Εδω θα συζητησω ενα τοσο καθημερινο κι ανωδυνο φαινομενο, που κι η λεξη "συμπτωμα" πεφτει πολυ βαρια για να το χαρακτηρισει. Θα συζητησω την τρελα που καταλαμβανει καποιον στη θεα της κατσαριδας.

Μπαινω στην κουζινα μου και στο πατωμα, κοντα στον νιπτηρα - μια κατσαριδα! Θα μπορουσα τη νυχτα να ειχα παει να πιω ενα ποτηρι νερο, η το πρωι να κανω τον καφε μου, θα με απασχολουσε αυτο η εκεινο, θα ημουν πτωμα στην κουραση και δεν θα 'βλεπα την ωρα να γυρισω στο κρεβατι, η θα ημουν αγουροξυπνημενος κι ακομα με την τσιμπλα στο ματι, και να μπροστα μου η κατσαριδα! Κατι με διαπερνα στη στιγμη, ενα ηλεκτρικο ρευμα, η μια παραλυσια, ολα ξαφνικα ειναι αλλιως, αναλογα με την κατασταση μου θα χιμηξω με ο,τι βρω μπροστα μου να την συνθλιψω η, με τρεμαμενη, πανικοβλημενη, τσιριχτη φωνη θα τρεξω και θα εκλιπαρησω τον συζυγο η τον γειτονα ν' απομακρυνουν αυτο το πραμα απο κει μεσα. Καθε φορα συμβαινει το ιδιο, με πιανει κατι, ειμαι εκτος εαυτου, ειναι τρελο, μα δεν μπορω να κανω αλλιως.

Τι διαφερει ο φοβος της κατσαριδας απο τον φοβο που θα ειχα αν π.χ. εβλεπα στην κουζινα μου εναν κλεφτη; Ο κλεφτης εχει εισβαλει στο σπιτι μου. Και μαλιστα προπαντων οταν μπει ο κλεφτης, το παραβιασμενο σπιτι μου προβαλλει ακομα εμφατικοτερα ως το σπιτι μου. Η κατσαριδα στην κουζινα οχι μονο δεν υπογραμμιζει το "μου" αλλ' αντιθετα με αποκλειει απ' αυτον τον χωρο. Οσο ειναι η κατσαριδα εκει, δεν εχω κουζινα, δεν εχω σπιτι. Εχει γινει δικο της. Το σπιτι μου εχει γινει οχι μονο ακατοικητο, οπως μετα απο σεισμο η βομβαρδισμο, αλλα αποκοσμα ξενο.

Βεβαια η, ας την αποκαλεσουμε, "κατσαριδιτιδα" δεν με καταλαμβανει μονο στο σπιτι μου αλλα σε πολλους και ποικιλους χωρους. Κι εδω παλι, οι λεξεις φοβος, πανικος κλπ. δεν αποδιδουν αυτο που συμβαινει. Δεν ειναι φοβος οπως π.χ. στην τραπεζα οπου καποιος φωναζει "Ληστεια! Ολοι στο πατωμα!" Δεν ειναι πανικος οπως π.χ. σε ενα αεροπλανο που ο κινητηρας του πιανει φωτια. Ισως η "κατσαριδιτιδα" ονομαζει την κατακρημνιση του παθοντα σ' εκεινο το ξενο κι αποκοσμο, στο χασμα της ανεστιοτητας που σκαει με την παρουσια της κατσαριδας.

Αν ετσι εχουν τα πραγματα, ενα επομενο ερωτημα θα ηταν: Πως ειναι δομημενος ο κοσμος μου, οταν μια κατσαριδα τον κανει αποκοσμο, τον απο-κοσμει, και μαλιστα οταν με την απο-κοσμηση του τρελαινομαι;

Απαντηση: Ειναι ενας κοσμος οριοθετημενος στον εαυτο του, που θα πει: θεμελιωμενος στον εαυτο του, που θα πει: εγκλωβισμενος στην ταυτοτητα του και ως εκ τουτου δυσανεκτικος σε ο,τιδηποτε ασυμβατο βρεθει στα πεδια του. Ενας κοσμος τοσο ακαμπτα δομημενος που, στην ακραια περιπτωση, ενα πετραδακι λιγοτερο η περισσοτερο αρκει για να καταρρευσει.

Και πως μπορει αυτη η τρελα να περιγραφει; Η καταρρευση, η απο-κοσμηση του κοσμου συμβαδιζει με μια απο-προσωποποιηση του εαυτου μου: Στην παρουσια της κατσαριδας, οπως παυω να εχω το σπιτι μου, παυω να ειμαι ο εαυτος μου, ξεσπιτωνομαι απο το σπιτι του εαυτου μου, δεν ειμαι πλεον εγω. Το συμβαν αυτης της απο-εγωποιησης ειναι που με τρελαινει. Horror vacui, τρομος εμπρος στο κενο της απο-κοσμησης, της απο-προσωποποιησης.

Τελειωνοντας αυτην την σημειωση σκεφτηκα να προσθεσω μια φωτογραφια, και μου ηρθε στον νου η Μεταμορφωση του Franz Kafka - αν κι εκει δεν μιλα για κατσαριδα αλλα, αοριστα, για ενα "ζωυφιο". Το διηγημα ξεκινα με την φραση:

Οταν ο Gregor Samsa ενα πρωι ξυπνησε απο ανησυχα ονειρα, βρεθηκε στο κρεβατι του να εχει μεταμορφωθει σ' ενα φρικτο ζωυφιο.

Μεταμορφωση, για την οικονομια της δικης μας συζητησης, σε κατσαριδα. Δεν θα ηταν ο υστατος εφιαλτης της "κατσαριδιτιδας"; Η αποθεωση της "κατσαριδιτιδας"; Θα μπορουσε ο πασχων να φανταστει τιποτα πιο ακραιο;

Τι κανει αυτην την μεταμορφωση του εαυτου σε κατσαριδα εφιαλτη; Ειναι ο εγκλωβισμος και η καθηλωση στην μια και μονη ταυτοτητα. Τοτε η μεταμορφωση, που θα πει η μεταλλαξη της ταυτοτητας, ειναι η απολυτη καταστροφη.

Και γιατι κανεις απλα να μην αγνοησει την κατσαριδα, να πει εγω ειμαι εγω και η κατσαριδα ειναι κατσαριδα, και να συνεχισει τον δρομο του; Διοτι οπως ο τυφλος εχει εξαιρετικα ανεπτυγμενο το αισθητηριο της κιναισθησιας, οπως ο αγχωδης το αισθητηριο του κινδυνου, ετσι κι εδω: οσο πιο παγιωμενη η καθηλωση στην ταυτοτητα, στο εγω ειμαι εγω, τοσο πιο ανεπτυγμενο το σκαναρισμα του περιβαλλοντος για ξενα και απροσκλητα σωματα, τοσο πιο ανεπτυγμενο το αισθητηριο της αντιληψης, τοσο πιο οξυμμενη η αντιληψη.

Και σε τι συνισταται η αντιληψη; Ο ιαπωνας σοφος Eihei Dôgen γραφει:

Δεν ειναι το ματι που βλεπει το λουλουδι η τα αστρα, ουτε ειναι το λουλουδι η τα αστρα που βλεπονται. Το ματι ειναι λουλουδι και αστρα· λουλουδι και αστρα ειναι το ματι.

Ακουγεται αλλοκοτο, ομως και για τους δικους μας Αρχαιους, τον Ηρακλειτο, τον Παρμενιδη ηταν κοινος τοπος. Και πολυ-πολυ αργοτερα ο Goethe:

Αν το ματι δεν ηταν ηλιοειδες,

Πως θα γινοτανε ν' αντικρυζουμε το φως;

Η σκαφη δεν ειναι σκαφη και τα συκα δεν ειναι συκα. Το ματι δεν ειναι ματι και ο ηλιος δεν ειναι ηλιος. Το ματι, γραφει ο Goethe, ειναι ηλιοειδες, εχει την φυση του ηλιου.

Κατα βαθος ειμαι ζητημα φωτος.

γραφει ενας δικος μας.

Αν το ματι ηταν καθηλωμενο στο τροπο της μονοδιαστατης ταυτοτητας, αν επεμενε στο αδηριτο διαζευκτικο, η ματι, η ηλιος, τοτε, αντικρυζοντας το φως, και μη δυναμενο να απαγκιστρωθει απο τον μονοδιαστατο τροπο του, τοτε λεω, αντικρυζοντας το φως, δηλαδη το Αλλο του, θα κατακρημνιζονταν στην ταυτοτητα του ηλιου. Θα μεταμορφωνονταν συνεχως και βασανιστικα μεταπιπτοντας απο ματι σε ηλιο και τουμπαλιν. Δεν θα ηταν ηλιοειδες, δεν θα ηταν ζητημα φωτος αλλα δεσμιο του φωτος.

Ειναι οπως ο Henry Jekyll που βρισκεται αντιμετωπος με τον αλλο του εαυτο, τον Edward Hyde και προσπαθει απελπιδα να παραμεινει στη ταυτοτητα του και να κρατησει τον Edward Hyde μακρια. Καταληγει να μεταμορφωνεται ακριβως σ' αυτο που επιχειρει να εξοβελισει.

Μηπως λοιπον στην θεα απο κατι, π.χ. της κατσαριδας, δεν εχουμε εμπρος μας απλα ενα αντικειμενο της θεασης; Μηπως "βλεπω" θα πει τελικα: ρυθμιζομαι στο βλεπομενο; Και μηπως η "κατσαριδιτιδα" ξεκινα απο τον εγκλωβισμο στην μια και μονη ταυτοτητα, και ο πανικος συμβαινει εμπρος στην ακραια, αδιανοητη συνεπεια, στην επαπειλουμενη αρρητη, αφανη μεταπτωση, στην μεταμορφωση σε κατσαριδα, δηλαδη την απαλλοτριωση στην αλλη ταυτοτητα που οσονουπω θ' αρχισει να απλωνει τα πλοκαμια της πανω σου;