Αποξενωση








Το διηγημα του Albert Camus "Ο ξενος" περιγραφει την ξενοτητα ως βασικη αισθηση του Ειναι και της υπαρξης. Ο ανθρωπος απεναντι στον κοσμο ειναι ενας ξενος, ενας ξενος μεταξυ των ανθρωπων και ενας ξενος απεναντι στον εαυτο του. Ο πρωταγωνιστης Meursault χωριζεται απο αλλους με ενα γλωσσικο πλεγμα. Η ξενοτητα εκδηλωνεται ως αφωνια. Ο καθενας ειναι κλεισμενος σ' ενα κελλι, που ειναι χωρισμενο απο αλλα με ενα γλωσσικο πλεγμα. Αυτη η ξενοτητα ουτε ανηκει στην σημερινη εποχη της υπερεπικοινωνιας ουτε στον κοσμο ως ζωνη ευεξιας, η ως εμπορικο κεντρο.

Στο ποιημα του Paul Celan "Γλωσσικο πλεγμα" προκειται επισης για την εμπειρια της ξενοτητας:

"(Να 'μουν οπως εσυ. Να 'σουν οπως εγω.

Δεν σταθηκαμε

κατω απο εναν αληγη ανεμο;

Ειμαστε ξενοι.)

Οι πετρινες πλακες. Επανω τους,

διπλα ο ένας στον άλλο, οι δυο οι

νερολακκοι σε γκριζο καρδιας:

δυο

μπουκιες σιωπη."

Σημερα παραδινομαστε σε μια επικοινωνια ανευ οριων. Ειμαστε σχεδον παραζαλισμενοι απο την ψηφιακη υπερεπικοινωνια. Ομως ο θορυβος της επικοινωνιας δεν μας κανει λιγοτερο μοναχικους. Ισως μας κανει μαλιστα περισσοτερο μοναχικους απο γλωσσικα πλεγματα. Τουλαχιστον περαν του γλωσσικου πλεγματος ειναι ενα Εσυ. Διαφυλαγει ακομα την εγγυτητα του απομακρου. Αντιθετα η υπερεπικοινωνια καταστρεφει τοσο το Εσυ οσο και την εγγυτητα. Οι σχεσεις αντικαθιστανται απο συνδεσεις. Η ελλειψη αποστασης απωθει την εγγυτητα. Δυο μπουκιες σιωπης θα μπορουσαν να περιεχουν περισσοτεη εγγυτητα, περισσοτερη γλωσσα απο την υπερεπικοινωνια. Η σιωπη ειναι γλωσσα, αντιθετα ο θορυβος της επικοινωνιας οχι.

Σημερα βολευομαστε σε μια ζωνη ευεξιας απο την οποια εχει εκμηδενιστει η αρνητικοτητα του ξενου. Το συνθημα της ειναι το like. Η ψηφιακη οθονη μας απομονωνει ολο και περισσοτερο απο την αρνητικοτητα του ξενου, του δεινου. Σημερα η ξενοτητα ειναι ανεπιθυμητη καθοσον συνιστα ενα εμποδιο για την επιταχυνση των κυκλοφοριων της πληροφοριας και του κεφαλαιου. Ο καταναγκασμος της επιταχυνσης ισοπεδωνει τα παντα στο ομοιο. Ο διαφανος χωρος της υπερεπικοινωνιας ειναι ενας χωρος διχως μυστηριο, ξενοτητα και αινιγμα.

Επισης χανεται ο Αλλος ως αποξενωση. Η σημερινη σχεση εργασιας δεν μπορει να περιγραφει με την βοηθεια της μαρξιστικης θεωριας της αποξενωσης. Η αποξενωση απο την εργασια σημαινει οτι ο εργατης συμπεριφερεται προς το προϊον της εργασιας του ως ενα ξενο αντικειμενο. Δεν αναγνωριζει τον εαυτο του ουτε στο προϊον του ουτε στην πραξη του. Ο εργατης γινεται τοσο φτωχοτερος οσο περισσοτερο πλουτο παραγει. Τα προϊοντα του αποσπωνται απο αυτον. Η πραξη του εργατη προκαλει την αποπραγματωση του: "Η πραγματοποιηση της εργασιας προβαλλει τοσο πολυ ως απο πραγματωση που ο εργατης αποπραγματωνεται μεχρι θανατου απο ασιτια." Οσο περισσοτερο σπαταλιεται, τοσο περισσοτερο περιερχεται στην κυριαρχια του Αλλου που τον λεηλατει. Αυτην την σχεση εξουσιας, η οποια οδηγει στην αποξενωση, στην αποπραγματωση, ο Marx την παρομοιαζει με την θρησκεια: "Οσο περισσοτερα κανεις εναποθετει στον θεο, τοσο λιγοτερα κρατα για τον εαυτο του. Ο εργατης βαζει την ζωη του στο αντικειμενο. Ομως τωρα η ζωη του δεν ανηκει πλεον σ' αυτον αλλα στο αντικειμενο. Επομενως οσο μεγαλυτερη ειναι αυτη η δραστηριοτητα, τοσο περισσοτερο ο εργατης ειναι χωρις αντικειμενο. Ο,τι ειναι προϊον της εργασιας του, δεν ειναι αυτος. Οσο μεγαλυτερο λοιπον ειναι το προϊον, τοαο λιγοτερο ειναι αυτος ο ιδιος." Λογω της αποξενωσης στην σχεση εργασιας δεν ειναι δυνατο για τον εργατη να πραγματωθει. Η εργασια του ειναι μια συνεχομενη αποπραγματωση του εαυτου του.

Σημερα ζουμε σε μια μεταμαρξιστικη εποχη. Στο νεοφιλελευθερο καθεστως η εκμεταλλευση δεν συμβαινει πλεον ως αποξενωση και αποπραγματωση του εαυτου, αλλα ως ελευθερια, ως αυτοπραγματωση και αυτοβελτιστοποιηση. Εδω ο Αλλος δεν υπαρχει ως εκμεταλλευτης που με εξαναγκαζει στην δουλεια και με αποξενωνει απ' αυτην. Πολυ περισσοτερο λεηλατω τον εαυτο μου αυτοβουλα πιστευοντας οτι αυτοπραγματωνομαι. Αυτη ειναι η δολια λογικη του νεοφιλελευθερισμου. Επισης ετσι ειναι και το πρωτο σταδιο του burn out ευφορια. Ευφορικα πεφτω ατην δουλεια με τα μουτρα, μεχρι που στο τελος καταρρεω. Πραγματωνομαι μεχρι θανατου. Βελτιστοποιουμαι μεχρι θανατου. Η νεοφιλελευθερη κυριαρχια κρυβεται πισω απο την ψευδαισθηση μιας ελευθεριας. Η κυριαρχια ολοκληρωνεται την ωρα που συμπιπτει με την ελευθερια. Αυτη η αισθηση της ελευθεριας ειναι μοιραια καθοτι δεν καθιστα δυνατη καμια αντισταση, καμια επανασταση.

Εναντιον τινος θα στρεφονταν η αντισταση; Αφου δεν υπαρχει λανενας Αλλος πλεον, απο τον οποιο θα εκπορευονταν μια καταπιεση. Η παλια αληθεια της Jenny Holzer "Protect me from what I want" εκφραζει επιτυχημενα αυτην την αλλαγη παραδειγματος.

Σημερα εμφανιζεται μια νεα μορφη αποξενωσης. Δεν προκειται πλεον για την αποξενωση απο τον κοσμο, η απο την εργασια, αλλα για μια καταστροφικη αυτοαποξενωση, δηλαδη αποξενωση απο τον ιδιο τον εαυτο. Αυτη η αυτοαποξενωση συμβαινει στην πορεια της αυτοβελτιστοποιησης και αυτοπραγματωσης. Απο την ωρα οπου το υποκειμενο της επιδοσης αντιλαμβανεται τον εαυτο του, π.χ. το σωμα τουως λειτουργικο αντικειμενο προς βελτιστοποιηση, αποξενωνεται προοδευτικα απ' αυτο. Λογω της ελλειψης αρνητικοτητας αυτη η αυτοαποξενωση προχωρει απαρατηρητη. Αυτοκαταστροφικα δεν δρα μονο η αυτολεηλασια, αλλα καο η αυτοαποξενωση, η οποια εκδηλωνεται παθολογικα ως διαταραχη της εικονας του σωματος. Νευρικη ανορεξια, βουλιμια, η Binge-Eating-Disorder ειναι συμπτωματα επιτεινομενης αυτοαποξενωσης. Τελικα κανεις δεν νοιωθει πλεον το ιδιο το σωμα του.