เจริญกัมมัฏฐาน

ให้อยู่กับความรู้สึกตัว " พอจะคิดปุ๊บ ให้รู้สึกตัว ให้มันชิน จนเป็นสันดาน " แรกๆมันจะเผลอ ไม่เป็นไร เผลอก็ให้รู้ว่าเผลอ นั้นหล่ะ รู้ว่าเผลอคือรู้สึกตัวแล้ว

แล้วเวลาที่เราเห็นใจเราขยับ หลงเข้าไปยึดความคิดอารมณ์ เทคนิคที่ผมใช้นะ ผมจะบอกตัวเองว่าใจเราโง่อีกแล้ว ที่หลงเข้าไปยึด แค่ตรงที่รู้ตัว ว่าหลงเข้าไปยึด นั้นรู้สึกตัวแล้ว " ทุกครั้งที่ใจเราเข้าไปยึด บอกตัวเองเราโง่แล้ว ไม่ว่าร้ายหรือดี " ใจเราจะปกติมากขึ้นอัตโนมัติ เกิด สติ สมาธิ ปัญญา มรรค ครบที่ใจเป็นปกติ

ทําอย่างนี้อย่างจริงจัง จะปล่อยผู้กระทําออก เป็นธรรมที่เข้าถึงระดับจิตใจ

เพิ่มเติมว่า

ในส่วนที่บอกว่าใจเราโง่อีกแล้ว ไม่ได้คิด เพื่อจะบอก แต่สิ่งที่ปรากฏ ใจมันสอนเรา จะเห็นเอง ว่าการที่เราเผลอเข้าไปยึด หรือแม้แต่เพียงแค่ส่งใจออกไป เป็นความโง่ของเราเอง ไม่ใช่ผู้อื่นหรือสิ่งอื่นมากระทําเรา พอใจมันรู้อย่างนี้ ใจมันบอกตัวเอง ว่าเรานี้โง่เหลือหลาย แค่พอจิตจะขยับเข้าไปยึด ใจมันก็บอกแล้ว ว่าโง่อีกแล้ว (ไม่มีความคิด) " จิตอบรมจิต จิตสอนจิต " แต่เริ่มต้นตอนแรกๆ มันจะยังไปบอกเองหรอกว่าโง่ และมันจะเป็นการที่เข้าไปคิดบอกมากกว่า แต่การเหนี่ยวนําตรงนี้เอาไว้บ่อยๆ อีกหน่อย ใจมันจะบอกได้เองอัตโนมัติเลย ว่าใจเราโง่อีกแล้ว " เริ่มด้วยความคิด แต่สุดท้ายมันจะเหลือแต่ใจเราที่บอกเราเอง "

Trader Hunter พบธรรม

หัวใจของวิปัสสนานั้น ผมกำลังจะบอกว่า...

"จับความรู้สึกตัวสดๆบนฐานของการเคลื่อนไหวทางกาย และดูความคิด"

สองสามประโยคดูมากความ แต่ถ้าปฎิบัติเป็นขั้นตอนแล้วจะรู้ว่า เมื่อรู้สึกตัวได้ดี จะดูความคิดเอง พอจิตเริ่มปรุงแต่งมันจะรู้ บางทีมันปรุงสามสี่เรื่อง พอรู้ มันหยุด ลองดูเดี๋ยวนี้ก็ได้ ดูจิตใจ ดูความคิดก็ไม่มีอะไรให้ดู มันเงียบไปเลย แต่พอเราเผลอๆ มันก็คิดเท่านั้น

ขณะนี้ฟังผมพูด เป็นความคิดทั้งนั้น มันทำงาน อุปมาเหมือนภาพยนตร์ เมื่อเราดูเรื่องที่ฉายบนจอ เราเข้าไปในเนื้อเรื่องเลย เรามีแต่อารมณ์ สุข โศก กลัว รัก ไปตามท้องเรื่องโดยไม่เห็นจอ ทั้งๆที่เรื่องดำเนินไปบนจอ เช่นเดียวกัน ถ้าเราเข้าไปในความคิด เราจะไม่รู้จักความคิด

แต่สมมติว่า เราไม่ได้ดูเนื้อเรื่อง เราค่อยๆทวนลำแสงสวนทางไปในทาง ที่เครื่องฉายทำงาน ในที่สุดเราจะเห็นเหตุ เรื่องทั้งหมดออกมาจากเครื่องนี้ เมื่อเราคุ้นเข้าๆ เราก็จะเห็นเบื้องหลังของเครื่องฉายเครื่องนั้นด้วย ในที่สุดมนุษย์ก็สามารถเล็ดลอดออกจากวังวนของความเวียนว่ายตายเกิดได้

สรุปว่า..ความทุกข์ทรมานของมนุษย์เรา ไม่ว่าโดยอดีต ปัจจุบัน หรืออนาคต เกิดจากสภาพไม่รู้จักตัวเองให้ถึงแก่น ไม่รู้ถึงพลังความสามารถต่างๆซึ่งซ่อนเร้นอยู่ ไม่เปิดเผยความจริงในส่วนลึกจนกระทั่งทะลุปรุโปร่งในตัวเอง..

ท่านเขมานันทะ (อ.โกวิท เอนกชัย)

จากหนังสือ "รุ่งอรุณแห่งความรู้สึกตัว"

ท่านพ่อลี ธัมมธโร

"การภาวนา" นี้จะต้องกำหนด "สติ" ให้เป็นไปได้พร้อมกันทั้ง ๓ อย่าง

คือ ขณะที่มีลมหายใจเข้าและลมหายใจออก ต้องมี ๑.ลม ๒.คำภาวนา ๓.จิต ควบคู่กันไปทุกๆ ขณะ และมี "สัมปชัญญะ" กำกับไปด้วยเสมอ

จึงจะเรียกว่า ตั้งอยู่ใน "องค์ภาวนา" ซึ่งเป็นตัว "บุญกุศล"

"สติ" เป็นตัว "บุญ" คือ ความไม่ประมาท ,

"ความประมาท" เป็นตัว"บาป" คือ "เผลอ"

"สัมปชัญญะ" คือ ตัวสำรวจ ที่คอยตรวจตราผลการกระทำ ว่าส่วนใดดี ส่วนใดไม่ดี แล้วก็แก้ไข

เช่น ถ้าลมหายใจของเรายังไม่เป็นที่สบาย ก็ต้องขยับจิดเสียใหม่ คือเปลี่ยนการหายใจ

เหมือนกับเปลี่ยนที่นั่ง ถ้าเรานั่งตรงไหนไม่สบาย เราก็ต้องลุกไปหาที่นั่งใหม่

ตรงไหนสบายเราก็รักษาที่นั่งตรงนั้นไว้ให้นานๆ และไม่ต้องเปลี่ยนอีก

"สติ" อยู่กับ "ลม" เรียกว่า "อานาปานสติ" ,

"สติ" อยู่กับ"กาย"เรียกว่า "กายคตาสติ"

ถ้ามี "สติ" อยู่กับ "กาย" และ "จิต" อยู่เสมอ

เรียกว่า "เจริญกัมมัฏฐาน"

อย่างเรานั่งภาวนากันอยู่อย่างนี้ ก็เรียกว่า เรานั่งทำงาน คือ "ทำกัมมัฏฐาน"

การที่เราจะเข้าเจริญสมาธิ เจริญภาวนาจิตนั้นเพื่ออะไร เมื่อเรามี"จุดหมาย"เราย่อมเห็น"ทางเดิน" ก็ทางเดินนั้นแลที่เราเดินแล้ว ประพฤติแล้ว กระทำแล้วอยู่บ่อยๆเนืองๆ ก็เพื่อให้จิตเรานั้นได้เกิดการตื่นรู้ ให้เกิดการชำนิชำนาญ ให้เข้าถึงตัวปัญญา

ตัวปัญญาจะเกิดได้ก็คือ เมื่อฌานบังเกิด จิตเห็นจิตนั่นแล จิตมันเห็นอารมณ์ใด จิตเป็นแบบใดต้องกำหนดรู้ คือระลึกรู้ ให้อยู่ในกายตน ให้เกิดสติปัฏฐาน หรือกายานุสติก็ดี ให้อยู่ในนี้ คือให้รู้ทุกข์ ให้รู้อารมณ์แห่งการเกิดเวทนา คืออย่าส่งจิตไปภายนอก เมื่อเรากำหนดรู้ได้อย่างนี้ก็ให้พิจารณาให้เห็นโทษภัย คือเพ่งโทษ เอาจิตนั้นไปตั้งอยู่ในฐานทั้ง ๔ คือในกาย ในเวทนาคือความรู้สึก

ความรู้สึกนี้แลที่มันเกิดขึ้น เพราะเกิดจากใจไปดำริ ไปพอใจ ให้รู้สภาวะจิตอารมณ์ของตัวเอง เมื่อกำหนดรู้แล้วก็พิจารณาอยู่อย่างนั้น ซ้ำแล้วซ้ำเล่า เมื่อซ้ำแล้วซ้ำเล่าแล้วเราจะเห็นความไม่เที่ยง ความไม่เที่ยงเกิดจากอะไร เกิดจากเราไปเห็นทุกข์นั่นแล สิ่งไหนที่เราเข้าไป"ยึด"แล้วเกิด"ความพอใจ" ในความพอใจนั้น หากเราไม่น้อมจิตสติเราให้เกิดปัญญาแล้ว ก็ย่อมเกิด"ความหลง"

เพราะความหลงตัวนี้เราไปยึดไว้ ไปปรุงแต่งไว้ เพราะอำนาจของกิเลส เรามีกิเลสมากเท่าไหร่ เราก็คิดว่าสุขนั้นมีมากเท่านั้น แท้ที่จริงมันไม่ใช่เช่นนั้น ในความสุขนั้นแลมันมีความทุกข์ปนอยู่ จะบอกว่าทุกข์และสุขนั้นเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันก็ย่อมได้ แต่ใครเล่าจ๊ะที่จะแยกมันออก

เหมือนกายกับจิต เหมือนรูปกับนาม เมื่อเราแยกมันออกแล้วให้เข้าถึง ยกมาให้พิจารณาย่อมเห็นสิ่งทั้งหลายทั้งปวงเป็นตามความเป็นจริงว่า ทุกอย่างนั้นได้แค่"อาศัย"ให้เกิดเป็นแบบนั้น เป็นขั้นนั้นเป็นขั้นนี้ด้วยอำนาจของสมาธิ แต่ไม่ได้บอกให้โยมนั้นไปยึดในอารมณ์ทั้งหลายทั้งปวงนั้น เอาแค่อาศัยเป็นทางเดินผ่าน แต่ไม่ได้ให้โยมไปยึด

เพราะว่าสภาวะที่โยมไปยึดนี้แล ไม่ว่าสิ่งนั้นจะเป็นสิ่งที่ดีก็ตาม ถ้าไปยึดแล้ว สิ่งนั้นแลมันย่อมให้เกิดการเปลี่ยนแปลง สู่ความ"ดับสลาย"ไป โยมก็จะจับตัวนั้นสิ่งนั้นไม่ได้ เมื่อมันหายไปแล้วก็คิดว่าสิ่งนั้นคงไม่มี ที่มีเพราะเรานั้นไปยึดไปปรุงแต่งขึ้นมา ดังนั้นทางเดินของโยมที่จะเดินต่อไปคือต้องเดิน"ปัญญา" เข้าใจมั้ยจ๊ะ

บุคคลที่เดินปัญญาอยู่นั้นแล เรียกว่าจะพบอาจารย์ดีคือในกายตน เข้าใจมั้ยจ๊ะ ดังนั้นโยมต้องเดินปัญญา เพราะฌานนั้นเป็นเบื้องบาทแห่งการเจริญจิตภาวนา เมื่อโยมเจริญจิตภาวนาแล้ว ภาวนานั้นแลที่จะไปหล่อหลอมให้ดวงจิตของโยมนั้นเกิดสภาวะนิ่งสงบ ทำให้เกิดใจของโยมนั้นตั้งมั่น เกิดอำนาจแห่งสมาธิ คือความสงบ

เมื่อกาย วาจา ใจ ของโยมสงบแล้ว ธรรมย่อมบังเกิด คำว่า"ธรรมบังเกิด"ธรรมบังเกิดอย่างไรเล่า ก็ต้องเกิดจาก"เหตุ" เพราะโยมเกิดจากเหตุเช่นเดียวกัน เกิดจากโคลนตมก็ดี เกิดจากความไม่รู้คืออวิชชา โยมถึงได้เกิดขึ้นมา ล้วนแล้วแต่เกิดจากเหตุทั้งนั้น ดังนั้นเมื่อฉันว่าธรรมบังเกิด นั่นแลเหตุจักบังเกิด

เหตุเกิดจากที่ใดที่ทำให้มนุษย์เป็นทุกข์ ก็เกิดจาก"รูป"ไงจ๊ะ จากขันธ์ ๕ คือกองทุกข์ ในรูปที่โยมไปติด ในกายที่โยมไปหลง ไปยินดีพอใจว่านั่นตัวกูของกูนั่นแลจึงทำให้เกิดทุกข์

เวทนาคือความรู้สึกนั้นแล ความพอใจ เพราะไปยึดมั่นถือมั่นไว้ จึงเกิดการปรุงแต่งของสังขาร ดังนั้นโยมต้องไปพิจารณาสิ่งเหล่านี้ นั่นคือการไป"ละอารมณ์ "

หัวใจของกรรมฐานคือ"เพียรละ" ละอารมณ์ แล้วไปละที่ไหน ไม่ได้ให้โยมไปละอารมณ์ภายนอก อารมณ์ภายนอกนั้นมันเป็นมายา โยมจะเอาสิ่งที่เป็นมายานั้นมาพิจารณาธรรมให้เกิดธรรมโดยแท้..เป็นไปไม่ได้ แต่มายาทางโลกของโยมนั้น เพียงให้เห็นทุกข์โทษภัยแล้วน้อมเข้ามาสู่ภายใน แล้วโยมจะเห็นของจริงนั้นแล แบบนั้นเรียกเป็น"อุบายธรรม"ได้

ดังนั้นโทษภัยแห่งวัฏฏะที่แท้จริงแล้ว คืออยู่ในกายตน คือการหลงตน ถือตน ยึดตน นี้แล เมื่อโยมครองกายนี้ คิดว่ากายนี้เป็นสรณะแล้ว สิ่งอื่นที่ยิ่งกว่านี้คงเข้าหาโยมไม่ได้ เพราะโยมนั้นไม่ได้เปิดทาง เปิดโอกาสและน้อมรับสิ่งอื่น ก็เรียกว่ายังถือดี ถือตนอยู่อย่างนี้ นั้นเรียกว่าต้องเดินปัญญา

บุคคลที่เดินปัญญาเจริญจิตภาวนาอยู่จึงเกิดตัวรู้ ตัวรู้นั้นคือเกิดจากสติไประลึกและไปกำหนด เมื่อจิตไปกระทบกำหนดนั้นแล มันถึงจะเกิดสภาวะเกิดขึ้น สภาวะตัวรู้ ไปรู้อะไร ถ้ารู้ภายนอกยังไม่ใช่ธรรมที่แท้จริง เพราะนั่นเรียกปัญญาทางโลก คือมันไม่มีที่สิ้นสุดแห่งการปรุงแต่งแห่งจิต แต่ถ้าโยมเห็นภายในในกายนี้แล เห็นสิ่งหนึ่งสิ่งใดเกิดขึ้น ตั้งอยู่ และดับไป เห็นว่าสิ่งนั้นเป็นทุกข์ เห็นว่าสิ่งนั้นไม่เที่ยง เห็นว่าสิ่งนั้นเป็น"อนัตตา"

คำว่าอนัตตานั่นคือการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา จนที่สุดมันไม่มีอะไรจะให้เป็นรูปเป็นร่างขึ้นมา สิ่งนั้นแลเรียกว่าความว่างเปล่า คือไม่มีตัวมีตน ไม่ใช่เขาไม่ใช่เรา เป็นแค่สภาวะหนึ่งที่เราไปยึดว่ามันมี ว่ามันใช่ เมื่อโยมคลายความยึดมั่นถือมั่นเสียได้ในสิ่งนี้โยมจักเห็นความเป็นจริง ตลอดถึงตัวปัญญา..นี่เรียกว่า"ตัววิมุติ"

คำว่าวิมุตินี้ก็เรียกว่าโยมจะข้ามพ้นในทุกข์ ในอารมณ์ที่โยมไปติด คำว่าวิมุติตัวนี้ถ้าโยมทำให้มันเกิดขึ้นอยู่บ่อยๆ นั้นเรียกว่าเดินข้ามสมมุติบัญญัติ บัญญัติแห่งมนุษย์ที่ว่าโลภ โกรธ หลง มนุษย์ทั้งหลายย่อมมีกันเป็นพื้นฐาน เป็นกรรมที่ติดมา ไอ้โลภ โกรธ หลงนี้ต้องทำอย่างไร นี่แลคือไฟสามกองที่จะลุกโชนเผาไหม้โลกใบนี้และมนุษย์ทั้งหลาย

ก็เพราะเหตุนี้แลมันจึงมีผลมีปัจจัยตามมา ว่าด้วยกรรมเมื่อกระทำแล้วย่อมให้ผล หากกรรมชั่วเมื่อทำไป ย่อมให้ผลเป็นทางที่ต้องทนทุกข์ ถ้ากรรมดีย่อมให้ผลเป็นสุขได้

ดังนั้นโยมต้องเดินปัญญา สตินั้นให้ไปอยู่ในฐานแห่งกาย แห่งความเป็นจริง แล้วโยมจะได้ปัญญา เมื่อโยมได้แล้วแม้ว่าโยมจะอยู่ ไม่ได้หลับตาก็ตาม ไม่ได้นั่งก็ตาม โยมจะทำอะไรในอิริยาบถใดก็ตาม เมื่อจิตที่โยมฝึกดีแล้ว กำหนดสิ่งใดอยู่ภายในกาย กำหนดรู้ลมก็ตาม เมื่อลมสงบนิ่งธรรมก็ย่อมบังเกิด เขาจึงบอกว่าต่อหน้าธรรม ต่อหน้าพระพุทธ ต่อหน้าพระปฏิมากร จงสำรวมกาย วาจา ใจ ให้เกิดศีล แล้วโยมจักได้ธรรม...

มูลนิธิเมืองธรรมพรหมรังสี สมเด็จพระพุฒาจารย์โต

".....ธรรมทั้งปวงไม่ใช่ตัวตน ความสงบระงับของสังขารเป็นสุข ความไม่กังวล ความไม่ห่วงใย ความไม่เสียดาย ความไม่อาลัย ความไม่ยึดถือ ความสงบระงับอาสวะกิเลสเป็นบุญยอดยิ่ง....."

เจ้าคุณนรรัตนราชมานิต ( ธมฺมวิตกฺโก ภิกขุ )

มาดูความแตกต่างของ สมถะ และ วิปัสสนา กันครับ

มีคำกล่าวว่า...

"การปฏิบัติธรรม ต้องมีทั้งสองอย่าง

เปรียบเสมือนเท้าซ้ายกับเท้าขวา

จะต้องเดินสลับกัน จนถึงเส้นชัย"

นี่เป็นรูปแบบหนึ่งในการปฏิบัติ ที่ใช้ทั้งสมถะและวิปัสสนา​คู่กัน

สมถะ เพ่ง อารมณ์​เดียวที่เป็นบัญญัติ​กรรมฐาน​ เช่น กสิณ 10, อานาปานสติ เป็นต้น

วิปัสสนา มีอารมณ์​คู่ คือ รูปและนาม

จุดสูงสุดของการปฏิบัติ​:

- สมถะ: ได้ฌาน, อภิญญา​ ตายแล้วไปเกิดเป็นพรหม

- วิปัสสนา​: ได้บรรลุ​มรรค​ ผล​ นิพพาน​ ตัดภพชาติที่ต้องเวียน​ว่าย​ตา​ยเกิด​ ให้ไม่เกิน 7 ชาติเมื่อบรรลุธรรมเป็นพระอริยบุคคล​ขั้นแรก คือ พระโสดาบัน... จนสุดท้ายไม่ต้องเกิดอีก เมื่อบรรลุ​เป็นพระอรหันต์​ เพราะได้ละตัณหา​และอวิชชา​ได้อย่างเด็ดขาด จึงหมดเหตุ​ปัจจัย​ให้เกิดอีกนั่นเอง