Η τρομοκρατια του ομοιου








Ο χρονος, στον οποιο υπηρχε ο Αλλος, εχει παρελθει. Ο Αλλος ως μυστηριο, ο Αλλος ως σαγηνη, ο Αλλος ως ερωτας, ο Αλλος ως ποθος, ο Αλλος ως κολαση, ο Αλλος ως πονος εξαφανιζεται. Σημερα η αρνητικοτητα του Αλλου παραχωρει την θεση της στην θετικοτητα του ομοιου. O ξεφρενη εξαπλωση του ομοιου προκαλει τις παθολογικες αλλοιωσεις που προσβαλλουν το κοινωνικο σωμα. Το κοινωνικο σωμα δεν το αρρωσταινουν η αποσυρση και η απαγορευση, αλλα η υπερεπικοινωνια, η υπερκαταναλωση, οχι η απωθηση και η αρνηση αλλα η επιτρεπτικοτητα και η καταφαση. Οχι η συνθλιψη αλλα η καταθλιψη ειναι το παθολογικο χαρακτηριστικο της σημερινης εποχης. Η καταστροφικη συνθλιψη δεν ερχεται απο τον Αλλο αλλα εκ των ενδον.

Η καταθλιψη ως εσωτερικη συνθλιψη αναπτυσσει αυτοεπιθετικες ροπες. Το καταθλιπτικο υποκειμενο της επιδοσης τροπον τινα συνθλιβεται, η παθαινει ασφυξια απο τον εαυτο του. Καταστροφικη δεν ειναι μονο η βια του Αλλου. Ο εξοβελισμος του Αλλου θετει σε κινηση μια αλλη καταστροφικη διαδικασια, τουτεστιν την αυτοκαταστροφη. Γενικα ισχυει η διαλεκτικη της βιας: Ενα συστημα που απορριπτει την αρνητικοτητα του Αλλου, αναπτυσσει αυτοκαταστροφικες ροπες.

Η βια του ομοιου, λογω της θετικοτητας της, ειναι αορατη. Η ξεφρενη εξαπλωση του ομοιου παρασταινεται ως αναπτυξη. Ομως μετα απο ενα ορισμενο σημειο η παραγωγη δεν ειναι πλεον παραγωγικη αλλα καταστροφικη, η πληροφορια οχι πλεον μορφωτικη αλλα παραμορφωτικη, η επικοινωνια οχι πλεον επικοινωνιακη αλλα αθροιστικη.

Σημερα η ιδια η αντιληψη παιρνει την μορφη του »Binge Watching«. Χαρακτηριζει την καταναλωση απο βιντεο και ταινιες χωρις χρονικο περιορισμο. Στους καταναλωτες προσφερονται εκεινες οι ταινιες και οι σειρες που ανταποκρινονται στα γουστα τους ολοτελα, που δηλαδη τους αρεσουν. Σαν καταναλωτικα ζωα εκτρεφονται με το ιδιο παντα νεο ομοιο. Το Binge Watching μπορει να γενικευτει ως ο σημερινος μοναδικος τροπος αντιληψης. Η ξεφρενη εξαπλωση του ομοιου δεν ειναι καρκινωματωδης αλλα κωματωδης. Δεν προσκρουει σε καμια ανοσολογικη αμυνα. Κανεις μενει εμπρος στο χαζοκουτι μεχρι τελικης πτωσεως.

Για την μολυνση ευθυνεται η αρνητικοτητα του Αλλου, το οποιο εισβαλλει στον εαυτο και οδηγει στην δημιουργια αντισωματων. Αντιθετα το εμφραγμα αναγεται στο υπερβολικο του ομοιου, στην παχυσαρκια του συστηματος. Δεν ειναι μολυσματικο αλλα λιπωδες. Εναντιον του λιπους δεν δημιουργουνται αντισωματα. Καμια ανοσολογικη αμυνα δεν μπορει να εμποδισει την ξεφρενη εξαπλωση του ομοιου.

Η αρνητικοτητα του Αλλου δινει στο Αυτο καθαυτο μορφη και μετρο. Διχως αυτην ακολουθει η ξεφρενη εξαπλωση του ομοιου. Το Αυτο δεν ειναι ταυτοσημο με το ομοιο. Εμφανιζεται παντα ζευγαρι με το Αλλο. Αντιθετα στο ομοιο λειπει το διαλεκτικο ομολογο που θα το οριοθετουσε κι θα το διαμορφωνε. Ετσι εξαπλωνεται ξεφρενα και γινεται αμορφη μαζα. Το Αυτο εχει μορφη, μια εσωτερικη περισυλλογη, μια εσωτερικοτητα την οποια οφειλει στην διαφορα με το Αλλο. Αντιθετα το ομοιο ειναι αμορφο. Καθως του λειπει η διαλεκτικη ενταση, προκυπτει ενα αδιαφορο παραδιπλα του ενος και του αλλου, μια ξεφρενα εξαπλουμενη μαζα του μη δυναμενου να διαφοροποιηθει: "Το Αυτο μπορει να λεχθει μονον οταν εννοειται η διαφορα. Στην εκβαση του διαφορου ερχεται στο φως η περισυλλεγουσα ουσια του Αυτου. Το Αυτο εξοριζει καθε ζηλο να εξομοιωνει το διαφορετικο παντα μονον με το ομοιο. Το Αυτο περισυλλεγει το διαφορο σε μια πρωταρχικη ενοτητα. Αντιθετα το ομοιο διασκορπιζεται στην χλωμη ενοτητα του μονον ομοιομορφου ενος."

Σημερα η τρομοκρατια του ομοιου καταλαμβανει ολες τις περιοχες της ζωης. Κανεις πηγαινει παντου χωρις να εχει καμια εμπειρια. Κανεις λαμβανει γνωση για τα παντα χωρις να αποληγει σε μια αναγνωριση. Κανεις συσσωρευει πληροφοριες και δεδομενα χωρις να αποκτα γνωση. Κανεις διψα για βιωματα και διεγερσεις οπου ομως παντα μενει ο ιδιος. Κανεις μαζευει friends και followers χωρις ποτε να συναντα εναν Αλλον. Τα ΜΜΕ συνιστουν μια απολυτα μηδενικη βαθμιδα του κοινωνικου.

Η ολοκληρωτικη ψηφιακη δικτυωση και η ολοκληρωτικη επικοινωνια δεν διευκολυνει την συναντηση με τον Αλλο. Πολυ περισσοτερο εξυπηρετει, παρακαμπτοντας τους ξενους και τους αλλους, στην ανευρεση ομοιων και ομονοουντων, και φροντιζει ο οριζοντας των εμπειριων μας να γινεται ολο και πιο στενος. Μας εμπλεκει σε εναν ατερμονο βροχο του Εγω και τελικα οδηγει σε μια "αυτοπροπαγανδα που μας κατηχει με τις ιδιες μας τις παραστασεις".

Η αρνητικοτητα του Αλλου και της μεταμορφωσης συνιστα την εμπειρια με εμφατικη εννοια. Εχω μια εμπειρια απο κατι θα πει "οτι αυτο μας βρισκει, οτι μας χτυπαει, μας πλημμυριζει, μας ανατρεπει και μας μεταμορφωνει". Η ουσια της ειναι ο πονος. Ομως το ομοιο δεν πονα. Σημερα ο πονος παραχωρει την θεση του στο μου-αρεσει, που συνεχιζει το ομοιο.

Η πληροφορια ειναι απλα εδω. Αντιθετα η γνωση με εμφατικη εννοια ειναι μια αργη, μακρα διαδικασια. Καταδεικνυει μια τελειως αλλη χρονικοτητα. Ωριμαζει. Η Ωριμανση ειναι μια χρονικοτητα την οποια σημερα χανουμε ολο και περισσοτερο. Ειναι ασυμβατη με την σημερινη πολιτικη του χρονου που κατατεμαχιζει τον χρονο προς αυξηση της αποτελεσματικοτητας και της παραγωγικοτητας και παραμεριζει σταθερες χρονικες δομες.

Ακομα και η μεγαλυτερη συλλογη πληροφοριων, Big Data, διαθετει πολυ λιγη γνωση. Με την βοηθεια των Big Data συναγονται συσχετισεις. Η συσχετιση σημαινει: Οταν συμβαινει το Α, τοτε συχνα συμβαινει και το Β. Ομως το γιατι ειναι ετσι, δεν το ξερει κανεις. Η συσχετιση ειναι η πλεον πρωτογονη μορφη γνωσης, που δεν ειναι καν σε θεση να συναγει την αιτιοκρατικη σχεση, δηλ. την σχεση αιτιου και αποτελεσματος. Ειναι ετσι. Εδω η ερωτηση του γιατι περιττευει. Λοιπον δεν συλλαμβανεται τιποτα. Ομως η γνωση ειναι συλληψη. Ετσι το Big Data καθιστα την σκεψη περιττη. Ακριτα αφηνομαστε στο ετσι-ειναι.

Η νοηση εχει προσβαση στο τελειως Αλλο. Μπορει να διακοψει το ομοιο. Σε τουτο συνισταται ο χαρακτηρας της ως συμβαν. Αντιθετα ο υπολογισμος ειναι μια ατελειωτη επαναληψη του ομοιου. Σε αντιθεση με την νοηση δεν μπορει να επιφερει καμια νεα κατασταση. Ειναι τυφλος για ενα συμβαν. Αντιθετα μια πραγματικη νοηση ειναι προσκειμενη στο συμβαν. Στα γαλλικα το ψηφιακο λεγεται numérique. Το αριθμητικο κανει τα παντα μετρησιμα και συγκρισιμα. Ετσι διαιωνιζει το ομοιο.

Η γνωση με εμφατικη εννοια μεταμορφωνει επισης. Επιφερει μια νεα συνειδησιακη κατασταση. Η δομη της μοιαζει μ' αυτην μιας λυτρωσης. Αυτη επιτελει περισσοτερα απο την λυση ενος προβληματος. Μεταθετει τον χρηζοντα λυτρωσης σε μια τελειως αλλη κατασταση του Ειναι.

Ο Max Scheler στο κειμενο του "Liebe und Erkenntnis" ["Αγαπη και γνωση"] σημειωνει οτι ο Αυγουστινος "με παραξενο, μυστηριο τροπο" αποδιδει στα φυτα εναν ποθο "να κοιταχτουν απο τον ανθρωπο, σαν μεσα απο την αγαπητικη αναγνωριση του Ειναι τους να τους συνεβαινε ενα αναλογο της λυτρωσης". Εαν ενα λουλουδι ειχε εν εαυτω πληροτητα του Ειναι, δεν θα ειχε την αναγκη να το κοιταξουν. Εχει λοιπον ενα ελλειμμα, ενα ελλειμμα του Ειναι. Το αγαπητικο κοιταγμα, "η απο αγαπη καθοδηγουμενη αναγνωριση" το λυτρωνει απο την κατασταση της ελλειψης. Ετσι αυτη ειναι "αναλογο της λυτρωσης". Γνωση ειναι λυτρωση. Εχει μια αγαπητικη σχεση με το αντικειμενο της ως Αλλο. Κατα τουτο διαφερει απο την απλη γνωση, η πληροφορια, στην οποια λειπει ολοτελα η διασταση του Αλλου.

Στο συμβαν ενοικει μια αρνητικοτητα, γιατι επιφερει μια νεα σχεση με την πραγματικοτητα, εναν νεο κοσμο, μια νεα κατανοηση αυτου που ειναι. Εξαφνα αφηνει τα παντα να προβαλουν σε ενα τελειως αλλο φως. Η "λησμοσυνη του Ειναι" του Heidegger δεν σημαινει τιποτα αλλο απο αυτην την τυφλοτητα για το συμβαν. Ο Heidegger θα ελεγε οτι σημερα ο θορυβος της επικοινωνιας, το ψηφιακο ανεμοσκορπισμα δεδομενων και πληροφοριων μας καθιστα κωφους εμπρος στον αηχο βομβο της αληθειας, εμπρος στην σιγαλη της δυναμη: "Ενας βομβος: η αληθεια / η ιδια εμφανιστηκε στους ανθρωπους / εν μεσω της χιονοθυελλας των μεταφορων."

Οι απαρχες της ψηφιακης επαναστασης κυριαρχουνταν προπαντων απο ουτοπικα προγραμματα. Για παραδειγμα ο Flusser ανεδειξε την ψηφιακη δικτυωση σε τεχνικη της αγαπης για τον πλησιον. Οπου το να εισαι ανθρωπος θα πει να εισαι συνδεδεμενος με αλλους. Η ψηφιακη δικτυωση θα καταστησει δυνατη μια ιδιαιτερη εμπειρια αντηχησης. Τα παντα συμπαλλονται: "Το δικτυο παλλεται, ειναι παθος, ειναι αντηχηση. Αυτη ειναι η βαση της τηλεματικης, αυτη η συμπαθεια και αντιπαθεια της εγγυτητας. Πιστευω οτι η τηλεματικη ειναι μια τεχνικη της αγαπης για τον πλησιον, μια τεχνικη για την επιτελεση της ιουδαιοχριστιανοσυνης. Η τηλεματικη εχει ως βαση την ενσυναισθηση. Εκμηδενιζει τον ουμανισμο για χαρη του αλτρουισμου. Και μονον οτι αυτη η δυνατοτητα υφισταται, ειναι κατι το τελειως κολοσσιαιο." Σημερα το δικτυο μεταμορφωνεται σε εναν ιδιαιτερο χωρο αντηχησης, σε ενα στουντιο ηχου απο το οποιο εχει εξαλειφθει καθε τι το αλλοτριο, καθε τι το ξενο. Η πραγματικη αντηχηση προϋποθετει την εγγυτητα του Αλλου. Σημερα η εγγυτητα του Αλλου παραχωρει την θεση της στην απουσια αποστασης του ομοιου. Η πλανητικη επικοινωνια επιτρεπει μονο ομοιους αλλους, η αλλους ομοιους.

Στην εγγυτητα ειναι εγγεγραμμενο, ως το διαλεκτικο της ομολογο, το απομακρο. Η καταργηση του απομακρου δεν παραγει περισσοτερη εγγυτητα αλλα την καταστρεφει. Αντι για εγγυτητα προκυπτει μια ολοκληρωτικη απουσια αποστασης. Εγγυτητα και απομακρο ειναι συνυφασμενα. Τα συγκρατει μια διαλεκτικη ενταση. Αυτη συνισταται στο οτι τα πραγματα ζωογονουνται ακριβως απο το αντιθετο τους, απο το Αλλο του εαυτου τους. Απο μια απλη θετικοτητα οπως η απουσια αποστασης, αυτη η ζωογονος δυναμη λειπει. Η εγγυτητα και το απομακρο μεσολαβουνται διαλεκτικα οπως το Αυτο και το Αλλο. Ετσι ουτε η απουσια αποστασης ουτε το ομοιο δεν ειναι ζωντανα.

Η ψηφιακη απουσια αποστασης παραμεριζει ολες τις μορφες παιχνιδισματος εγγυτητας και απομακρου. Ολα ειναι ομοια κοντα και ομοια μακρια: "Ιχνος και αυρα. Το ιχνος ειναι φαινομενο μιας εγγυτητας, οσο μακρια κι αν ειναι αυτο που αφησε πισω της. Η αυρα ειναι φαινομενο ενος απομακρου, οσο κοντα κι αν ειναι αυτο που ανακαλει." Στην αυρα ενοικει η αρνητικοτητα του Αλλου, του ξενου, του αινιγματος. Η ψηφιακη κοινωνια της διαφανειας αποαυροποιει, απομυθοποιει τον κοσμο. Υπερεγγυτητα και υπερφωτισμος ως γενικη επηρεια της εικονας του πορνο καταστρεφουν καθε αυρα του απομακρου, η οποια απαρτιζει και το ερωτικο.

Στο πορνο ολα τα σωματα ειναι ομοια μεταξυ τους. Επισης αποσυντιθενται σε ομοια σωματικα μερη. Το σωμα, λεηλατημενο απο καθε γλωσσα, συρρικνωνεται στο σεξουαλικο, το οποιο, εξω απο την διαφορα του φυλου, δεν γνωριζει καμια αλλη. Το πορνογραφικο σωμα δεν ειναι τοπος θεατρικης εκδηλωσης, δεν ειναι "μεγαλειωδης σκηνη", δεν ειναι πια "παραμυθενια επιφανεια" "στην οποια εγγραφονται ονειρα και θεοτητες". Δεν αφηγειται τιποτα. Δεν σαγηνευει. Το πορνο επιτελει μια ολοκληρωτικη αποαφηγηματοποιηση και απογλωσσοποιηση, οχι μονο του σωματος αλλα και της επικοινωνιας γενικα. Σε τουτο συνισταται η αναισχυντια του. Δεν ειναι δυνατο να παιξεις με την γυμνη σαρκα. Το παιχνιδι χρειαζεται μια επιφαση, μια αναληθεια. Η γυμνη, πορνογραφικη αληθεια δεν επιτρεπει κανενα παιχνιδι, καμια σαγηνη. Επισης η σεξουαλικοτητα ως επιδοση απωθει καθε μορφη παιχνιδιου. Γινεται ολοτελα μηχανικη. Η νεοφιλελευθερη επιταγη της επιδοσης, του σεξυ και της fitness τελικα ισοπεδωνει το σωμα καθιστωντας το λειτουργικο αντικειμενο που πρεπει να βελτιστοποιειται.

Η ξεφρενη εξαπλωση του ομοιου ειναι μια "πληροτητα, διαμεσου της οποιας λαμπει πλεον μονο η κενοτητα". Ο εξοβελισμος του Αλλου επιφερει μια παχυσαρκη κενοτητα της πληροτητας. Αναισχυντη ειναι η υπερορατοτητα, η υπερεπικοινωνια, η υπερπαραγωγη, η υπερκαταναλωση που οδηγει σε μια ξεφρενη στασιμοτητα του ομοιου. Αναισχυντη ειναι η "συνδεση του ομοιου με το ομοιο". Αντιθετα η σαγηνη ειναι "η ικανοτητα απο το ομοιο να αποσχιζεται το ομοιο. Το υποκειμενο της σαγηνης ειναι ο Αλλος. Ο τροπος της ειναι το παιχνιδι ως τροπος αντιθετος της επιδοσης και της παραγωγης. Σημερα το ιδιο το παιχνιδι μεταμορφωνεται σε μορφη παραγωγης. Δηλαδη η εργασια αποκτα χαρακτηριστικα παιχνιδιου.

Το φιλμ κινουμενων σχεδιων του Charlie Kaufmann "Anomalisa" ειναι μια ωμη παρασταση της σημερινης κολασης του ομοιου. Το εργο θα μπορουσε να εχει τον τιτλο Νοσταλγια του Αλλου, η Υμνος στην Αγαπη. Στην κολαση του ομοιου δεν ειναι δυνατος κανενας ποθος του Αλλου. Ο πρωταγωνιστης Michael Stone ειναι ενας επιτυχημενος motivation trainer και συγγραφεας. Ο τιτλος που του εφερε την επιτυχια ειναι How Can I Help You Help Them? Ενας τυπικος συμβουλος του νεοφιλελευθερου κοσμου. Το βιβλιο του εκθειαζεται παντου γιατι αυξανει την παραγωγικοτητα σημαντικα. Παρα την επιτυχια του περιερχεται σε μια βαρια υπαρξιακη κριση. Μοιαζει μοναχικος, χαμενος, βαριεστημενος, εχοντας χασει τις ψευδαισθησεις και τον προσανατολισμο μεσα στην χωρις νοημα, μονοτονη, λειασμενη και καλογυαλισμενη κοινωνια της καταναλωσης και της επιδοσης. Εδω ολοι οι ανθρωποι εχουν το ιδιο προσωπο και μιλουν με ιδια φωνη. Η φωνη του ταξιτζη, της γκαρσονας, η του διευθυντη του ξενοδοχειου ειναι ταυτοσημη με αυτην της γυναικας του, η της πρωην ερωμενης του. Το προσωπο ενος παιδιου δεν διαφερει απο αυτο ενος ενηλικα. Κλωνοι κατοικουνε τον κοσμο, στον οποιο κατα παραδοξο τροπο ο καθενας θελει να ειναι αλλιως απο τους αλλους.

Ο Michael φτανει στο Cincinnati για μια ομιλια. Στο ξενοδοχειο ακουει μια γυναικεια φωνη που ηχει τελειως αλλιως. Χτυπα την πορτα, πισω απο την οποια την υποθετει. Την βρισκει. Προς εκπληξη του αυτη τον αναγνωριζει. Εχει ερθει στο Cincinnati για να ακουσει την ομιλια του. Λεγεται Lisa. Δεν εχει μονο αλλιωτικη φωνη, αλλα και αλλιωτικο προσωπο. Ομως βρισκει τον εαυτο της χαλια καθως αποκλινει απο το βελτιστοποιημενο ενιαιο προσωπο. Επισης ειναι παχουλη και εχει στο προσωπο μια ουλη που προσπαθει να την κρυψει κατω απο τα μαλλια της. Ομως ο Michael την ερωτευεται, ερωτευεται την αλλη φωνη της, το αλλιωτικο της, την ανωμαλια της. Μεσα στην ερωτικη φρενιτιδα την ονομαζει Anomalisa. Περνανε την νυχτα μαζι. Σε εναν εφιαλτη ο Michael καταδιωκεται απο υπαλληλους του ξενοδοχειου που ειναι ολοι ομοιοι μεταξυ τους και θελουν να κανουν σεξ μαζι του. Διατρεχει μια κολαση του ομοιου.

Στο πρωινο με την Lisa, βλεπει με τρομο την φωνη της να εξομοιωνεται ολο και περισσοτερο με την ενιαια φωνη. Επιστρεφει στο σπιτι. Παντου η ερημος του ομοιου. Τον υποδεχονται η οικογενεια του και φιλοι. Ομως δεν μπορει να διακρινει τον ενα απο τον αλλο. Ολοι ειναι ομοιοι μεταξυ τους. Τελειως μπερδεμενος καθεται απεναντι απο μια γιαπωνεζικη κουκλα του σεξ που αγορασε σε ενα sex shop για τον γιο του. Εχει ενα στομα ορθανοιχτο, ετοιμο για πεολειχια.

Στην τελευταια σκηνη η Lisa επιβεβαιωνει την αγαπη της για τον Michael σαν απο εναν αλλο κοσμο που μοιαζει να εχει απελευθερωθει απο την καταρα του ομοιου και στον οποιο καθενας παιρνει πισω την δικη του φωνη, το δικο του προσωπο. Τελειως εν παροδω η Lisa λεει οτι Anomalisa στα ιαπωνικα θα πει "θεα του ουρανου". Η Anomalisa ειναι ο Αλλος καθαυτον που μας λυτρωνει απο την κολαση του ομοιου. Ειναι ο Αλλος ως ερωτας.

Σ' εκεινη την κολαση του ομοιου οι ανθρωποι δεν ειναι παρα τηλεκατευθυνομενες κουκλες. Γι' αυτο εχει νοημα το οτι το εργο δεν γυριστηκε με πραγματικους ηθοποιους αλλα με κουκλες. Οι σχισμες στο προσωπο του Michael το προδιδουν και τον υποψιαζουν οτι δεν ειναι παρα κουκλα. Σε μια σκηνη ενα κομματι του προσωπου του πεφτει. Κρατα το αποχωρισμενο κομματι του στοματος στο χερι του, κι αυτο κατι ψελλιζει αυτοματα. Τρομαζει που ειναι κουκλα. Ο λογος του Büchner "Ειμαστε κουκλες, και οι κλωστες μας κατευθυνονται απο αγνωστες δυναμεις. Τιποτα, τιποτα δεν ειμαστε εμεις οι ιδιοι!" θα μπορουσε να χρησιμοποιηθει ως μοττο του εργου.