สติ กับ จิต รวมเป็นหนึ่ง

" สตินี่ ! ทำให้ มัน มีกำลังดีแล้ว

จิต มันจึงจะล่วง เพราะสติคุ้มครองจิต

ตัวสติ...ก็คือ จิตนั่นแหละ แต่ว่าลุ่มลึกกว่า

สตินั่น อบรมจิต ครั้นอบรมจนขั้นจิต

รู้เท่าตามความเป็นจริงแล้ว

มัน จึงหายความหลง พบความสว่าง

ความหลงนั้น ก็คือ...ไม่มี สติ...

ครั้นมีสติคุ้มครอง หัดไปจนแน่วแน่แล้ว

ให้มันแม่นยำ ให้มันสำเหนียกแล้ว

มันจะรู้แจ้งทุกสิ่ง ทุกอย่าง

สติแก่กล้า...จิต ย่อมทนไม่ได้ เมื่อทนไม่ได้ ก็สงบลง

ครั้นสงบลงแล้ว มัน ก็รู้ เดี๋ยวนี้...

มัน ไม่มีปัญญา มันก็ส่ายไปมา เพราะ...มันไปหลงทาง

จิต ไปหลายทาง เพราะ เป็นอาการของมัน

เมื่อผู้วางภาระ คือ ว่าง...

ไม่ยึดถือว่าขันธ์ ๕ นี้ เป็นตัว เป็นตนแล้ว

ไม่ยึดถือแล้ว ปลงเป็นผู้วางภาระ ก็มีความสุข

จะยืน เดิน นั่ง นอน ก็มีความสุข ไม่ยึดถือ

เพราะรู้...ตามความเป็นจริง ของมันแล้ว."

(หลวงปู่ขาว อนาลโย วัดถ้ำกลองเพล)

เมื่อผู้ใดมาภาวนา ทวนกระแสจิตเข้ามาภายใน มากำหนดรู้กายรู้จิตนี้อยู่ ก็ย่อมรู้จักทุกข์ เพราะร่างกายนี้มันแปรปรวนอยู่เรื่อยไป ไม่คงที่ แล้วจิตก็อาศัยอยู่ในร่างกายอันนี้ เมื่อร่างกายอันนี้มันแปรปรวนไป มันกระทบกระทั่งกับจิต จิตก็มีความรู้สึกเปลี่ยนแปลง ไม่ปกติ วุ่นวาย ถ้าจิตของท่านผู้รู้ทั้งหลายแล้ว ท่านไม่หวั่นไหว เพราะท่านรู้ว่ากายนี้ไม่ใช่ตัวตนของเรา เมื่อมันแปรปรวนไปก็เป็นเรื่องของมัน เราก็บังคับมันไม่ได้ หน้าที่ของจิตก็มีแต่กำหนดรู้เท่าตามความเป็นจริงอยู่เท่านั้นเอง เราจะไปบังคับให้มันเป็นอย่างโน้นอย่างนี้ ไม่ได้เลย

หลวงปู่เหรียญ วรลาโภ

สัญญากับสติต่างกันอย่างยิ่ง

สัญญาความจำต้องประกอบด้วยสติ

สัญญา คือ ความจำ เป็นอนัตตา คือไม่เป็นไปตามความปรารถนาต้องการ

ปรารถนาให้จำไว้ก็ไม่จำ

ปรารถนาให้ลืมก็ไม่ลืม

ปรารถนาไม่ให้จำก็จำ

ปรารถนาไม่ให้ลืมก็ลืม

และความจำที่เป็นสัญญา ก็เป็นความจำที่ตรงไปตรงมาทั้งชิ้นทั้งเรื่อง ดังนั้น สัญญาจึงต้องประกอบพร้อมด้วยสติ เพราะสติเป็นความระลึกได้ที่ประกอบด้วยเหตุและผล สติไม่ได้เป็นความจำแบบสัญญา

“สัญญา” กับ “สติ” ต่างกันอย่างยิ่ง

ความจำคือสัญญานั้น แม้จะตั้งใจรักษาไว้ก็อาจรักษาไว้ไม่ได้ ต้องลืม แต่สติความระลึกได้นั้น เมื่อสติตั้งไว้ รู้เรื่องพร้อมกับรู้เหตุรู้ผล เมื่อมีสติระลึกได้ ก็จะระลึกได้พร้อมทั้งเหตุทั้งผลทั้งปวง

สัญญาความจำกับสติความระลึกได้มีความแตกต่างกันที่สำคัญอย่างยิ่ง ในเรื่องเดียวกัน สัญญาอาจเป็นคุณ แต่ก็อาจเป็นโทษ ส่วนสติเป็นแต่คุณไม่เป็นโทษ ความพยายามมีสติระลึกรู้ จึงเป็นความถูกต้อง และเป็นไปได้อย่างยิ่งกว่าพยายามจดจำด้วยสัญญา

ความจำอันเป็นสัญญานั้นมีผิด เพราะมีลืมและมีโทษเพราะไม่ประกอบพร้อมด้วยเหตุผลความรู้ถูกรู้ผิด โทษของสัญญาคือความไม่สงบแห่งจิต แตกต่างกับความไม่ลืมมีสติระลึกได้ ซึ่งประกอบด้วยพร้อมด้วยเหตุผล ความรู้ถูกรู้ผิดอันเป็นปัญญา

และปัญญานั้นไม่มีโทษ มีแต่คุณ มีแต่นำไปสู่ความสงบแห่งทุกข์ ความสงบแห่งจิต และจิตยิ่งสงบเพียงใด ยิ่งตั้งมั่นเพียงใด ปัญญายิ่งสว่างรุ่งโรจน์มีพลังเพียงนั้น

.

: ตนอันเป็นที่รักยิ่งของตน

: สมเด็จพระญาณสังวร

สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก