[Σχολια μου στις Υποσημειωσεις]

[σελ. 457] Ο ασθενης ειναι ενας ανδρας τριαντα ετων, παντρεμενος, και με δυο παιδια. Εκανε ψυχαναλυση μαζι μου για μια περιοδο, κατα την διαρκεια του πολεμου, η οποια επρεπε να διακοπει λογω συνθηκων πολεμου, μολις εγινε απο κλινικης πλευρας αρκετα καλα ωστε να μπορεσει να εργαστει. Σ’ αυτην την πρωτη φαση περιεπεσε σε μια καταθλιπτικη κατασταση με εντονη ομοφυλοφιλικη χροια, ομως χωρις φανερη ομοφυλοφιλια. Ηταν βυθισμενος σε σκεψεις, και μαλλον εξωπραγματικες. Ανεπτυξε περιορισμενη ενοραση, ομως βελτιωθηκε κλινικα, ωστε να μπορεσει να χρησιμοποιηθει απο τις πολεμικες υπηρεσιες. Το πολυ καλο μυαλο του τον διευκολυνε να παιζει με εννοιες και να φιλοσοφει, και σε σοβαρες συνομιλιες θεωρουνταν γενικα ενδιαφερον ατομο, με ιδεες.

Εκπαιδευτηκε στο επαγγελμα του πατερα του, αλλα αυτο δεν τον ικανοποιουσε, και συντομα εγινε φοιτητης της ιατρικης, πιθανως (υποσυνειδητα) επιμενοντας ετσι να με χρησιμοποιει ως πατρικη μορφη, μεταθετοντας τον πραγματικο του πατερα, ο οποιος ειχε πεθανει.

Παντρευτηκε, και με την πραξη του αυτη εδωσε σε μια κοπελλα την ευκαιρια για θεραπεια μεσω εξαρτησης, που την ειχε αναγκη. Ελπιζε (υποσυνειδητα) οτι με τον γαμο του θα εβαζε τα θεμελια για μια θεραπεια μεσω εξαρτησης για τον εαυτο του, αλλα (οπως τοσο συχνα συμβαινει) οταν αυτος με τη σειρα του διεκδικησε μια ιδιαιτερη ανοχη εκ μερους της γυναικας του, απετυχε να την λαβει. Εκεινη, ευτυχως, αρνηθηκε να γινει ο θεραπευτης του, και το οτι εν μερει εκεινος αναγνωρισε αυτο το γεγονος, ηταν που τον οδηγησε σε μια νεα φαση ασθενειας. Κατερρευσε στην δουλεια του (οντας γιατρος σε νοσοκομειο) και εισηχθη μονος του σε ενα ιδρυμα εξαιτιας μιας αισθησης μη πραγματικοτητας και μιας γενικης ανικανοτητας να ανταπεξελθει στην δουλεια και στην ζωη.

Eκεινο τον καιρο δεν ειχε επιγνωση οτι αποζητουσε τον παλιο ψυχαναλυτη του, και ηταν εντελως ανικανος ακομη και να ζητησει να κανει ψυχαναλυση, εαν και, οπως εγινε φανερο αργοτερα, αυτο ηταν που ακριβως ηθελε, και τιποτε αλλο δεν θα ειχε αξια.

Περιπου εναν μηνα απο τοτε που ξαναρχισε την ψυχαναλυση, ηταν σε θεση να αναλαβει εργασια ως νοσοκομειακος υπαλληλος.

Τωρα πλεον ηταν μια σχιζοειδης περιπτωση. Η αδελφη του ειχε μια σχιζοφρενικη ασθενεια η οποια αντιμετωπιστηκε (με σημαντικη επιτυχια) με ψυχαναλυση. Αυτος ηρθε στην ψυχαναλυση λεγοντας οτι δεν μπορουσε να μιλαει ελευθερα, οτι δεν ηταν καθολου ικανος να ψιλοκουβεντιαζει η να φανταζεται η να παιζει, και οτι δεν μπορουσε να κανει μια αυθορμητη χειρονομια η να διεγερθει.

Αρχικα θα λεγαμε οτι ηρθε στην ψυχαναλυση και μιλουσε. Ο λογος του ηταν επιτηδευμενος και ρητορικος. Προοδευτικα εγινε καθαρο οτι ακουγε συνομιλιες που γινοταν μεσα του [σελ. 458], και ανεφερε οσα μερη αυτων των συνομιλιων θεωρουσε οτι θα μ’ ενδιεφεραν. Με τον καιρο θα μπορουσε να ειπωθει οτι εφερνε τον εαυτο του στην ψυχαναλυση και μιλουσε για τον εαυτο του, οπως μια μητερα η ενας πατερας θα εφερνε ενα παιδι σ’ εμενα και θα μιλουσε γι’ αυτο. Σ’ αυτες τις πρωιμες φασεις (διαρκειας εξη μηνων ) δεν ειχα καμμια ευκαιρια για αμεση συνομιλια με το παιδι (με τον ιδιο).

[...]

Mεσα απο μια πολυ ιδιαιτερη πορεια, η ψυχαναλυση αλλαξε σε ποιοτητα, ετσι ωστε μπορεσα να συναλλασσομαι αμεσα με το παιδι, το οποιο ο ασθενης ηταν.

Υπηρξε ενα αρκετα σαφες τελος αυτης της φασης, και ο ιδιος ο ασθενης ειπε οτι τωρα ηρθε αυτος ο ιδιος για θεραπεια, και για πρωτη φορα αισθανθηκε γεματος ελπιδα. Ειχε περισσοτερο απο ποτε συνειδηση της ανικανοτητας του να διεγερθει, και της ελλειψης αυθορμητισμου. Σπανια ηταν σε θεση να κατηγορησει την γυναικα του, που τον εβρισκε βαρετο συντροφο, χωρις ζωντανια, παρα μονον σε σοβαρες συζητησεις επανω σε θεματα που εθετε καποιος αλλος. Η σεξουαλικη του ικανοτητα δεν ηταν πραγματικα διαταραγμενη, ομως δεν μπορουσε να κανει ερωτα, και γενικα δεν μπορουσε να διεγερθει σχετικα με το σεξ. Ειχε ενα παιδι, και εκτοτε απεκτησε ενα δευτερο.

Σ’ αυτην την νεα φαση το υλικο προοδευτικα οδηγησε σε μια μεταβιβαστικη νευρωση κλασσικης μορφης. Ακολουθησε μια συντομη φαση που οδηγησε προφανως σε μια διεγερση στοματικης ποιοτητας. Αυτη η διεγερση δεν εγινε εμπειρατη, ομως οδηγησε στην εργασια, η οποια περιγραφεται με λεπτομερεια στις σημειωσεις που ακολουθουν. Οι σημειωσεις αναφερονται στην εργασια η οποια επιτελεστηκε στο διαστημα αναμεσα στην διεγερση, η οποια ηρθε κατα την μεταβιβαση αλλα δεν εγινε αισθητη, και στην εμπειρια της διεγερσης.

Το πρωτο σημαδι της νεας εξελιξης αναφερθηκε σαν ενα αισθημα, πρωτογνωρο, αγαπης για την κορη του. Αυτο το αισθανθηκε γυρνωντας απο εναν κινηματογραφο οπου ειχε πραγματι κλαψει. Ειχε χυσει δακρυα δυο φορες εκεινη την εβδομαδα, και αυτο του φανηκε καλος οιωνος, καθως ηταν ανικανος και να κλαψει και να γελασει, ακριβως οπως ηταν ανικανος ν’ αγαπησει.

[σελ. 459] Λογω των συνθηκων, αυτος ο ανδρας μπορουσε να ερχεται μονο τρεις φορες την εβδομαδα, ομως το επετρεψα, καθως η ψυχαναλυση προχωρησε ολοφανερα με ενα αλμα, και μαλιστα ακολουθησε ταχυ ρυθμο.

Το συνολο αυτου του υλικου οδηγει στο οιδιποδειο συμπλεγμα, το οποιο ερχεται στην πληρη του ανθηση στη τελευταια συνεδρια.

Πεμπτη, 27 Ιανουαριου

Ασθενης Ο ασθενης ειπε οτι δεν ειχε τιποτα το ιδιαιτερο να αναφερει, εκτος απο το οτι περασε εναν βηχα. Πιθανως αυτο ηταν ενα κοινο κρυολογημα. Παντως του ηρθε στον νου και η ιδεα της φυματιωσης, και το ειχε δουλεψει στο μυαλο του, με ποιον τροπο θα μπορουσε να την εκμεταλλευτει, εαν τελικα θα επρεπε να εισαχθει στο νοσοκομειο. Θα μπορουσε να πει στη γυναικα του: « Εδω που ειμαι τωρα...»

Ψυχαναλυτης Διαφορες ερμηνειες ηταν δυνατες εδω, και εγω επελεξα την ακολουθη: Eιπα οτι αυτο που αγνοηθηκε, ηταν η σχεση αυτης της ασθενειας με την ψυχαναλυση. Σκεφτομουν την διακοπη που θα εφερνε στην θεραπεια. Ειπα οτι δεν ημουν καθολου σιγουρος πως αυτος, ο αρκετα επιφανειακος υπολογισμος των συνεπειων, ηταν το πιο σημαντικο μερος του αγχους. Ταυτοχρονα ασχοληθηκα με την οπτικη της πραγματικοτητας, και ειπα οτι θα το αφησω σ’αυτον. Ειχε συνειδηση του γεγονοτος οτι ηθελε απο εμενα να το χειριστω σαν υλικο για ψυχαναλυση, και δεν ηθελε απο εμενα να συμμετασχω στην διαδικασια της διαγνωσης καθεαυτην.

Οταν ο ασθενης ανεφερε ενα σωματικο συμπτωμα και αναλογιστηκε την επιδραση του στην σχεση του με την γυναικα του, ο Dr.Winnicott απαντησε, υποδεικνυοντας τις μεταβιβαστικες οψεις της ασθενειας. Οριοθετησε το πλαισιο της ψυχαναλυσης, οταν διαφοροποιησε την οπτικη της πραγματικοτητας της ασθενειας, η οποια δεν ανηκει στην ψυχαναλυση, απο την φαντασιωση που συνδεεται μ’ αυτην, η οποια ανηκει στην ψυχαναλυση.

Ασθενης Μετα την ερμηνεια μου, ειπε οτι στην πραγματικοτητα αυτο που σκεφτηκε δεν ηταν η φυματιωση αλλα ο καρκινος του πνευμονα.

Ψυχαναλυτης Τωρα ειχα πιο ευγλωττο υλικο για να δουλεψω, και εκανα την ερμηνεια οτι μου μιλουσε για αυτοκτονια. Ηταν σαν να επροκειτο για ο,τι εγω εχω αποκαλεσει μια πεντε τοις εκατο αυτοκτονια. Ειπα: « Νομιζω οτι στην ζωη σας δεν ειχατε [σελ. 460] ν’ αντιμετωπισετε πραγματικα την ταση ν’ αυτοκτονησετε, ετσι δεν ειναι; »

Ασθενης Ειπε οτι αυτο ηταν εν μερει αληθεια. Ειχε απειλησει την γυναικα του οτι θ’ αυτοκτονησει, ομως δεν το εννοουσε. Αυτο δεν ηταν σημαντικο. Απο την αλλη ειχε κατα καιρους αισθανθει οτι η αυτοκτονια ηταν μερος του παιχνιδιου παντως, ειπε, ειναι γεγονος οτι η αδελφη του εκανε δυο αποπειρες αυτοκτονιας- ηταν ατελεις αυτοκτονιες, και οχι σχεδιασμενες για να πετυχουν. Παρ’ ολα αυτα του εδειξαν ποσο πραγματικη μπορει να ειναι η αυτοκτονια, ακομη και οταν δεν υπαρχει μια ταση η οποια να αφορα την ολη προσωπικοτητα.

Τωρα το συνεδεσε με τον φραγμο τον οποιο ενιωθε οτι επρεπε να ξεπερασει, για να προχωρησει παρακατω.

Ψυχαναλυτης Του υπενθυμισα (και το ειχε ξεχασει) οτι αισθανοταν πως υπηρχε ενα προσωπο που τον απετρεπε απο το να ξεπερασει αυτον τον φραγμο.

Ασθενης Ειπε οτι αισθανοταν αυτον τον φραγμο σαν εναν τοιχο που πρεπει να γκρεμισει, η να χτυπιεται πανω του- και ειχε την αισθηση οτι επρεπε να τον κουβαλησουν σηκωτο στο δυσκολο σημειο.

Ψυχαναλυτης Ειπα οτι συνεπως ειχαμε τις ενδειξεις πως αναμεσα σ’ αυτον και στην υγεια υπηρχε η αυτοκτονια, και εγω πρεπει αυτο να το γνωρισω, οπως και να κοιταξω να μην πεθανει.

Πολλοι ψυχαναλυτες θα αμφισβητουσαν την προσφορα του ψυχαναλυτη ν’ αναλαβει την ευθυνη για την αυτοκτονια του ασθενη. Απο πρακτικη εννοια, βεβαια, ο ψυχαναλυτης δεν μπορει να ελεγξει την συμπεριφορα του ασθενη στο βαθμο που να εγγυηθει οτι ο ασθενης δεν θα πεθανει. Συζητωντας μια παρομοια κατασταση που αφορουσε μιαν αλλη ασθενη, ο Dr. Winnicott ανεφερε οτι ειπε στην ασθενη πως εαν αυτος και αυτη μαζυ δεν μπορουσαν να βρουν εναν λογο γι’ αυτην να ζησει, τοτε η αυτοκτονια θα ηταν αναποφευκτη. Και στις δυο περιπτωσεις προσφερονταν να βοηθησει τον ασθενη να κατανοησει τους λογους των αυτοκτονικων του παρορμησεων, εχοντας την εμπιστοσυνη οτι η ψυχαναλυτικη διαδικασια θα απελευθερωσει θετικα συναισθηματα, ωστε αυτος ν’ αξιζει να ζησει.

Ασθενης Ειχε διαφορες ιδεες, με ποιον τροπο να ξαναρχισει τη ζωή του αλλιως. Παυση. Μιλησε σχετικα με τις καθυστερησεις του, που ειχαν γινει τελευταια χαρακτηριστικες. Αυτο οφειλονταν στο γεγονος οτι κατι καινουργιο ειχε συμβει- παλιοτερα μπορουσε να ερθει εχοντας αφησει στην ακρη ολες τις δουλειες του και να τριγυρίζει ασκοπα για ενα τεταρτο, ωστε να ειναι ακριβης στην ωρα του. Αντι γι’ αυτο η εργασια του ειχε γινει πιο σημαντικη, [σελ. 461] και τωρα τελειωνε τις δουλειες του πριν ερθει- με τυχη, θα μπορουσε να ειναι στην ωρα του. Το εθεσε, οτι η ψυχαναλυση τωρα ειχε γινει, κατα μια εννοια, λιγοτερο σημαντικη απο την εργασια του.

Ψυχαναλυτης Εδω εκανα μια ερμηνεια συγκεντρωνοντας το υλικο απο το παρελθον και επισημαινοντας οτι αυτο μπορουσα να το δω ευκολωτερα απ’ ο,τι εκεινος : αρχικα μπορουσε να συμβαλει μονον στον εαυτο του, κατοπιν μπορουσε να συμβαλει στην ψυχαναλυση- και τωρα μπορουσε να συνεισφερει στην ψυχαναλυση με την εργασια του. Αυτο το συνεδεσα με την ενοχη ως την βαση ολης αυτης της φασης, συμπεριλαμβανομενης της αυτοκτονιας. Του υπενθυμισα οτι εκεινο προς το οποιο οδηγουσε η ψυχαναλυση, ηταν η διεγερση απο τις ενορμησεις, συμπεριλαμβανομενου του φαγητου. Εδω η ενοχη για την αδυσωπητη καταστροφη ηταν υπερβολικα μεγαλη, εκτος εαν, και στο σημειο που, φανερωνονταν δημιουργικες τασεις και ικανοτητες.

Στο The development of the capacity for concern (1963), ο Dr.Winnicott επεξεργασθηκε αυτην την ιδεα. Ο ασθενης ειναι σε θεση να υπεισελθει στην εμπειρια της καταστροφικοτητας του, οταν αυτη εξισσοροπειται απο ταυτοχρονες εποικοδομητικες και δημιουργικες εμπειριες. Μια εποικοδομητικη προσπαθεια αποκτα νοημα για τον ασθενη μονον οταν αυτος εχει φτασει στην καταστροφικοτητα. Διαφορετικα μια εποικοδομητικη προσπαθεια βασιζεται σ’ εναν αντιδραστικο σχηματισμο εναντιον της υποσυνειδητης εχθρικοτητας,, και ειναι συναισθηματικη και ασταθης.

Ασθενης Η επιδραση αυτων των ερμηνειων αποκαλυφθηκε στην παρατηρηση που ακολουθησε, οταν με πολυ πιο ανετο τροπο ειπε: «Τωρα σκεφτομαι την ασθενεια περιπαικτικα- Θα μπορουσε να ειναι ιλαρα, κατι παιδικο.»

Ψυχαναλυτης Επεσημανα οτι του ειχε συμβει μια αλλαγη, απο τοτε που ειχα αρει την αυτοκτονικη επικοινωνια του που κρυβοταν στις φαντασιωσεις σχετικα με την ασθενεια.

Ασθενης Μετα απ’ αυτο ειπε οτι για πρωτη φορα αισθανθηκε πως, εαν παρουσιαζοταν η ευκαιρια, θα τον βολευε μια ερωτικη περιπετεια, και θα την αντισταθμιζε με την απιστια της γυναικας του.

Ψυχαναλυτης Επεσημανα οτι αυτο ηταν μια ενδειξη της μειωσης των στοιχειων εξαρτησης στην σχεση του με την γυναικα του, καθως αυτα εχουν τωρα συγκεντρωθει στην ψυχαναναλυση.

[σελ. 462] Η εβδομαδα μετα την 27η Ιανουαριου

Ψυχαναλυτης Η αναφορα των τριων επομενων συνεδριων συνοψιζεται στα παρακατω.

Ασθενης Ο ασθενης ανεφερε οτι, πριν απο την τελευταια συνεδρια, στην πραγματικοτητα ειχε κοιμηθει με την φιλη του. Αυτο συνεβη μετα απο ενα παρτυ. Ολα τα συναισθηματα ειχαν αμβλυνθει. Ειπε οτι αυτο θα μπορουσε να ειχε συμβει οποιαδηποτε ωρα εκτος απο εκεινην της ψυχαναλυσης. Δεν ενιωσε αγαπη (η σεξουαλικη ικανοτητα δεν διαταραχτηκε).

Ολη αυτη η συνεδρια ηταν ατονη, υποσυνειδητα σχεδιασμενη να κανει τον ψυχαναλυτη να αισθανθει οτι δεν συνεβαινε τιποτα σημαντικο.

Μετα απ’αυτο ανεφερε οτι περιμενε καποιο σπουδαιο αποτελεσμα. Περιμενε απο εμενα να γνωριζω, χωρις να μου εχει ειπωθει, οτι ειχε μια εμπειρια η οποια περιειχε διεγερση.

Οι πληροφοριες ηρθαν αρχικα εμμεσα.

Ψυχαναλυτης Του επεσημανα οτι ειχε τοσο αμβλυνει την αναφορα οσων ειχαν συμβει, που με κατεστησε ανικανο να τα χρησιμοποιησω. Τωρα μου ηταν δυνατον να ερμηνευσω την μεταβιβαστικη σημασια του περιστατικου, και αρχικα ειπα οτι η κοπελλα αντιπροσωπευε αυτον τον ιδιο, ετσι ωστε, στην ερωτικη περιπετεια, αυτος ως γυναικα ειχε συνουσιαστει μ’ εμενα ως ανδρα.

Ασθενης Αποδεχτηκε κατα το ημισυ αυτη την ερμηνεια, ομως ηταν απογοητευμενος γιατι η ερμηνεια δεν ειχε μια φυσικη εξελιξη.

Ψυχαναλυτης Την επομενη μερα ειχε καταθλιψη, κι εγω εκανα μια νεα ερμηνεια, δηλωνοντας οτι η προηγουμενη ηταν προφανως λανθασμενη. Ειπα οτι η κοπελλα ηταν ο ψυχαναλυτης (στην μεταβιβαστικη νευρωση).

Ασθενης Εδω ακολουθησε μια αμεση εκλυση συναισθηματος. Η ερμηνεια οδηγησε στο θεμα οχι της ερωτικης εμπειριας, αλλα σ’ αυτο της εξαρτησης.

Η ψυχαναλυση τωρα βγηκε απο την δυσκολη φαση που ειχε διαρκεσει ολη την εβδομαδα, και αναπτυχθηκε μια δυνατη σχεση μ’ εμενα, η οποια τρομαξε τον ασθενη.

Η ερωτηση του ηταν: «Μπορειτε να την αντεξετε;» Μιλησε ιδιαιτερα για τον πατερα του, μεταξυ εκεινων απο τους οποιους ειχε αναζητησει το δικαιωμα να εξαρταται. Ο πατερας του μπορουσε να το αναλαβει μεχρις ενος ορισμενου σημειου, αλλα κατοπιν θα τον παρεδιδε παντα στην μητερα του. Η μητερα του ηταν [σελ. 463] αχρηστη, αφου ειχε ηδη αποτυχει (π.χ. στην νηπιακη ηλικια του ασθενη).

Σ’ αυτην την οπτικη η σχεση με την κοπελλα θα μπορουσε να θεωρηθει σαν αμυνα εναντια στην εξαρτηση απο τον ψυχαναλυτη. [...]