ยกจิตแห่งตนให้อยู่เหนือความรู้สึก(ตัวแบบ)

อย่าพยายาม...ไปปฏิเสธความรู้สึก ที่เราให้ค่า ว่าไม่ควรแก่เรา ด้วยการผลักดันออก

แต่ให้ตระหนักรู้ถึงความมีอยู่

และยอมรับตามที่มันเป็นแบบไม่แทรกแซง

เมื่อสามารถรู้ถึงความเป็นตัวทุกข์

ของสิ่งที่ถูกรู้สึกนั้น ตัณหาที่หล่อเลี้ยง

สภาวะนั้นไว้เป็นอันดับลงทันที...

คนเราประกอบด้วยความหลงเป็นพื้น

ถูกโมหะคือความไม่รู้ตัวครองใจอยู่

เมื่อใดที่โมหะดับลงจริงๆ เพียงชั่วขณะหนึ่ง

เราจะรู้เลยว่าที่เราคิดว่าเรารู้นั้น

เป็นคนละเรื่องกับความรู้สึกที่สว่างไสว

เพราะใจตื่นขึ้นมาด้วยวิชชาปัญญา

หมั่นเจริญสติไว้ รู้สึกถึงกายใจบ่อยๆ

เมื่อถึงจุดที่ตื่นนั้นจะเข้าใจถึงใจจริงๆ ไม่ต้องเชื่อใคร

ปัญญาในการรู้ธรรมนั้น

ก็เพียงแค่ เห็นความเป็นไตรลักษณ์

ของกายและใจ จนใจยอมรับความจริง

จนเกิดการคลายออกจากการยึดถือ

เกิดการสละ สลัดออกไปสู่ความหลุดพ้น

นี้เรียกว่าปัญญา นอกนั้นอาจพอเรียกได้ว่าความเข้าใจ

เป็นความเข้าใจไปตามลำดับ ที่ควรรู้เท่าไม่ควรยึดถือ

ความว่าง

ความว่างในขั้นศีลสมาธิปัญญา

การที่จะเป็นความว่างนั้นต้องหัดกำหนดให้รู้จักความสงบกาย

สงบวาจาสงบใจ ซึ่งเป็นศีล ไม่ดิ้นรนไปเพื่อที่จะประพฤติ

ก่อภัยก่อเวรต่างๆ จิตพร้อมทั้งกายทั้งวาจาสงบเรียบร้อย

ดั่งนี้ก็เป็นศีล ตัวศีลนี่แหละเป็นความว่าง ว่างจากภัย

ว่างจากเวรทั้งหลาย ไม่ก่อภัยไม่ก่อเวรอะไรๆ ขึ้น

ทางกายวาจาพร้อมทั้งทางใจ คือใจก็ไม่คิดที่จะไป

ก่อภัยก่อเวรแก่ใคร ไปทำร้ายเบียดเบียนใคร กายวาจา

ก็ไม่ไปประพฤติกระทำร้ายใครเบียดเบียนใคร

ก็ว่างจากภัยจากเวรทั้งหลาย ใจที่ว่างดั่งนี้

กายวาจาที่ว่างดั่งนี้เป็นศีล

จิตก็เหมือนกัน เมื่อจิตสงบได้จากความคิดฟุ้งซ่านไป

ในอารมณ์ตามใคร่ตามปรารถนาต่างๆ มาตั้งมั่นอยู่ในกิจ

ที่ควรทำต่างๆ ตลอดจนถึงมีความสงบอยู่ในภายใน

ไม่ฟุ้งซ่านออกไป ความสงบจิตดั่งนี้ก็เป็นสมาธิ

และปัญญาคือตัวความรู้ ความรู้ที่รู้จักศีลตามเป็นจริง

รู้จักสมาธิตามเป็นจริง ตลอดจนถึงรู้จักตัวความว่าง

ว่าความว่างที่เป็นความว่างจริงนั้น ต้องว่างจาก

ความเพลิดเพลิน ความติดใจยินดีที่ไปกับตัณหา

ความดิ้นรนทะยานอยาก ดั่งนี้ก็เป็นปัญญา คือ

รู้จักสัจจะคือความจริงที่กายวาจาใจของตัวเอง

ดั่งนี้ก็เป็นปัญญา จิตที่เป็นศีลเป็นสมาธิเป็นปัญญานี้เอง

ก็เป็นตัวความว่างซึ่งเป็นตัวผล เป็นความสงบที่ยิ่งๆ ขึ้นไป

และเป็นความรู้ที่ยิ่งๆ ขึ้นไป

เมื่อเป็นดั่งนี้แล้ว จึงจะรู้จักธรรมะ รู้จักพุทธศาสนา

เมื่อรู้จักธรรมะรู้จักพุทธศาสนาดั่งนี้ แม้น้อยหนึ่ง

ก็เป็นประโยชน์มาก เพราะได้รู้จักของจริงของแท้

ว่าพุทธศาสนาที่จริงที่แท้นั้นเป็นอย่างนี้ และจะทำให้

รู้จักลู่ทางที่จะปฏิบัติให้พบกับความว่าง ให้พบกับ

ความสงบ ให้พบกับความหลุดพ้นของตนยิ่งๆ ขึ้นไปได้

---------------------------------------------------------------

ความจริงที่ตนเอง

พระบรมศาสดาผู้ทรงรู้ทรงเห็น ได้ทรงแสดงธรรมะสั่งสอน

ก็เพื่อให้ผู้ปฏิบัติทุกคนได้รู้ได้เห็นสัจจะคือความจริงนี้

ที่ตนเองของทุกๆ คน ไม่ใช่ที่อื่น แม้ที่ทรงแสดง

สติปัฏฐานทั้ง ๔ ตั้งสติกำหนดดูกายเวทนาจิตธรรม

ก็เป็นการดูให้รู้เข้ามาในการที่จะปฏิบัติอาศัย

กายเวทนาจิตธรรมนี้เอง ให้เป็นศีลเป็นสมาธิเป็นปัญญาขึ้นมา

และให้พบกับความว่าง ให้พบกับความสงบ ให้พบกับ

ความหลุดพ้น ไม่ใช่อย่างอื่น

และก็ทรงจำแนกแจกธรรม ก็คือตรัสสอนให้ผู้ฟัง

รู้จักจำแนกทางปฏิบัติออกไปเป็นกาย เป็นเวทนา จิต ธรรม

ดูให้รู้จักกาย รู้จักเวทนา รู้จักจิต รู้จักธรรม

ดังที่ได้อธิบายมาแล้ว และโดยเฉพาะในข้อที่เกี่ยวกับ

ธรรมะนั้น ก็ได้ทรงสรุปเข้าในสัจจะคือความจริงความจริงที่ตนเอง

คัดจากเทปธรรมอบรมจิต

วัดบวรนิเวศวิหาร

สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก

โลกิยธรรม กับ โลกุตตรธรรม โลกุตตรภูมิ และ สุญญตา

“(คนทั่วไป)มักจะถือกันเป็นหลักตายตัวว่า โลกิยะ-อยู่ในโลก อีกระบบหนึ่งต่างหาก ส่วนโลกุตตระ-อยู่นอกโลก เหนือโลก อีกระบบหนึ่งต่างหาก อย่างนี้ไม่ถูก

โลกิยะ มันเป็นชั้นต้น เป็นของมีอยู่แล้วของบุคคลที่ยังไม่รู้อะไร อยู่ในวิสัยโลกอยู่แล้ว มีแต่จะเลื่อนไปหาโลกุตตระ ไม่ใช่หันหลังให้กันแล้วเดินไปคนละทิศคนละทาง

โลกิยะ ก็แปลว่ามันยังทำอะไรมากไม่ได้ ยังมีความรู้ต่ำ ยังมีตัวตน ยังมีของตน แต่แล้วมันก็ต้องค่อยๆไป ค่อยๆไปในทางของโลกุตตระ เพื่อไม่ให้มีตัวตน เพื่อจะอยู่เหนือปัญหาทั้งปวง คือ เหนือโลก...

โลกิยธรรม มันตั้งต้นด้วยความมีตัวตน มีดี มีชั่ว มีบุญ มีบาป มีตัวมีตนที่จะทำบุญทำบาป เสวยสุข เสวยทุกข์ มันตั้งต้นด้วยตัวตนอย่างนี้ ก็เป็นโลกิยธรรม เอาข้างดีไว้

แต่พอเห็นว่า ชั่วก็ไม่ไหว ดีก็ไม่ไหว อยากจะพ้นชั่วพ้นดีเสียที ก็เดินต่อไป จะไปเป็น “โลกุตตรธรรม...

พระพุทธเจ้าได้ตรัสไว้ว่า พระองค์ได้ทรงบัญญัติโลกุตตรธรรมสำหรับทุกคน

ก่อนนี้เขาเชื่อกันว่า..ป่วยการ เราปุถุชนคนธรรมดา อย่าไปสนใจเรื่องโลกุตตรธรรม มรรค ผล นิพพานเลย ไม่อยู่ในวิสัย แล้วก็สอนกันอย่างนั้น ผู้หลักผู้ใหญ่ก็สอนกันเสียอย่างนั้น แล้วก็ห้ามเด็กๆไม่ให้สนใจเรื่องโลกุตตรธรรม ว่ามันไม่จำเป็นบ้าง ว่ามันเกินไปแล้วบ้าง ไม่สมกับที่พระพุทธเจ้าท่านตรัสว่า เป็นเรื่องที่เรามอบให้สำหรับทุกคน เพราะว่าเรื่องนี้มันเป็นเรื่องสำหรับทุกคนที่มีความทุกข์ ใครมีความทุกข์ก็ต้องมีโลกุตตรธรรม เพราะว่าสิ่งอื่นมันดับทุกข์ไม่ได้

ฉะนั้น ถ้าใครมีความทุกข์ คนนั้นต้องใช้โลกุตตรธรรม ไม่ว่าเด็ก ไม่ว่าผู้ใหญ่ โลกุตตรธรรม ให้เป็นสมบัติสำหรับทุกคน...”

พุทธทาสภิกขุ

-----------------------

โลกุตตรภูมิ

"สิ่งที่เรียกว่า "โลกุตตรภูมิ" เป็นสิ่งที่อาจจะกล่าวได้ว่า หาได้ในโลก หรือมีอยู่ในโลก ทั้งที่เป็นเรื่องเหนือโลก นอกโลก พ้นโลก โดยประการทั้งปวง เพราะว่า ข้อนี้หมายถึงภูมิแห่งจิตใจ หรือสภาวะแห่งจิตใจของบุคคลที่มีความรู้สึกอยู่เหนือความครอบงำของโลก คือเหนืออิทธิพลของสิ่งที่มีอยู่ในโลกโดยประการทั้งปวง

จะจำแนกเป็น รูป เสียง กลิ่น รส สัมผัส ก็ตาม(มักจะเรียกกันว่า กามคุณ ๕) จะจำแนกเป็น รูป เวทนา สัญญา สังขาร หรือ วิญญาณ ก็ตาม หรือ จะจำแนกเป็นอะไรก็ตาม ล้วนแต่รวมเรียกว่า "โลก" หรือสิ่งที่มีอยู่ในโลก

สิ่งเหล่านั้น จะไม่ทำให้เรายึดมั่นถือมั่นได้อีกต่อไป จะไม่มีอะไรมาล่อให้เรายึดมั่นถือมั่นได้อีกต่อไป

เพราะฉะนั้น จิตใจจึงไม่หวั่นไหวไปตามสิ่งเหล่านี้ นี่เรียกว่า..โลกไม่อาจจะครอบงำบุคคลนั้นได้อีกต่อไป

สิ่งที่เรียกว่า "โลกุตตรภูมิ" ในอันดับแรกเป็นพระโสดาบัน แล้วเป็นพระสกิทาคามี พระอนาคามี และ พระอรหันต์ ขึ้นไปตามลำดับ ชื่อเหล่านั้นไม่สำคัญ เราไม่ต้องเข้าใจก็ได้ เพราะว่าพระอริยเจ้าท่านไม่สนใจ และท่านไม่เคยสนใจเลยว่า ท่านจะเป็นพระอรหันต์แล้วหรือยัง เป็นพระโสดาบันแล้วหรือยัง ข้อนี้ปรากฏอยู่ในพระคัมภีร์ ไม่สนใจจะทราบ และไม่อยากจะทราบ ไม่จำเป็นจะต้องทราบ

แต่สิ่งที่ท่านทราบแน่ๆทราบอย่างยิ่งนั้นก็คือ ภาวะแห่งจิตใจของท่านหรือความรู้สึกในจิตใจของท่าน ซึ่งท่านรู้ด้วยตนเองว่ามันเป็นอย่างไร คือเดี๋ยวนี้หลุดออกมาจากอำนาจของโลกแล้วหรือยัง หรือว่าหลุดมาแล้วเพียงเท่าไร ความร้อนหายไปอย่างไร ความเย็นเข้ามาแทนเท่าไร หรือว่าความทุกข์สิ้นไปเท่าไร ท่านรู้ดียิ่งกว่ารู้ นี่คือรู้ตัวธรรม หรือรู้ตัวโลกุตตรธรรมที่แท้จริงในใจของท่าน โดยไม่ต้องรู้ว่าธรรมนั้นเรียกชื่อเป็นบาลีว่าอะไร หรือท่านกำลังตั้งอยู่ในภูมิไหน ชั้นไหน เรียกชื่อว่าอย่างไร

ไม่เหมือนกับนักวิปัสสนาสมัยนี้ ที่ต้องให้เขาตั้งให้ว่าเป็นพระโสดาบันแล้วหรือยัง เป็นพระสกิทาคามีแล้วหรือยัง สิ่งที่ได้บรรลุ เป็นดวง เป็นแสง เรียกชื่อว่าอะไรเป็นภาษาบาลี"

พุทธทาสภิกขุ

ที่มา : ธรรมเทศนา เรื่อง "ความเป็นเจ้าโลก"

---------------------------------

“โลกุตตระ” กับ “สุญญตา”

“โลกุตฺตรา”เป็นเรื่องเหนือโลก คือ เป็นเรื่องที่จะทำให้มนุษย์อยู่เหนือการครอบงำย่ำยีของโลก ถ้าถูกโลกครอบงำย่ำยี ก็หมายความว่า มีความทุกข์ ฉะนั้น เราจะอยู่เหนืออำนาจครอบงำของโลก

เมื่อใดอยู่เหนืออำนาจครอบงำของโลก เมื่อนั้น เรียกว่าอยู่เหนือโลก หรือ “โลกุตตระ”แล้วเรื่องนี้ต้องเป็น “สุญฺญตปฺปฏิสํยุตฺตา” คือ เนื่องเฉพาะด้วยเรื่อง “สุญญตา” ต้องเป็นเรื่องที่เนื่องด้วยสิ่งที่เรียกว่า “สุญญตา”

พุทธทาสภิกขุ

ที่มา : ธรรมบรรยาย “สุญญตาหัวใจของพุทธศาสนา” เมื่อ ๙ มกราคม ๒๕๐๙

--------------------------

อธิบาย ความหมายของคำว่า "สุญญตา" "โลกว่าง" "จิตว่าง"

"พระพุทธเจ้าตรัสว่า 'โลกนี้ว่าง เพราะไม่มีสิ่งใดที่ควรถือว่าเป็น "ตัวตน" หรือ "ของตน" เป็น"ตัวเรา" หรือ"ของเรา"...

จิตที่ไม่ยึดถืออะไรว่าเป็นตัวตน ของตน หรือกำลังไม่ยึดถืออะไรว่าเป็นตัวตนของตนนี้ ขอเรียกว่า "จิตว่าง" เพราะไม่มีคำอื่นที่ดีกว่านี้

มีคำอธิบายใน "ธัมมัปปโชติกา ภาค ๑" ว่า

"ราคโทสโมเหหิ สุญฺญตตฺตา สุญฺญโต"

(แปลว่า) ชื่อว่า "สุญญตา" เพราะว่าว่างจาก ราคะ โทสะ โมหะ เพราะจิตในขณะนั้นประกอบด้วยปัญญาเห็นว่าโลกว่าง

ด้วยเหตุนี้แหละ พระพุทธเจ้าท่านจึงตรัสสอนว่า "จงมองดูโลกนี้โดยความเป็นของว่างอยู่เสมอ" เหมือนอย่างทรงสอนโมฆราช ใน "โสฬสปัญหา" ว่า...

"สุญฺญโต โลกํ อเวกฺขสฺสุ โมฆราช สทา สโต = ดูก่อน โมฆราช เธอจงเป็นผู้มีสติ มองเห็นโลกโดยความเป็นของว่างอยู่เสมอไป" เมื่อเห็นโลกโดยความเป็นของว่าง จิตก็ไม่มีความยึดถืออะไรด้วย"อุปาทาน" ความว่างอย่างนี้ของจิตเราเรียกว่า "สุญฺญตา"

ฉะนั้น เราได้ใจความครั้งแรกว่า"โลกนี้ว่าง" เพราะว่างจาก "ตัวตน" "ของตน" ได้ใจความถัดมาว่า "จิตว่าง" เพราะว่างจาก ราคะ โทสะ โมหะ โดยเหตุที่จิตนี้ได้มองเห็นว่าโลกนี้ว่าง ไม่มีอะไรที่ควรยึดถือว่าตัวตนของตน นี่คือ ความหมายของคำว่า "สุญญตา"

พุทธทาสภิกขุ