Τυχη

Η θεραπευτικη φιλοδοξια

Ο Sigmund Freud, σε ενα κειμενο του απο το 1912 με τον τιτλο "Ratschläge für den Arzt bei der psychoanalytischen Behandlung" ("Συμβουλες στον γιατρο κατα την ψυχαναλυτικη αγωγη"), γραφει πως για τον αναλυτη η πιο επικινδυνη "συναισθηματικη ταση" ειναι η "θεραπευτικη φιλοδοξια". Τι εννοει μ' αυτην την παραδοξη ρηση; Γιατι χρειαζεται η αποχη του αναλυτη απο την θεραπευτικη φιλοδοξια; Ο Freud παραθετει δυο λογους, τους οποιους διατυπωνει γενικα μονον. 

Πρωτον: 

Φερνει τον εαυτο του σε μια διαθεση ακαταλληλη για την εργασια του. 

O εμφορουμενος απο την θεραπευτικη φιλοδοξια αναλυτης δεν βρισκεται στη διαθεση αυτου που ο Freud αποκαλεσε "ελευθερα [αλλου: "ομοιομορφα"] μετεωρη προσοχη". Την εννοω ως την ελευθερια του αναλυτη, δηλαδη την ανοικτοτητα του ν' ακουει ο,τι ερχεται απο τον αναλυομενο, ετσι οπως ερχεται. 

Ο φιλοδοξος αναλυτης, που ειναι στραμμενος προς την επιτυχια της θεραπειας, ακουει με κριτηριο την επιτυχια της θεραπειας. Ετσι υποβαλλει τα λεγομενα του αναλυομενου σε μια κριση. Τα πραγματα δεν μενουν "μετεωρα", σ' εναν οριζοντα ανοιχτο, και δεν μενουν "ομοιομορφα" αλλα αξιολογουνται συμφωνα με το παραπανω κριτηριο.

Δευτερον: 

Εκτιθεται σε ορισμενες αντιστασεις του ασθενους. 

O φιλοδοξος αναλυτης εχει κανει την αναλυση λιγοτερο η περισσοτερο υποθεση του. Αντιστοιχα η σχεση του ιδιου του αναλυομενου με την θεραπεια του ερχεται σε δευτερη μοιρα. Ο αναλυομενος ωθειται σε μια σταση που δεν εχει αλλα περιθωρια απο το να ειναι αντι-σταση (ρητη η αρρητη υποταγη η διαμαρτυρια η και τα δυο) προς την ρητη η αρρητη κηδεμονευση της αναλυσης απο τον αναλυτη του.

Εδω ας μου επιτραπει μια τριτη παρατηρηση. Η θεραπευτικη φιλοδοξια εχει την υπεροψια να θεωρει οτι γνωριζει το "προβλημα". Ωθει τα πραγματα προς την κατευθυνση που πιστευει οτι θα οδηγησει στη θεραπεια, επιβεβαιωνεται οταν "προχωρανε", απογοητευεται οταν αυτο δεν συμβαινει.

Ποιος ειναι ο ανθρωπος που εκπροσωπει μια τετοια σταση; 

Ειναι το απο τον Descartes και εκτοτε κυριαρχο cogito: ο ανθρωπος που εννοει τον εαυτο του ως εδαφος και αρχη και αξιωνει να εχει την εποπτεια και τον ελεγχο της καταστασης.

Το μοιραιο, δηλαδη απο τη μοιρα μιας εποχης προσ-μοιραζομενο παραληρημα περι εποπτειας και ελεγχου ειναι στην ιατρικη τα μαλιστα διαδεδομενο. Ειναι μια θεμελιακη πιστη της ιατρικης οτι τα παντα ειναι ειτε ηδη γνωστα ειτε οχι ακομα γνωστα. 

Εγινα κι εγω γιατρος. Και πολυ αργοτερα, κι εχοντας καπως λυθει απο τον κλοιο των επιστημονικων παραστασεων, σε "ομαδες Balint" με γιατρους διαφορων ειδικοτητων μου φανερωθηκε, και τωρα που το ανακαλω με συγκλονιζει ακομα περισσοτερο, ποσο στενη ειναι η λωριδα στην οποια κινειται ολη αυτη η μεγαλοστομη και πομπωδης ιατρικη, της "εναλλακτικης" συμπεριλαμβανομενης, ποσο χαινει τριγυρω της ο γκρεμος των ακαταληπτων πραγματων.

Η αναγκη συγκρατημου του αναλυτη απεναντι στη θεραπευτικη φιλοδοξια δεν ειναι απλα "τεχνικη". Καθε τεχνικη, οταν ειναι μονο "τεχνικη" και δεν ανταποκρινεται στο ζωντανο παραδειγμα του θεραπευτη, στρεβλωνει, η ακομα και ματαιωνει την πορεια της αναλυσης. 

Ο συγκρατημος απεναντι στη θεραπευτικη φιλοδοξια δεν πρεπει να περιοριζεται στην επιβολη μιας αυτοπειθαρχιας του αναλυτη επανω στις "συναισθηματικες τασεις" του. Ο αναλυτης πρεπει να εχει φτασει σε μιαν αληθινη παραιτηση, και μαλιστα μεσα απο δοκιμασμενες εμπειριες μιας στασης προς τον κοσμο και τα πραγματα αληθινοτερης απο εκεινη της οποιας φιλοδοξιας.

"Εγω το επεδεσα, ο θεος το θεραπευσε"

Ο δρομος μιας "αληθινοτερης" στασης υποδηλωνεται στο κειμενο του Freud που αναφερθηκε, και που κλεινει με τα εξης: 

Ενας παλαιος χειρουργος

ειχε ως ρητο του τα λογια: Je le pansai, Dieu le guerit [Εγω το επεδεσα, ο θεος το θεραπευσε]. Σε κατι παρομοιο πρεπει να αρκειται ο ψυχαναλυτης.

Ας μεινουμε για λιγο στο ρητο του παλαιου χειρουργου για να γνωρισουμε καλυτερα αυτο στο οποιο πρεπει ν' αρκειται ο αναλυτης. Το ρητο, καθοσον αφορα την αναλυση, χρειαζεται να το ακουσουμε με δυο τροπους: 

Πρωτον, μεσα απο την χριστιανικη παραδοση απο την οποια αμεσα ερχεται. 

Δευτερον, τωρα που η παραδοση εκεινη εχει φτασει στο τελος, μεσα απο τη σημασια του ως νευματος προς μιαν αλλη δυνατοτητα.

Το ρητο λεει: Δεν περνουν ολα απ' τα δικα μου τα χερια, εγω επιδενω, ομως η ιαση ειναι εργο του θεου. Διακρινουμε την χριστιανικη μεταλλαγη της αριστοτελικης νοησης, για την οποια η ιατρικη τεχνη μενει εμπεδωμενη, και τελικα επαφιεται, στην ΦΥΣΙΝ. Εδω η ΦΥΣΙΣ εχει δωσει τη θεση της στον χριστιανικα παραστηθεντα θεο.

Η συντομη μνημονευση αυτης της παραδοσης για τα ορια του ανθρωπου εμπρος σε κατι που τον ξεπερνα, μπορει τωρα να θυμισει σ' εμας, τους κατοικους ενος κοσμου οπου "ο θεος ειναι νεκρος" (Nietzsche), οχι πλεον την υποκατασταση του απο το αμετρα φιλοδοξο cogito αλλα τα ορια μας, τα οποια ομως δεν τιθενται πλεον ως ορια του αδυναμου ανθρωπου απεναντι στον παντοδυναμο θεο αλλα ως το οριο του Ακαταληπτου. 

Επιτυχια και Αποτυχια

Μπορει π.χ. να γνωριζουμε το "αιτιο" της πνευμονιας, την παθοφυσιολογια της κλπ. Ομως το οτι η πνευμονια σε μια δεδομενη στιγμη προσβαλλει εναν δεδομενο ανθρωπο που καποτε θεραπευεται και καποτε πεθαινει, ποτε δεν θα ειμαστε σε θεση πραγματικα να το γνωρισουμε, να το προβλεψουμε, να το αιτιολογησουμε, να το χειριστουμε. Αυτος ειναι ο χωρος του Ακαταληπτου: Το οτι η πνευμονια κι ο πνευμονιοκοκκος και το ανοσοποιητικο συστημα κι η ιαση κι ο θανατος κι ολα τα πραγματα ειναι.

Το Ακαταληπτο χαρακτηριζει το οτι, πριν απο καθε "γιατι" και καθε αρχη, αν-αρχα (Παρμενιδης), αρρωσταινουμε, θεραπευομαστε και καταληγουμε, οτι καποτε οι δρομοι μας τεμνονται στη συναντηση που καθιερωθηκε να λεγεται "ψυχαναλυση".

Οσο εναργεστερα επιτελειται το αλμα απο τη θεραπευτικη φιλοδοξια του cogito στην ανοικτοτητα για το Ακαταληπτο, τοσο ριζικοτερα μεταβαλλεται και η σχεση του γιατρου με το εργο που καλειται να επιτελεσει, και την εκβαση του - την "επιτυχια" και την "αποτυχια". 

Τωρα οι λεξεις δεν σημαινουν αυτο που ο θεραπευτης επιδιωκει και αποφευγει, αλλα το αγγιγμα του Ακαταληπτου. Τουτο ειναι που χρειαζεται να προσεχθει, να ονομαστει με ενα για το θεμα μας επαρκες ονομα.

Το cogito εννοει την επιτυχια και την αποτυχια στους δικους του ορους. Η επιτυχια το ικανοποιει, καθοσον την εκλαμβανει ως επιβεβαιωση του - οτι αυτο ειναι η αρχη, οτι τα πραγματα ειναι οντως υπολογισιμα, ελεγξιμα, κι ερχονται τελικα οπως αυτο τα επιδιωκει. 

Η αποτυχια παλι - γνωριζει αραγε το cogito την αποτυχια; Εχει χωρο για ενα τετοιο ονομα; Η αποτυχια δεν θα σημαινε την ακυρωση της κυριαρχιας του; Κι επομενως αυτου του ιδιου; Η αποτυχια δεν θα του ελεγε οτι ακριβως δεν ειναι η αρχη, οτι τα πραγματα δεν υπολογιζονται και δεν ερχονται παντα οπως τα εχει προγραμματισει; 

Το cogito ως επι το πλειστον δεν αναγνωριζει την αποτυχια, ως αποτυχια. Η αποτυχια εκλαμβανεται κι αυτη στους ορους του, δηλαδη γινεται προγραμματισμενη, αποδιδεται σε καποιο αιτιο, αποκτα στην οπτικη της προοδου προσωρινο χαρακτηρα. 

Μηπως ομως το cogito δεν γνωριζει ουτε την επιτυχια ως επιτυχια; Ειναι πραγματι το cogito η αρχη της επιτυχιας; Η, την ερμηνευει κι αυτην εκ των υστερων ως αποτελεσμα πραξεων που ειχαν την αρχη τους σ' αυτο; Μηπως κι εδω, στην επιτυχια, συμβαινει μια φυγη; Μηπως το cogito ως cogito ειναι καταδικασμενο ν' απομακρυνεται απ' τα πραγματα, οπως δινονται, και τα δεχεται μονον οταν τα εκλογικευει, τα παρασταινει ως υποκειμενα στην αρχη του, δηλαδη τα βιαζει στους ορους του;

Ισως ομως η αποτυχια προσφερεται ιδιαιτερα για μιαν αφυπνιση απο το παραληρημα περι ελεγξιμοτητας και υπολογισιμοτητας. Ειναι μια ανεπαισθητη και ανομολογητη στιγμη, πριν κινηθει η φυγη, οπου γιατρος και αρρωστος μενουν σιωπηλοι, η μεχρι τωρα κοινη πορεια της θεραπειας τελειωνει εμπρος σε μιαν απορια που συνηθως μενει, και για τους δυο, ανεκφραστη. Η συνηθως επακολουθη  φυγη του γιατρου απεναντι στην αποτυχια ειναι και φυγη απεναντι στον ασθενη του. 

Γι' αυτο και ολα τουτα δεν ειναι "φιλοσοφια" αλλα η απτη πραγματικοτητα μιας συναντησης για την οποια ο γιατρος δεν επαρκει. Οχι διοτι απετυχε. Διοτι τραπηκε σε φυγη. 

Καταληψεις του Ακαταληπτου

Στην "Επανεισαγωγη στην Ψυχαναλυση" γραφω: 

Ισως λοιπον, ειδικα στις μερες μας, η σταση του γιατρου απεναντι στην αποτυχια να αποκτα ιδιαιτερη σημασια, και ισως να χρειαζεται ενα συμπληρωμα της ιατρικης εκπαιδευσης, μια εκπαιδευση στην αποτυχια. 

Ειναι λαθος. Οταν προκειται για ουσιαστικα πραγματα, τιποτα δε "συμπληρωνεται". Η εξοικειωση με την αποτυχια ως αποτυχια (και με την επιτυχια ως επιτυχια!) και η αποδοχη απο τον γιατρο των οριων του σημαινει το τελος του ως γιατρου εμφορουμενου απο το cogito. Για τη μεταβαση απο την υπεροψια του cogito στην ταπεινοσυνη απεναντι στο Ακαταληπτο δεν υπαρχει γεφυρα. Υπαρχει ενα ρηγμα στο οποιο κανεις καποτε θα βρεθει, θα διαπεραστει απ' αυτο, θα δοκιμαστει σ' αυτο. Εφοσον το λεει η καρδια του.

Με το τελος του cogito φτανει στο τελος και καθε "θεραπευτικη φιλοδοξια", το κυνηγι της επιτυχιας, ο φοβος της αποτυχιας, η φυγη. Τωρα διακρινουμε καθαροτερα το ουσιακο υπεδαφος της συμβουλης του Freud προς τον γιατρο: Η θεραπευτικη φιλοδοξια δεν ειναι συμβατη με την αναλυση διοτι η προσκολληση στο θεμα επιτυχιας και αποτυχιας υπερβαινει τα μετρα. 

Ο Freud δεν το εννοει ετσι. Ειναι ομως ιδιον των μεγαλων να μην εξαντλουν οι ιδιοι τον πλουτο που κρυβει ο λογος τους. Εχουν ακομα κατι να μας πουν το οποιο δεν ειπαν, δεν γινοταν να πουν, κι ετσι ειναι που μας επιτρεπουν την συνομιλια μαζι τους.

"Je le pansai, Dieu le guerit", ελεγε ο παλαιος χειρουργος. Θα μεινουμε στην επιτυχια και την αποτυχια, ομως οχι πλεον στην οπτικη της θεραπευτικης φιλοδοξιας αλλα επιχειρωντας ν' ακουσουμε σ' αυτες τις λεξεις εναν λογο για το Ακαταληπτο. Καλυτερα: εναν λογο του Ακαταληπτου. 

Επιτυχια, αποτυχια. Το ονομα που μας υποδεικνυουν ειναι: ΤΥΧΗ, μια παμπαλαια ελληνικη λεξη. Θα την επερωτησουμε και θα εξετασουμε κατα ποσον μπορει να ονομαζει το Ακαταληπτο, και μαζι να οδωνει ενα ανοιγμα προς αυτο. 

Πρωτα θα θυμηθουμε τις συνηθεις παραστασεις της τυχης, ωστε να γινουμε δεκτικοτεροι για το πρωτο της νοημα. 

Με σημειο αναφορας το cogito, η τυχη ειναι το μη υπολογισιμο και το μη ελεγξιμο. Κι επειδη στην κυριαρχη επιστημονικη, και εν πολλοις στην καθημερινη σκεψη πραγματικο θεωρειται το υπο ευρειαν εννοια υπολογισιμο και ελεγξιμο, ο "παραγοντας τυχη" πρεπει να εξουδετερωνεται, η τυχη να καθισταται ανυποστατη. Κανεις "δεν αφηνει τιποτα στην τυχη", η παλι ειναι "αξιος της τυχης του". 

Βεβαια ειναι νομος πως ο,τι αγνοειται επανερχεται, κυριαρχο τωρα, αλλου - για παραδειγμα το "τυχαιο" στην δαρβινιστικη θεωρια για την εξελιξη των ειδων, στις νεοτερες θεωριες της γενετικης με τη μορφη των "τυχαιων" μεταλλαγων των γονιδιων, στην "θεωρια του χαους", επανερχεται καλυμμενο μεσα στην αοριστια των στατιστικων "πιθανοτητων". Στην καθημερινοτητα παλι ειναι τα "τυχερα παιχνιδια" η, οταν ολα εχουν προβλεφθει και προετοιμαστει, το "θελει και λιγη τυχη".

Αλλοτε παλι η τυχη τροπον τινα προσωποποιειται - ενα υπολειμμα των ελληνιστικων χρονων οπου ηταν μια ιδιαιτερα δημοφιλης θεα. Ετσι καποιον τον "θελει", η "δεν τον θελει", του "χαμογελαει", η τον "παρατα". Ο Freud γραφει καπου οτι κανεις την ατυχια τεινει να την εκλαβει ως τιμωρια - να της προσαψει δηλαδη μια οντοτητα η οποια μπορει να τιμωρει οπως ενας θεος η ενας ανθρωπος.

Η αρχαια λεξη ΤΥΧΗ: Αρχιλοχος, Hölderlin

Η αρχαια λεξη ΤΥΧΗ, που μιλα στην "επι-τυχια" και στην "απο-τυχια", στην "ευ-τυχια" και στην "δυ-στυχια", ερχεται απο το ρημα ΤΥΓΧΑΝΩ. ΔΟΥΡΙ ΤΥΧΗΣΑΣ λεει ο Ομηρος: τον "πετυχε" με το δορυ.

Τωρα ας επιχειρησουμε να ακουσουμε την ΤΥΧΗ οχι σαν κατι περιστασιακο αλλα, συμφωνα με αλλες χρησεις της αρχαιας λεξης, σαν ονομα της μοιρας που μας εχει ορισει να ειμαστε συμβαν μιας ΤΥΧΗΣ: τυχοντες!

Τουτο δεν πρεπει να εκληφθει υποτιμητικα, διοτι εδω δε μιλαμε με σημειο αναφορας το cogito. Κι επειδη ουτε μιλαμε με σημειο αναφορας την "αρχη του αποχρωντος λογου" ("ολα εχουν ενα αιτιο"...), το τυχοντες δεν υπονοει την αλληλεπιδραση πληθωρας "αιτιολογικων παραγοντων" που καθιστα την τελικη εκβαση απροσδιοριστη. Το πως, ως τυχοντες, κατοικουμε αυτον τον κοσμο, χρειαζεται για την απαντηση του αλλους δρομους, στους οποιους υπολογισμος κι εποπτευσιμοτητα κι αιτιολογικες συσχετισεις δεν ειναι καν θεμα. 

Στον λογο των Αρχαιων, το οτι ειμαστε τυχοντες πρεπει να το ακουσουμε με μια ανιδιοτελεια που φτανει εως το ιδιο το Ειναι μας. Εδω εχουν αναστραφει τα παντα. Το Ακαταληπτο δεν λεγεται με σημειο αναφορας την κατανοηση που λειπει. Το α- του δεν ειναι απλα στερητικο. Μιλαει για μια επιταση. Τωρα στη λεξη ΤΥΧΗ ακουμε μια αντ-ωνυμια του Ακαταληπτου το οποιο, καθως η πηγη, μας "δινει", εμας καθαυτους, σαν δεδομενο του.

Πάντα Τύχη καὶ Μοῖρα Περίκλεες ἀνδρὶ δίδωσιν 

τραγουδα ο Αρχιλοχος. 

Το ΔΙΔΩΣΙΝ παλι δεν πρεπει να εννοηθει κατα την οψιμη ελληνιστικη και χριστιανικη εκδοχη του "ο,τι δωσει ο θεος". Εδω η ΤΥΧΗ δεν αναφερεται σ' ενα προσωπο. Ο Hölderlin, σ' εναν στιχο της "Αντιγονης":

τύχη γὰρ ὀρθοῖ καὶ τύχη καταρρέπει

τὸν εὐτυχοῦντα τόν τε δυστυχοῦντ᾽ ἀεί (1155)

μεταφραζει την ΤΥΧΗ με τη λεξη "Undenkliches" - το "Αδιανοητο".

Πινδαρος

Πως υπαρχει η τυχη και πως αφορα τους ανθρωπους, μας το λενε καθαροτερα οι πρωτοι στιχοι απο τον 12ο Ολυμπιονικη του Πινδαρου. Το αρχαιο κειμενο ειναι το εξης:

Ἐργοτέλει Ἱμεραίῳ Δολιχοδρόμῳ

Σε ικετευω, κορη του Ελευθεριου Δια, προστατευε την ισχυρη πολη της Ιμερας, σωτηρια Τυχη. Γιατι απο σενα κυβερνιουνται τα γοργα καραβια στα πελαγα, και στη στερια οι σφοδροι πολεμοι, και οι βουλευτηριες συγκεντρωσεις. Καθως πολλες φορες οι ελπιδες των ανθρωπων κυλανε στα ψηλα, και κατοπιν παλι στα χαμηλα, οταν διαπερνωνται απο ματαια ψεμματα.

Και κανενας απο τους επιχθονιους δεν ηυρε ποτε απο τους θεους αξιοπιστο σημαδι για μια πραξη που θα γινει.  Και για τα μελλουμενα τα λογια ειναι τυφλα. Πολλα συμβαινουν στους ανθρωπους παρα τις γνωμες τους, που φερνουνε την χαρα τουμπα, και αλλοι, που τους συναπαντησε θλιβερη παραζαλη, σε λιγο χρονο ανταλλαξαν το βαθυ βασανο με κατι το αισιο.

Ας το παρουμε απο την αρχη:

Λίσσομαι / ικετευω

Η ωδη συντεθηκε ΕΡΓΟΤΕΛΕΙ ΙΜΕΡΑΙΩΙ ΔΟΛΙΧΟΔΡΟΜΩΙ, για τον Εργοτελη απο την Ιμερα, τον ολυμπιονικη στην "δολιχοδρομια". Ομως ειναι λιτανεια (λίσσομαι) στην ΤΥΧΗ. 

παῖ Ζηνὸς Ἐλευθερίου / κορη του Ελευθεριου Δια

Η ΤΥΧΗ τυχαινει. Συνηθως λεμε: "Μου ετυχε αυτο κι εκεινο". Το αρχαιο νοημα θα το προσεγγισουμε οταν πουμε τη φραση στον τονισμο: "Μου ετυχε αυτο κι εκεινο". Καλυτερα μαλιστα: "Με ετυχε ...", οπως δηλαδη "με βρηκε ...".

Η ΤΥΧΗ ονομαζει αυτο το "τυχαινει", το οτι τυχαινει τους ανθρωπους. Και τους τυχαινει, μας λεει ο Πινδαρος, "εις το ονομα του ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ πατρος": χωρις δευτερη σκεψη, χωρις διακρισεις, τυχαινει δικαιους και αδικους.

Ομως στο τυχαινω δεν μιλαει η ΤΥΧΗ σαν μεμονωμενη οντοτητα. Στο τυχαινω βρισκεται παντα κι ενας τυχων (οπως: παθων). Διχως αυτον οι λεξεις "τυχαινω" και "ΤΥΧΗ" δεν θα ειχαν κανενα νοημα. 

Το ΕΛΕΥΘΕΡΙΟ της ΤΥΧΗΣ εχει λοιπον κληροδοτηθει στον τυχοντα (παθοντα) ανθρωπο. Τουτο θα πει: Οπως το ομωνυμο ηθος της γυναικας που δινεται σ' οποιον χτυπησει την πορτα της, πριν απο καθε δικη μας προαιρεση, αυτοι καθαυτους, ειμαστε ελευθερα παραδομενοι σε ο,τι μας τυχει. Μ' αυτην την εννοια ειναι που ειμαστε, εξαρχης και εντελει, τυχοντες. 

Ἱμέραν εὐρυσθενέ᾽ ἀμφιπόλει, σώτειρα Τύχα 

/ 

προστατευε την ισχυρη πολη της Ιμερας, σωτηρια Τυχη

Ο Πινδαρος καλει την ΤΥΧΗ με το ρημα ΑΜΦΙΠΟΛΕΙ. ΠΟΛΕΩ (πρβλ. θαλαμηπολος) θα πει "φροντιζω", "προσεχω" και, καποτε, "σωζω" (ΣΩΤΕΙΡΑ). 

Βεβαια το ΠΟΛΕΕΙΝ της ΤΥΧΗΣ δεν μοιαζει με τις φροντιδες των ανθρωπων, προπαντων διοτι ακολουθει δρομους δικους του, ασυλληπτους. Η επικληση μιας τετοιας ΤΥΧΗΣ δεν ειναι η επαναπαυση που παραδιδει την υποθεση της σε αλλα χερια. Ειναι η επαφεση στο ΕΛΕΥΘΕΡΙΟ, η αποδοχη του για τους θνητους "Αδιανοητου", που τους κυβερνα.

Η επικληση αφορα την πολη του Εργοτελη Ιμερα. ΕΥΡΥΣΘΕΝΗ, την αποκαλει ο Πινδαρος, με "ευρυ σθενος". Και η επικληση στην ΤΥΧΗ χρειαζεται για χαρη των δυνατων, ιδιαιτερα αυτων, που συχνα την περιφρονουν. Τους θυμιζει τα ορια τους απεναντι στο ΕΛΕΥΘΕΡΙΟ. 

τὶν γὰρ 

/ 

γιατι απο σενα

Καθως απ' αυτην, την ΤΥΧΗ, 

ἐν πόντῳ κυβερνῶνται θοαί  νᾶες, ἐν χέρσῳ τε λαιψηροὶ πόλεμοι  κἀγοραὶ βουλαφόροι / κυβερνιουνται τα γοργα καραβια στα πελαγα, και στη στερια οι σφοδροι πολεμοι, και οι βουλευτηριες συγκεντρωσεις.

Δεν εχει σημασια οτι σημερα τα καραβια δεν βυθιζονται τοσο συχνα. Ας μη βιαστουμε ν' αποδωσουμε την ωδη του Πινδαρου σ' ενα "μαγικο" καταλοιπο του "αρχαϊκου" ανθρωπου, του αδυναμου εμπρος στα "στοιχεια της φυσης". 

Αυτο που εχει εδω σημασια ειναι οτι παντοτε, καποτε, καραβια βυθιζονται. Και το οτι καποιο, καποτε βυθιζεται, τουτο ΚΥΒΕΡΝΑΤΑΙ απο την ΤΥΧΗ. 

"Ατυχημα", λεμε, και την επομενη στιγμη, διχως ν' ακουσουμε τη λεξη μας, το αποδιδουμε σε αιτια και καταλογιζουμε ευθυνες στους παντες και στα παντα, και στο μεταξυ η ΤΥΧΗ συνεχιζει ΕΝ ΠΟΝΤΩΙ τα αδηλα εργα της. 

Με ομοιο τροπο κυβερνωνται, ΕΝ ΧΕΡΣΩΙ, οι ΛΑΙΨΗΡΟΙ ("λαβροι") πολεμοι, κυβερνωνται, στις πολιτειες, ΑΓΟΡΑΙ ΒΟΥΛΑΦΟΡΟΙ, αυτοι τουτοι οι φορεις της βουλησης.

αἵ γε μὲν ἀνδρῶν  πόλλ᾽ ἄνω, τὰ δ᾽ αὖ κάτω  ψεύδη μεταμώνια τάμνοισαι κυλίνδοντ᾽ ἐλπίδες 

/ 

Καθως πολλες φορες οι ελπιδες των ανθρωπων κυλανε στα ψηλα, και κατοπιν παλι στα χαμηλα, οταν διαπερνωνται απο ματαια ψεμματα.

Οι ανθρωποι, ελπιζοντας, κατι περιμενουν και κατι απευχονται. Ετσι καθυβριζουν την αφανη εξουσια της ΤΥΧΗΣ διοτι προσβλεπουν, αυτοι, σ' ενα ορισμενο μελλον. Φυσικα διαψευδονται. Οι ελπιδες τους ΚΥΛΙΝΔΟΝΤΑΙ ΠΟΛΛ' ΑΝΩ ΤΑ Δ' ΑΥ ΚΑΤΩ, ανεβαινουν στα υψη και παλι καταρρακωνονται καθως ΤΑΜΝΟΥΣΙΝ, δια-σχιζουν, οπως τα καραβια το νερο, δρομους απο ΨΕΥΔΗ ΜΕΤΑΜΩΝΙΑ, ψεμματα ανεμοπαρμενα.

σύμβολον δ᾽ οὔ πώ τις ἐπιχθονίων   πιστὸν ἀμφὶ πράξιος ἐσσομένας εὗρεν θεόθεν  τῶν δὲ μελλόντων τετύφλωνται φραδαί 

/ 

Και κανενας απο τους επιχθονιους δεν ηυρε ποτε απο τους θεους αξιοπιστο σημαδι για μια πραξη που θα γινει.  Και για τα μελλουμενα τα λογια ειναι τυφλα.

Κατι που να εχει συμ-βληθει ΘΕΟΘΕΝ, δηλαδη αληθινα, με μια μελλουσα πραξη, κι ετσι θα την καθιστουσε γνωστη στο παρον, ΟΥ ΠΩ ΤΙΣ ΕΠΙΧΘΟΝΙΩΝ ΕΥΡΕΝ, δεν το 'χει βρει κανεις απ' αυτους που πατουν επανω στη γη. 

ΦΡΑΔΑΙ, φρασεις, περι ΤΩΝ ΜΕΛΛΟΝΤΩΝ [...] ΤΕΤΥΦΛΩΝΤΑΙ. Και ολη η τεραστια επιχειρηση προγνωσης, σ' ολες τις εκφανσεις του συγχρονου κοσμου, δεν ειναι σε θεση να παραθεσει τιποτα περισσοτερο απο τις πιθανοτητες της μιας η της αλλης εκβασης, δηλαδη να οργανωνει και να διαχειριζεται το ΤΕΤΥΦΛΩΝΤΑΙ ... 

πολλὰ δ᾽ ἀνθρώποις παρὰ γνώμαν ἔπεσεν, ἔμπαλιν μὲν τέρψιος, οἱ δ᾽ ἀνιαραῖς  ἀντικύρσαντες ζάλαις  ἐσλὸν βαθὺ πήματος ἐν μικρῷ πεδάμειψαν χρόνῳ 

/ 

Πολλα συμβαινουν στους ανθρωπους παρα τις γνωμες τους, που φερνουνε την χαρα τουμπα, και αλλοι, που τους συναπαντησε θλιβερη παραζαλη, σε λιγο χρονο ανταλλαξαν το βαθυ βασανο με κατι το αισιο.

Και πολλα στους ανθρωπους κατεπεσαν ΠΑΡΑ ΓΝΩΜΑΝ, παρα τη γνωμη τους, που περιμενε ΤΕΡΨΙΝ. Κι αλλοι παλι που αντιμετωπισαν ΑΝΙΑΡΑΙΣ, φορτικες παραζαλες, σε λιγο χρονο ΠΕΔΑΜΕΙΨΑΝ, αμοιβαια ανταλλαξαν τη βαθια συμφορα με το ΕΣΘΛΟΝ.

Παραιτηση

Η ωδη του Πινδαρου μας καλει στην παραιτηση απο φιλοδοξιες κι ελπιδες, διοτι αυτες υπερβαινουν τα μετρα. Το καλεσμα της επαφεσης στην ΤΥΧΗ αποτρεπει την προσοχη μας απο το αμετρο και τη στρεφει προς αυτο στο οποιο βρισκομαστε. Ενας αλλος λογος του Πινδαρου λεει: 

ἔστι δὲ φῦλον ἐν ἀνθρώποισι ματαιότατον,

ὅστις αἰσχύνων ἐπιχώρια παπταίνει τὰ πόρσω,

μεταμώνια θηρεύων ἀκράντοις ἐλπίσιν.

/

Απο τις ανθρωπινες φυλες υπαρχει μια ολοτελα ματαιη. Ειναι εκεινη οπου κανεις, καθυβριζοντας τα επιχωρια, κοιτα προς τα πορσω, τα μακρινα, θηρευοντας ανεμοσκορπισματα με ελπιδες ανοητες.

μεταμώνια θηρεύων ἀκράντοις ἐλπίσιν 

/ 

θηρευοντας ανεμοσκορπισματα με ελπιδες ανοητες

Οποιος εχει το βλεμμα του στυλωμενο στο μακρινο, θηρευοντας ανεμομαζωματα μ' ελπιδες που ειναι μονο ελπιδες, ΑΙΣΧΥΝΕΙ, καθυβριζει τα ΕΠΙΧΩΡΙΑ. Και ποια ειναι αυτα; Ο Πινδαρος το αναφερει σ' ενα αλλο σημειο της ωδης: ΤΟ ΠΑΡ ΠΟΔΟΣ, το "παρα ποδα". Και τουτο θα πει: ΟΙΑΣ ΕΙΜΕΝ ΑΙΣΑΣ, η γνωση για το μοιραδι της ανθρωπινης μοιρας μας, τι μας αρμοζει και τι οχι. Αυτο ειναι το πεδιο στο οποιο πατανε τα ποδια μας.

Στην πεζοπορια υπαρχει ενας δοκιμασμενος κανονας: να μην κοιταζει κανεις ποτε μακρια, στο σημειο που προκειται να φτασει, να μην το περιμενει και να λεει, τωρα θα φτασω και να, στην επομενη στροφη κλπ. 

Το φρονιμο ειναι σχεδον να ξεχασεις οτι απο καπου ξεκινησες και καπου θα φτασεις. Ν' αφεθεις ολοτελα στον δρομο, δηλαδη στα ΕΠΙΧΩΡΙΑ, στο ΠΑΡ ΠΟΔΟΣ. Αυτο ειναι που αρμοζει στα ανθρωπινα πραγματα.

Τον κανονα της πεζοποριας φροντιζω ν' ακολουθω και στην αναλυση. Βρισκομαι στο βημα που συμβαινει εκεινη τη στιγμη. Αυτο ομως, σε αντιθεση π.χ. με τη θεραπεια "Gestalt", δεν αφορα το "εδω και τωρα". Διοτι αφανως στο καθε βημα, στην καθε πατημασια συλλεγονται οι δρομοι που προηγηθηκαν και οι στροφες που διαφαινονται. Το καθε βημα εγκλειει εναν ολοκληρο κοσμο που θα χανοταν εαν τον αγνοουσα κι ημουν προσηλωμενος στο τι θα κανω για να "πετυχω".

Μα ουτε εκ των υστερων ειμαι σε θεση να κρινω εαν μια αναλυση επετυχε η απετυχε. Η αναλυση δεν εχει καταγραψιμα αποτελεσματα. Οι εμπειριες της, στη διαρκεια μιας ζωης δε μενουν ποτε στο ιδιο φως. Αλλωστε ο λογος για "επιτυχια" η "αποτυχια" της θα σημαινε μια αποτιμηση του κατα ποσον η αναλυση ανταποκριθηκε σε καποια κριτηρια η οχι. Ομως η αναλυση δεν μπορει ποτε να προχωρει λοξοκοιταζοντας προς ενα κριτηριο, π.χ. την υποχωρηση των "συμπτωματων", μια παρασταση "ψυχικης υγειας". Κατι τετοιο θα ηταν ολεθριο. Θα ματαιωνε καθε ελευθερια προς την οποια ο αναλυομενος καλειται ν' ανοιξει, και την οποια ο αναλυτης, με την "ελευθερα μετεωρη προσοχη" του, χρειαζεται να εχει ενστερνισθει. Το ΕΛΕΥΘΕΡΙΟ, που μας καθοριζει, δεν χωραει σε τετοιους στενοχωρους τοπους.

Ουτε καν το τελος μιας αναλυσης δεν διαπιστωνεται απο την επιτευξη καποιου σκοπου, την εκπληρωση καποιων προϋποθεσεων. Το τελος, στην αναλυση, δεν ειναι ενα "δια ταυτα...", δεν ειναι συμπερασμα και καταληξη. 

Το γνησια ελληνικο ΤΕΛΟΣ ειναι μια, ναι, εκλαμψη, καποτε φωτεινη, καποτε σκοτεινη, που ερχεται, απροσμενα κι αυτη, διχως "γιατι", ερχεται σιγουρα και αδιαπραγματευτα, οπως αλλωστε σε καθε συναντηση που τελειωνει αληθινα, και λεει: "Δεν εχουμε τιποτ' αλλο να πουμε: Τελειωσαμε ". 

Ενα τετοιο τελος αψηφα καθε κριτηριο και το κανει να φανταζει μικροψυχο και περιττο. Στην αναλυση ολα ερχονται: η αρχη της, οι λεξεις κι οι σιωπες της, το τελος της. Τωρα, στο φως της ρησης του Αρχιλοχου, θα μπορουσαμε να πουμε: δινονται.

Αναλυση στην τυχη. Για το cogito, τουτο ειναι ανευθυνοτητα και κομπογιαννιτισμος. Για τον νοουντα, οταν δεχτει την ΤΥΧΗ ως ονομα του Ακαταληπτου που ΚΥΒΕΡΝΑ τα παντα, ειναι κατι αλλο. 

Και για οποιον εχει την εφεση προς αυτο το "αλλο", με τον καιρο, στην ασκηση της αναλυσης, η ΤΥΧΗ αποκτα απτη υποσταση και σιγα-σιγα οι ανθρωποι χανονται απο το προσκηνιο ως αιτιοι των λογων και των πραξεων τους. Το δοσιμο της ΤΥΧΗΣ με τον καιρο, και στο σημειο που κανεις αφηνεται στο ρευμα του, γινεται αξιο μιας εμπιστοσυνης ασυγκριτα αληθεστερης απο καθε εμπιστοσυνη προς μια πιστη η προς εναν δασκαλο. Αυτη ειναι, Παρμενιδης, η ΠΙΣΤΙΣ ΑΛΗΘΗΣ. 

Τωρα η αναλυση στην τυχη δεν σημαινει μονο το αντιθετο μιας αναλυσης που αγεται απο "τεχνικη" και απο "χειρισμους". Μπορουμε ν' ακουσουμε αυτο το λεκτικο σχημα και ως πορεια οπου η αναλυση, ως αναλυση, στρεφεται προς την ΤΥΧΗ, την πλησιαζει και αφηνεται να ΚΥΒΕΡΝΑΤΑΙ απ' αυτην. Ο "βασικος κανονας" ως η ελευθερια, αλλα και η αποστολη του αναλυομενου να φερνει σε γλωσσα ο,τι ερχεται στον νου του, και η "ελευθερα μετεωρη προσοχη" του αναλυτη, δεν ειναι τεχνικες μεθοδοι αλλα οδοι στις οποιες οδωνεται η πορεια προς την ΤΥΧΗ.

Ισως η αναλυση καθαυτην, σ' αυτο το φως, δεν ειναι παρα η σε αλλοτε αλλον βαθμο συντελουμενη μεταβολη οπου το cogito, ο ανθρωπος με τον ελεγχο και τον υπολογισμο και τη διασφαλιση, η με το "προβλημα" της ελλειψης τους, ανοιγει για την ΤΥΧΗ, την αποδεχεται και γινεται ο τυχων που ειναι.