Σεμιναριο "Τεχνη και Ψυχαναλυση"

• Ποιος ο στόχος των σεμιναρίων;

Το εργο τεχνης και η ψυχαναλυση εχουν ενα κοινο: Κινουνται στην μοναδικοτητα της στιγμης - της καλλιτεχνικης συλληψης, της ζωντανης συνομιλιας αντιστοιχα. Η κινηση αυτη εχει χαρακτηριστικα, η εξεταση των οποιων θα μπορουσε να βοηθησει τοσο τον καλλιτεχνη οσο και τον ψυχαναλυτη στην διαλευκανση του πεδιου στο οποιο κινουνται.

• Μπορεί «η ζωή να γίνει τέχνη και η τέχνη ζωή»;

Μπορει, με μια προϋποθεση: Η τεχνη να μην εγκλωβιζεται σε ενα ελιτιστικο υφος που περιφρονει την καθημερινοτητα. Τετοια τεχνη ειναι για παραδειγμα η δημοτικη ποιηση και μουσικη, ο Ερωτοκριτος, ο Θεοφιλος, ο Παπαδιαμαντης, ο Bach και τα Lieder του Schubert, η ιαπωνικη ζωγραφικη του Ukiyo-e. Και αντιστοιχα η ζωη να μην προσπερνα τη ζωη, π.χ. προσβλεποντας σε ενα κοσμικο, η μεταφυσικο οραμα, π.χ. τα πολλα λεφτα, τον μεγαλο ερωτα, την ασφαλεια, την προοδο και την εξελιξη, καποια (κομμουνιστικη, οικολογικη κλπ.) ουτοπια, την μετα θανατον ζωη.

• Πως ερμηνεύετε τη φράση του Πικάσο «Δεν ψάχνω, βρίσκω»;

Μια εφηβη μου διηγουνταν καποτε πως ενα αγορι της ειπε πως την αγαπα, κι αυτη του απαντησε "Αποδειξε το!". Ομως την αγαπη δεν την ψαχνει κανεις, την βρισκει, την βλεπει επανω στον αλλο, στον εαυτο του. Ο Αριστοτελης γραφει πως ειναι αμορφωσια να μη γνωριζεις για ποια πραγματα χρειαζεται αποδειξη και για ποια οχι. Σημερα, με την κυριαρχια της επιστημονικης / τεχνολογικης σκεψης, αυτη η αμορφωσια ειναι πανδημικη.

• Έχει συγγένεια η σιωπή ανάμεσα στον ψυχαναλυτή και τον ψυχαναλυόμενο μέσα στο δωμάτιο της ψυχανάλυσης και η σιωπή μέσα στο καλλιτεχνικό εργαστήρι, ανάμεσα στον καλλιτέχνη και το έργο του;

Υπαρχουν πολλων ειδων σιωπες. Η συγγενεια θα μπορουσε να υπαρχει στην "καλη" σιωπη που βρισκεται κοντα σε ο,τι οι Αρχαιοι ονομαζαν "σχόλη" και δεν χαρακτηριζεται απο καμια βια (σιωπη της ντροπης, της αρνησης, της απαγορευσης, της αναβολης κ.α.) αλλα ειναι μια ελευθερη, γεματη αιωρηση που μπορει να αρκειται στην δικη της ευδαιμονια, και αλλοτε παλι μπορει, σε ευτυχεις στιγμες, να γεννηθει απ' αυτην κατι ωραιο.

• Μπορούν να αναδυθούν «αυτά που δεν έχουν ειπωθεί» μέσα από την τέχνη και την ψυχανάλυση;

Προπαντων αυτα αναδυονται. Ομως δεν μιλαμε μονο για "μυστικα" που εμεναν μεχρι τωρα κρυφα. Με καθε φορα διαφορετικο τροπο, τοσο στην τεχνη οσο και στην ψυχαναλυση εμφανιζονται τα πραγματα σε ενα αλλο, απροσμενο, ανυποπτο και πολλες φορες, με την στενοτερη, η ευρυτερη εννοια, ιαματικο φως.

• Ισχύει ότι το καλλιτεχνικό έργο, το κατανοούμε μόνο στο ίδιο μέτρο στο οποίο κατανοούμε τον εαυτό μας;

Κατα την γνωμη μου ουτε στο εργο τεχνης ουτε οσον αφορα τον εαυτο μας δεν ειναι η "κατανοηση" το πρωταρχικο. Η γνωση ειναι μια μονο σχεση με τα πραγματα, και οπωσδηποτε οχι η πρωτογενης. Το εργο τεχνης το εμπειρωμαστε (βλεπουμε, ακουμε, διαβαζουμε) καταρχην με το ζωντανο μας σωμα, και ανταποκρινομαστε με το ζωντανο μας σωμα.