδηγει τον Σωκρατη σ' ενα ψηλο πλατανι διπλα στον ποταμο Ιλισσο. Στον Φαιδρο κανει εντυπωση οτι καταμεσις σ' αυτο το ωραιο καλοκαιρινο τοπιο ο Σωκρατης συμπεριφερεται σαν ενας ξενος. Ετσι ο Φαιδρος εκφραζει αυτο το παραξενεμα του: "Μα εσυ, θαυμασιε, δειχνεις πολυ περιεργος. Γιατι πραγματι, οπως κι εσυ λες, μοιαζεις με ξενο που αφηνει να τον καθοδηγουνε, και οχι με ντοπιο. Τοσο λιγο τριγυριζεις εξω απο την πολη και περα απο το συνορο, κι ουτε μου φαινεσαι να βγαινεις καν απο την πυλη." Οπου ο Σωκρατης απαντα: "Συγχωρεσε το μου αυτο, φιλτατε. Ελα που θελω να μαθαινω, και αγροι και δεντρα δεν μου διδασκουν τιποτα, αλλα βεβαιως οι ανθρωποι στην πολη." Ο Σωκρατης δεν βγαινει ποτε σχεδον απο τα τειχη της πολης στην υπαιθρο. Αγροι και δεντρα δεν του διδασκουν τιποτα, αλλα βεβαιως οι ανθρωποι στην πολη.

Απο πολλες αποψεις ο Σωκρατης μοιαζει με τον κινεζο σοφο Κομφουκιο. Οταν ενας μαθητης ρωτα τον Κομφουκιο αν αυτος μπορει να του μαθει να κανει κηπους, ο Κομφουκιος τον αποδιωχνει αποτομα. Οταν ο μαθητης φευγει, ο Κομφουκιος εξηγει στους αλλους οτι η τεχνη της κηπουρικης δεν εχει καμια σημασια οσον αφορα την ηθικοτητα. Ακομα υπαρχει μια νοσταλγια σ' αυτον τον λογο του Κομφουκιου: "Τα πουλια και τα ζωα του δασους δεν ειναι συντροφοι του ανθρωπου. Αν δεν συναναστραφω τους ανθρωπους, ετσι οπως ειναι, τοτε ποιον;"

Για τον Heidegger ο χωραφοδρομος με τη βαλανιδια του και τον ανατολικο ανεμο ειναι το απολυτο συμβολο για τη νοηση. Θα μπορουσαμε να πουμε: Ο χωραφοδρομος ειναι η νοηση. Στο γνωστο κειμενο του Heidegger "Ο χωραφοδρομος" λεει: "Παλι και παλι η νοηση προχωρει καποτε (...) στην πορεια που χαραζει ο χωραφοδρομος μεσα απο το λιβαδι. Αυτος μενει τοσο κοντα στο βημα του νοητη, οσο και στο βημα του αγροτη που πηγαινει τα χαραματα για τον θερισμο." Σε αντιθεση με τους διαλογους του Πλατωνα, που ειναι ολοι τους διαλογοι της πολης, οι συνομιλιες του Heidegger διαμειβονται στον χωραφοδρομο η στην υπαιθρο. Ο Heidegger θα ελεγε: Οι ανθρωποι στην πολη δεν μου μαθαινουν τιποτα, αλλα βεβαιως οι αγροι και τα δεντρα. Ακομα και η συνομιλια του χωραφοδρομου "Βραδινη συνομιλια σ' ενα στρατοπεδο αιχμαλωτων στη Ρωσια μεταξυ ενος νεαρου και ενος γηραιοτερου" γινεται χαρακτηριστικα σε ρωσικα δαση. Η συνομιλια αρχιζει με τα εξης λογια: "Ο νεαρος: Οταν νωρις το πρωι βαδιζαμε προς το εργοταξιο μας, ξαφνικα μεσα απο το θροϊσμα του αχανους δασους με πλημμυρισε κατι λυτρωτικο. Ολη τη μερα αναλογιζομουν, σε τι να εγκειται αυτο το ιαματικο. Ο γηραιοτερος: Ισως ειναι το ανεξαντλητο της αυτοσυγκαλυπτομενης εκτασης, που διαγει τριγυρω μας σ' αυτα τα δαση της Ρωσιας."

Η διασημη συνομιλια του χωραφοδρομου "Για τον εντοπισμο της αφεσης-ανεσης" τελειωνει οπως ξεκινησε. Ο λεγομενος "λογισμος" ξεκινα αφου πρωτα οι συνομιλητες απομακρυνθηκαν πολυ απο τις "ανθρωπινες κατοικιες": "Λογιος: Αυτη (δηλ. η νυχτα) μας αφηνει χωρο να λογιζομαστε, καθως επιβραδυνει το βημα. Δασκαλος: Γι' αυτο και απομακρυνθηκαμε πολυ απο τις κατοικιες των ανθρωπων." Σιγουρα ειναι πολυσημαντο αυτο το απομακρο, η η αποσταση απο τις "ανθρωπινες κατοικιες", οπου και πρωτα προκειται να ξεκινησει ο "λογισμος" και να βιωθει μια ιδιαιτερη "εγγυτητα". Ακομα και μετα απο την προφανως ευτυχη συνομιλια, μετα απο μια ευδαιμονα εμπειρια της "εγγυτητας", η σχεση του Heidegger με τις "ανθρωπινες κατοικιες" δεν αλλαξε ουσιαστικα. Προς το τελος της συνομιλιας λεγεται: "(...) πλησιασαμε παλι τις ανθρωπινες κατοικιες και πρεπει ουτως η αλλως να διακοψουμε τη συνομιλια."

Σημερα θα μιλησω μεν για την Ηθικη του Heidegger. Ομως ενα δεν πρεπει να ξεχναμε: Ο Heidegger δεν ειναι ουτε Σωκρατης ουτε Κομφουκιος. Καθε αμεση εγνοια για τον ανθρωπο, η οποια εμψυχωνει τη νοηση του Σωκρατη, η του Κομφουκιου, δεν υπηρξε μεριμνα του Heidegger. Η νοηση του Heidegger εχει λιγους ελευθερους χωρους για το διανθρωπινο. Ο Αλλος, ο αλλος ανθρωπος στον Heidegger δεν ειναι σχεδον καθολου παρων. Θα μπορουσαμε και να πουμε: Η νοηση του εχει αποσυρθει απο τον Αλλο.

Στο "Επιστολη για τον Ουμανισμο" ο Heidegger παραπεμπει στο οτι η νοηση του δεν ειναι ουτε "Οντολογια" ουτε "Ηθικη". Ως "Ηθικη" ο Heidegger εννοει μια επιστημη παραπλησια της "Φυσικης", η της "Λογικης", η οποια υποτιθεται οτι δημιουργηθηκε πρωτα στην σχολη του Πλατωνα. Απο τον Heidegger ουτε θα απαιτησουμε, ουτε θα περιμενουμε αυτην την επιστημονικη Ηθικη. Αλλωστε αυτην την Ηθικη δεν την γνωριζουν ουτε ο Σωκρατης ουτε ο Κομφουκιος. Ομως αυτοι συλλογιστηκαν πολυ επανω στις διανθρωπινες σχεσεις. Στην Επιστολη για τον Ουμανισμο, που αναφερθηκε, ο Heidegger παρατηρει οτι οι σκεψεις του για το "Ειναι" ειναι αφεαυτων ηδη μια "πρωτογενης Ηθικη". Ο Heidegger εννοει ως "πρωτογενη Ηθικη" εναν λογισμο του ΗΘΟΥΣ. Η ελληνικη λεξη ΗΘΟΣ σημαινει μεταξυ αλλων τοπος κατοικιας και διαμονης. Η "πρωτογενης Ηθικη" ειναι λοιπον μια Ηθικη της κατοικησης, η της διαμονης. Εδω κανεις θα μπορουσε να αντιτεινει στον Heidegger οτι η κατοικηση ειναι προπαντων συγ-κατοικηση, οτι η Ηθικη της κατοικησης πρεπει να διατυπωθει ως Ηθικη της συγ-κατοικησης. Ομως η συγ-κατοικηση δεν ανηκει στο λεξιλογιο της σκεψης του Heidegger. Εδειξα αλλου οτι η ετυμολογια της κατοικησης απο τον Heidegger καταχωνιαζει ολοτελα την διαπροσωπικη της διασταση. Η ινδογερμανικη ριζα wen, στην οποια αναγονται τοσο η γοτθικη λεξη για την κατοικηση wunan, οσο και η αγγλοσαξωνικη λεξη wunon, σημαινει "συμπαθω", η "αγαπω". Ετσι weni θα πει "φιλος", η "αγαπημενος". Συμφωνα μ' αυτην την ετυμολογια η θεμελιακη ταση της κατοικησης θα ηταν η αγαπη. Η λεξη Bauer καταδεικνυει επισης μια διαπροσωπικη διασταση. Ετυμολογικα η λεξη δεν παραπεμπει ουτε στο χωμα, ουτε στον αγρο. Πρωταρχικα ο Bauer χαρακτηριζει καποιον που μοιραζεται την κατοικια του με εναν αλλον. Ο Bauer λοιπον ειναι ενας συγκατοικος. Οταν λεω: καθε ανθρωπος ειναι ενας Bauer, τοτε εννοω: καθε ανθρωπος ειναι ενας συγκατοικος. Επισης η κριτικη του Ουμανισμου απο τον Heidegger δεν ειναι απροβληματιστη. Αγνοει ολοτελα εκεινη την φιλικοτητα προς τον ανθρωπο, η οποια βεβαια ενυπαρχει στο πνευμα του Ουμανισμου.

Δεν μπορει κανεις να κατηγορησει τον Heidegger για ελλειψη συναισθαντικοτητας για το διανθρωπινο. Απλα ο Αλλος δεν ανηκει στην διαθεση, η στην θεμελιακη διαθεση της καρδιας του Heidegger. Πανω απο την εισοδο της οικιας του Heidegger στο Zähringen υπαρχει ακομα η βιβλικη ρηση "Φυλαγε την καρδια σου με περισσο ζηλο· διοτι απο εδω ερχεται η ζωη". Σκεφτομαι πως ο Heidegger ουτε στιγμη δεν σκεφτηκε πως η βιβλικη περιτομη της καρδιας συνισταται στο να αγαπας τον ανθρωπο, απο αγαπη στον θεο να δινεις στον ξενο τροφη και ρουχα. Η ιδιαιτερη καρδια του Heidegger χαρακτηριζει και τις μη φιλοσοφικες του δηλωσεις. Υπαρχει ενα μικρο κειμενο του Heidegger με τον τιτλο "Ερωτικη εξομολογηση για την Provence". Μ' αυτην την ερωτικη εξομολογηση ο Heidegger ξεκινα την ομιλια του που εκανε στο πανεπιστημιο Aix-en-Provence. Σ' αυτην την ερωτικη εξομολογηση ο Heidegger λεει 6 φορες "Αγαπω": "Αγαπω την ηπιοτητα αυτης της χωρας και των χωριων της. Αγαπω την αυστηροτητα των βουνων της. Αγαπω την αρμονια των δυο τους. Αγαπω το Aix, το Bibemus, το ορος Sainte-Victoire. (...) Αγαπω αυτην τη χωρα με την ακτη της, γιατι εδω αγγελεται η εγγυτητα της Ελλαδας. Αγαπω ολα αυτα διοτι ειμαι πεπεισμενος οτι δεν υπαρχει κανενα ουσιαστικο εργο του πνευματος που να μην εχει τη ριζα του σε ενα πρωτογενες γηινο." Ακουτε, σ' αυτην την ερωτικη εξομολογηση κατι λειπει. Δηλαδη λειπουν οι ανθρωποι. Η ερωτικη του εξομολογηση δεν ισχυει για τους ανθρωπους στην Provence, αλλα μονο για το τοπιο. Παρολ' αυτα…

Ισως ο τιτλος της ομιλιας μου θα επρεπε να ειναι: "Παρολ' αυτα: Για την Ηθικη του Martin Heidegger". Μεχρι τωρα σας εξηγησα μονο τι εννοω μ' αυτο το "παρολ' αυτα". Προς μια Ηθικη του Martin Heidegger θα οδευσω σημερα παρολ' αυτα, παρολ' αυτα που σας διηγηθηκα για την καρδια του Heidegger, θα οδευσω προς μια Ηθικη του χωραφοδρομου, προς μια Ηθικη του τοπιου, προς μια Ηθικη της φιλοξενιας, προς μια Ηθικη της φιλοτητας και του φιλικου χαιρετισμου. Σημερα θα μεινω για πολυ, μαζι με τον Heidegger, η μονος, στον χωραφοδρομο και στα τοπια και θα ψαξω τριγυρω με επιταση για ιχνη που παραπεμπουν σε μια δυνητικη Ηθικη περαν της ηθικολογιας.

Καταρχην θα ηθελα να επιστησω την προσοχη σας στη συνομιλια του χωραφοδρομου "Ο δασκαλος συναντα τον πυργοφυλακα στην πορτα της σκαλας του πυργου". Το αντικειμενο της συνομιλιας ειναι, οπως λεγεται, το "παραξενο". Αυτη η Συνομιλια του Πυργου για το "παραξενο" ειναι παραξενη η ιδια. Παραξενη, μαζι με τη μορφη του πυργου, ειναι προπαντων εκεινη η μορφη που ο Heidegger εβαλε αμεσα στη συνομιλια. Προκειται για τη μορφη του καλεσμενου. Καταμεσις στη συνομιλια πεφτουμε ασπροσμενα στον λογο: "Στην γιορτη ανηκουν καλεσμενοι". Αυτην την παρατηρηση θα την τραβηξω λιγο απο τα μαλλια. Στη γιορτη ανηκουν καλεσμενοι. Θα μπορουσαμε και να πουμε: Στο γιορτινο ανηκει το φιλοξενο, η φιλοξενια· στο γιορτινο ανηκει η υποδοχη των καλεσμενων. Αν το ευτυχες, η το επιτυχημενο Ειναι-στον-κοσμο ηταν μια γιορτη, τοτε η φιλοξενια θα ηταν μια θεμελιακη ταση του γιορταστικου Ειναι-στον-κοσμο. Χωρις καλεσμενους, το Ειναι-στον-κοσμο δεν θα ηταν γιορταστικο αλλα καθημερινο. Τοτε η αυθεντικη υπαρξη, την οποια ο Heidegger στο "Ειναι και Χρονος" αφοριζει απο την καθημερινη, δηλ. την αναυθεντικη υπαρξη, δεν θα συνιστατο πλεον σε μια ηρωικη αποφασιστικοτητα για τον ιδιαιτατο εαυτο, η για την δυνατοτητα του δυνητικου-εαυτου, αλλα στην φιλοξενια. Εκεινη την ωρα το Dasein δεν θα ηταν πλεον ενας "Κανεις", καθως, ως οικοδεσποτης, θα υποδεχονταν καλεσμενους φιλικα. Εκεινη την ωρα το πραγμα δεν θα ηταν πλεον "εργαλειο", καθως θα προσφερονταν στον Αλλο ως δωρο φιλοξενιας. Θα σκεφτεστε οτι τραβαω τον λογο του Heidegger απο τα μαλλια· λεγω πραγματα που ο ιδιος ο Heidegger ισως δεν θα ειχε πει και δεν θα ειχε υπογραψει ποτε.

Τι εννοει λοιπον ο Heidegger με την παρατηρηση: "Στη γιορτη ανηκουν καλεσμενοι"; Θα παραθεσω και τον λογο ο οποιος προηγειται αυτου του αξιοσημειωτου λογου. Πριν ο δασκαλος πει: "Στη γιορτη ανηκουν καλεσμενοι", ο πυργοφυλακας λεει: "(...) η νοηση ειναι γιορτη." Αυτον τον λογο πρεπει να τον διαβασουμε πολυ προσεκτικα, διοτι για τον Heidegger η νοηση ειναι καθε αλλο απο αφηρημενη δραστηριοτητα της διανοιας. Ο τιτλος της περιφημης γραφης του Heidegger "Κτιση Κατοικηση Νοηση" δεν σημαινει οτι ο Heidegger εδω διανοειται επανω στην κατοικηση και την κτιση. Πολυ περισσοτερο διατυπωνει την γειτονια, η την ουσιακη εγγυτητα μεταξυ κτισης, κατοικησης και νοησης. Το "Κτιση Κατοικηση Νοηση" λεει πως η νοηση, οπως η κτιση, ανηκει στην κατοικηση, καθιστα την κατοικηση δυνατη. Στην παραδοση "Τι καλειται νοηση;" ο Heidegger ερμηνευει τη νοηση [Denken] απο το "Gedanc" ["ευχαριστια"]: "Το Gedanc, ο βυθος της καρδιας, ειναι η συλλογη ολων οσων μας αφορουν, οσων μας αγγιζουν, αυτων για τα οποια προκειται, για εμας, καθοσον ειμαστε ως ανθρωποι." Νοηση επομενως θα πει να φωλιαζεις σ' αυτο, να παραμενεις επιμνημων αυτου το οποιο ειναι εντοπιο στον βυθο της καρδιας. Στην κατοικηση ανηκει να κατοικεις τον βυθο της καρδιας, να εγκαθιστασαι στον βυθο της καρδιας. Τοτε το "Η νοηση ειναι μια γιορτη" θα σημαινε οτι το ανθρωπινο Dasein κατα βαθος, στον βυθο της καρδιας του, ειναι μια γιορτη. Το "Στη γιορτη ανηκουν καλεσμενοι" θα σημαινε: Στον γιορταστικα διατεθειμενο βυθο της καρδιας ανηκει η φιλοξενια.

Στην Συνομιλια του Πυργου που αναφερθηκε, η μορφη του καλεσμενου ειναι παραξενη επισης επειδη αυτος βασικα δεν λεει απολυτως τιποτε. Αντιθετα τονιζεται επανειλημμενα οτι ο καλεσμενος ευχαριστως ακουει: "Μπορει να ακουει, και μαλιστα τοσο προθυμα, που μ' αυτην την χαρακτηριστικη συμπεριφορα και σταση ειναι για μενα καποιος οπως ο απολυτος καλεσμενος." Μηπως εδω ο Heidegger υποδηλωνει οτι ο ανθρωπος ειναι στην ουσια του ενας "απολυτος καλεσμενος", δηλ. ενας ακουων; Μηπως ο ανθρωπος εμπειραται τον εαυτο του εκει οπου συμβαινει η γιορτη; Μηπως ο ανθρωπος πρεπει να ειναι ενας ευηκοος καλεσμενος, προτου υποδεχθει καλεσμενους ως φιλοξενος;

Καταρχην θα ηθελα να σας παραπεμψω σε ενα μικρο κειμενο "Εις αναμνησιν της Marcelle Mathieu". Η Marcelle Mathieu απο την Provence φιλοξενησε τον Heidegger. Μετα τον θανατο της ο Heidegger εγραψε αυτο το κειμενο και το χαρισε στον ποιητη René Char. Θεμα του κειμενου ειναι η φιλοξενια της Marcelle Mathieu. Ο Heidegger γραφει για το φιλοξενο της: "Στο Les Camphoux ο ξενος που υποδεχονταν η οικοδεσποινα γινοταν, με την εγγυτητα της, απροσμενα φιλος του ξενιστη, λες και, με την λιτη της φιλοξενια, ο ανεμος απο την οχι και τοσο μακρινη ακτη εφερνε ακομα προς τα εδω μια πνοη της αρχαιας ελληνικης φιλοξενιας (...)" Σκεφτομαι πως εδω ειναι το μοναδικο σημειο οπου ο Heidegger μιλαει για "φιλο του ξενιστη". Ποσο θα επιθυμουσε κανεις να ακουσει απο τον Heidegger: Ο "φιλος του σπιτιου" ειναι φιλος του ξενιστη.

Στον αναγνωστη αυτου του κειμενου κανει καταρχην εντυπωση οτι ο Heidegger, προτου αρχισει να μιλα ειδικα για το φιλοξενο, ονομαζει τοπια και τοπους, λες και η φιλοξενια εχει αμεσα να κανει με τοπο και τοπιο. Δηλαδη το κειμενο αρχιζει ως εξης: "Εδω και μερες στεκει εμπρος μου η μικρη εικονα του χωριου Lagnes. Προηγουμενως βρισκοταν επανω στο γραφειο μαζι με αλλες που δειχνουν το Les Busclats και το Le Thor, προσφορες για στιγμες της αναμνησης των περασμενων ημερων στην αγαπημενη Provence. Το Lagnes, ο τοπος γεννησης της Marcelle Mathieu, αναμεσα στο Rebanqué ψηλοτερα και το Les Grands Camphoux στην πεδιαδα, απ' οπου τωρα την πηρε ο θανατος. Τα περιχωρα των τοπων που αναφερθηκαν ανηκουν σε μια περιοχη, το κεντρο της οποιας απαρτιζει το Les Busclats, στο οποιο απο δυτικα ανηκει το Le Thor. Αυτη η περιοχη παλι αφοριζεται απο το Mont Ventoux και το Montagne Sainte-Victoire με το Bibemus." Γιατι ο Heidegger, πριν μιλησει για την φιλοξενια της οικοδεσποινας, ονομαζει αρχικα τοπους και τοπια; Κατα ποσο εχει να κανει η φιλοξενια, μαλιστα η φιλοτητα γενικα, με το τοπιο, η με τον τοπο;

Σ' αυτο το μικρο κειμενο συνανταμε μια λεξη που εχει κεντρικη σημασια για την οψιμη φιλοσοφια του Heidegger, δηλαδη την λεξη "αιδως". Ο Heidegger, αναφερομενος στην οικοδεσποινα του, μιλαει για μια "θαυμαστη αιδω". Κατοπιν αυτη η αιδως συσχετιζεται με το τοπιο: "Το αφανες της αιδους της αρχιζε να λαμπει πρωτα οταν η κυρια του Les Camphoux προσκαλουσε τους φιλους στο υψιπεδο του Rebanqué με την πολυμορφη πανοραμικη του θεα σ' ενα μεγαλο τοπιο." Πρωτα εν μεσω του τοπιου αρχιζει η θαυμαστη της αιδως να λαμπει ολοτελα, σαν το μεγαλο τοπιο και η θαυμαστη αιδως να αλληλεχονταν κατα εναν μυχιο τροπο, σαν μονο η απο αιδω γεματη καρδια να μπορουσε να προσδεχθει το τοπιο, η σαν το τοπιο να γεμιζε την καρδια με αιδω.

Τι σημαινει η αιδως; Κατα ποσο η αιδως εχει να κανει με την φιλοξενια; Για τον Heidegger η αιδως χαρακτηριζει εκεινη την πνευματικη σταση που παραιτειται απο δυναμη και ιδιοποιηση. Τροπον τινα χαρακτηριζει μια "τρυφερη" διαθεση του πνευματος, μια τρυφεροτητα της καρδιας οπου η ωση προς το αντικειμενο, η βουληση, η οποια επιζητει να κυριαρχησει στο απεναντι, στο Αλλο, εχει σπασει. Ο Heidegger γραφει για το "τρυφερο": "Τρυφερο [zart], συμφωνα με το παλαιο ρημα zarton σημαινει ο,τι και το: οικειο, που φερνει χαρα, που φειδεται. Η φειδω ειναι παροχη και απ-ελευθερωση, ομως διχως βουληση και βια, διχως εμμονη και κυριοτητα." Τρυφεροτητα απεναντι στο ον θα σημαινε τροπον τινα να το αναθωπευεις στην ουσια του, στο ιδιον του, αντι να θελεις να το ιδιοποιηθεις. Το αιδημον βλεμμα ειναι ενα τρυφερο βλεμμα που προαγει και απελευθερωνει το βλεπομενο στο ιδιον του. Η αιδως ως τρυφεροτητα της καρδιας συμβαδιζει με την παραιτηση απο βουληση, βια και κυριοτητα. Το αιδημον, τρυφερο βλεμμα ειναι ενα βλεμμα διχως κυριαρχια, θα μπορουσαμε να πουμε ενα φιλικο βλεμμα. Αυτο το φιλικο βλεμμα ισχυει για τον Αλλο, μαλιστα για το Αλλο του εαυτου. Φειδεται, φυλαγει την αλλοτριοτητα του Αλλου. Ειναι ενδιαφερον οτι σ' αυτο το μικρο κειμενο για την φιλοξενια της Marcelle Mathieu η αιδως επεκτεινεται ιδιαιτερα στο διανθρωπινο. Δηλαδη η φιλικη-θαυμαστη αιδως της οικοδεσποινας ισχυει για τους ξενους της. Ειναι το ουσιαστικο χαρακτηριστικο της φιλοξενιας της. Κοντα της ο ιδιος ο ξενος γινεται "απροσμενα" "φιλος του ξενιστη". Ομως ο Heidegger συγχρονως συσχετιζει αυτην την αιδω με το τοπιο: "Στις συνομιλιες με τους φιλους αυτη παρεμενε η σιωπηλη προσεκτικη ακροατρια, φροντιζοντας μονο την περιποιηση τους. Εκει δεν ηταν ουτε κυρια ουτε δουλα αλλα, υπερανω και των δυο, συγκρατημενα αρμοσμενη σε ενα αρρητο. Ενδεχομενως μ' αυτο διατηρουσε σιωπηλο διαλογο στις πολλες μακρες της περιπλανησεις που την οδηγουσαν τελειως μονη διαμεσου του πατριου τοπου." Εδω ο Heidegger φερνει μια ενικη γειτονια μεταξυ τοπιου, αιδους και γλωσσας. Αρχικα γινοταν λογος για την κυρια του σπιτιου. Τωρα ο Heidegger λεει πως εν μεσω του τοπιου η οικοδεσποινα δεν ειναι ουτε κυρια ουτε δουλα. Γινεται φιλικος ξενιστης. Επομενως η φιλικοτητα της εκπτυσσεται σε μια περιοχη εκτος κυριαρχιας, η δυναμης. Κυρια και δουλα, μεταφρασμενα στο αλλο φυλο, ονομαζονται κυριος και δουλος. Εδω ο Heidegger φυσικα εχει κατα νου την διαλεκτικη κυριου και δουλου του Hegel, η οποια πρεπει να διαβαστει ως διαλεκτικη της δυναμης. Αυτη η διαλεκτικη κυριου και δουλου διατυπωνει μια διαπροσωπικη συνθηκη οπου κανενας φιλικος λογος, κανενας φιλικος χαιρετισμος δεν θα ηταν δυνατος. Στον Hegel, αναφορικα μ' αυτην την διαπροσωπικη συνθηκη, που οδηγει σε κυριαρχια και δουλεια, λεγεται: "Επομενως πρεπει να πληξουν ο ενας τον αλλο (...) η προσβολη ειναι αναγκαια (...)."

Ο Heidegger εγραψε: "Εκει δεν ηταν ουτε κυρια ουτε δουλα αλλα, υπερανω και των δυο, συγκρατημενα αρμοσμενη σε ενα αρρητο." Ο Heidegger δεν διευκρινιζει περισοτερο το τι εννοει με "αρρητο". Θα μπορουσε το "αρρητο" να ειναι η πηγη καθε φιλοτητας, καθε φιλικης λεξης; Προφανως το "αρρητο" παραπεμπει σε μια περιοχη στην οποια κανεις θα εβρισκε προσβαση μονο μεσα απο μια αιδω, διοτι αυτη διαφευγει καθε οικονομιας της δυναμης και της κυριαρχιας. Εν μεσω του τοπιου η οικοδεσποινα αρμοζεται σ' αυτο το "αρρητο" με εναν "διαλογο". Η οικοδεσποινα ειναι φιλικη, προσεκτικη ακροατρια, ουτε κυρια ουτε δουλα, διοτι ακουει και υπακουει σ' αυτο το "αρρητο", διοτι, ακουοντας, φωλιαζει σε μια περιοχη η οποια εδραζεται περαν δυναμης και κυριαρχιας. Ο "διαλογος" με το "αρρητο" απο-δυναμωνει την κυρια και την κανει φιλικο ξενιστη, την καθιστα ικανη για μια δωρεα. Στην δευτερη Συνομιλια του Χωραφοδρομου ειπωθηκε για τον ξενο: "Μπορει να ακουει, και μαλιστα τοσο προ-θυμα που για μενα, μεσα απο αυτην την χαρακτηριστικη εκφραση και σταση, ειναι κατι σαν η επιτομη του ξενου." Τωρα η οικοδεσποινα ειναι μια "σιωπηλα προσεκτικη ακροατρια". Ομως μπορει να ακουει τους ξενους μεσα σε μια σιωπηλη προσοχη, ειναι μια φιλικη οικοδεσποινα, διοτι ειναι η ιδια η επιτομη του ξενου, διοτι ακουοντας εν μεσω του τοπιου εμπειραται τον εαυτο της ως ξενο του "αρρητου". Ειναι φιλικος ξενιστης διοτι ειναι ενας ξενος η ιδια. Η φιλικη αιδως της οικοδεσποινας οφειλεται στον "σιωπηλο διαλογο" κατα τις πολλες μακρες περιπλανησεις μεσα στο τοπιο. Ανοιγεται στο "αρρητο", ακουει την γλωσσα του τοπιου. Μπορει να ακουει τους ξενους φιλικα, διοτι ειναι φιλικη ακροατρια του τοπιου. Το "αρρητο" του τοπιου γεμιζει την καρδια της οικοδεσποινας με αιδω και φιλοτητα. Απο αυτην την αιδημονα καρδια αναβλυζει η τοπιακη της φιλοξενια. Θα μπορουσαμε και να πουμε: Η φιλοξενια αναπτυσσεται μεσα απο μια ιδιαιτερη σχεση με το τοπιο. Η "θαυμαστη αιδως" της τοπιακα διευρυμενης καρδιας ακτινοβολει συγχρονως στην φιλικη της αιδω απεναντι στους ξενους της. Θα ηταν λοιπον δυνατη μια Ηθικη του τοπιου, μια Ηθικη του "αφανους", μια αφανης Ηθικη, που θα ηταν συναμα Ηθικη της φιλοξενιας, Ηθικη της φιλοτητας; Εχουμε να κανουμε με μια ενικη Ηθικη, τροπον τινα με μια Ηθικη του Ειναι η οποια θα ισχυε οχι μονο για τους ανθρωπους αλλα για καθε ον, με μια Ηθικη της φιλοτητας η οποια αποδιδει γενικα στο ον φιλοτητα.

Εαν ηταν δυνατη κατι σαν μια "πρωτογενης Ηθικη", αυτη θα επρεπε να ισχυει τοσο για τα πραγματα οσο και για τους ανθρωπους Θα ηταν μια Ηθικη του τοπου ο οποιος κατοικειται απο τους ανθρωπους και τα πραγματα, μια Ηθικη του φιλου του σπιτιου που ειναι συναμα φιλος του ξενιστη. Η "φιλικοτητα του φιλου του σπιτιου" δεν θα περιοριζονταν σε γη και ουρανο. Χωρις την φιλοτητα του ξενιστη, η φιλοτητα του φιλου του σπιτιου θα ηταν ημιτελης. Ξερω, ο Heidegger στο κειμενο του "Hebel - ο φιλος του σπιτιου" δεν μιλησε πουθενα για φιλοξενια. Ομως οταν διαβαζω αυτο το κειμενο εχω εδω κι εκει την αισθηση οτι εδω λαμπει μια Ηθικη της φιλοξενιας δια της απουσιας. Θα ηθελα να ειχα ακουσει απο τον Heidegger τον λογο: Στο σπιτι ανηκουν οι ξενοι. Η φιλοτητα του σπιτιου ως φιλοτητα του κοσμου ισχυει για τους ξενους.

Ο Heidegger ισως και να ειχε πει: Στην γιορτη ανηκουν χαιρετισμοι, φιλικοι χαιρετισμοι. Η: Η γιορτη ξεκινα με εναν φιλικο χαιρετισμο. Ως γνωστο στον Heidegger δεν υπαρχει καμια ηθικη του φιλικου χαιρετισμου. Ομως οταν ο Heidegger εδω κι εκει μιλα για χαιρετισμο, νοιωθω μια εντονη ατμοσφαιρα. Π.χ. στο απο πολλους καταγελαστο κειμενο "Δημιουργικο τοπιο: Γιατι μενουμε στην επαρχια;" Ο Heidegger αφηγειται τον χαιρετισμο μιας γριας αγροτισσας τον οποιο εστειλε στον Heidegger τη νυχτα του θανατου της. Η τελευταια γραπτη εκδηλωση του Heidegger, λιγες μερες πριν απο τον θανατο του, ειναι επισης ενας χαιρετισμος. Εδω ο Heidegger στελνει εναν φιλικο χαιρετισμο στην γενετειρα πολη του το Meßkirch και, ως ο παλαιοτερος, χαιρετιζει εγκαρδια τον νεοτερο συντοπιτη του Bernhard Welte.

Ο Heidegger, στην παραδοση του για τον Hölderlin "Αναμνηση", αναφερθηκε πολλες φορες στον χαιρετισμο. Οι σκεψεις του για τον χαιρετισμο θα μπορουσαν να επεκταθουν στο διανθρωπινο. Σκεφτομαι πως φιγουρες της νοησης του Heidegger οπως ευχαριστια, αιδως, γιορτη, χαιρετισμος, η ανεση-αφεση επιτρεπουν μια προεκταση στο διανθρωπινο. Ο ιδιος ο Heidegger εν μερει επεκτεινει τις φιγουρες που αναφερθηκαν στο διανθρωπινο, παντως οχι στα φιλοσοφικα του κειμενα αλλα στις προσωπικες του ομιλιες, η επιστολες, οπου ο Heidegger σιγουρα δεν βρισκεται κατω απο την πιεση του συστηματικου, η του εργου, που τον κρατα σε αποσταση απο τον Αλλο. Σε μια προποση για τα εβδομηκοστα γενεθλια του αδελφου του π.χ. ο Heidegger λεει: Οι ανθρωποι ζουν μεσα απο την "(οφειλη σε μια) χαρη". Τα περισσοτερα δεν τα οφειλουμε στην δικη μας επιδοση αλλα σε ενα "Αλλο". Σ' αυτο το Αλλο ο Heidegger συγκαταλεγει τοσο το "δωρο απο τον προορισμο" οσο και την "βοηθεια των πλεον αγαπητων και δικων ανθρωπων". Σε τετοιες προσωπικες ομιλιες ο Heidegger σιγουρα δεν λεει τιποτα το θεαματικο. Ομως κατι αναλαμπει δια της απουσιας, μια Ηθικη της ευχαριστιας, η του δωρου.

Ερχομαι στον φιλικο χαιρετισμο. Στην παραδοση για τον Hölderlin που αναφερθηκε, ο Heidegger γραφει για τον "γνησιο χαιρετισμο": "Ο γνησιος χαιρετισμος ειναι ενας κατα-λογισμος που κατα-λογιζει στο χαιρετουμενο την ουσιακη θεση που του πρεπει κι ετσι αναγνωριζει το χαιρετουμενο μεσα απο την ευγενεια της ουσιας του και μ' αυτην την αναγνωριση το αφηνει να ειναι αυτο που ειναι. Ο χαιρετισμος ειναι μια αφεση των πραγματων και των ανθρωπων να ειναι." Ο "γνησιος χαιρετισμος" ως φιλικος χαιρετισμος χαιρετιζει τοσο τους ανθρωπους οσο και τα πραγματα. Ο φιλικος χαιρετισμος ελευθερωνει τα πραγματα και τους ανθρωπους για το εκαστοτε Ειναι τους, στο εκαστοτε διαγον Ειναι τους. Ο φιλικος, ο φιλοξενος χαιρετισμος ειναι επομενως μια αντιθετικη φιγουρα της κυριαρχιας και της ιδιοποιησης. Ο φιλικος χαιρετισμος χαιρετιζει την αλλοτριοτητα του Αλλου. Χαιρετιζει, η αναγνωριζει το ιδιον του Αλλου. Κανεις χαιρετιζοντας αποσυρεται για χαρη του Αλλου. Το χαιρετιστηριο νευμα θα ηταν ενα σημαδι αυτης της αποσυρσης η οποια καταφασκει και αναγνωριζει την αλλοτριοτητα του Αλλου.

Να αφηνεις τον Αλλο να ειναι, η να τον υποβοηθας προς την ουσια του, τουτο ειναι μια φιγουρα της αλλοτριοτητας που βρισκεται ηδη στον πρωιμο Heidegger. Ο Heidegger γραφει π.χ. στις 11.1.1928 στην Elisabeth Blochmann: "Εμπιστευομαι την συνειδηση μου οτι μπορω να υπηρετησω το μεγαλειο και το ευρος της καρδιας σας. Volo ut sis, θελω να εισαι, ετσι ερμηνευει καποτε ο Αυγουστινος την αγαπη. Και μ' αυτο την αναγνωριζει ως την ενδοτατη ελευθερια του ενος για τον αλλο." Στο "Ειναι και Χρονος" ο Heidegger ως γνωστο διεκρινε μεταξυ αυθεντικου και αναυθεντικου Συνειναι [Mitsein], αυθεντικης και αναυθεντικης φροντιδας [Fürsorge]. Η αναυθεντικη φροντιδα συνισταται στο οτι αφαιρω απο τον Αλλο την μεριμνα και επεμβαινω αντ' αυτου. Ομως αυτη η φροντιδα, λεει ο Heidegger, καθιστα τον Αλλο "εξαρτουμενο και υποταγμενο", "εστω κι αν αυτη η κυριαρχια ειναι αρρητη και παραμενει για τον υποταγμενο λανθανουσα." Σ' αυτην την "επεμβατικη-κυριαρχικη" φροντιδα ο Heidegger αντιπαραβαλλει μια "απελευθερωτικη" φροντιδα. Αυτη υποβοηθα τον Αλλο ωστε αυτος, λεει ο Heidegger, "στην μεριμνα του, να καταστει διαφανος και ελευθερος γι' αυτην". Αυτη η αυθεντικη φροντιδα ελευθερωνει τον Αλλο για το ιδιον του. Σε μια ομιλια με αφορμη τα ογδοηκοστα γενεθλια του Ludwig von Ficker ο Heidegger αναφερεται εκ νεου στον λογο του Αυγουστινου για την αγαπη. Αυτην τη φορα ο Heidegger δεν τον συσχετιζει με τον εορταζοντα αλλα χαρακτηριστικα με ενα πραγμα. Αφου ο Heidegger παρεθεσε εναν λογο του Antoine de St. Exupery "Θεσπισε την αγαπη για τους πυργους, γιατι αυτοι διαφεντευουν την ερημο" λεει: "Πυργοι! Ο ποιητης σκεφτοταν αλλους πυργους. Ομως υπαρχουν πυργοι, απο τα υψη των οποιων ηχουν σημαντρα και δειχνουν το διαβα των ωρων στις μερες και στα χρονια. Αν το ερμηνευσουμε βαθυτερα, απο αυτους του πυργους σημαινει το σημαντρο της σιγης: εκεινος ο λογος με τον οποιο αποπειρωνται να μιλησουν οι ποιητες και οι νοητες. 'Θεσπισε την αγαπη για τους πυργους, γιατι αυτοι διαφεντευουν την ερημο'. (...) Θεσπισε την αγαπη! Η βαθυτερη ερμηνεια αυτου που ειναι η αγαπη βρισκεται βεβαια στον Augustinus, στον λογο που λεει: 'amo volo ut sis', αγαπω, τουτο θα πει, θελω το αγαπωμενο να ειναι αυτο που ειναι. Αγαπη ειναι η αφεση του Ειναι με το βαθυτερο νοημα, συμφωνα με το οποιο προ-καλει την ουσια." Αλλα και στην προποση που αναφερθηκε για τα εβδομηκοστα γενεθλια του αδελφου του, ο Heidegger σημειωνει: "Το ομορφοτερο (...) στην σχεση μας ηταν και παραμενει: η αμοιβαια αναγνωριση και αφεση ."

Ο "γνησιος χαιρετισμος" επισης προβαλλει την ουσια, υποβοηθα τον Αλλο να αποληξει στην ουσια: "Ο απλουστερος, ομως συναμα και μυχιοτερος χαιρετισμος ειναι εκεινος δια του οποιου το χαιρετουμενο επιστρεφει εκπεφρασμενα στην ουσια του εκ νεου, φανερωνεται ως αρχικο και βρισκει τον εαυτο του σαν να ηταν η πρωτη φορα." Επομενως η φιλικοτητα του χαιρετισμου συνισταται σε μια προσ-ιδιωση. Στο χαιρετουμενο κατα-λογιζεται, κατα-χαιρεταται το προσιδιο. Πρωτα στον χαιρετισμο καθισταται το χαιρετουμενο ον. Η φιλικοτητα του χαιρετισμου συνισταται και στο οτι ο χαιρετων αποστασιοποιειται απο τον εαυτο του για χαρη του χαιρετουμενου: "Καθοσον ο χαιρετων οπωσδηποτε και απο μια αποψη αναγκαστικα μιλα για τον εαυτο του, λεει ακριβως οτι για τον εαυτο του δεν θελει τιποτα αλλα στρεφει τα παντα στο χαιρετουμενο, δηλαδη ολα αυτα τα οποια κατα τον χαιρετισμο κατα-λογιζονται στο χαιρετουμενο. Αυτα ειναι ολα εκεινα που αρμοζουν στο χαιρετουμενο ως αυτο το οποιο ειναι."

Η φιλικοτητα του "γνησιου χαιρετισμου", οπου ο χαιρετων αποσυρεται χαριν του χαιρετουμενου, θα μπορουε να αποκληθει η διαλογικη φιλικοτητα, η οποια λαμβανει χωρα ως συμβαν της αμοιβαιας αναγνωρισης, η της αμοιβαιας αφεσης: "Στον γνησιο χαιρετισμο κρυβεται μαλιστα εκεινη η μυστηριακη αυστηροτητα, δια της οποιας τα χαιρετουμενα καθε φορα παραπεμπονται στο απομακρο της εκαστοτε δικης τους ουσιας και στη διαφυλαξη της. Διοτι καθε τι το ουσιωδες βρισκεται ως προς το ιδιον του οπωσδηποτε μακροθεν του αλλου. Ομως και μονον αυτο το απομακρο εγγυαται και τις στιγμες της μεταβασης απο το ενα στο αλλο. Ο γνησιος χαιρετισμος ειναι ενας τροπος μιας τετοιας μεταβασης." Στον φιλικο χαιρετισμο ενοικει μια διαλογικοτητα της μεταβασης. Δεν ειναι συμβαν της συντηξης. Ο ενας παραμενει χωρισμενος απο τον Αλλο δια της αποστασης της εκαστοτε προσιδιας ουσιας. Ο χαιρετισμος ειναι συμβαν της συναντησης, η οποια προϋποθετει εκεινη την ουσιακη ξενωση. Ο φιλικος χαιρετισμος ειναι διαλογικο συμβαν της αναγνωρισης. Οπωσδηποτε αυτη η διαλογικη φιλικοτητα βρισκεται απεναντι σ' εκεινη την εχθρικοτητα στην οποια οδηγει η διαλεκτικη της αναγνωρισης του Hegel, δηλαδη η διαλεκτικη κυριου και δουλου. Μπορειτε να φανταστειτε αυτην την διαλεκτικη κυριου και δουλου σαν μια αρχαϊκη σκηνη οπου ενας ανθρωπος συναντα εναν αλλο για πρωτη φορα. Ο ενας θελει να αναγνωριστει απο τον αλλο. Ομως αυτη η αναγνωριση δεν συμβαινει διαλογικα. Ο ενας θελει να καταστησει τον εαυτο του ολοκληρωτικο, να θεσει τον εαυτο του στον Αλλο απολυτα, αποκλειοντας τον Αλλο ολοτελα, η ιδιοποιουμενος τον, δηλ. υποτασσοντας τον. Αυτη η σκηνη της ιδιοποιησης του Αλλου, η της ολοκληρωτικης επεκτασης του προσιδιου εκβαλλει ως γνωστον σε εναν αγωνα ζωης και θανατου. Ο καθενας θελει να θεσει τον εαυτο του απολυτα, γινομενος ολοκληρωτικος, δηλ. αποκλειοντας τον Αλλο τελειως. Προηγουμενως παρεθεσα τον Hegel: "Επομενως πρεπει να πληξουν ο ενας τον αλλο (...) η προσβολη ειναι αναγκαια (...)." Αυτην την διαπροσωπικη συνθηκη θα μπορουσαμε να την αποκαλεσουμε αρχαϊκη εχθρικοτητα, η οποια αποκλειει καθε φιλικο λογο, καθε φιλικο χαιρετισμο.

Σ' αυτην την αρχαϊκη εχθρικοτητα θα αντιπαραβαλλονταν μια αρχαϊκη φιλικοτητα, η οποια ομως πρεπει να διακριθει απο την διαλογικη φιλικοτητα του Heidegger που αναφερθηκε προηγουμενως. Οπωσδηποτε αυτην την αρχαϊκη φιλικοτητα την εκφραζει εκεινος ο λογος του Peter Handke που παρατεθηκε στην αρχη: "Σηκωσα το χερι να χαιρετησω το πουλι στον θαμνο, κι ενοιωσα τη μορφη του χαιρετουμενου στην παλαμη μου (ενα αλλο στιγμα)". Η φιλικοτητα αυτου του χαιρετισμου απο-μακρυνει την μακροτητα της προσιδιας ουσιας μεσω μεταμορφωσεων. Η παλαμη του χεριου που χαιρετιζει γινεται τροπον τινα πουλισια η ιδια. Μεταμορφωνεται στο Αλλο. Σκεφτομαι πως ο Paul Cézanne, με τον οποιο ο Heidegger ταυτιστηκε τοσο πολυ, ηταν εμψυχωμενος απο αυτην την αρχαϊκη φιλικοτητα. Συμφωνα με τον Cézanne ανηκει στο ηθος του ζωγραφου: "να κανει σιγη", "να γινεται ηχω των πραγματων". Ο αρχαϊκα φιλιος χαιρετιζει τα πραγματα γινομενος καθρεφτης των πραγματων, γινομενος τροπον τινα πραγμοειδης. Ακομα η αρχαϊκη φιλικοτητα χαρακτηριζει μια κατασταση του Ειναι. Ο Handke γραφει για το τοπιο του Cézanne: "Ο Cézanne σχεδον παντα πραγματοποιει προπαντων τον γαμο - την γαμου κοινωνιαν -: το δεντρο γινεται βροχη, ο αερας γινεται πετρα, ενα πραγμα ειναι εφεκτικο στο αλλο: το χαμογελο στο τοπιο της γης." Βεβαια ο Heidegger, σε αντιθεση με τον Cézanne, δεν γνωριζει αυτην την αρχαϊκη φιλοτητα στην οποια τα πραγματα επικοινωνουν διηθωντας αμοιβαια το ενα το αλλο. Η εμφατικοτητα της "προσιδιας ουσιας" και η αρχαϊκη φιλοτητα ειναι μεταξυ τους αντιθετα. Η αρχαϊκη φιλοτητα εκτεινεται περαν του συμβαντος της αναγνωρισης. Ο Heidegger επιχειρησε μεν να υπερβει την παραδοσιακη Μεταφυσικη. Ομως κατα ορισμενον τροπο παραμενει φιλοσοφος της 'ουσιας'. Ανεπτυξα αλλου οτι στον Heidegger και τα πραγματα, σαν μοναδες, δεν επικοινωνουν μεταξυ τους. Καθε πραγμα αντικατοπτριζει τον κοσμο μοναχικα, χαμενο στον εαυτο του. Τα πραγματα χαιρετιζουν μεν τον κοσμο, ομως δεν χαιρετιζουν το ενα το αλλο. Αντιθετα το χαμογελο του τοπιου λεει πως τα πραγματα χαμογελουν το ενα στο αλλο και χαιρετιζουν το ενα το αλλο.

Η διαλογικη φιλοτητα διαφυλαγει την εκαστοτε προσιδια ουσια. Δεν φτανει σε μια "γαμου κοινωνια". Δεν εχει τις καταβολες για την μεταμορφωση. Μ' αυτην την εννοια ο κοσμος του Heidegger δεν χαμογελα. Απο τον "γνησιο χαιρετισμο" λειπει το αρχαϊκο χαμογελο λογω εκεινης της "αυστηροτητας, δια της οποιας τα χαιρετουμενα καθε φορα παραπεμπονται στο απομακρο της εκαστοτε δικης τους ουσιας και στη διαφυλαξη της." Συμφωνα με τον Benjamin το χαμογελο ειναι ενα συμβαν της μεταμορφωσης. Αναφερομενος στο χαμογελο μιλα για την "υψιστη βαθμιδα της μιμητικης ετοιμοτητας". Για τον Benjamin η ετοιμοτητα να φωλιαζεις στον Αλλο, η να γινεσαι ομοιος με τον Αλλο, ανηκει στο στρωμα των βυθων του χαμογελου. Το μαγευτικο χαμογελο καταδεικνυει την δεξιοτητα στη μεταμορφωση. Επισης μαρκαρει μια μεταβαση απο τον ενα στον αλλο, ομως χωρις εκεινη την "αποσταση" της "προσιδιας ουσιας". Εδω η μεταβαση συμβαινει μεσω μιας αμοιβαιας διηθησης.

Η φιλοτητα ειναι ενα θυμικο του Ειναι στο οποιο χαλαρωνει η λαβη της ταυτοτητας. Δεν ειναι παρα η ιδια η ανθρωπινοτητα. Σκεφτομαι οτι μονον ο ανθρωπος ειναι ικανος για φιλοτητα - ο ανθρωπος ως animal amicum, οτι ο ανθρωπος ως ο "θνητος" ειναι ο φιλιος. Σκεφτομαι πως η φιλοτητα εκφραζει την κατασταση του πνευματος η οποια εχει απεκδυθει την αφηρημενη απομονωση, η την ταυτοτητα την πεισματικα κολλημενη στον εαυτο της, η οποια πλεον εχει γινει γενικη. Ο πολιτισμος της φιλοτητας, που θα μπορουσε να ισχυει και για την φυση, προϋποθετει βεβαια αυτην την γενικοτητα του πνευματος.

Επανερχομαι στον φιλικο χαιρετισμο του Heidegger. Αν σε σχεση με την διαλογικη φιλοτητα ηταν οντως δυνατο ενα χαμογελο, θα ηταν ενα χαμογελο απο αιδω, οχι μαγευτικο μεν, αλλα ενα αιδημον χαμογελο. Καθοτι στον γνησιο χαιρετισμο ενοικει μια αιδως: "Ο χαιρετισμος ειναι απλωμα προς το χαιρετουμενο, ενα αγγιγμα..., το οποιο και παλι δεν εφαπτεται, ενα πιασιμο που ομως δεν εχει αναγκη καμια 'συλληψη' διοτι ειναι συναμα απολυση." Ετσι μια δυνητικη Ηθικη του φιλικου χαιρετισμου, μια δυνητικη Ηθικη της φιλοτητας θα ηταν μια Ηθικη της αφεσης-ανεσης η οποια παραιτειται απο καθε συλληψη, καθε ιδιοποιηση, κυριαρχια και βια. Το 'υποκειμενο' δεν χαιρετα, και ουτε ειναι σε θεση να ειναι φιλικο. Δεν απλωνεται χαιρετιζοντας, αλλα απλωνεται προς..., αγγιζοντας. Εκεινο το πιασιμο χωρις να αδραχνει, ενα πιασιμο χωρις να συλλαμβανει, διοτι συγχρονως απολυει, θα ηταν ενα φιλικο πιασιμο, ενα πιασιμο που χαιρετιζει.

Η φιγουρα της φιλοτητας, μορφοποιημενη στην φιγουρα του Συνειναι, η του Ειναι-στον-κοσμο, θα ηταν πιο ειρηνικη απο εκεινο το μοντελο του Levinas της ετεροτητας, την "ομηρεια". Συμφωνα με τον Levinas ειμαι "ομηρος" του Αλλου. Ειμαι "εξαναγκασμενος" στην "ευθυνη για τον Αλλο". Σ' αυτην την ευθυνη εκτιθεμαι στον Αλλο "μεχρι βασανου". Λογω της "επιτακτικοτητας" που την χαρακτηριζει, ο "ομηρος" δεν θα ηταν ικανος ουτε για εναν φιλικο λογο ουτε για εναν φιλικο χαιρετισμο. Η φιλοτητα ειναι ελευθερη απο καθε καταναγκασμο. Ακομα η Ηθικη του "ομηρου" του Levinas εμψυχωνεται απο εναν ηρωισμο. Ο "ομηρος", παρα την "παθητικοτητα" του, παραμενει ενας ηρωας. Αντιθετα στην Ηθικη της φιλοτητας λειπει καθε ηρωικη εμφαση. Δεν γνωριζει ουτε τον ηρωισμο του εαυτου ουτε τον ηρωισμο της αγαπης.

Οπως ισως προσεξατε, εν μερει απεσπασα τις σκεψεις του Heiddegger για τον χαιρετισμο, τον "γνησιο χαιρετισμο", απο το πρωταρχικο πλαισιο. Βασικα βρισκονται παλι σε μια σχεση με την "γιορτη". Η "γιορτη" ειναι μια κεντρικη εννοια το οψιμου Heidegger. Ισως ηταν η ελπιδα του Heidegger, το Ειναι-στον-κοσμο να μπορει να γινει γιορτη. Οχι η καθημερινοτητα, αλλα οι εορτασιμες, η οι γιορτινες μερες θα μπορουσαν να εν-διαθετουν το Ειναι-στον-κοσμο. Στο εορταστικο, λεει ο Heidegger δεσποζει "το δια- μιας δια-θεσης η οποια παντοτε παραμενει πρωταρχικοτερη και πρωτογενεστερη απο καθε διαθεση που διαθετει και ενδιαθετει εμας τους ανθρωπους". Η εορταστικοτητα θα ηταν η θεμελιακη διαθεση, η θεμελιωνουσα διαθεση για μια ευτυχη κατοικηση στον κοσμο. Διχως αυτην θα ελειπε απο τον κοσμο καθε διαθεσιμοτητα. Η διαθεση του εορταστικου θα ηταν ο απολυτος ηχοχωρος στον οποιο ο κοσμος θα μπορουσε καν να ηχει. Στο "Ειναι και Χρονος" ο Heidegger, αναφορικα με την καθημερινοτητα, μιλαει για μια "χλωμη ακαθοριστια". Διχως την θεμελιωνουσα διαθεση του "εορταστικου" ο κοσμος θα ηταν απλως 'καθημερινος'. Θα εμενε α-διαθετος, η δυσδιαθετος. Ο κοσμος θα ηταν χωρις μουσικη.

Για τον Heidegger το Ειναι-στον-κοσμο σιγουρα δεν γινεται εορταστικοτερο δια του οτι οι ανθρωποι γινονται φιλικοτεροι μεταξυ τους, η χαιρετιζονται περισσοτερο. Πολυ περισσοτερο η γιορτη συμβαινει εκει οπου οι ανθρωποι χαιρετιζονται απο το θειο. Στον χαιρετισμο του ιερου οι ανθρωποι και οι θεοι χαιρετιζουν ο ενας τον αλλο. Ο Heidegger θα ελεγε οτι πρωτα στον δεσποζοντα χαιρετισμο του ιερου θα μπορουσαν και οι ανθρωποι να χαιρετιζουν ο ενας τον αλλο, οτι κανενας χαιρετισμος, κανενας φιλικος χαιρετισμος δεν ειναι δυνατος, ουτε 'Grüß Gott' ουτε 'A-dieu' οπου λειπει το ιερο, η το θειο. Ο χρονος του εορταστικου δεν ειναι εκεινος ο χρονος στον οποιο η φιλοτητα θα ειχε γινει θρησκεια. Ειναι ο χρονος του ιερου. Στην εποχη της ελλειπουσας θεοτητας, στην εποχη της ελλειψης ιερων ονοματων, ακριβως περισσοτερη φιλοτητα θα μπορουσε, παρα το ο,τι συμβαινει, η λειπει, να διαθεσει τον κοσμο εορταστικοτερα, πιο εορτασιμο.

Τελειωνοντας θα ηθελα να παραθεσω λιγους στιχους του Hölderlin. Προερχονται απο ενα ποιημα με το οποιο ασχοληθηκε ο Heidegger στην ομιλια του "... Ποιητικα κατοικει ο ανθρωπος …" Θα ετεινα να ακουσω αυτους τους στιχους διαφορετικα απ' ο,τι τους ακουσε ο Heidegger. Λενε:

... Οσο ακομα η φιλοτητα

Στην καρδια, η καθαρη, κραταει,

Αστοχα ο ανθρωπος δεν μετριεται

Με την θεοτητα ...