Συνεντευξη με το νερο

2020 Interview with Water / Συνεντευξη με το νερο

Διαδικτυακη ομιλια, Ιουνιος 2020. Απομαγνητοφωνηση, μορφοποιηση του κειμενου απο εμενα. Δυσδιακριτες λεξεις σε αγκυλες.

03:57

Φανταζει οντως ειρωνικο να μιλω στον κοσμο μεσα απο μια οθονη υπολογιστη οταν προσωπικο μου μανιφεστο ηταν παντα η ζωντανη περφορμανς. Παραμενει το μανιφεστο μου, και ειναι αυτο για το οποιο θα μιλησω και σημερα παρα το οτι ειμαι στο YouTube. Δεν θελω να παρατησω την σωματικη περφορμανς της ποιησης, ακομα κι αν αυτο σημαινει να την βγαλεις στον δρομο ενοσω ειμαστε σε lockdown. Οπωσδηποτε, ως ενα σημαδι για το που ειμαστε σημερα, κι επειδη ταιριαζει με τα θεματα της διαλεξης μου, θα ηθελα να ξεκινησω απλα διαβαζοντας ενα ποιημα του Jericho Brown με τον τιτλο Riddle. Κι αυτο το ποιημα ειναι για την δολοφονια του Emmett Till το 1955 στο Mississippi:

We do not recognize the body

Of Emmett Till. We do not know

The boy’s name nor the sound

Of his mother's wailing. We have

Never heard a mother wailing.

We do not know the history

Of this nation in ourselves. We

Do not know the history of our-

Selves on this planet because

We do not have to know what

We believe we own. We believe

We own your bodies but have no

Use for your tears. We destroy

The body that refuses use. We use

Maps we did not draw. We see

A sea so cross it. We see a moon

So land there. We love land so

Long as we can take it. Shhh. We

Can’t take that sound. What is

A mother wailing? We do not

Recognize music until we can

Sell it. We sell what cannot be

Bought. We buy silence. Let us

Help you. How much does it cost

To hold your breath underwater?

Wait. Wait. What are we? What?

What on Earth are we? What?

Ειναι υπεροχο δωρο να μπορεις να κολυμπας σε ποταμια, ειδικα σε φωτεινες, καθαρες μερες οπως αυτες. Μπαινεις σε μια ανεστραμμενη εκδοχη του κοσμου, το νερο εφαρμοζει γυρω σου σαν βελουδινο κοστουμι και πλεεις και πας φαινομενικα αποκεφαλισμενη απο αντανακλασεις.

Απο ολα τα δωρα που μας προσφερονται απο το νερο, σημερα θα μιλησω για το δωρο του της αντανακλασης, το υγρο, προσωρινο, ασταθες δωρο της παρομοιοτητας. Οπου η παρομοιοτητα δεν ειναι το ιδιο με την ομοιοτητα. Αν θελετε να ακουσετε ομοιοτητα, μπορειτε να καλεσετε καποιους δημοσιους οργανισμους και θα σας πουν "Η κληση σας μας ειναι σημαντικη, βρισκεστε σε σειρα αναμονης και θα σας απαντησουμε συντομα." "Η κληση σας μας ειναι σημαντικη, βρισκεστε σε σειρα αναμονης και θα σας απαντησουμε συντομα."

07:14

Εχω εναν κουβα βροχινο νερο κατω απο το παραθυρο μου, και το καταχαιρομαι οτι πρασινα φυλλα που αντανακλωνται σ' εναν κουβα δεν ειναι τελειως πρασινα. Δεν ξερω τι χρωμα ειναι. Καποιες ωρες νωρις το πρωι θα μπορουσαν να ονομαστουν προ-πρασινα, μα κατοπιν τα συννεφα αλλαζουν, η ο ανεμος μετακινει ενα σημαδι στην επιφανεια και με μιας φανταζουν φωτεινα-μαυρα και θαμπα-ασημι, κατοπιν ομιχλωδη-σμαραγδενια.

Ο Samuel Johnson χρησιμοποιησε την ιδεα του της σφυζουσας αντανακλασης για να επικαλεστει την διαφορα αναμεσα στην ομιλουμενη και στην γραπτη γλωσσα. Στον Προλογο του Λεξικου του εγραψε για την αδυναμια να οριστουν οι λεξεις στις παροδικες, μη καταγεγραμμενες μορφες τους:

Καθως η γλωσσα μας ειναι ακομα ζωντανη

λεει,

και ποικιλει με την ιδιορρυθμια του καθενος που την μιλαει, αυτες οι λεξεις καθε ωρα μετατοπιζουν τους συσχετισμους τους και δεν μπορουν πλεον να καταχωρηθουν επακριβως σε ενα λεξικο περισσοτερο απο οσο ενα αλσος, στην σφυζουσα καταιγιδα, μπορει να καθοριστει επακριβως απο την εικονα του στο νερο.

Μου αρεσει να φανταζομαι το αλλο ειδος λεξικου, ενα υγρο, μετατοπιζομενο, οχι ακομη καταγεγραμμενο λεξικο. Ειναι ακριβως αυτο που θα επρεπε να φερουμε στην γλωσσα του Ομηρου για να μας θυμιζει πως ο,τι στην σελιδα μοιαζει με ομοιοτητα, στην περφορμανς θα μεταμορφωθει σε παρομοιοτητα. Η ροδοδακτυλη Αυγη, το σκοτεινο περηφανο καραβι, η φτερωτη λεξη. Να επαναλαμβανεις αυτες τις εκφρασεις στο τυπωμενο χαρτι ειναι να τρελαινεις τον αναγνωστη με τα ομοια. Να τα επαναλαμβανεις σε περφορμανς με αλλιωτικη σταση και ποικιλα επιπεδα εξαντλησης, η φωτος, η φωνης, ειναι να προσφερεις το δωρο της παρομοιοτητας.

09:42

Η σφυζουσα παρομοιοτητα ειναι το δωρο του Ομηρου, και ειναι το στοιχειο του. Συμπεριφερεται σαν το νερο. Πεταει το καθε τι μεσα σε μια τρομωδη αντανακλαση. Υπο το κρατος της το ταξιδι του Οδυσσεα φανταζει, ομως δεν ειναι ιδιο, με το ταξιδι του Τηλεμαχου. Η οργη του Αγαμεμνονα φανταζει, ομως δεν ειναι ιδια, με την οργη του Αχιλλεα. Ο Οδυσσεας ξυπνα ακριβως οταν η Πηνελοπη αποκοιμαται, και κατοπιν αποκοιμαται οταν αυτη ξυπνα, και ο γαμος του αντιγραφεται κατα πισω στον γαμο του Αγαμεμνονα και μετα κατα μπρος στους γαμους του Αλκινοου, του Αιολου και του Δια. Η Πηνελοπη θρηνει σαν αηδονι κι ενα αηδονι θρηνει σαν ανθρωπος. Τα επιθετα του Ομηρου, που επανεμφανιζονται συνεχως με νεα χρωματα, αποκτουν κυματισμο απο τον ιδιο σφυγμο. Η γη καλειται "ζωογονος" μολις την ποτισει το αιμα ενος αντρα. Ο Αχιλλεας ειναι "γοργοποδαρος" ενοσω καθεται αδρανης. Και υπαρχει μια σφυζουσα, η, ζωντανη παρομοιοτητα μεταξυ του Πριονα και του πατερα του Αχιλλεα, κι ακομα μεταξυ της Εκαβης και της μητερας του Οδυσσεα, και μεταξυ της Καλυψους και της Πηνελοπης και της Αθηνας και ολων των χελιδονιων.

Ομως στην καρδια ολων αυτων των προσομοιωσεων, σαν να ηταν η πιετα στο υφασμα του ποιηματος, ειναι η ιδια η παρομοιωση. Η εκτεταμενη παρομοιωση ειναι ο ιδιαιτερος σωσιας του Ομηρου ως προς το στυλ της σκεψης. Υπαρχουν περιπου 215 εκτεταμενες παρομοιωσεις στην Ιλιαδα, σχεδον ενα αλλο ψευδαισθησιακο ποιημα που αιωρειται υπερανω του κυριου. Στην Οδυσεια υπαρχει μονο μιση ντουζινα, και θα ηθελα να σας διαβασω την πιο αποκοσμη απ' αυτες:

So the great singer sang, but Odysseus liquified, the tears run out under his eyelids onto his cheek, as when a woman crumbles over and mourns her husband, he has fallen in full view of his city and his family he was trying to delay the stroke of grief for his children. She sees him dying and gasping, drapes herself on his body screaming a shrill sound and the men behind are hitting her head and shoulders with their spears and they lead her away to slavery, to suffer hard work and sadness, and her face is sucked in with pitiful grief. So Odysseus was pouring out pitiful tears from his eyelids.

[Od. 8, 520-531 αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς / τήκετο, δάκρυ δ᾽ ἔδευεν ὑπὸ βλεφάροισι παρειάς. / ὡς δὲ γυνὴ κλαίῃσι φίλον πόσιν ἀμφιπεσοῦσα, / ὅς τε ἑῆς πρόσθεν πόλιος λαῶν τε πέσῃσιν, / ἄστεϊ καὶ τεκέεσσιν ἀμύνων νηλεὲς ἦμαρ: / ἡ μὲν τὸν θνήσκοντα καὶ ἀσπαίροντα ἰδοῦσα / ἀμφ᾽ αὐτῷ χυμένη λίγα κωκύει: οἱ δέ τ᾽ ὄπισθε / κόπτοντες δούρεσσι μετάφρενον ἠδὲ καὶ ὤμους / εἴρερον εἰσανάγουσι, πόνον τ᾽ ἐχέμεν καὶ ὀιζύν: / τῆς δ᾽ ἐλεεινοτάτῳ ἄχεϊ φθινύθουσι παρειαί: / ὣς Ὀδυσεὺς ἐλεεινὸν ὑπ᾽ ὀφρύσι δάκρυον εἶβεν.]

Θα το ξαναδιαβασω γιατι ειναι παντα δυσκολο να προσλαβεις ποιηση:

12:43

Προφορικα ποιηματα ειναι εν κινησει, [... 13.34]. Ομως υπαρχουν δυο καλοι λογοι για να παψεις να σκεφτεσαι γι' αυτο το χωριο. Πρωτα απ' ολα ειναι μια παρομοιωση για την υγροποιηση, που φαινεται να ανακυπτει απο την επικαιροτητα του νερου. Ετσι θα μπορουσες να πεις οτι ειναι μια παρομοιωση για την παρομοιοτητα. Δευτερον, και σημαντικοτερο, αυτο ειναι ενα χωριο για τα δακρυα - δακρυα ως τους αγγελιοφορους της παρομοιοτητας - ο τροπος με τον οποιο εκεινη η χηρα διακοπτει την αφηγηση με το κλαμα της, οχι ως φαντασμα, η ενα σημαδι, η μια μνημη, αλλα ως μια ξενη στην γλωσσα με την δικη της ζωντανη υπαρξη. Ο τροπος με τον οποιο η κραυγη της συνεχιζει χαλωντας τον νου, αυτο μου λεει κατι για το ιδιο το πενθος και για το πως η ποιηση θα μπορουσε να αρθει στο υψος της συναντησης μ' αυτο.

So the great singer sang, but Odysseus liquified, the tears run out under his eyelids onto his cheek, as when a woman crumbles over and mourns her husband, he has fallen in full view of his city and his family he was trying to delay the stroke of grief for his children. She sees him dying and gasping, drapes herself on his body screaming a sharp sound and the men behind are hitting her head and shoulders with their spears and they lead her away to slavery, to suffer hard work and sadness, and her face is sucked in with pitiful grief. So Odysseus was pouring out pitiful tears from his eyelids.

Απλα για να σας δωσω καποιο πλαισιο, αυτο ειναι απο την Οδυσσεια, Βιβλιο 8. Ο Οδυσσεας, στον δρομο του απο την Τροια για το σπιτι του, εχει χασει το καραβι του, τους συντροφους του, την σχεδια του, και κολυμπωντας εχει φτασει στην χωρα των Φαιακων, οπου παρευρισκεται σε ενα ποιητικο ρεσιταλ. Ειναι μεταμφιεσμενος, και ο ποιητης, ενας τυφλος αντρας ονοματι Δημοδοκος, λεει μια ιστορια για τον Οδυσσεα στη μαχη κι αυτος, οπως μπορειτε να ακουσετε, κλαιει.

15:48

Κι αυτη ειναι η δευτερη φορα που συνεβη. Στο ιδιο Βιβλιο, μονο 500 στιχους νωριτερα, ο ιδιος ποιητης, ο Δημοδοκος, τραγουδησε ενα διαφορετικο τραγουδι για τον Οδυσσεα. Και ο Οδυσσεας, μεταμφιεσμενος, αρχισε να κλαιει, και ολο αυτο συνεβη με τον ιδιο αρχικο στιχο:

So the great poet sang, but Odysseus, taking his bluish gown in his big hands, threw it over his head and hid his face ashamed to let the Phaeacians see his tears.

[Od. 8.83-85 ταῦτ᾽ ἄρ᾽ ἀοιδὸς ἄειδε περικλυτός: αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς / πορφύρεον μέγα φᾶρος ἑλὼν χερσὶ στιβαρῇσι / κὰκ κεφαλῆς εἴρυσσε, κάλυψε δὲ καλὰ πρόσωπα.]

Αυτη η πρωιμοτερη εκδοχη δεν εχει παρομοιωση, ομως το πνευμα της παρομοιοτητας ακτινοβολει παντου, ιδιαιτερα οταν φανταστειτε το εργο σε περφορμανς. Συμφωνα με τον Ευσταχιο της Θεσσαλονικης, οταν οι ραψωδοι εκτελουσαν την Οδυσσεια, φορουσαν παντα κυανα, και οταν απηγγειλαν την Ιλιαδα φορουσαν κοκκινα. Κατι απο την ενεργεια αυτου του χωριου πρεπει να αντλειται απο τα περιφερειακα εφε της περφορμανς του. Βλεποντας εναν ραψωδο[... 16.53] κατω απο εναν κυανο μανδυα, για να περιγραψει τον Οδυσσεα κατω απο εναν κυανο μανδυα, ακουοντας τον Δημοδοκο σε εναν κυανο μανδυα, οχι μακρια απο την νοητη θαλασσα και τον κυανο μανδυα της, οχι μακρια απο την πραγματικη θαλασσα, ειναι σαν ξαφνικα να αντανακλαστηκε μια ολοκληρη γραμμη απο προφορικους ποιητες, συγεντρωμενους μαζι σ' εκεινο το υδατινο χρωμα.

Παμε πισω στον κουβα με νερο για να ανεμισουμε απο πανω του εναν κυανο μανδυα και να ρωτησουμε: 'Τι χρωμα;' Ποιο ειναι αυτο το χρωμα που ο Ομηρος αποκαλει πορφύρεον; Δεν ειναι ακριβως κυανο, μεταφραζεται με μωβ, ομως το μωβ ειναι ενα κατεστημενο χρωμα, ενω η λεξη το Ομηρου σφυζει. Προερχεται απο το θαλασσινο ρημα πορφυρέω, που σημαινει κυλιομαι διχως να σπαζω. Ετσι αυτο ειναι ηδη μια ρευστη λεξη, μια σωρευμενη λεξη, μια λεξη με υποθαλασσια ρευματα, οχι χρωστικη, αλλα αναφυηση απο την φυση του νερου. Για να αποκτησετε μια αληθινη αισθηση του πορφύρεον θα χρειαστει να δειτε μεσα του την θαλασσα, και για τον Ομηρο η θαλασσα ειναι απανθρωπη, γεματη απο παραξενα πλασματα, στο χρωμα της ομιχλης, στερφα και, αυτη ειναι η αγαπημενη μου λεξη, ειναι ἀπείριτον, που σημαινει ξεφραγη. Αν θελετε να φανταστειτε το χρωμα του μανδυα του Οδυσσεα θα πρεπει να κολυμπησετε εξω στον ξεφραγο τοπο, τον τοπο οχι των ορισμων αλλα των συναφειων.

18:22

Ναι, φοβαμαι οτι θα πρεπει να βρειτε τον δρομο σας στον Τομο Π' του αγραφου Λεξικου του Johnson. Σ' αυτο θα ανακαλυψετε μια σκοτεινο-φωτεινη λεξη, ενα επιθετο για την απουσια απο αιχμες, μια θαλασσινη λεξη που χρησιμοποιειται και για θανατο, καπνο, υφασμα, ομιχλη, αιμα, μεταξυ κυανου-μωβ και κυανου του κοβαλτιου. Εμφανιζεται μεσοπελαγα οταν ο ανεμος ισως σχηματιζει ενα διχτυ απο λαμποκοπηματα που ρεουν αναστροφα, το οποιο το υποθαλασσιο ρευμα κινει προς τα πλαγια οπως οταν μια μεγαλη θαλασσα φουσκωνει με αθορυβα κυματα. Χρησιμοποιειται για την καρδια, που σημαινει οτι η καρδια του ηταν ενα κυμα ιαματικο, οχι τελειως σπασμενο. Υποδεικνυει μια επιφανεια, ομως υπονοει ενα βαθος, μια μεταλλαξη της ομαλοτητας, η μια αθορυβη ανταυγεια, ενα πλασμα της θαλασσας, μια ποιοτητα σπηλαιων, καθε ειδος ορμου, η ιωδιου, η σκιασμενης πετρας, εναν τυπο απο φυκια η βραχοψαρα, ο,τιδηποτε υπερμετρο, η θολο, η ανεπαισθητο, για παραδειγμα ενας κολυμβητης που τον βλεπεις απο κατω, μια μυρωδια σαπιου, ενας καταλογος χαμηλων ηχων, ενας δειλινος ισκιος η ο θεος της θαλασσας, ενας ολοκληρος καταλογος απο [... 19.42], καταιγιδες, κυματα και μοναχικοτητες, η βαθια νερα, περιλαμβανοντας και τον καθενα που πνιγηκε μεσα τους. Να πορφυρεῖς ειναι να χανεις τον δρομο σου, η το ονομα σου, να μην εισαι τιποτα, να πενθεις χωρις να ανεβαινεις στην επιφανεια, να υφιστασαι τα αποτελεσματα του θαλασσινου φωτος, να εισαι ειτε αϋπνος ειτε διχως βαρος και αποκομμενος απο ονειρα, να βρισκεις τον εαυτο σου στην σιωπη κατω απο εναν δρομο που περνα απο πανω. Αυτο, η καπου κοντα, το χρωμα ενος κυανοχρωμου μενεξεδι βαθυγαλαζου μανδυα.

So the great poet sang, but Odysseus, taking his bluish gown in his big hands, threw it over his head and hid his face ashamed to let the Phaeacians see his tears.

Ο μανδυας πηγαινει πανω απο το κεφαλι σαν κυμα, ο ανθρωπος καθεται κατω απο το θαλασσι του χρωμα με αλμυρο νερο να τρεχει απο τα ματια του. Πορφύρεον ειναι μια λεξη με νερο μεσα της, σαν ενας κουβας στα καλα καθουμενα. Ηδη αν κοιταξετε την λεξη προσεκτικα, μπορειτε να δειτε απο κατω της την παρομοιωση της χηρας. Ομως ο Ομηρος δεν ειναι ακομη ετοιμος να κανει αυτο το δωρο. Με μεγαλειωδη θεατρικοτητα απλωνει εναν κυανο μανδυα διαμεσου του νου κι εμεις, οπως οι Φαιακες, μενουμε να τον κοιταμε, περιμενοντας.

Ο Ομηρος ειναι ο πρωτιστος ποιητης του ορατου. Ο Ομηρος καταχαιρεται στις επιφανειες, ομως η επιφανεια του νερου περιπλεκεται απο την διαφανεια, και η διαφανεια του περιπλεκεται απο διαθλαση. Το νερο ποτε δεν ειναι το ιδιο ως ο εαυτος του. Οι ποταμοι μπορουν να υφιστανται μονον ως παρομοιοτητες, οι λιμνες αντανακλουν περισσοτερα απο τον δικο τους ογκο και, ακομη περισσοτερο, οταν κοιταζεις στο νερο, αυτο σου επιτρεπει να υπαρχεις διπλα, μα πιο σκοτεινα. Οταν το κοιταζεις ξανα, εξατμιζεται, σαν η κινηση μεσα κι εξω απο την υπαρξη να απαιτουσε απλα λιγακι φως του ηλιου. Κατοπιν επανεμφανιζεται ως παγετος, τελεια συμμετρικο, σαν να ανακαλυπτε προσχεδιασμενα διαγραμματα και λεπτον αερα. Κατοπιν επανεμφανιζεται ως δακρυα, ετσι που καθε αποπειρα να περιγραψεις την επιφανεια του νερου, σου λεει να κρυψεις το προσωπο σου και να εξετασεις τις ενδοτατες σκεψεις σου. Ολα αυτα τα τρεμοπαιγματα ειναι μερος της λεξης πορφύρεον.

Η φύσις του νερου ειναι μεταφυσικη, που θα πει οτι η επιφανεια του εκφραζει περισσοτερα απο αυτο καθεαυτο. Ετσι εδω χρειαζεται να αλλαξω ροτα. Για να καταλαβω τα δακρυα του Οδυσσεα χρειαζεται να κανω μια παρακαμψη στον πολυ διαφορετικο κοσμο του John Donne, ενος λεγομενου μεταφυσικου ποιητη. Ο Samuel Johnson εφηυρε την ιδεα της μεταφορικης ποιησης, και παραπονουνταν οτι οι ανθρωποι που την εγραψαν παραηταν απαθεις και χαλαροι και δεν μπορει να ειπωθει οτι μιμηθηκαν κατι. Ο Johnson, που περασε οκτω χρονια συντασσοντας το Dictionary of the English Language και ξεχασε να περιλαβει την λεξη 'sea', θα μπορουσε να ειπωθει οτι ξεχασε να ξαναδει οταν εκανε εκεινη την παρατηρηση. Εδω ειναι ενα ποιημα του Dοnne με τον τιτλο A Valediction of Weeping το οποιο μπορει να περιγραφει αδρα ως μια μιμηση της θαλασσας. Ειναι ενα ποιημα για το αλμυρο νερο, που επισης ειναι ενα ερωτικο ποιημα, ενα ποιημα με παθος, που επισης ασχολειται επιμονα με το να διευκρινισει τι ειναι το νερο.

23:30

A Valediction of Weeping

LET me powre forth

My teares before thy face, whil'st I stay here,

For thy face coines them, and thy stampe they beare,

And by this Mintage they are something worth,

For thus they bee

Pregnant of thee;

Fruits of much griefe they are, emblemes of more,

When a teare falls, that thou falst which it bore,

So thou and I are nothing then, when on a divers shore.

On a round ball

A workeman that hath copies by, can lay

An Europe, Afrique, and an Asia,

And quickly make that, which was nothing, All,

So doth each teare,

Which thee doth weare,

A globe, yea world by that impression grow,

Till thy teares mixt with mine doe overflow

This world, by waters sent from thee, my heaven dissolved so.

O more then Moone,

Draw not up seas to drowne me in thy spheare,

Weepe me not dead, in thine armes, but forbeare

To teach the sea, what it may doe too soone;

Let not the winde

Example finde,

To doe me more harme, then it purposeth;

Since thou and I sigh one anothers breath,

Who e'r sighes most, is cruellest, and hasts the others death.

Θα το ξαναδιαβασω χωρις να προβαλω το κειμενο γιατι ειναι παντα ωραιο να ακους ενα ποιημα. [...]

26:01

A Valediction of Weeping

LET me powre forth

My teares before thy face, whil'st I stay here,

For thy face coines them, and thy stampe they beare,

And by this Mintage they are something worth,

For thus they bee

Pregnant of thee;

Fruits of much griefe they are, emblemes of more,

When a teare falls, that thou falst which it bore,

So thou and I are nothing then, when on a divers shore.

On a round ball

A workeman that hath copies by, can lay

An Europe, Afrique, and an Asia,

And quickly make that, which was nothing, All,

So doth each teare,

Which thee doth weare,

A globe, yea world by that impression grow,

Till thy teares mixt with mine doe overflow

This world, by waters sent from thee, my heaven dissolved so.

O more then Moone,

Draw not up seas to drowne me in thy spheare,

Weepe me not dead, in thine armes, but forbeare

To teach the sea, what it may doe too soone;

Let not the winde

Example finde,

To doe me more harme, then it purposeth;

Since thou and I sigh one anothers breath,

Who e'r sighes most, is cruellest, and hasts the others death.

Ο Donne δεν ηταν προφορικος ποιητης, μα ουτε και ηταν ακριβως ποιητης του εντυπου. Το εργο του θα κυκλοφορουσε σε μορφη χειρογραφου και ηταν φυσιολογικο για τους φιλους να προσαρμοζουν μια λεξη εδω κι εκει, αν αυτο φαινονταν να ταιριαζει. Ετσι θα μπορουσες να πεις οτι για το διαστημα που εζησε ο Donne αυτο το ποιημα κρατηθηκε σε μια ρευστη, η τουλαχιστον ιξωδη κατασταση και, συμφωνα μ' αυτο, αποκτα μια ολισθηρη ισορροπια μεταξυ δυο τροπων σκεψης:

28:08

Η συνταξη ακουγεται σαν υπολογισμος, διακριση, ομως οι εικονες ειναι ολες τους υδατινα ξεφραγες.

Till thy teares mixt with mine doe overflow

This world, by waters sent from thee, my heaven dissolved so.

Η εξαρθρωση μεταξυ του τονου και της μορφης ειναι που κανει το ποιημα να διαβαζεται δυσκολα. Μερικες φορες δεν εισαι σιγουρος πως να ταιριαξεις την περιπλοκοτητα του με την βιασυνη του. Ειναι τοσο καθαρα μια προμελετημενη περφορμανς του εδω και τωρα.

LET me powre forth

Weepe me not dead, in thine armes

Ομως, πριν κρινεις το διπλο του ποιηματος, θα πρεπει να ριξεις μια ματια κατω στον κουβα με το νερο - αυτο ειναι, απο το οποιο ειναι καμωμενα τα δακρυα. Ο θρηνος στο ακροτατο του παντα θα εχει να συναπαντησει το νερο, και χρειαζομαστε καποιον σαν τον Donne για να εχουμε στο ματι μας αυτο το παραδοξο:

So doth each teare,

Which thee doth weare,

A globe, yea world by that impression grow,

Till thy teares mixt with mine doe overflow

This world, by waters sent from thee, my heaven dissolved so.

Μεσα σ' ενα δακρυ ο Donne βλεπει αντιγραφα αντιγραφων απο κλαιοντες, λιγακι οπως ποιητες σε κυανο μανδυα στο Οδυσσεια 8. Και αυτοι οι κλαιοντες αντανακλουν τα δακρυα ο ενας του αλλου και προκαλουν περισσοτερα μεχρις οτου η σφαιρα, η η θαλασσα του κλαματος τους να διαλυεται και να διαλυθει. Αυτο ειναι ο,τι θα μπορουσατε να αποκαλεσετε ἀπείριτον - μια ξεφραγη περιγραφη του νερου, και η γλωσσα της ειναι κοντα στην αναφορα του Donne απο το 1597 για ενα πραγματικο θαλασσινο ταξιδι στο οποιο

I and the sun, which should teach me had forgot

East, West, day, night.

…

All things are one and that one none can be

Since all forms uniform deformity Doth cover.

…

Trust a boat on the high seas

ειπε ο Conrad, λιγες εκατονταδες χρονια αργοτερα,

trust a boat on the high seas to bring out the irrational that lurks at the bottom of every thought, sentiment, sensation, emotion.

Το ποιημα του Donne, με ολη την ευφυια του, εκφραζει εκεινον τον ανορθολογισμο της ανοιχτης θαλασσας. Σκεφτεται τον δρομο του προς τον βυθο της σκεψης και αναφερει την συγχυση που βρισκει εκει οπου ο κοσμος του νου, με την εννοια των δακρυων, μεταστρεφεται σε σωματα.

Χρησιμοποιω το νερο ως τροπο να διαβασω τον Ομηρο, και χρησιμοποιω τον Donne ως τροπο να διαβασω το νερο. Ο Donne με εφερε στην καρδια του κλαματος. Τωρα ειμαι κατω απο το μωβ κυμα μεσα στο αλμυρο νερο που συμπυκνωνεται απο την σκεψη και βγαινει κλαιγοντας απ' ολα τα ανθρωπινα οντα. Κι εδω, στο αορατο σημειο του εκκινησης, βρισκω το νερο να προσφερει δυο υπηρεσιες παρομοιοτητας.

31:07

Μου προσφερει την οραση του Ομηρου, που ειναι μια εκτεταμενη παρομοιωση, και μου προσφερει αυτην του Donne η οποια, θα λεγαμε, ειναι μια εκτεταμενη μεταφορα, η σειρα μεταφορων.

Σκεφτομαι την μεταφορα ως ενα ειδος διατροφης οπου μια ιδεα τρωγεται, η χωνευεται απο μια αλλη. Στο ποιημα του Donne αρσενικο και θηλυκο διαλυονται και μεταμορφωνονται. Τα δακρυα γινονται καρποι και εμβληματα και διαφορα τιποτα και σφαιρες και σποροι. Καθε τι μεθυποστασιοποιειται σε κατι αλλο, λες και ο Donne, που μεγαλωσε καθολικος, ομως στα 20 εγινε αγγλικανος, βρηκε εναν τροπο να εκτελει στα κρυφα μια λειτουργια θειας κοινωνιας. Ολα τα ερωτικα του ποιηματα καταπιανονται εμμονικα μ' αυτο το παζλ της αλλαγμενης υποστασης. Αυτο που προσφερει ο Donne, σε αντιθεση με τον Ομηρο, δεν ειναι το δωρο της παρομοιοτητας αλλα το δωρο της θειας κοινωνιας.

Mark but this flea, and mark in this,

How little that which thou deniest me is;

It sucked me first, and now sucks thee,

And in this flea our two bloods mingled be;

…

But oh, self-traitor, I do bring

The spider love, which transubstantiates all

Η παρομοιωση κινειται προς την αλλη κατευθυνση και, αντι να αναγαγει ενα πραγμα σε αλλο, πληθυνει, με πολλαπλες αντηχησεις. Οπου υπαρχει παρομοιωση ειναι σαν απο το ποιημα να βλασταινει ενα αλλο ολοκληρο ποιημα. Ειναι πολυ περισσοτερο εγκυμοσυνη παρα διατροφη.

Πριν απο καπου 30 χρονια εστειλα μερικα ποιηματα στον καθηγητη της Ποιησης στην Οξφορδη και η απαντηση ηρθε: "Οχι αρκετη μεταφορα". Θυμαμαι να γυριζω για επιβεβαιωση σ' εκεινη την χηρα στο Βιβλιο 8, προσεχοντας τον τροπο με τον οποιο αρνειται να απορροφηθει απο την σκεψη "Αυτος δεν θα χωνευτει". Μοιραζεται με τον Οδυσσεα μια ομοιοτητα, ομως κρατα την διαφορα. Συνεχιζει να κραυγαζει. Εκεινη την εποχη μου φαινονταν πως η ζωντανια της συνδεονταν αμεσα με την ευρυχωρια της παρομοιωσης. Αν αυτη ηταν μεταφορα, η κατασταση της θα ηταν κοντυτερα στην γυναικα στο ποιημα του Donne, η στις γυναικες, για παραδειγμα, στο ποιημα της Adrienne Rich "Women", για το οποιο η ποιητρια γραφει αυτα:

33:39

Εχω γραψει ενα ποιημα

λεει

την δεκαετια του '60 με τον τιτλο "Women". Ξεκινα "My three sisters are sitting on rocks of black obsidian. / For the first time, in this light, / I can see who they are."

Και συνεχιζει λεγοντας

Ειδα αυτο το ποιημα να εχει σχολιαστει ως ενα ποιημα για τις τρεις αδελφες της Rich. Στο απλουστερο επιπεδο μια τετοια αναγνωση ειναι βασικα λανθασμενη καθοτι η Rich εχει μια αδελφη, οχι τρεις. Ομως, περισσοτερο κι απ' αυτο, ακομα κι αν υποθεσουμε οτι το προσωπο Adrienne Rich εχει τρεις αδελφες, το ποιημα ζει απο την μεταφορα. Σε ενα επιπεδο

συνεχιζει να μιλαει αυτη,

σε ενα επιπεδο μπορω να κοιταξω μιαν αλλη γυναικα που δεν ειναι συγγενης μου εξ αιματος και να την αποκαλεσω αδελφη, η, σε ενα αλλο επιπεδο, και οι τρεις αδελφες ειναι οψεις του εαυτου της ποιητριας.

Η ποιηση ειναι γεματη απο αυτο το ειδος της μυθοπλασιας, εκεινα τα ποικιλα επιπεδα και τις οπτικες, δια των οποιων η μεταφορα προσπαθει να ανιχνευσει κατι το αϋλο. Ομως αυτο δεν ειναι ο,τι κανει ο Ομηρος. Ο Ομηρος κοιταζει εξω περαν του εαυτου. Εκλαμβανει την φαντασια στα σοβαρα ως εξωτερικη και συνεργατικη δυναμη. Ο νους του, οι φρένες, δεν ειναι κλεισμενος στο κρανιο αλλα κινειται μεσα και εξω απο τους πνευμονες ανακαλυπτοντας καποιον που ειναι παρων στον αερα. Ο Ομηρος θελει να εκφρασει την καθαροτητα και το αλλοτριο του πενθους, και γι' αυτον τον σκοπο χρειαζεται την παρομοιωση.

Η μεταφορα μεταθετει ενα ουσιαστικο, η παρομοιωση αναδιατασσει ενα ρημα. Γι' αυτο και ο Donne κοιταζει πιο βαθεια και πιο βαθεια μεσα στο δακρυ, ενω ο Ομηρος κινει την οραση του μπρος και πισω εξεταζοντας την πραξη του κλαματος. Ο Ομηρος εχει να προχωρησει γοργα, πρεπει να παει απο το ενα κλαμα στο αλλο μεσω μιας αργης μεταβατικης λεξης, της ελληνικης λεξης ὡς. Δεν ξερω πως να μεταφρασω αυτην την λεξη. Ειναι ατυχες οτι η αγγλικη λεξη 'as', η οποια ειναι ο σωστος τροπος εισαγωγης μιας συγκρισης ρηματων, ειναι μια αδυναμη, ησυχη, παλιομοδιτικη λεξη. Ηχει σκονισμενη, σαν [like] κατι που θα 'βρισκες αναμεσα σε βικτωριανα χερουλια σ' ενα παλιατζιδικο. Η λεξη 'like', που ειναι σχεδιασμενη για να συγκρινει ουσιαστικα, εχει γενικα περισσοτερη ζωτικοτητα, ομως οι ακρες της παραειναι οξειες. Προεξεχει απο την γραμμη σαν λαμπερο μαχαιρι. Χρειαζομαι κατι πιο τρυφερο και γοργο. Η λεξη του Ομηρου ειναι μια βαρια ανασα ακολουθουμενη απο ωμεγα, το κυματοειδες τελευταιο γραμμα του αλφαβητου, ακολουθουμενο απο το ς, λες κι ο ανεμος ειχε ανασηκωσει νερο και κατοπιν το εχε σπασει σε ηχους: ὡς. Ειναι δυσκολο να το προφερεις, εκτος αν εισαι ο ανεμος. Οποτε το διαβαζω σκεφτομαι κυματα που αλλοιωνουν μια εκταση νερου και μετα το αλλοιωνουν και παλι, ὡς … ὡς. Δυο διακυμανσεις απο καθε πλευρα μιας ομοιωσης. Ειναι σαν το κυανο κυμα, η καμπυλη μιας καμπουριασμενης ραχης να ειχε αναπτυχθει και αποκαλυψει το απο κατω της. Καθως σπαζει προτου φτασουμε στο ς στο τελος του ὡς, θα ηθελα να αλλαξω ροτα και παλι και να σας δειξω μια σειρα απο κυματα απο τη καλλιτεχνιδα Sarah Simblet.

37:10

Η Sarah διδασκει Ανατομια στο Ruskin, και αν επισκεφτειτε το δωματιο της στο Christ Church θα βρειτε ενα σωρο ειδη νεκρων αντικειμενων, περιεστραμμενες φλουδες, αποκομμενα φτερα, ταριχευμενες κουκουβαγιες και μια αλκυονα, οστα δακτυλων, ανοιχτες [... 37.24], σκωρους, σπορους, κρανια, πετρες και [... 37.30], μια με σκολιωση, τα οποια την βοηθουν να καταλαβαινει την δομη των πραγματων. Υποθετω οτι συνιστουν ενα ειδος υλικου λεξικου. Ομως αν η Sarah θελει να ζωγραφισει κατι που κινειται, μεγαλωνει, ζει, χρησιμοποιει το νερο.

Πριν απο εικοσι χρονια η Sarah αρχισε να μελετα τον Ταμεση στο Iffley, στο σημειο που περνα πανω απο το φραγμα. "Ακουω με οξυμμενη προσοχη το νερο", μου ειπε, "ζωγραφιζω τον ηχο του, καθως και την οσμη του." Περιγραφει πως ανεπτυξε μια ικανοτητα να βλεπει μοτιβα του νερου επειδη ο σχεδιασμος του φραγματος εκανε το νερο να επιστρεφει συνεχως σε ενα σχημα. Ετσι, για παραδειγμα, εκανε αυτα τα δυο σκιτσα περιμενοντας το νερο να επαναληφθει, και τοτε κατοπιν τραβουσε μια γραμμη και κατοπιν μια αλλη, προσεχοντας, καθως προχωρουσε, το οτι η ταχυτητα του νερου μπορουσε να συλληφθει μονο αν ζωγραφιζε γρηγορα. Να ενα αλλο απο αυτα:

"Ολα τα σχεδια μου ειναι καμωμενα με λεπτο μαρκαδορο, μαυρο η γκρι", λεει, "Η υγρη ακρη της πενας γλιστρα πολυ γρηγορα επανω στην απαλοτητα του αποσυναρμολογημενου σημειωματαριου Moleskine που ταιριαζει στην ταχυτητα της ολισθησης επανω στην επιφανεια του." Ετσι εμαθε να σκιτσαρει νερο κοιταζοντας μοτιβα σ' ενα φραγμα και, ως αντιρροπιστικο προς τα οστα και τα ταριχευμενα ζωα, η Sarah εχει μαζι της αυτα τα σκιτσα του νερου οπουδηποτε πηγαινει, για να της θυμιζουν να κοιταζει τα πραγματα ρευστα. Τον προηγουμενο χειμωνα, σε μια παραμονη της στην Χονολουλου, εβγαλε και παλι τα σκιτσα και αποφασισε να σκιτσαρει μερικα κυματα. Ειναι αυτα. Ελπιζω. Το πρωτο:

Το πρωτο, αυτο ειναι πιστευω, το πρωτο ειναι καμωμενο παρουσια του νερου, ομως επεξεργασμενο αργοτερα, πισω στο ξενοδοχειο, σε μια τελειομανη διαθεση. Η Sara ειπε γι' αυτο τα εξης: "Πιστευω πως το επεξεργασμενο σκιτσο στο δωματιο του ξενοδοχειου κατερρευσε σε μοτιβα μπαροκ γιατι δεν μπορουσα πλεον να το ακουσω το νερο, η να το μυρισω, η να το γευτω, η βεβαια να δω." Αν η αναγνωση ειναι ενα ειδος εσωτερικο σκιτσαρισμα, τοτε το σκιτσο μου θυμιζει ποσο ευκολο ειναι να ξαναδιαβαζεις και, ενθουσιασμενος, να πηγαινοφερνεις ποιηματα και συστηματα μοτιβων στο κεφαλι σου.

Προτιμω αυτο το επομενο, σβησμενο απο την βροχη. Μπορειτε να δειτε την σκισμενη σελιδα και το μελανι ξεπλυμενο. Και αν κρατησετε το σκληρυμενο χαρτι του, μπορειτε να αισθανθειτε ολον τον καιρο της ημερας, μια πρωτης ταξης περφορμανς του νερου. Και πιστευω οτι το ακολουθησαν καποια σκιτσα που εκανε απο πισω, κοιταζοντας τα περιγραμματα του νερου, απο πισω απο τις ζωγραφιες.

40:00

Η Sarah επιζητει κατι περισσοτερο απιαστο, το ποικιλμα ενος κυματος που πεφτει, που δεν ειναι ουτε ασυναρτητο ουτε υπερ το δεον συνεκτικο. Ενα παραδοξο μεταξυ της κινησης και της στιγμης.

Εδω ειναι μια σειρα απο ζωγραφιες που εκανε ενοσω παρατηρουσε τα κυματα να σπαζουν πανω σ' εναν βραχο. Διαμορφωμενα απο την στιγμη, ομως οχι διαλυμενα μεσα της. Λεει: "Ολα τα σκιτσα μου εμπεδωνονται σε ολες τις αισθησεις μου, αγγιζω, η, κρατω θεματα οποτεδηποτε δυνατον. Ακουω, πολυ σημαντικο, μυριζω και γευομαι, και ολα αυτα ειναι ενα ειδος να βλεπεις."

Καθε ενα απο αυτα τα σκιτσα θα μπορουσαν να κανουν την μεταφραζουσα λεξη ὡς να σκαμπανεβαζει απο την αλλαγη, προσωρινη και κινητικη, σαν κυμα που σπαζει.

Αυτο που μας λειπει σ' αυτην την μεταφραση ειναι οι κυλιομενοι εξαμετροι, που ειναι σαν οι κυλινδροι απο μια μεγαλη παρομοιαστικη μηχανη η οποια το καθε τι το επεξεργαζεται σε μοτιβα. Λογω του εξαμετρου υπαρχει μια δομικη διαγραμμιση που διατρεχει το ποιημα, η οποια συνταιριαζει ενα κλαμα με ενα αλλο ακριβως οπως συνταιριαζει μια ροδοδακτυλη αυγη, η μια φτερωτη λεξη, η ενα σκοτεινο περηφανο καραβι με ενα αλλο. Δεν εχει σταματημο. Πανω σ' αυτους τους κυλινδρους προχωραει το τσιριχτο του θρηνου και εξομαλυνεται στο τσιριγμα απο ακριδες, ανεμους, θαλασσοπουλια, σειρηνες, και το πορφύρεον του νερου προβαλλει στο ιδιο χρωμα με την καρδια. Τουλαχιστον ετσι ειναι που εμφανιζεται οταν διαβαζετε την Οδυσσεια και οι ομηρικοι τυποι ερχονται και ξαναρχονται καταπανω σας σαν ηχογραφημενο μηνυμα.

Νομιζω πως εχω ενα ηχογραφημενο μηνυμα; "Το προσωπο που καλειτε γνωριζει οτι περιμενετε. Παρακαλω δοκιμαστε αργοτερα." "Το προσωπο που καλειτε γνωριζει οτι περιμενετε. Παρακαλω δοκιμαστε αργοτερα."

43:00

Και βεβαια αυτο το ποιημα καταρχην δεν ηχογραφηθηκε. Και στην περφορμανς, οπως ελεγε η Pina Bausch, η επαναληψη δεν ειναι επαναληψη, ειναι περισσοτερο κατι σαν οι ποικιλες ομοιωσεις των κυματων. Ο Ομηρος δεν μιλα με κυλινδρους, δεν μιλα σαν μηχανη που απαντα, αλλα με κυματισμους: ὡς, οπως μια γυναικα τσακιζεται, ὡς, ετσι ο Οδυσσεας εχυνε δακρυα. Και ποια ακριβως ειναι αυτη η γυναικα; Την ειδα στον σκοτεινο χωρο ακριβως πισω απο τα ματια μου και μερικες φορες απο μπρος τους. Αυτη ειναι σε σοκ, ετσι τα γονατα της εχουν λυγισει, σκονταφτει συνεχεια, περναει απο μπροστα μου σαν αστραπη, τσιριζοντας, αινιγματικα ζωντανη. Δεν εχει ονομα, ουτε κι η πολη της, που θα μπορουσε να ειναι η Τροια, ομως θα μπορουσε εξισου καλα να ειναι η Minneapolis. Ειναι σαν τον Οδυσσεα, ομως σ' αυτην την ομοιοτητα δεν θα μπορουσε να ειναι περισσοτερο διαφορετικη.

Ποια ειναι; Αν αυτο ηταν μια ταινια, πιθανον να το βρισκαμε, η σκηνη θα παρουσιαζονταν σαν απατη σε flashback ὡς, η εικονα του προσωπου στην πολη της Τροιας. Εδω ειναι ο Οδυσσεας που σκοτωνει εναν αντρα, εχει το γονατο του πανω στον λαιμο του αντρα, βλεπουμε τον αντρα να πεθαινει και να αγωνιζεται να παρει ανασα. Εδω ειναι η χηρα τσιριζοντας εναν συριστικο ηχο, η κραυγη γεμιζει το σινεμα ὡς, η εικονα κανει fade back στην χωρα των Φαιακων, η κραυγη συνεχιζει. Σ' αυτην την εκδοχη της ταινιας η χηρα εχει το στατους μιας μνημης, η ενος φαντασματος. Ειναι ενα θυμα του Οδυσσεα χαμενο στην ψυχολογια του. Αυτη η συνδεση ειναι αιτιολογικη και γι' αυτο φιξαρισμενη.

Στην εκδοχη του Ομηρου υπαρχει μονο κυματισμος. Το κυμα του κλαματος κινειται διαμεσου και των δυο χαρακτηρων, ομως αυτοι διατηρουν το στατους της διαφορας τους. Ο Οδυσσεας σε εναν κοσμο και η χηρα σε εναν αλλο. Οπως θα μμπορουσε να το διατυπωσει ο Samuel Johnson, η συνδεση τους ειναι ζωντανη και ποικιλομορφη

και δεν μπορουν πλεον να καταχωρηθουν επακριβως σε ενα λεξικο περισσοτερο απο οσο ενα αλσος, στην σφυζουσα καταιγιδα, μπορει να διαγραμμιστει επακριβως απο την εικονα του στο νερο.