San Nirvana

< ทวารทั้ง 6 -ประตูสู่ทุกข์ & ประตูสู่นิพพาน >

จิตของมนุษย์ทุกคนมีความว่างเป็นพื้นฐาน เพียงแต่ผัสสะจากรูป รส กลิ่น เสียง สัมผัส เข้ามาก่อกวน ทำให้ความว่างของจิตเสียไป ถ้าเราสามารถสกัดผัสสะเหล่านี้ทางทวารทั้ง 6 ได้ จิตจะว่างเข้าสู่สุญญตาเองโดยอัตโนมัติ

กลวิธีในการสกัดไม่ใช่การเข้าไปทำลาย เพียงแต่กำหนดสติเฝ้าดูผัสสะทั้งหลายที่เกิดจากทวารทั้ง 6 จนหยั่งรู้เกิดปัญญาว่าสิ่งที่รับรู้นั้นเป็นมายา ไม่มีอยู่จริง เกิด-ดับ เกิด-ดับอยู่ตลอดเวลา

เพียงแค่เฝ้าดูไม่ต้องต่อสู้หรือทำลายสิ่งเร้าและผัสสะทั้งหลาย มันก็พร้อมจะสลายตัวไปเองอยู่แล้วตามธรรมชาติ

ความผิดพลาดของมนุษย์คือ ไม่รู้เท่าทัน การเกิด-ดับของสิ่งที่เกิดขึ้น และรับเอาสิ่งนั้นเข้าสู่ใจ ก่อให้เกิดเวทนา ตัณหา อุปาทาน (ตัวกู-ของกู) ตามมา ซึ่งจะดับยากกว่าผัสสะที่ได้รับมา

และแม้ภายหลังสิ่งเร้าอายตนะทั้งหลายดับไปแล้ว เวทนา ตัณหา ก็ไม่ได้ดับตามไปด้วย ยังคงแฝงตัวอยู่ในจิต และพร้อมจะแสดงออกมาในรูปของวิบากกรรมต่อไปในอนาคต

หัวใจสำคัญของการตัดกรรมอยู่ที่ทวารทั้ง 6 นี่เอง ใช้สติสัมปชัญญะเฝ้าดูบริเวณปากทวาร อย่าให้กระทบเข้าสู่ใจ แม้บางครั้งจะมีหลุดลอดเข้าสู่สมองบ้าง แต่อย่าให้หลุดเข้าสู่ใจ สมองเป็นเรื่องของความคิด แต่ใจเป็นเรื่องของความรู้สึก ความรู้สึกชอบ ไม่ชอบ อยาก ไม่อยากทั้งหลายเหล่านี้ คือจุดเริ่มต้นของกรรมทั้งสิ้น

...(ทันตแพทย์สม สุจีรา, ทวาร 6 ศาสตร์แห่งการรู้ทันตนเอง, สำนักพิมพ์อมรินทร์)

》 ทวารทั้ง 6

“ทวาร” แปลว่า ประตู, ช่อง, ทาง

“อายตนะ 12” คือสิ่งที่เชื่อมต่อกันให้เกิดความรู้ หรือแดนต่อแดนเกิดแห่งความรู้มี 2 อย่างคือ อายตนะภายใน 6 และอายตนะภายนอก 6

“อายตนะภายใน 6” คือที่เชื่อมต่อให้เกิดความรู้ หรือแดนต่อความรู้ฝ่ายภายใน ได้แก่... ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ ทั้ง 6 นี้เรียกอีกอย่างว่า อินทรีย์ 6 เพราะเป็นใหญ่ในหน้าที่ของตนแต่ละอย่าง เช่น ตา เป็นเจ้าการในการเห็น เป็นต้น

“อายตนะภายนอก 6” คือที่เชื่อมต่อให้เกิดความรู้ หรือแดนต่อความรู้ฝ่ายภายนอก ได้แก่... รูป เสียง กลิ่น รส สัมผัส ธรรมารมณ์ ทั้ง 6 นี้เรียกทั่วไปว่า อารมณ์ 6 คือเป็นสิ่งสำหรับให้จิตยึดหน่วง

“ผัสสะ หรือ ผัสสะ 6” คือความกระทบ หรือความประจวบกันแห่งอายตนะภายใน อายตนะภายนอก และวิญญาณ ได้แก่...

1. จักขุสัมผัส (ความกระทบทางตา) คือ ตา+รูป+จักขุวิญญาณ

2. โสตสัมผัส (ความกระทบทางหู) คือ หู+เสียง+โสตวิญญาณ

3. ฆานสัมผัส (ความกระทบทางจมูก) คือ จมูก+กลิ่น+ฆานวิญญาณ

4. ชิวหาสัมผัส (ความกระทบทางลิ้น) คือ ลิ้น+รส+ชิวหาวิญญาณ

5. กายสัมผัส (ความกระทบทางกาย) คือ กาย+โผฏฐัพพะ+กายวิญญาณ

6. มโนสัมผัส (ความกระทบทางใจ) คือ ใจ+ธรรมารมณ์+มโนวิญญาณ

อายตนะภายใน ผัสสะ อายตนะภายนอก วิญญาณ 4 อย่างนี้เป็นสิ่งเดียวกัน ถ้าไปต่อ สวรรค์ นรก อยู่ที่นั่น ถ้าไม่ไปต่อ นิพพาน อยู่ที่นั่น

“ล้อผัสสะ” ผมเขียนชื่อเพื่อให้จำง่าย เข้าใจง่าย ผ่อนคลาย สบายๆ ว่า...

1. ตากระทบรูป สักแต่ว่า รูป ฮ่าๆๆ ตถตา เช่นนั้นเอง

2. หูกระทบเสียง สักแต่ว่า เสียง ฮ่าๆๆ ตถตา เช่นนั้นเอง

3. จมูกกระทบกลิ่น สักแต่ว่า กลิ่น ฮ่าๆๆ ตถตา เช่นนั้นเอง

4. ลิ้นกระทบรส สักแต่ว่า รส ฮ่าๆๆ ตถตา เช่นนั้นเอง

5. กายกระทบโผฏฐัพพะ สักแต่ว่า โผฏฐัพพะ ฮ่าๆๆ ตถตา เช่นนั้นเอง

6. ใจกระทบธรรมารมณ์ สักแต่ว่า ธรรมารมณ์ ฮ่าๆๆ ตถตา เช่นนั้นเอง

(ขยายความข้อ 1 ตาคืออายตนะภายใน กระทบคือผัสสะ รูปคืออายตนะภายนอก สักแต่ว่าคือวิญญาณหรือตัวรู้ เป็นต้น)

“ตถตา” ความเป็นเช่นนั้นเอง ถ้าเป็นสังขาร ก็ปรุงแต่งต่อไป ทุกข์ต่อไป ถ้าเป็นวิสังขารก็หยุดการปรุงแต่ง หมดทุกข์หมดโศก มีแต่โล่ง โปร่ง เบา เห็นสรรพสิ่งแล้วก็น่าสงสาร และอดขำไม่ได้ฮ่าๆๆ

เรื่องทวารทั้ง 6 ผู้ที่อธิบายได้ลึกซึ้ง เข้าใจง่าย อีกท่านหนึ่งคือ ท่านพระอาจารย์มั่น ภูริทตฺตเถร พระบูรพาจารย์ ท่านกล่าวว่า...

ภิกษุทั้งหลาย จิตนี้เลื่อมประภัสสรแจ้งสว่างมาเดิน แต่อาศัยอุปกิเลสเครื่องเศร้าหมอง เป็นอาคันตุกะ สัญจรมาปกคลุมหุ้มห่อ จึงทำให้จิตมิส่องแสงสว่างได้ ท่านเปรียบไว้ในบทกลอนหนึ่งว่า...

“ไม้ชะงกหกพันง่า (กิ่ง) กะปอมก่า (กิ้งก่า) ขึ้นมื้อฮ้อย กะปอมน้อยขึ้นมื้อพัน ครั้นตัวมาบ่ทัน ขึ้นนำคู่มื้อๆ”

โดยอธิบายว่า คำว่าไม้ชะงก 6,000 ง่านั้น เมื่อตัดศูนย์ 3 ศูนย์ออกเสีย เหลือแต่ 6 คงได้ความว่า ทวารทั้ง 6 เป็นที่มาแห่งกะปอมก่า คือของปลอม ไม่ใช่ของจริง

กิเลสทั้งหลายไม่ใช่ของจริง เป็นสิ่งสัญจรเข้ามาในทวารทั้ง 6 นับร้อยนับพัน มิใช่แต่เท่านั้น กิเลสทั้งหลาย ที่ยังไม่เกิดมีขึ้น ก็จะมีทวียิ่งๆ ขึ้นทุกๆ วัน ในเมื่อไม่แสวงหาทางแก้

ธรรมชาติของจิต เป็นของผ่องใส ยิ่งกว่าอะไรทั้งหมด แต่อาศัยของปลอม กล่าวคือ อุปกิเลสที่สัญจรเข้ามาปกคลุม จึงทำให้หมดรัศมี ดุจพระอาทิตย์เมื่อเมฆบดบัง ฉะนั้น อย่าพึงเข้าใจว่า พระอาทิตย์เข้าไปหาเมฆ เมฆไหลมาบดบังพระอาทิตย์ต่างหาก

ฉะนั้น ผู้บำเพ็ญเพียรทั้งหลาย เมื่อรู้โดยปริยายนี้แล้ว พึงกำจัดของปลอมด้วยการพิจารณาโดยแยบคาย ตามที่อธิบายแล้วในอุบายแห่งวิปัสสนาข้อ 9 นั้นเถิด

เมื่อทำจิตให้ถึงขั้นฐีติจิตแล้ว ชื่อว่าย่อมทำลายของปลอมได้หมดสิ้น หรือว่าของปลอมย่อมเข้าไม่ถึงฐีติจิต เพราะสะพานเชื่อมต่อถูกทำลายขาดสะบั้นลงแล้ว แม้ยังต้องเกี่ยวข้องกับอารมณ์ของโลกอยู่ ก็ย่อมเป็นดุจน้ำกลิ้งบนใบบัว ฉะนั้น

...(บูรพาจารย์ จัดพิมพ์โดย มูลนิธิพระอาจารย์มั่น ภูริทัตโต)

》นรกสวรรค์

นรก หมายถึงความร้อนใจ ผู้ใดมีความร้อนใจที่ไหน เมื่อไร ผู้นั้นตกนรกที่นั่น และเมื่อนั้นไม่ต้องรอตอนเมื่อตายแล้ว นรกที่ร้ายแรงที่สุดก็คือ ความแผดเผาในจิตใจ ด้วยความยึดมั่นถือมั่น ว่าตัวกู ว่าของกู นั่นเอง

นรก คือความเดือดร้อนอยู่เหมือนไฟเผา มองดูตัวเองแล้วขยะแขยง ไม่เคารพตัวเองได้

นรกคือความร้อนใจ เดือดร้อนใจ ที่นี่ และเดี๋ยวนี้ มันก็มาจากความเห็นแก่ตัว

สวรรค์ คือความพอใจในตัวเองอย่างยิ่ง สวรรค์ในภาษาคน ก็หมายถึงเทวโลกอันงดงามอยู่เบื้องบน ที่ใฝ่ฝันกันนัก ทำบุญสักบาทหนึ่ง ก็จะเอาวิมานหลังหนึ่ง มีนางฟ้าเป็นร้อยๆ พันๆ

สวรรค์ในภาษาธรรมะ หมายถึงกามคุณ หรือยอดสุดของกามคุณ เป็นต้น ที่ทำให้คนลุ่มหลงนี้เรียกว่า สวรรค์ชั้นกามาวจร

ถ้าเป็นสวรรค์ชั้นพรหมโลก ก็หมายถึงความว่างจากกามารมณ์ มีความสบายใจเพราะไม่ถูกกามารมณ์รบกวน เหมือนอย่างว่า คนคนหนึ่งเมื่อมีความหิวในกามารมณ์ บริโภคกามารมณ์เสร็จแล้ว ไม่อยากแตะต้องกามารมณ์อีกต่อไป ในเวลานั้นต้องการอยู่ว่างๆ เงียบๆ จืดๆ นี้ก็คือความรู้สึกที่ว่างจากกามารมณ์ ที่พอจะเทียบกันได้กับคุณสมบัติของพวกพรหม หรือพรหมโลก

เพราะฉะนั้น จึงกล่าวว่า สวรรค์ชั้นธรรมดา ก็คือสมบูรณ์ไปด้วยกามารมณ์ สวรรค์ชั้นสูงสุด เช่น ปรนิมมิตวสวัตดี ก็คือสมบูรณ์ไปด้วยยอดสุดของกามารมณ์

สวรรค์ชั้นพรหมโลก ก็คือว่างจากการเบียดเบียนของกามารมณ์ แต่ยังมีตัวตน มีตัวกูอยู่

นรก-สวรรค์ พระพุทธเจ้าท่านสอนว่า

นรกอยู่ที่ ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ

สวรรค์อยู่ที่ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ

อยู่ที่ว่า ทำผิด หรือทำถูก อาตมาไม่ได้ยกเลิกนรกสวรรค์ แต่บอกนรกหรือสวรรค์ที่จริงกว่า ที่แท้กว่า ที่นี่ และเดี๋ยวนี้ แล้วมันก็ควบคุมไปถึงนรกสวรรค์ต่อตายแล้ว นรกสวรรค์ชนิดอื่น ที่ไหนก็ตามขึ้นอยู่กับนรกสวรรค์นี้

...(พจนานุกรมธรรม ของท่านพุทธทาส)

》 เกิดอยู่ที่นั่น

นรก สวรรค์ เกิดอยู่ที่นั่น ก็คืออยู่ที่ทวารทั้ง 6 ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ นั่นแล

เมื่ออายตนะภายใน กระทบกับอายตนะภายนอก เกิดวิญญาณ แล้วไม่ยอมหยุด สืบต่อเป็นเวทนา รู้สึกสุข ทุกข์ หรือเฉยๆ ไม่หยุด ต่ออีก เป็นตัณหา อุปาทาน ไปเรื่อยๆ ซึ่งล้วนแต่เป็นความเกิดขึ้นแห่งกองทุกข์ทั้งสิ้น

ถ้าเรารู้ทัน มันก็หยุด ถ้าไม่รู้ทันมันก็ไหลไปเรื่อยๆ สมมุติตากระทบรูป ก็สักแต่ว่ารูป ฮ่าๆๆ ตถตาเช่นนั้นเอง

ฮ่าๆๆ กะปอมก่า มาทำไม ฮ่าๆๆ มายาเจ้าขามาอีกแล้ว ฮ่าๆๆ มาล่าเหยื่อรึ ฉันไม่หลงกับแกหรอก ฯลฯ อย่างนี้ เรียกว่ารู้ทัน เพราะมีสติเฝ้าดูอยู่ที่ทวารทั้ง 6

สมมุติ ตากระทบรูป ไม่หยุด ไปต่อ เกิดเวทนา ยินดีก็เป็นสวรรค์ ยินร้ายก็เป็นนรก อย่างนี้คือไม่รู้ทัน

สวรรค์อยู่ในอก นรกอยู่ในใจ หรือสุขทุกข์อยู่ที่ใจตนเอง ก็อยู่ตรงนี้ ตรงทวารทั้ง 6 เมื่อผัสสะเกิดเวทนา สุขก็สวรรค์ ทุกข์ก็นรก ทั้งสุขและทุกข์ ก็เป็นสิ่งเดียวกัน คือสุข เพราะมีทุกข์น้อย และทุกข์เพราะมีทุกข์มาก หรือมีสุขน้อย

พุทธศาสนา สอนเรื่องทุกข์ และการดับทุกข์ การปล่อยให้ทุกข์ไปต่อเรื่อยๆ แสดงว่าไม่รู้ไม่เข้าใจพุทธศาสนา รู้แต่พุทธพาณิชย์กระมัง?

》ดับมัน นิพพาน

ทวารทั้ง 6 นอกจากจะเป็นที่เกิด นรก สวรรค์แล้ว ยังเป็นที่เกิดนิพพานด้วย

คือเมื่อผัสสะหรือกระทบ มีสติรู้ทัน หยุดอยู่ที่นั่น ไม่ไปต่อ เวทนา ตัณหา อุปาทาน ฯลฯ

ตากระทบรูป สักแต่ว่ารูป หูกระทบเสียง สักแต่ว่าเสียง เป็นต้น

ทุกประตู ทุกช่อง ทุกทาง หยุดอยู่แค่นั้น ไม่ไปต่อ ไม่ปรุงต่อมี 6 ประตูก็เหมือนไม่มี เพราะคำว่า “สักแต่ว่า” เพียงคำเดียว

“สักแต่ว่า” ก็เหมือนคำว่า “ดับ” นั่นเอง

ดับอะไร? ดับทวารทั้ง 6 คือทวาร 6 ไม่หลงไปตามกิเลส ไม่ยอมเป็นเหยื่อของปลอม ได้แก่ เฝ้าดู และขบขัน

ท่านผู้รู้ทั้งหลาย อาจจะย้อนแย้งสงสัยว่า นิพพานอะไร มันจะง่ายอย่างนั้น

ก็ขอตอบว่า...มันก็เพียงแค่ความคิดธรรมดาๆ ของคนธรรมดาคนหนึ่งเท่านั้นเอง

ลองฟังความคิดของท่านผู้รู้จริง หรือผู้ตื่นรู้บ้าง...

นิพพาน แปลว่าเย็น พูดให้ชัดลงไปว่า นิพพานนั้นคือภาวะที่อายตนะเป็นของเย็น อายตนะก็คือ ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ นี้เป็นสื่อ หรือทางสำหรับติดต่อกับภายนอก คือ รูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ ธรรมารมณ์ อยู่ข้างนอก

นิพพาน คือภาวะที่อายตนะนั้นเป็นของเย็น ถ้าเราปล่อยไปตามความโลภ โกรธ หลง อายตนะจะเป็นของร้อนตลอดเวลา

นิพพาน หมายถึงเย็นหรือดับ เย็นลงเหมือนกับไฟที่เย็นลง หรือของร้อนๆ เย็นลงนั่นแหละคือ อาการของนิพพานล่ะ

...(พจนานุกรมธรรม ของท่านพุทธทาส)

ปราชญ์ทางพุทธปรัชญาคนหนึ่ง ถามอาจารย์ไดสุ ว่า...

“อะไรคือมหานิรวาณ” (นิพพาน)

“คือการไม่ผูกพันตัวเองอยู่กับกรรมที่ก่อให้เกิด ความเกิดและความตาย” อาจารย์ไดสุ ตอบ

“อะไรคือกรรมที่ก่อให้เกิดความเกิดและความตาย” นักปราชญ์ถามต่อ

“การแสวงหามหานิรวาณ (นิพพาน) คือกรรมที่ก่อให้เกิด ความเกิดและความตาย การสละกิเลส และยึดมั่นอยู่กับความบริสุทธิ์ คือกรรมที่ก่อให้เกิด ความเกิดและความตาย ที่ใดประกอบด้วยความปรารถนา และการบรรลุถึงความปรารถนา ที่นั่นย่อมมีกรรมที่ก่อให้เกิด ความเกิดและความตาย การไม่ยอมขจัดความคิดที่แบ่งแยกสิ่งต่างๆ ออกเป็นสิ่งตรงกันข้ามกันออกไป คือกรรมที่ก่อให้เกิด ความเกิดและความตาย”

“ดังนั้น เราจะเข้าถึงการไถ่ถอนซึ่งผลกรรมทั้งสิ้นได้อย่างไร เราจะหลุดพ้นได้อย่างไร” นักปราชญ์ถามต่ออย่างสงสัย

อาจารย์ไดสุ ตอบว่า... “เราบริสุทธิ์ตั้งแต่แรกมาแล้ว เราไม่ได้ตกอยู่ในห้วงกรรม หรือพันธนาการใดๆ เลย ดังนั้น จึงไม่จำเป็นที่จะต้องแสวงหาความหลุดพ้น “เพียงแต่ใช้”... “เพียงแต่กระทำ” นี่แหละไม่อาจหาสิ่งใดเปรียบด้วยได้”

คำว่า “เพียงแต่ใช้”... “เพียงแต่กระทำ” ของอาจารย์ไดสุ หมายถึงอะไรเล่า เหตุใดจึงยิ่งใหญ่ถึงเพียงนั้น ยิ่งใหญ่อย่างไม่มีอะไรเปรียบปาน ที่จริงอาจารย์ไดสุ เพียงต้องการพูดกับเราว่า...

“จงหยุดนิสัยที่ใคร่รู้ของเธอเสีย จงหยุดความคิดที่วุ่นวายสับสนของเธอเสีย หยุดการแสวงหาไขว่คว้าอันว่างเปล่านั้นเสียด้วย จงมองดูซิ จงมองดูนกที่เหินบินอยู่ในท้องนภา มองดูปลาที่แหวกว่ายอยู่ในสายน้ำ มันช่างอิสระ และมีความสุขยิ่ง หากเธอเป็นได้เพียงแค่นกและปลา เธอคงจะมีความสุขยิ่งใหญ่กว่านี้”

...(ปรัชญาแห่งนิกายเซน โพธิสัตวธรรม โดย พจนา จันทรสันติ สำนักพิมพ์มูลนิธิโกมลคีมทอง)

“ทวารทั้ง 6

นรกสวรรค์

เกิดอยู่ที่นั่น

ดับมันนิพพาน”

ชีวิตนี้ช่างรอบรู้มาก และยิ่งใหญ่เสียจริงๆ ต่างคนต่างแสวงหา เพื่อให้รู้มากๆ และยิ่งใหญ่ยิ่งๆ ขึ้นไป

การแสวงหานั้น เป็นสิ่งที่ดี และมีคุณค่า แต่หารู้ไม่ว่า สิ่งทั้งหลายทั้งปวง ที่เราแสวงหานั้น มันคือความว่างเปล่า

แล้วแสวงหา-ไปหาอะไร?

โดย...ไพรัตน์ แย้มโกสุม

< การทำงานของจิต >

มาทบทวนการทำงานของจิตกันครับ

ขณะที่พระพุทธเจ้าทรงสำรวจรูป(กาย) และนาม(จิต) พระองค์ได้พบว่า จิตประกอบด้วย ๔ ส่วน คือ วิญญาณ สัญญา เวทนา และสังขาร

(ปกติคำว่า จิต, มโน, วิญญาณ คือคำที่ใช้แทนกันได้ แต่ในที่จะสมมุติให้คำว่า "จิต" นี้คือ นามขันธ์)

》ส่วนที่ ๑ เรียกว่า "วิญญาณ" คือ การรับรู้ของจิต โดยไม่แยกแยะหรือประเมิน ส่วนนี้ของจิตมีหน้าที่เพียงรับรู้ว่ามีบางอย่างเกิดขึ้นเท่านั้น ไม่ว่าจะเป็นทางกายหรือทางใจ แต่จะไม่จำแนกหรือตัดสิน

》ส่วนที่ ๒ เรียกว่า "สัญญา" คือ การจำได้หมายรู้ จิตส่วนนี้แยกแยะสิ่งที่วิญญาณรับรู้ โดยจัดประเภทและประเมินด้วยว่าเป็นบวกหรือลบ ดีหรือไม่ดี ทันทีที่จิตส่วนนี้จำได้และประเมินค่า ส่วนที่ ๓ ของจิตจะทำงาน

》ส่วนที่ ๓ เรียกว่า "เวทนา" คือ การรับรู้ความรู้สึก ที่ร่างกาย โดยแท้จริงนั้นทันทีที่วิญญาณรับรู้ ก็จะมีความรู้สึกเกิดขึ้นที่ร่างกาย เป็นสัญญาณว่ามีบางสิ่งเกิดขึ้นแล้ว แต่เมื่อไรที่ยังไม่ถูกประเมิน ความรู้สึกนั้นจะยังเป็นกลางอยู่ จนเมื่อได้รับการประเมินค่า เช่น ถ้าประเมินว่าดีก็รู้สึกพอใจ ถ้าไม่ดีก็ไม่พอใจ

》ส่วนที่ ๔ เรียกว่า "สังขาร" คือ การปรุงแต่ง ตอบโต้ต่อความรู้สึก ถ้าความรู้สึกเป็นที่น่าพอใจ จิตส่วนนี้จะปรุงแต่งว่าชอบ อยากให้ความรู้สึกนั้นยาวนานขึ้น พอใจมากขึ้น แต่หากเป็นความรู้สึกไม่น่าพอใจก็จะปรุงแต่งว่าไม่ชอบ อยากขจัดมันออกไป จิตคอยปรุงแต่งว่าชอบหรือชังอยู่ตลอดเวลา

ตัวอย่างเช่น ในยามปกติเมื่อหูได้ยินเสียง ขณะนั้นวิญญาณกำลังทำงานว่าได้ ยินเสียงและเมื่อเราจำได้ว่าเสียงนั้นเป็นคำพูด ไม่ว่าจะดีหรือไม่ดีก็ตาม นั่นคือการทำงานของสัญญา จากนั้นเป็นหน้าที่ของ เวทนาหรือการรับรู้ความรู้สึกที่ร่างกาย ถ้าเป็นคำชมก็จะรู้สึกสบาย ถ้าเป็นคำด่าทอ ก็จะไม่รู้สึกสบาย ไม่พึงพอใจ ทันทีที่เวทนาเกิดขึ้น จิตจะเริ่มปรุงแต่งสังขาร ถ้าเป็นความรู้สึกสบาย จิตจะปรุงแต่งว่าชอบและอยากได้ยินคำชมเชยอีก แต่ถ้าเป็นความรู้สึกไม่สบาย ไม่น่าพอใจ ก็จะปรุงแต่งว่าไม่ชอบ และอยากให้หยุดคำด่าทอเสีย

การทำงานของจิตทางทวารรับรู้อื่นๆ ไม่ว่าจะเป็น ตา จมูก ลิ้น กาย และใจ ก็เป็นลำดับเดียวกันเช่นนี้ คือ

》วิญญาณรับรู้ -> สัญญาจำได้หมายรู้และประเมินค่า -> เวทนารับรู้ความรู้สึกที่เกิดขึ้น ->สังขารปรุงแต่งตอบโต้ (เกิดตัณหา)

จิตทั้ง ๔ ส่วนนี้ ทำหน้าที่รวดเร็วยิ่งกว่า การเกิดดับของอนุภาคที่ประกอบกันขึ้นเป็นสสารเสียอีก ทุกครั้งที่ประสาทสัมผัสรับรู้ ถึงสิ่งที่มากระทบ กระบวนการทั้ง ๔ ของจิตก็ปรากฏขึ้นอย่างรวดเร็วราวสายฟ้าแลบ และจะทำงานซ้ำแล้วซ้ำอีกอย่างรวดเร็ว นี่คือปรมัตถสัจจะหรือความจริงอันสูงสุดเกี่ยวกับรูปและนาม(กายและจิต) ของทุกคน

ซึ่งเราจะต้องทำความเข้าใจให้ถูกต้องจากประสบการณ์ของตนเอง เพื่อจะได้พบหนทางสู่ความหลุดพ้นจากทุกข์ทั้งปวง

โดยเราจะต้องฝึกให้มีสติที่เข้มแข็ง (สัมมาสติ) และจิตตั้งมั่น (สัมมาสมาธิ) รู้เท่าทันจิต(เวทนา) และละสังขาร คือไม่ปรุงแต่ง (ให้เกิดตัณหา) สักแต่รู้ ๆ เท่านั้น แล้วเราก็จะมีทุกข์น้อยลงๆ

"จิตที่ฝึกดีแล้ว นำสุขมาให้"

การทำงานของจิตทั้ง ๔ นี้ ทำงานอยู่ตลอดเวลา เราต้องทำความเข้าใจและรู้เท่าทัน ก็จะมีความทุกข์น้อยและนำพาเราสู่หนทางพ้นทุกข์

จาก...หนังสือ "ศิลปะในการดำเนินชีวิต" วิปัสสนากรรมฐาน สอนโดยท่านอาจารย์โกเอ็นก้า หน้า ๓๖-๓๗

ยังกิญจิ สมุทยธัมมัง

สิ่งใดสิ่งหนึ่งมีความเกิดขึ้นเป็นธรรมดา

สัพพันตัง นิโรธธัมมัง

สิ่งนั้นทั้งหมดมีความดับไปเป็นธรรมดา

รูป-นาม ในสามโลกธาตุ

ล้วนเป็นสังขตธรรม(มีเหตุและปัจจัยปรุงแต่ง)คือตกอยู่ภายใต้กฎพระไตรลักษณ์

ทุกๆสิ่งมีเกิดขึ้น

ตั้งอยู่ แล้วดับไป

ความรัก มีเกิดขึ้น

ตั้งอยู่และดับไป(ฝ่ายนาม)

มีใครรักนิรันดร์ไหม?รักทุกวินาทีไม่มีดับ ไม่มีเลิกร้างห่างจากกัน

วัตถุสิ่งหนึ่งเช่นต้นไม้มีกล้างอกขึ้นมาแปรเปลี่ยนเป็นต้นไม้ เวลาผ่านไปๆย่อมแปรผันแล้วเสื่อมสลายไปในที่สุด จะ100-200-300 ปีก็ช่าง(ฝ่ายรูป)

ธรรมชาติของรูป-นาม

เขาเป็นอยู่อย่างนั้น

จะ100-1000-10000-100000-1000000000000000 ปีย่อมเป็นเช่นนั้น

ธรรมชาตินะธรรมดา

แต่ที่ไม่ธรรมดาก็คือ

สัตตานังที่มีอวิชชาเป็นเครื่องกั้น ตัณหาเป็นเครื่องผูก ได้อาศัยขันธ์5 (รูปและนาม)ก่อตัวขึ้นเป็นอัตตาภาพกาย

แล้วเกิดความหลงผิดมีอภินิเวสายะ(ความยึดมั่นถือมั่น)

ว่ากายนี้เป็นของสัตตานัง

เมื่อหลงผิดว่ากายนี้เป็นของตนจึงต้องเป็นทาสให้รูปกับนามนี้ด้วยอำนาจของกิเลส

เช้าก็ต้องคอยล้างหน้า แปรงฟัน สารพัดที่จะทำ หาอาหารให้ทานบำรุงตามนิสัยบุญวาสนาที่จะทำได้

ต้องคอยเป็นทาสกิเลสด้านทางกายด้วยกามคุณทั้ง5คือ รูป เสียง กลิ่น รส สัมผัส หามาสนองความต้องการ(ตัณหา)ไม่รู้จักจบสิ้น

ส่วนทางใจด้านธรรมารมณ์

ต้องคอยหาความพอใจในอารมณ์ยินดีนั้นๆมาตอบสนองทั้งๆที่ความจริงทุกๆสิ่งล้วนไม่มีแก่นสารสาระใดๆ

เป็นเพียงเรื่องราวสมมุติที่เกิดขึ้นด้วยอำนาจแห่งกรรมดีและชั่วที่บุคคลได้กระทำไว้แล้ว

พ่อ แม่ พี่ น้อง สามี ภรรยา ลูก เพื่อน บริวาร ล้วนเป็นสมมุติที่ต้องมาใช้กรรมเก่าก่อกรรมใหม่ด้วยกันทั้งสิ้น

เกิดก็ชั่วคราว

ภพก็ชั่วคราว

ตั้งอยู่ก็ชั่วคราว

ตายก็ชั่วคราว

เพราะจิตไม่ได้ตายด้วย (มีการเกิด/ดับ สืบต่อกัน อย่างไม่ขาดสาย)​

โลกนี้คือโรงละครที่มี...

▪กรรม (ทั้งดีและไม่ดี)​เป็นผู้เขียนบท

▪กิเลส เป็นผู้กำกับฝ่ายไม่ดี, บุญกุศล​เป็นผู้กำกับฝ่ายดี

▪สัตตานัง (ผู้ยังต้องเวียนว่ายตายเกิดในสังสารวัฏ)​เป็นผู้เล่น

▪มีผู้ร่วมกรรม เป็นตัวประกอบซึ่งกันและกัน

ไม่รู้จะอีกยาวนานขนาดไหนที่สัตตานังจะมีความรู้และแสงสว่างเกิดขึ้นในจิต

สภาพรู้คือจิต

เย็น อ่อน ร้อน แข็ง

ตึง หย่อนนี่คือสภาวะปรมัตถ์ เป็นสัจจะ

สภาพรู้ก็ต้องรู้ร้อน

รู้หนาว รู้อ่อน รู้แข็ง รู้ทุกขเวทนาอันเผ็ดร้อนในนรก

รู้สุขเวทนาอันหอมหวานบนสวรรค์

กายทิพย์คือพลังงานอย่างหนึ่ง

เหนี่อยไหมที่ต้องวนเวียนอยู่อย่างนี้?

ถ้าตายแล้วสูญก็คงไม่มีคนระลึกชาติได้

นิมิตฝันบางอย่างคงไร้ซึ่งความหมาย

จิตดวงสุดท้ายจะให้คำตอบเองเมื่อตัวตายเพราะกายแตก

คนที่นั่งถึงฌาณ4 แล้วระลึกชาติได้ย่อมรู้ชัดในเรื่องนี้

อยากรู้นั่งสมาธิเข้า

เพ่งพิสูจน์วิชาพระพุทธเจ้ากันเสีย จะได้ไม่เป็นโมฆะบุรุษ(บุคคลผู้สูญเปล่าใน1ชาติการเกิด)

พระพุทธเจ้าพูดทุกๆส่วนเป็นสัจจะ ไม่เชื่อลองผิดศีลดูแล้วลองพิสูจน์ว่าจริงไหมขึ้นอยู่ที่เหตุและปัจจัยด้วย

ถ้าตายสูญทำไมบางคนตายยังเข้าฝันคนให้ไปหาศพตนเองได้ละ?

เรื่องเหล่านี้เคยเกิดมาแล้วทั้งสิ้น

พรุ่งนี้มี ชาติหน้าย่อมมี

เมื่อวานมี ชาติแล้วย่อมมี

เพ่งพิสูจน์ด้วยสติปัญญาของตนเอากันนะ เพราะอย่าเชื่ออะไรๆง่ายๆแม้เขาจะเป็นครูบาอาจารย์

(กาลามสูตร10)​

อ้างอิง บรรยายธรรมโดย พอจ. เอโกธิภาวะ

23 มีค. 2560

ทุกสรรพสิ่งเกิดขึ้น ตั้งอยู่ แล้วก็เสื่อมสลายดับไป เป็นธรรมดา

แม้ตัวเรา ก็เสื่อม ชรา และจากไป (ตาย) ในที่สุด

ที่ว่าของๆ เรา เมื่อเราตายแล้ว ของๆ เรา ยังเป็นของเราได้หรือเปล่า

ดังนั้นจะทุกข์ไปใยกับสิ่งต่างๆทางโลก

สำหรับความรู้หรือความเห็นแจ้งว่า สิ่งทั้งปวงไม่ควรยึดมั่นถือมั่นนี้ ต้องพึงเข้าใจว่า มีอยู่ ๓ ระดับ คือ....

๑.รู้ตามที่ได้ยินได้ฟัง (นี้เรียกว่า ความรู้)

๒.รู้ด้วยการคิดตามเหตุผล (นี้เรียก ความเข้าใจ)

๓.รู้จากการปฏิบัติอย่างครบถ้วน จนมีความรู้ซึมซาบในทุกสิ่งทุกอย่าง ทุกขั้นทุกตอน กระทั่งถึงผลที่เกิดขึ้นมาจากการปฏิบัตินั้นๆ (นี้เรียกว่า ความรู้แจ้งแทงตลอด) จึงจะเกิดนิพพิทา (ความเบื่อหน่าย) และส่งเสริมให้เกิดวิราคะ (การจางคลายของกิเลส) ที่สามารถเปลี่ยนความรู้สึกภายในจิตใจได้เอง

< ธรรมคุณ ๖ >

เพื่อให้เกิดความมั่นใจในพระธรรมคำสั่งสอนอันประเสริฐขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ลองพิจารณาอย่างถ่องแท้เข้าใจในหลักธรรม “ธรรมคุณ ๖” หลักธรรมดังกล่าวนี้ มนุษยชาติทุกผู้ทุกนามสามารถน้อมนำไปปฏิบัติได้ด้วยตนเอง เหนือกว่าสติปัญญาใดในมนุษย์ที่มีมาทั้งหมด พระธรรมของพระพุทธองค์ ไม่ได้จำกัดชนชั้น เผ่าพันธุ์ ชาติพรรณใดๆ ทั้งสิ้นที่จะเข้ามาสัมผัส “รสพระธรรม” แห่งพุทธศาสนา พระธรรมอันเปรียบเหมือนแสงประทีปที่นำทางชีวิตอันอุดมไปด้วยคุณธรรมที่มนุษยชาติควรไขว่คว้ามาเป็นอริยทรัพย์ ซึ่งเป็นทรัพย์แห่งคุณธรรมที่ไม่สูญหายไปไหน แม้ชีวิตจะหาไม่ นรชนผู้เขลาเบาปัญญาถึงแม้จะได้พบผ่านพระธรรมอันประเสริฐแล้ว ของพระพุทธองค์ ยังไม่สามารถเข้าใจได้เพราะความอับปัญญาด้วย “อวิชชา ๘” ความเนื่องด้วย “อนุสัย ๗” พร้อมด้วย “กิเลส ๑๐” กับ “อาสวะ ๔” ที่ฝังอยู่ในกมลสันดานข้ามภพข้ามชาติมาจนถึงปัจจุบันในชาตินี้ เมื่อสดับตรับฟังพระธรรมแล้ว ส่วนใหญ่จะมีอาการน่าเป็นห่วง คือ เกิด “นิวรณ์ ๕” หมายถึง สิ่งที่กั้นจิตไม่ให้ก้าวหน้าในคุณธรรม หลักธรรมที่กั้นจิตไม่ให้บรรลุคุณความดี อกุศลธรรมที่ทำจิตให้เศร้าหมองและทำปัญญาให้อ่อนกำลัง หรือ “อุปกิเลส ๑๖” หมายถึง สิ่งที่ทำให้จิตขุ่นมัว รับคุณธรรมได้ยาก ซึ่งจะเข้าครอบงำจิตทันที ทำให้จิตซัดส่าย เลินเล่อ ประมาท (ปมาทะ) เผอเรอ ผัดเพี้ยน ปล่อยปละละเลย และมุ่งแต่จะเอาชนะกัน ความถือตัว หรือความถือตัวว่ายิ่งกว่าเขา คุณลักษณะอาการเหล่านี้ คือ เครื่องขัดขวางความก้าวหน้าในการทำความดี สร้างกุศลกรรม โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การเจริญสมาธิภาวนา การเจริญปัญญาไปสู่สันติบทแห่งนิพพาน ดัง “ธรรมคุณ ๖” ของพระพุทธองค์ คือ เครื่องรับประกันความตรัสรู้ของพระองค์ ดังรายละเอียดข้างล่างนี้

ธรรมคุณ ๖ (Virtues of the Dhamma)

“ธรรมคุณ ๖” หมายถึง คุณของพระธรรม คุณลักษณะอันเป็นความดีของพระธรรม ได้แก่

(๑) สฺวากฺขาโต ภควตา ธมฺโม

(พระธรรมอันพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสดีแล้ว คือ ตรัสไว้เป็นความจริงแท้ อีกทั้งงามในเบื้องต้น งามในท่ามกลาง งามในที่สุด พร้อมทั้งอรรถพร้อมทั้งพยัญชนะ ประกาศหลักการครองชีวิตอันประเสริฐ บริสุทธิ์ บริบูรณ์สิ้นเชิง)

(๒) สนฺทิฏฺฐิโก

(อันผู้ปฏิบัติจะพึงเห็นชัดด้วยตนเอง คือ ผู้ใดปฏิบัติ ผู้ใดบรรลุ ผู้นั้นย่อมเห็นประจักษ์ด้วยตนเอง ไม่ต้องเชื่อตามคำของผู้อื่น ผู้ใดไม่ปฏิบัติ ไม่บรรลุ ผู้อื่นจะบอกก็เห็นไม่ได้)

(๓) อกาลิโก

(ไม่ประกอบด้วยกาล คือ ไม่ขึ้นกับกาลเวลา พร้อมเมื่อใด บรรลุได้ทันที บรรลุเมื่อใด เห็นผลได้ทันที อีกอย่างว่า เป็นจริงอยู่อย่างไร ก็เป็นอย่างนั้น ไม่จำกัดด้วยกาล)

(๔) เอหิปสฺสิโก

(ควรเรียกให้มาดู คือ เชิญชวนให้มาชม และพิสูจน์ หรือท้าทายต่อการตรวจสอบ เพราะเป็นของจริงและดีจริง)

(๕) โอปนยิโก

(ควรน้อมเข้ามา คือ ควรน้อมเข้ามาไว้ในใจ หรือน้อมใจเข้าไปให้ถึง ด้วยการปฏิบัติให้เกิดมีขึ้นในใจ หรือให้ใจบรรลุถึงอย่างนั้น หมายความว่า เชิญชวนให้ทดลองปฏิบัติดูอีกอย่างหนึ่งว่าเป็นสิ่งที่นำผู้ปฏิบัติให้เข้าไปถึงที่หมาย คือ นิพพาน)

(๖) ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺญูหิ

(อันวิญญูชนพึงรู้เฉพาะตน คือ เป็นวิสัยของวิญญูชนจะพึงรู้ได้ เป็นของจำเพาะตน ต้องทำจึงเสวยได้เฉพาะตัว ทำให้กันไม่ได้ เอาจากกันไม่ได้ และรู้ได้ประจักษ์ที่ในใจของตนนี่เอง)

< ๑.พระพุทธเจ้าสอนอะไร ?>

ผมแน่ใจว่าคนที่พอจะสนใจในศาสนาพุทธก็ทราบแล้วว่าพระพุทธองค์ตรัสสอนเรื่องอริยสัจสี่ บางคนอาจจะคิดว่าพระพุทธเจ้าท่านสอนเรื่องทำบุญเพื่อไปสวรรค์กระมัง

ผมคิดว่าคำตอบที่จะทำให้เห็นชัดเจนที่สุดอยู่ในนิทานเรื่องนี้ ฤาษีผู้มีฤทธ์ตนหนึ่งใช้ไม้เท้ากายาสิทธิ์แปลงร่างของชายคนหนึ่งเป็นเสือโคร่งไปในชั่วพริบตา เราต้องตั้งคำถามว่าอะไรคือสิ่งที่สำคัญที่สุดสำหรับชายผู้นี้ อยู่อย่างเป็นเสือโคร่งต่อไปหรือพยายามหาทางแก้มนต์ของฤาษีและรีบเร่งกลับสู่ความเป็นคน เห็นได้ชัดว่าคำตอบมีอยู่เพียงข้อเดียวเท่านั้น คือต้องรีบแก้มนต์และหาทางกลับคืนสู่ความเป็นคนให้เร็วที่สุด คนที่จะแก้มนต์ให้ได้ จะต้องเป็นชายอีกผู้หนึ่งที่รู้ว่าเสือตัวนี้มิใช่เป็นเสือจริง แต่เป็นเสือเพราะถูกแปลงร่างจากความเป็นคน ด้วยความเมตตาของชายผู้นี้ เขาจึงเสาะหาจนเจอสูตรแก้มนต์ของฤาษี และกลับมาแปลงร่างของเสือให้กลับเป็นคนเช่นเดิม

นิทานเรื่องนี้ได้บรรจุเนื้อหาอันเป็นแก่นของศาสนาพุทธไว้ครบถ้วน

▪มนต์ของฤาษีคืออวิชชา

▪ชายในนิทานคือสภาวะของจิตเดิมแท้หรือจิตประภัสสร ซึ่งเป็นจิตที่ปราศจากความทุกข์อันมีอยู่แล้วในคนทุกคน

▪เสือโคร่งคือสภาวะที่สูญเสียจิตเดิมแท้ คือจิตที่ถูกครอบงำด้วยอวิชชาและความทุกข์

▪ชายอีกคนหนึ่งที่มีความเมตตาคือพระพุทธเจ้าผู้เสาะแสวงหาจนเจอสูตรแก้มนต์ คือเจอหนทางแห่งความดับทุกข์ และสามารถนำจิตเดิมแท้กลับมาอีกครั้งหนึ่ง

สถานการณ์ของมนุษย์ในขณะนี้คือ เราได้สูญเสียจิตบริสุทธ์ หรือจิตเดิมแท้อันเนื่องจากอวิชชา หลายคนอยากจะถามว่า แล้วพวกเราไปได้อวิชชามาตั้งแต่เมื่อไร นี่เป็นคำถามเดียวกับถามว่าอะไรคือจุดเริ่มต้นของสังสารวัฎที่พระพุทธองค์เตือนว่าอย่าถาม เพราะเป็นเรื่องอจินไตย รู้ไม่ได้ ถามแล้วก็ไม่มีประโยชน์ หากใครไปเอามาคิดมาก ก็อาจจะทำให้เป็นบ้าได้ ครั้นพระพุทธเจ้าได้มาบอกข่าวดีกับพวกเราแล้ว เราควรจะรับฟังท่านโดยดุษณี ท่านตรัสว่าหน้าที่ของความเป็นมนุษย์มีเพียงข้อเดียวคือต้องปลดเปลื้องอวิชชาและกลับไปสู่ความสมบูรณ์ของชีวิตที่เป็นมาแต่ดั้งเดิมคือจิตหลุดพ้นจากความทุกข์อย่างสิ้นเชิงหรือความเป็นพระอรหันต์ ผู้ที่มาปลดเปลื้องอวิชชาให้เราได้คือพระพุทธเจ้านั่นเอง

ปัญหาอยู่ที่ว่า เมื่อชายใจดีมาบอกข่าวดีต่อเสือโคร่งว่าเขาได้มนต์ตรามาแล้ว ขอให้เสือโคร่งยืนนิ่ง ๆ สักอึดใจจะได้ท่องบ่นมนตราพร้อมเอาไม้เท้ากายสิทธิ์ชี้ไปที่ตัวเพื่อเสือโคร่งจะได้กลับคืนสู่ความเป็นมนุษย์ดังเดิม เสือโคร่งกลับอวดเก่งบอกว่าไม่จริงและเถียงว่าเขาก็เป็นเสือโคร่งมาแล้วแต่เดิม ไม่จำเป็นต้องกลับไปเป็นอะไรอีก นี่คือคนประเภทที่ไม่เอาธรรมะเลยและคิดว่าธรรมะไม่มีความจำเป็นและไม่สำคัญต่อการอยู่รอดของชีวิต หาเงินพออยู่รอดได้ก็ดีแล้ว เป็นกลุ่มคนที่ให้ความเชื่อมั่นต่อข้อเท็จจริงและเหตุผลทางวิทยาศาสตร์มากกว่าเรื่องศาสนาที่เขาคิดว่าเป็นเรื่องงมงายและพิสูจน์ไม่ได้ คนประเภทนี้เปรียบเหมือนกับอยู่ในห้องมืดแล้วยังเลือกใส่แว่นตาดำ ความมืดของอวิชชาจึงรัดตัวมันเองแน่นยิ่งขึ้น เป็นบุคคลประเภทที่น่าสงสารเป็นอย่างยิ่ง

คนอีกประเภทหนึ่งที่หวังทำบุญเพื่อไปสวรรค์ก็เปรียบได้ว่า อยากจะเปลี่ยนจากความเป็นเสือโคร่งมาเป็นเสือลายเท่านั้นเอง ภพภูมิต่าง ๆ ในสังสารวัฏจากพระพรหม เทวดา มนุษย์ สัตว์เดรัจฉาน เปรต และสัตว์นรกนั้น ล้วนแล้วแต่มีความเป็นเสืออยู่ทั้งสิ้น ต่างกันที่ชนิดหรือพันธ์เท่านั้นเอง

ข้อแตกต่างอีกข้อหนึ่งคือ ในหมู่แห่งพระพรหม เทวดาและมนุษย์นั้น ยังมีเสือบางตัวที่อยู่ในขั้นตอนแห่งการกลับกลายสู่ความเป็นมนุษย์ ผู้ที่สนใจศาสนาพุทธมากจนถึงขั้นการฝึกสมาธิวิปัสสนาคงจะได้ยินเรื่องญาณ๑๖ ญานที่ ๑๓ มีชื่อเรียกว่า โคตรภูญานหรือญานข้ามโครต นั้นเป็นช่วงหัวเลี้ยวหัวต่อ คือการข้ามจากโครตแห่งความเป็นมนุษย์ไปสู่โครตแห่งความเป็นพระอริยะบุคคลตั้งแต่พระโสดาบันจนถึงพระอรหันต์ เพื่อให้ง่ายต่อการเข้าใจของปัญญาชน จะขออธิบายว่าโดยบุคลาธิษฐานแล้ว

▪พระโสดาบันคือเสือที่กลับกลายเป็นมนุษย์ได้ ๒๕%

▪พระสกิทาคามีคือเสือที่กลับกลายเป็นมนุษย์ได้ ๕๐%

▪พระอนาคามีคือเสือที่กลับกลายเป็นมนุษย์ได้ ๗๕%

▪พระอรหันต์คือเสือตัวที่สามารถกลับกลายเป็นมนุษย์ได้๑๐๐% เป็นผู้ที่ได้ทำหน้าที่ของตนเองอย่างเต็มเปี่ยม คือสามารถหลุดพ้นจากความทุกข์อย่างสิ้นเชิงและกลับสู่ความเป็นธรรมดาของชีวิต (ตถตา) แน่นอน โดยความเป็นจริงแห่งการปฏิบัติแล้วไซร้ ไม่อาจจะบอกเป็นตัวเลขเช่นนี้ได้ นี่เป็นเพียงสื่อแห่งการทำให้ผู้อ่านประเภทปัญญาชนเข้าใจเท่านั้น

ข้อเปรียบเทียบดังกล่าวทำให้สามารถมองเห็นโครงสร้างของชีวิตชัดมากขึ้นว่าความสมบูรณ์ที่เต็มเปี่ยมของชีวิตหรือเป้าหมายของชีวิตอยู่ที่ความเป็นพระอรหันต์นั่นเอง ฉะนั้น อย่าว่าแต่พอใจที่จะเป็นเพียงเทวดาซึ่งอาจจะยังเป็นเสือโคร่งเต็มตัวเลย การพอใจอยู่เพียงแค่เป็นพระอริยบุคคลในสาม ระดับก็ยังเป็นสิ่งไม่ควร เพราะยังไม่ถึงความสมบูรณ์แห่งชีวิต การเกิดมาในภพชาติแห่งความเป็นมนุษย์หมายความว่ามนุษย์สามารถสร้างบารมีอย่างเต็มเปี่ยมโดยการเร่งรีบปฏิบัติธรรมโดยเฉพาะการทำสมาธิวิปัสสนา หากไม่สามารถหลุดพ้นอย่างสิ้นเชิงได้ในชาตินี้ บุญบารมีที่สร้างไว้จะได้เป็นปัจจัยหรือทุนรอนที่จะทำให้ก้าวใกล้ความเป็นพระอรหันต์ได้มากขึ้นในชาติต่อไป แต่ตราบใดที่ยังไม่ได้เป็นพระอรหันต์แล้วไซร้ ความพากเพียรพยายามของมนุษย์จะหยุดนิ่งไม่ได้

》สิ่งสำคัญที่ทุกคนจะต้องถามตนเองคือ พวกเรารู้หรือยังว่าพระพุทธเจ้าท่านสอนอะไรอย่างแท้จริง การไม่สนใจธรรมะและการไม่ปฏิบัติธรรมนั้นก็เท่ากับการยอมรับฐานะความเป็นเสือโคร่งของตนเอง ซึ่งเป็นสภาวะแห่งความโง่เขลาและมืดบอด