Οι Ασυνειδητοι

Την εποχη που, φοιτητης, εφτασα στο ετος που καναμε Ψυχιατρικη και ανοιξα το σχετικο "συγγραμα", περισσοτερο με κεντρισε μια διαγνωση που δεν γνωριζα μεχρι τοτε: "Ψυχοπαθης" (Να μην συγχεεται με το "ψυχασθενης", "ψυχωτικος" κοκ). Αργοτερα οι Αμερικανοι το ονομασαν "Αντικοινωνικη διαταραχη προσωπικοτητας", η "sociopath" – "κοινωνιοπαθης". Βασικα το ιδιο πραγμα σε νεα συσκευασια.

Και τι με κεντρισε στον ψυχοπαθη; Το κυριο χαρακτηριστικο του: του λειπει, λεει, η (ηθικη) συνειδηση – επι το φροϋδικοτερον, του λειπει το "Υπερεγω". Του λειπει η συνειδηση, οπως σ' εναν αλλο μπορει να λειπει ενα χερι, η ενα ποδι. Ομως αυτη η αναπηρια εμοιαζε να φερνει μαζι της ενα αλλοκοτο ανοιγμα, μια ελευθερια σχεδον διαστροφικα αχαλινωτη. Με κεντρισε... Δεν ξερω αν η εκφραση αποδιδει. Ηταν περισσοτερο ενα "Ω...!", οπου κανεις, εμπρος σε μια απροσμενη και αλλοκοτη ομορφια, πιανεται κατευθειαν στα διχτυα της σαγηνης της, γινεται ολοκληρος ενα θαυμαστικο. Και δεν ειχα πεσει εξω. Διαβαζω σ' ενα βιβλιο που γραφηκε σαραντα χρονια αργοτερα:

Ενα απο τα πιο συχνα απαντωμενα χαρακτηριστικα ειναι μια ευφραδεια και μια επιφανειακη γοητεια που επιτρεπει τον αληθινο κοινωνιοπαθη να σαγηνευει αλλους, μεταφορικα η κυριολεκτικα – κατι σαν λαμψη, η χαρισμα που αρχικα μπορει να κανει τον κοινωνιοπαθη να φαινεται πιο γοητευτικος, η πιο ενδιαφερων απο τους περισσοτερους φυσιολογικους ανθρωπους γυρω του. Ειναι πιο αυθορμητος, η πιο εντονος, η καπου πιο "περιπλοκος", η πιο σεξυ, η πιο διασκεδαστικος απο καθε αλλον.

Martha Stout, "The Sociopath Next Door" ["Ο κοινωνιοπαθης της διπλανης πορτας"]

Το ενδιαφερον ειναι πως αν ζησεις τον ψυχοπαθη απο κοντα, αν δηλαδη η αυρα του ασκησει την ελκτικη της δυναμη επανω σου και σε καταπιει, εκει, στα εγκατα της, αυτος θα σε περιμενει και θα τον γνωρισεις. Ποιον ανθρωπο βλεπεις τοτε; Η συγγραφεας συνεχιζει:

Οι κοινωνιοπαθεις χαρακτηριζονται ιδιαιτερα για την επιφανειακοτητα τους, για την κουφια και παροδικη φυση στοργικων συναισθηματων που ενδεχομενως ισχυριζονται οτι εχουν, για μια ιδιαιτερη αναισθησια που σου κοβει την ανασα. Δεν εχουν ιχνος ενσυναισθησης και δεν εχουν κανενα γνησιο ενδιαφερον για συναισθηματικο δεσμο με εναν συντροφο. Οταν η γοητεια της επιφανειας μαδησει, οι γαμοι τους ειναι διχως αγαπη, μονοπλευροι και σχεδον παντα βραχυβιοι. Αν ενας συζυγος εχει καν καποια αξια για τον κοινωνιοπαθη, ειναι γιατι αυτος τον βλεπει σαν κτημα του, κτημα του που αν το χασει θα νοιωσει ισως οργισμενος, αλλα ποτε θλιμμενος η υπευθυνος. Οι κοινωνιοπαθεις, πολυ περισσοτερο απο τους φυσιολογικους [...] παιρνουν κοινωνικα, σωματικα, οικονομικα η νομικα ρισκα.

Η συγγραφεας προειδοποιει με τρομο: Μακρια τους! Το κεφαλαιο "How to recognize the remorseless" ("Πως να αναγνωριζεις τον ασυνειδητο"), ξεκινα με το μοττο της ανθρωπολογου Loren Eiseley (1907–1977):

Στην ερημο ενας γερος μοναχος καποτε συμβουλευσε τον ταξιδιωτη οτι η φωνη του θεου και η φωνη του διαβολου, μολις που ξεχωριζουν.

Ο σατανικος κοινωνιοπαθης με το αγγελικο προσωπο ...

Οι ψυχιατροι δεν εχουν κανενα αισθητηριο για την σαγηνη του κοινωνιοπαθους. Στο Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (Διαγνωστικο και στατιστικο εγχειριδιο ψυχικων διαταραχων) της Αμερικανικης Ψυχιατρικης Εταιρειας διαβαζουμε για τα σημεια που οδηγουν στην διαγνωση "αντικοινωνικη διαταραχη προσωπικοτητας":

1. Αδυναμια να προσαρμοστει σε κοινωνικες νορμες

2. Εξαπατηση, χειριστικοτητα

3. Παρορμητισμος, αδυναμια προγραμματισμου

4. Ευερεθιστοτητα, επιθετικοτητα

5. Παρατολμη παραβλεψη της ασφαλειας του ιδιου η αλλων

6. Διαρκης ανευθυνοτητα

7. Απουσια τυψεων οταν προξενει πονο, κακοποιει, η κλεβει ενα αλλο ατομο.

Ηδη οταν διαπιστωνονται τρια απο τα παραπανω, αρκει για την διαγνωση...

Εαν το παθολογικο οριζεται ως η αποκλιση απο το φυσιολογικο, και εαν στην περιπτωση του κοινωνιοπαθους το φυσιολογικο ταυτιζεται με την κοινωνια και με ο,τι την εδραιωνει και την προαγει, τοτε ο κοινωνιοπαθης ειναι ο απολυτα παθολογικος. Συνιστα την μεγιστη απειλη εναντιον της κοινωνιας. Ειναι ο τρομοκρατης της.

Ομως ποιας κοινωνιας ειναι τρομοκρατης; Ειναι ενδιαφερον οτι πολυ συχνα οι στυλοβατες της κοινωνιας μας, αυτοι που ασκουν την πολιτικη, οικονομικη, και καθε αλλη εξουσια, συμπληρωνουν οχι τρια, αλλα τα περισσοτερα απο τα κριτηρια της διαγνωσης. Οι λυκοι ταχθηκαν να φυλανε τα προβατα.

Οι ψυχιατροι, και οχι μονο αυτοι, εχουν την παρασταση μιας κοινωνιας απο πολιτες που τους διακρινει ο,τι λειπει απο τον κοινωνιοπαθη:

1. Προσαρμοζονται σε κοινωνικες νορμες

2. Ειναι ειλικρινεις και δεν εκμεταλλευονται

3. Ειναι συνετοι και προγραμματιζουν το μελλον τους

4. Ειναι ανεκτικοι και φιλειρηνικοι

5. Μεριμνουν για την ασφαλεια του εαυτου τους και των αλλων

6. Ειναι διαρκως υπευθυνοι

7. Οταν προξενουν πονο, κακοποιουν, η κλεβουν, εχουν τυψεις.

Ας το χαρισουμε στους αμερικανους συναδελφους, οτι φυσιολογικος πολιτης ειναι αυτος που πληροι τα τρια μονο απο τα παραπανω κριτηρια. Και παλι. Η κοινωνια τους ειναι ενα φανταστικο μορφωμα, ενα χολυγουντιανο σκηνικο χωρις καμια σχεση με την πραγματικοτητα.

Αυτο το φαντασμα πληττουν οι κατ' ονομα τρομοκρατες, συμφωνα με το πρωτο κριτηριο ("αδυναμια να προσαρμοστει σε κοινωνικες νορμες"), αυτου του φαντασματος αναγορευονται σε προστατες οι δυνατοι, συμφωνα με το δευτερο κριτηριο ("εξαπατηση, χειριστικοτητα") – τα υπολοιπα κριτηρια τα μοιραζονται απο κοινου.