เห็นที่สุดของโลก

เราต้องเอาชนะตัวเองนั้นแล ถ้าเรายังชนะตัวเองไม่ได้ในโลกนี้..ไม่ต้องไปถามว่าเราจะเป็นผู้ชนะหรือชนะใครได้ เมื่อเราชนะคนทั้งโลกก็ยังเรียกว่ายังเป็นผู้แพ้อยู่ดี..เพราะเมื่อเรายังไม่ได้ชนะใจตน ก็เหมือนที่สุดแห่งโลก..ถ้าเรายังตามโลกอยู่..ไม่มีที่จะหาที่สุดของปลายจุดหมายของโลกได้ แต่เมื่อใดเราหยุดหา เมื่อเราเห็นโลกแล้ว ก็เรียกว่าเห็นที่สุดของโลก คือเห็นทุกข์เห็นภัย..นั่นเรียกว่าที่สุดของโลก

ถ้าใครยังไม่เห็นภัยในวัฏฏะเรียกว่ายังไม่เห็นที่สุดของโลก ย่อมไม่เห็นฝั่งของทะเลสาบหรือมหาสมุทรได้ แต่ผู้ใดเห็นภัยในวัฏฏะแม้เสี้ยวขณะจิตเดียว และก็ทำให้เห็นอยู่บ่อยๆ เท่ากับผู้นั้นแม้ไม่ได้ไปอีกฝั่งหนึ่งของมหาสมุทรก็เท่ากับว่าผู้นั้นได้เห็นฝั่งของมหาสมุทรเอง..อย่างนี้ถือเป็นที่สุดของโลก ถ้าแบบนั้นแล้วผู้นั้นก็จะไม่ปรารถนาที่อยากจะแสวงหาอะไรอีก หรือเรียกว่าสิ้นสุดสงสัย ก็จะค้นหาอยู่ที่กายตน..เอาใจนั้นเป็นประธาน

ธรรมทั้งหลายมีใจถืงก่อน มีใจเป็นใหญ่ มีใจเป็นประธาน นั้นการกระทำสิ่งใดใจนั้นแลเป็นผู้สำเร็จ เราต้องเพียรเอาชนะใจตนเองให้มากๆ คือฝึกจิตขัดเกลาตน สอนตน เตือนตนอยู่บ่อยๆ ไม่ว่าจะไปอยู่ที่ใดหรือไปที่ใด..ก็หาว่าจะหนีพ้นจากตัวเอง แต่ถ้าเราหยุดที่จะเผชิญต่อมัน สู้ต่อความป็นจริง ต่อคำสรรเสริญนินทา ต่อสิ่งที่ทนไม่ได้อย่างนี้แล..เมื่อเราทนได้ย่อมเป็นผู้ชนะ..คือชนะใจตน

เมื่อเราชนะเราข้ามมันไปได้อย่างนี้ ถึงแม้เราจะอยู่ที่ไหน ก็เรียกว่าผู้นั้นเป็นผู้ที่มีหลักปลอดภัย เรียกว่าอยู่อย่างสงบ แต่ถ้าเรายังไปอยู่ที่นั่นที่นี่อยู่ แต่ใจเราหาความสงบไม่ได้ ก็ยังไม่ได้ชื่อว่าที่นั่นเป็นที่ปลอดภัย ที่ที่ปลอดภัยคือใจที่เราสงบ เราละ เราวางแล้ว มีสติอยู่กับกาย อยู่กับลมหายใจ อยู่กับอานาปานสติ อยู่กับพุทโธ ธัมโม สังโฆก็ดีอย่างนี้ เรียกว่าการระลึกถึงพระพุทธเจ้า มีเดช มีอำนาจ มีอานิสงส์ทำให้ใจเราสงบอย่างนี้ หากใจเรานั้นขาดหลักเมื่อใด มารมันจึงได้ช่องมันจะเข้ามาแทรก

นั้นมารนี้มันก็มีทั้งมารภายในและภายนอก ถ้าใจโยมมีความอ่อนแออยู่แล้ว ยังปล่อยให้ข้าศึกภายนอกเข้ามาอีก เราจะเจอศึกทั้งสองด้าน เมื่อเจอศึกทั้งสองด้านอย่างนี้จะเอากำลังบารมีที่ไหนไปต่อต้านประหัตประหารมันได้ ดังนั้นเราควรกำจัด"มารภายนอก"ออกไปเสียก่อน คือละวางอารมณ์ทั้งหลายที่เป็นข้าศึกแห่งใจ คือความคิดก็ดี อดีตที่ผ่านมาก็ดี ในอนาคตที่ยังมาไม่ถึงก็ดี นี่เค้าเรียกว่าเราวาง นี้เรียกว่าการวางความคิด วางอุปาทานธาตุขันธ์..อะไรทั้งหลายเหล่านี้เราควรละควรวาง

ถ้าเรายังวางไม่ได้ จิตเรายังฟุ้งซ่านปรุงแต่งอยู่อย่างนี้..ความทุกข์มันก็ดับลงไม่ได้ การอุปาทานปรุงแต่งของขันธ์ ๕ นี้มันก็ยังทำงานอยู่ร่ำไป เค้าจึงให้เรานั้นมีอุบายให้จิตนั้นมีองค์ภาวนากำกับจิต ให้มันกระชับกับลมหายใจก็ดี เมื่อเราเพ่งอยู่กับลมหายใจอยู่กับองค์ภาวนานั่นแล เรียกว่าเป็นการเจริญฌาน เพราะผู้ใดเป็นผู้ที่เจริญฌานอยู่เป็นนิตย์นั้นแล ผู้นั้นจะห่างไกลจากโรคจากภัยได้ ย่อมทำกระแสพระนิพพานให้แจ้งได้

เพราะเมื่อเราทำฌานให้ตั้งมั่นให้แข็งแรง คือเพ่งดูอารมณ์ใดอารมณ์หนึ่งอย่างนี้ ไม่นานฌานมันก็บังเกิด เมื่อฌานมันบังเกิดแล้ว..ญาณมันก็จะบังเกิด สมาธิปัญญามันก็บังเกิด นั้นเมื่อเราเพ่งอยู่แต่อารมณ์อยู่กับกาย อยู่กับลมหายใจ อยู่กับองค์ภาวนาแล้ว..นี่เรียกว่าจิตเราไม่ส่งออกไปภายนอก เมื่อจิตเราไม่ส่งออกไปแล้วนี่แล ย่อมไม่ทำให้ข้าศึกภายนอกนั้นติดตามเข้ามาได้ ทีนี้เราจะเหลืออยู่เพียงแต่"ข้าศึกภายใน"

เมื่อข้าศึกอยู่ภายใน..ก็ลองดูซิว่า เมื่อจิตเราสงบนิ่งแล้ว จิตเราไม่กระเพื่อมแล้วนั่นแล หากว่าภายในมีอะไรกระเพื่อมอยู่นั้นแล..เราจะเห็น"ไส้ศึก"อยู่ภายใน เมื่อเราเห็นไส้ศึกแล้ว..นั่นแหล่ะคือเหตุแห่งทุกข์แห่งภัยในวัฏฏะ แห่งในบุญกุศลและบารมี..ที่มันบั่นทอนเราอยู่ตลอดเวลา ตัวนี้เรียกว่าอวิชชา กิเลส ตัณหา สมควรแล้วที่เรานั้นต้องกำจัดออกไป เพราะเมื่อมันมีมากมีกำลังมากเมื่อไหร่มันก็จะเป็นผลร้าย

ดังนั้นในขณะจิตที่เรายังไม่สงบนี้แล เค้าเรียกว่าจิตยังไม่รวมตัว จิตมันยังฟุ้งอยู่ ธาตุดิน น้ำ ไฟ ลมยังไม่เสมอเหมือน ยังไม่เป็นหนึ่งเป็นเอกัคคตา อย่างนี้เค้าจึงบอกให้เรามีวิตกวิจาร เค้าเรียกว่าสมถวิปัสสนา คือกำหนดอารมณ์ใดอารมณ์หนึ่งก็ดี ให้จิตนั้นมันเข้าหาถึงความสงบ ให้จิตมันมีหลัก คือการระลึกถึงองค์ภาวนา นึกถึงกำหนดรู้ลมหายใจอยู่ในกาย ที่เพ่งรู้อยู่ในองค์ภาวนาคือจิต แม้จิตมันจะมีวอกแว่กไปบ้างเราก็ดึงกลับมาอยู่อย่างนี้

แล้วทำไมเล่าไอ้ที่เราประพฤติปฏิบัติธรรมก็รู้ว่าหลักมันเป็นอย่างนี้ แต่พอเราจะเข้าสมาธิมีองค์ภาวนา ทำไมจิตมันจึงฟุ้งซ่านได้ ก็เพราะว่ากระแสจิตนั้นแต่ละวันหนึ่งๆเราไม่สามารถรักษาได้อยู่ตลอดเวลา คือสภาวะความไม่เที่ยง ขันธ์มันเป็นทุกข์เป็นอนัตตา เมื่อเราเข้าไปยึดมั่นถือมั่นมันแล้ว มันก็ทำให้จิตนั้นเป็นทุกข์ขึ้นมา..ใจมันจึงไม่สบาย

เมื่อใจมันไม่สบายแล้วลมมันก็ร้อน เค้าเรียกว่าลมมันเสีย ถ้าลมมันดีเค้าเรียกว่าลมมันเย็น ลมเย็นนั้นเค้าเรียกว่าลมมันถึงจะเข้าถึงความสงบได้ ถ้าลมยังร้อนอยู่เค้าเรียกว่าลมมันเสีย เมื่อลมมันเสียแล้วอย่างนี้มันก็ทำให้จิตเรานั้นมีจิตฟุ้งซ่านรำคาญใจ นั้นเราต้องกำหนดลมเข้าลมออก นี่เค้าเรียกว่ากำหนดรู้ลม หรือเรียกว่ากำหนดอานาปานสติ เรียกว่ารู้ลมอยู่ในกาย

เข้า-ออกก็รู้ ยาว-สั้นก็รู้อย่างนี้ รู้เรียกว่ารู้ลม ถึงลม ทิ้งลม รู้..รู้ลมที่ไหน รู้ลมที่กาย สัมผัสที่ปลายจมูก ถึงลม..ถึงที่ไหน ถึงอยู่ในกาย ถึงลมอยู่ที่เหนือสะดือก็ดี ในศูนย์กลางกายก็ดี ทิ้งลม..ทิ้งไว้ที่ไหน ก็ต้องทิ้งไว้ที่กาย ทิ้งไว้ในกาย อยู่ที่เหนือสะดือก็ดีอย่างนี้

เค้าเรียกว่าลมเกิดขึ้น..ตั้งอยู่..ลมดับไป เมื่อเราดูอยู่อย่างนี้ จึงเรียกว่าวิตกกับลมหายใจ และมีการละอารมณ์ที่ไม่ดี อารมณ์ที่มันเสีย แต่ถ้าเรามีสติอยู่กับลมหายใจอยู่ในกายนี้ อยู่กับองค์ภาวนาก็ดี เอามากำกับเอามากำชับกับลมหายใจ ให้มันแนบสนิทกับลมหายใจ..มันก็จะเป็นหนึ่งกันอันเดียวกัน มันจึงทำให้จิตเรานั้นตื่นรู้มีกำลัง

สภาวะจิตตื่นรู้มีกำลังเป็นอย่างไร ก็หมายถึงว่าจิตที่เรานั้นหดหู่เศร้าหมองหรือไม่มีกำลังอยู่..มันก็จะเริ่มฟื้นฟูมีกำลังขึ้นมา เกิดมีปิติขึ้นมามีความสุขขึ้นมา มีความพอใจที่จะเจริญความเพียรอย่างนี้ อย่างนี้แลเรียกว่าจิตมีกำลัง จิตมีความพอใจในอิทธิบาท ๔ ที่จะเจริญพรหมวิหาร ๔ เราก็จะทรงตัวทรงสมาธิได้นาน ยิ่งเราทรงสมาธิได้นาน..กำลังจิตเราก็จะมี"กำลังจิตที่ตั้งมั่น" เมื่อจิตที่ตั้งมั่นนั้น..จิตจะเข้าถึงความละเอียดมากยิ่งขึ้น เมื่อจิตมีความละเอียดมากขึ้น..การจะไปพิจารณาธรรมอะไรมันย่อมทำให้เห็นชัดได้ง่าย..

มูลนิธิเมืองธรรมพรหมรังสี สมเด็จพระพุฒาจารย์โต

< การเดินตามมรรค เพื่อให้ถึงการหลุดพ้น >

"จะต้องเอาชีวิตทั้งชีวิตไปเปลี่ยนเป็นเนื้อตัวของอริยมรรคทั้ง 8"

1. ศีลต้องบริบูรณ์่

- สัมมาวาจา ให้วาจาสะอาด บริสุทธิ์

- สัมมากัมมันตะ ให้กายสะอาด บริสุทธิ์

- สัมมาอาชีวะ ให้กายสะอาด บริสุทธิ์

ต้องรักษาศีลให้บริบูรณ์ *เพื่อปรับพื้นจิตให้สะอาด บริสุทธิ์ สงบ อ่อนโยน*

2. สมาธิต้องบริบูรณ์

- สัมมาวายามะ (ใจสะอาด บริสุทธิ์) ต้องมีความเพียรในการนำพาตนไปสร้างกุศล และละการทำสิ่งอกุศล ป้องกันอกุศลไม่ให้เข้ามาในจิต เพื่อให้กระแสจิตสะอาด อ่อนโยนเพื่อ *ง่ายต่อการเข้าสมาธิ*

- สัมมาสมาธิ มีความเพียรในการทำสมาธิ ต้องทำให้ติดต่อ ทำบ่อยๆ ต่อเนื่อง จนได้ "จตุตถฌาน" หรือหรืออย่างน้อยต้องได้ "ทุติยฌาน* เพื่อให้จิตสงบ เรียบ นิ่ง * เป็นการสร้างพลังให้มีกำลังที่เต็มพร้อมเพื่อการทำวิปัสนา*

- สัมมาสติ คือการเจริญวิปัสนาเพื่อสร้างปัญญาเครื่องตรัสรู้ในการผลิต *อริยสัจ 4* ให้มีขึ้นเป็นขึ้น ด้วยการเจริญสติปัฏฐาน 4

3. ปัญญาต้องบริบูรณ์

- สัมมาสังกัปปะ ต้องตั้งดำริในการละกามฉันทะหรือออกจากกามคุณ ดำริละความโกรธ เกียจ พยาบาท มุ่งร้าย เบียดเบียน เพื่อให้ถึงการสิ้นอาสวะ

- สัมมาทิฏฐิ ความเห็นถูกต้อง คือการรู้แจ้งเห็นแจ้งใน "อริยสัจ 4" ว่า...

▪นี้คือทุกข์

▪นี้คือเหตุแห่งทุกข์

▪นี้คือการดับทุกข์

▪นี้คือทางดำเนินให้ถึงการดับทุกข์

ซึ่งเป็นปัญญาญาน อันเป็นผลผลิตที่ได้จากการเจริญ *สติปัฏฐาน 4 สัมประยุทธกับโพชฌงค์ 7*

พระพุทธเจ้า ท่านก็ตรัสรู้อยู่ในโลก ท่านเอา

อาการของโลกนี้ไปพิจารณา ถ้าท่านไม่ได้

พิจารณาโลก ก็ไม่เห็นโลก ท่านก็จะอยู่เหนือ

โลกไม่ได้.

ฉะนั้น องค์พระบรมครูของเราตรัสรู้ก็ด้วยเอา

เรื่องของโลกนี้แหละ มารู้เท่าโลกนี่เอง โลก

ก็ยังมีอยู่อย่างนั้น สรรเสริญก็มี นินทาก็มี

ลาภก็มี เสื่อมลาภก็มี ยศก็มี เสื่อมยศก็มี สุข

ทุกข์ก็มี ถ้าไม่มีสิ่งเหล่านี้ ก็ไม่มีอะไรจะตรัส

รู้.

เมื่อท่านตรัสรู้ตามเป็นจริงแล้ว คือรู้โลกนี้

โลกธรรม ธรรมอันครอบงำสัตว์โลกอยู่ สัตว์

โลกย่อมเป็นไปตามธรรม ครอบหัวใจสัตว์

ครอบหัวใจคน มีลาภ เสื่อมลาภ มียศ เสื่อม

ยศ สรรเสริญ นินทา สุข ทุกข์ เป็นของโลก

ถ้าหากว่าใจมนุษย์ทั้งหลาย เป็นไปตามอำ

นาจสุข ทุกข์ นินทา เป็นไปตามอำนาจมัน

นั่นแหละคือโลก ท่านจึงเรียกว่า โลกธรรม.

โลกธรรมเป็นธรรมอันหนึ่ง ทำให้มองไม่เห็น

ทางมรรคแปดที่จะเดินไปหาทางพ้นทุกข์

มีแต่โลกท่วมหัวอยู่นี่ ชื่อว่าสัตว์โลกเป็นไป

ตามธรรม ธรรมนั้นมันให้สัตว์เป็นโลก โลก

ก็เดินไปตามธรรมนั้น มันจึงเป็นโลกธรรม

ผู้อยู่ในโลกธรรมคือสัตว์โลกวุ่นวายอยู่ตลอด

กาลตลอดเวลา.

ดังนั้น ในการประพฤติหรือปฏิบัติในทางพุทธ

ศาสนา ท่านจึงสอนว่า ให้เจริญมรรคคือตัว

ปัญญา รวมแล้วคือปฏิบัติศีลให้มันยิ่ง สมาธิ

ให้มันยิ่ง ปัญญาให้มันยิ่ง นี่คือเครื่องทำลาย

โลก นี่..หนทางเดินเข้าไปทำลายโลก.

โลกมันอยู่ที่ไหนล่ะทีนี้ โลกมันอยู่ที่ใจของ

สัตว์ที่ลุ่มหลงนั่นแหละ อาการที่มันติดลาภ

ติดยศ ติดสรรเสริญ ติดสุข ติดทุกข์ นั่นแหละ

เมื่อมีอยู่ในใจเมื่อใด ใจก็เป็นโลก เมื่อใจเป็น

โลก อยู่ที่ไหนโลกก็อยู่ที่นั่นแหละ.

ต้นเหตุที่โลกจะเกิดขึ้นมา ก็เกิดจากความอยาก

ถ้าดับความอยาก ก็คือดับโลก ความอยากเป็น

บ่อเกิดของโลกทั้งหลาย .

ฉะนั้น เมื่อเรามาประพฤติหรือปฏิบัติแล้ว เรา

จึงเดินทางศีล สมาธิ ปัญญา นี่ท่านว่า โลกธรรม

แปดและมรรคแปดเป็นของคู่กัน ทำอย่างไรจึง

เป็นของคู่กัน ถ้าหากว่าเราพูดทางปริยัติของเรา

แล้ว ก็พูดได้ว่า ลาภ เสื่อมลาภ ยศ เสื่อมยศ

สรรเสริญ นินทา สุข ทุกข์ นี่ก็แปดอย่างในทาง

โลก.

ส่วนในทางธรรมก็มีมรรคแปด สัมมาทิฏฐิ สัมมา

สังกัปโป สัมมาวาจา สัมมากัมมันโต สัมมาอาชี

โว สัมมาวายาโม สัมมาสติ สัมมาสมาธิ รวมแล้ว

แปดอย่างเหมือนกัน.

ทางสองแปด นี่นะมันอยู่ที่เดียวกัน ไม่ได้อยู่คน

ละที่ พวกยินดีในลาภ ยศ สรรเสริญ ก็อยู่ในใจ

นี้ ใจผู้รู้นี้ แต่ผู้รู้มีเครื่องปกปิดเอาไว้ จึงให้รู้ผิด

ไป มันก็เลยเป็นโลก ผู้รู้นี้ยังไม่มีพุทธภาวะเกิด

ขึ้นมา จึงถอนตัวออกไม่ได้ จิตใจขณะนี้ก็เลย

เป็นโลก..

โอวาทธรรม

หลวงพ่อชา สุภัทโท.