วิปัสสนากรรมฐาน​

การจะทำให้จิตนิ่งถึงที่สุด

หลักของการเจริญกรรมฐาน..ก็คือทำจิตให้ตั้งมั่น การทำจิตให้ตั้งมั่นเป็นอย่างไร คือไม่สนใจสิ่งใด ไม่ว่าจะเป็นเสียงรอบข้าง หรืออารมณ์เหล่าใดที่มันผ่านมาแล้วหรือที่ยังไม่เกิดขึ้น ขอให้วางอารมณ์เหล่านั้น เมื่อเราไม่สนใจมันแล้วนั่นแล..ก็เรียกจิตเรานั้นเข้าอยู่ในอุเบกขาฌาน

เมื่อจิตเราตั้งมั่น แล้วไม่สนใจอะไร..จิตมันก็จะวางเฉยของมันเอง ในขณะจิตที่เรากำลังทรงสมาธิอยู่ทรงฌานอยู่ก็ดี ในขณะที่เราภาวนาจิตอยู่ก็ดี แม้จะมีตัวความคิดอุปาทานแห่งขันธ์เข้ามาเกี่ยวข้องในสัญญาเก่าก็ดี เมื่อรู้แล้วก็ให้กำหนดวาง คือไปวางลมวางจิตไว้ที่กลางท้องน้อยเหนือสะดือ วิตกวิจารอยู่อย่างนั้นกับลม กับองค์ภาวนา ฝึกรู้อยู่ในกาย เดินจิตอยู่ในกายในวัฏสงสารนี้ ไม่ต้องไปสนใจอะไรหรืออารมณ์เหล่าใด ให้รู้อยู่เฉพาะกาย..นี่เค้าเรียกว่ามีสติเฉพาะหน้า นี่คือการงานที่ตั้งของจิต

ไม่ได้อยากรู้ว่าเราจะนั่งไปเพื่ออะไร นั่งแล้วได้อะไร ก็อย่าได้ไปทำความสนใจกับมัน แม้กายสังขารก็ดี ก็เป็นเพียงแค่อาศัยให้เรานั้นได้ประกอบกรรมดี ก็ให้ประคับประคองกายก็คือตัวสติระลึกรู้ลมเข้าลมออกนี้..จึงเรียกว่าวิตกวิจาร ในขณะเรากำลังวิตกวิจารอยู่ก็เท่ากับว่าเรานั้นได้เจริญปฐมฌานให้เกิดขึ้น

อันว่าปฐมฌาน..คือฌานชั้นต้นของสมาธิเพื่อจะไปสู่วิปัสสนาญาณ หรือวิตก วิจาร ปิติ และสุข และมีเอกัคคตาเป็นอารมณ์ ดังนั้นเมื่อจิตเรานั้นยังไม่เข้าถึงความสงบ จิตมันยังไม่ตั้งมั่นรวมตัวเป็นหนึ่ง เราก็วิตกอารมณ์ เอาลมหายใจนี้มาเป็นเครื่องอยู่เครื่องอาศัยของสติ เป็นเครื่องกำหนดรู้อยู่ในกาย อยู่ในองค์ภาวนาก็ดี

ไม่ว่าจะมีอารมณ์ใดเข้ามากระทบจิต หรือมีสัญญาเหล่าใด ก็ให้เรากำหนดรู้แล้ววางอารมณ์เหล่านั้นเสีย อย่าได้ไปทำความสนใจผูกพันมัน ให้ดึงจิตดึงสติเข้ามาอยู่กับองค์ภาวนา อยู่ที่ศูนย์กลางกายที่เหนือสะดือ ทำความสัมผัสกับลมเข้าลมออก..สุดอยู่ที่เหนือสะดือ อยู่ที่กลางแห่งกายนี้ ทำจิตให้วางเฉย เมื่อเรามีอารมณ์เข้ามาก็วิตกและวิจาร เมื่อเราวางแล้วอารมณ์เหล่านั้นมันก็จะดับของมันไปเอง

ทำอย่างนี้อยู่บ่อยๆแล้ว..สติมันจะเท่าทันอารมณ์ที่มันเข้ามา จิตจะเป็นผู้รู้และผู้เห็นนั่นแล เค้าเรียกว่าเท่าทันในอารมณ์ที่เกิดขึ้น เมื่อเราเท่าทันมันแล้ว กำหนดรู้ในอารมณ์นั้น อารมณ์เหล่าใดก็ตามเมื่อมันเกิดขึ้น..ตั้งอยู่..ไม่นานมันก็ดับไป แต่ถ้าจิตเราสติเรานั้นยังไม่คล่องแคล่วว่องไว ยังมีความเคลิบเคลิ้มในอารมณ์แห่งนิวรณ์เข้ามา..ต้องทำอย่างไร

ให้เรากำหนดจิตเข้าไปใหม่ ล้างลมเสียออกจากปอดเสีย เมื่อเรากำหนดลมเข้ายาว..ลึก เราก็ต้องเอาลมออกให้ยาว..ลึก หรือที่ว่าเอาเข้าแล้วออก ทำอย่างนี้หายใจให้หนักๆ ในขณะที่เรากำหนดลม..เรากักลมอยู่ชั่วขณะหนึ่ง ในขณะนั้นแลจิตมันจะเข้าถึงความสงบเข้าถึงตัวว่าง เมื่อจิตรู้สึกระลึกแล้ว ผู้ใดกำหนดลมเข้าลมออกมันก็จะรู้สึกว่าเหนื่อย เราก็มาพักลมพักจิตอยู่ที่ศูนย์กลางกายอยู่ที่เหนือสะดือ ก็ทำความรู้สึกลมเข้าลมออก ให้เห็นอาการของท้องพองท้องยุบ

เมื่อเห็นอย่างนี้แล้วก็ให้วางเฉย แล้วกำหนดว่าพุทโธ อยู่ที่ศูนย์กลางกาย..แล้วภาวนาไป อย่าได้สนใจอย่างอื่นอีก จนกว่าจิตนั้นมันจะตื่น จิตตื่น..เป็นอย่างไร จิตตื่นนี้..สติที่เรานี้มีองค์ภาวนามันจะไม่ขาดหายไปจากลมหายใจ ถ้ายังมีความเคลิบเคลิ้มอีกก็ให้กำหนดรู้ใหม่ คือกำหนดลมเข้าไปใหม่ คือวิตกอารมณ์ วิตกที่ลมหายใจนี้แล เรียกว่าเป็นการเจริญอานาปานสติให้อยู่อย่างนี้ ให้มันคล่องให้มันชิน

เค้าเรียกว่าอินทรีย์ของเรานี้มันอ่อน ฌานเรามันเสื่อม นั้นเราต้องปลุกมันขึ้นมา ก็ด้วยอาศัยธาตุดิน น้ำ ไฟ ลม..ก็คือกำหนดลมหายใจเข้าและออก เมื่อรู้สึกว่าลมมันนิ่งแล้วให้มาวางลมที่อยู่เหนือสะดือ ที่ศูนย์กลางกาย ถ้าเราเห็นว่าลมนี้เมื่อเข้าแล้ว..ท้องมันพอง เมื่อลมมันออก..ท้องมันก็ยุบ ก็เอาลมที่วิตกวิจารของอารมณ์นี้ไปสำรวมจิตไว้ที่แห่งนั้น ตั้งจิตให้มันนิ่ง ทรงอารมณ์ไว้ด้วยการมีองค์ภาวนากำกับลงไป เพื่อให้จิตนั้นมีหลัก

ยังไม่ต้องไปพิจารณาอะไรทั้งนั้น ทรงอารมณ์อย่างนี้อยู่อย่างนี้ เพราะขณะที่จิตเราก็ดีกายสังขารเราก็ดีมันอ่อนล้า การจะไปพิจารณาธรรมมันย่อมทำได้ยาก อันว่าความเมื่อเราจะเจริญความเพียร..แต่ถ้าเราขาดซึ่งสติแล้ว ความเพียรที่เราทำนั้นมันจะเป็นของอ่อนล้า ทำให้เรานั้นมีความหดหู่เศร้าหมอง มีนิวรณ์เข้ามา

เมื่อเราทรงฌานวางอุเบกขาให้มันเกิดขึ้นที่ศูนย์กลางกาย เมื่อจิตเราเพ่งไปอยู่มากๆเข้าแล้ว มันจะเกิดความร้อนภายในคือสันดาป มันก็เรียกว่าเตโชมันก็บังเกิด จนทำให้จิตเรานั้นตื่น ตื่นเพราะว่าธาตุดิน น้ำ ไฟ ลมนั้นมันเสมอเหมือน เมื่อเราเพ่งไปมากๆเหมือนการจุดระเบิด เมื่อจิตเราตื่นนั้นแลเราถึงจะไปเดินปัญญาไปเดินวิปัสสนา..คือการพิจารณาธรรมในกายสังขาร มีสติปัฏฐานทั้ง ๔ ในกาย เวทนา จิต ธรรม

แต่ในขณะนี้จิตเรายังมีการอ่อนกำลัง ยังทรงตัวไม่ได้ ก็อาศัยกายนี้แลเป็นที่พึ่งที่อยู่ของธรรม ประคับประคองจิตไป คือกำหนดรู้วิตกวิจาร เจริญพรหมวิหาร ๔ ให้บังเกิดขึ้น เจริญปฐมฌานให้เกิดขึ้น ประคับประคองจิตทรงกายอยู่อย่างนี้ ร่างกายสังขารมันอ่อนล้าเราก็ผ่อนกายสังขารลงมา เหมือนเรานั่งพักผ่อนทำจิตให้สบาย

การทำจิตให้สบายเป็นยังไง..ทำจิตนั้นให้ปล่อยวาง ปล่อยวางจากอะไร..ปล่อยวางจากสิ่งทั้งหลายทั้งปวง ไม่ว่าจะเป็นอารมณ์ในอดีตหรือในขณะนี้ หรือสิ่งที่ยังมาไม่ถึง ให้วิตกรู้อยู่กับอารมณ์อยู่ในกายในศูนย์กลางกาย เมื่อมันพลาดพลั้งเผลอไปก็กำหนดลมเข้ามาใหม่อย่างนี้แล..

เมื่อเราทำเจริญสมาธิอานาปานสติอยู่บ่อยๆ ทำให้มากๆแล้ว ธรรมเหล่าใดก็ตามที่มันจะเกิดขึ้น หรือที่มันยังไม่เกิดขึ้น มันจะเกิดขึ้นของมันเองโดยธรรมชาติ ดังนั้นฝึกตัวนี้ให้มันมากๆ..คือตัวสติ มีสติมากเท่าไหร่ยิ่งดี..ไม่มีเสีย เมื่อสติเราตั้งมั่นแล้ว ศีลเรามันก็จะบังเกิดขึ้น การอบรมบ่มจิตมันก็บังเกิด เมื่อเรามีองค์ภาวนากำกับเข้าไปอีก..ไม่นานปัญญามันก็บังเกิด

นั้นการที่เราจะไปแก้อารมณ์แห่งนิวรณ์แห่งความง่วงนี้ต้องทำยังไง มันง่วง..ก็ให้รู้ แล้วก็กำหนดลมเข้าไปอีก มันรู้ว่าเราขณะนี้มันง่วงก็ให้รู้ ให้ประคองแล้วเพ่งรู้แต่อารมณ์นั้น นั้นถ้าอารมณ์เหล่านี้มันยังค้างอยู่ ให้กำหนดลมเข้าไป..ให้สุดที่ลิ้นปี่หรือท้ายทอยก็ดี กลางกระหม่อมก็ดี แล้วกักลมไว้ชั่วครู่หนึ่ง หรือที่สุดที่เรานั้นหายใจไม่ออกแล้ว..ค่อยผ่อนลมหายใจ

ในขณะที่เราจะผ่อนลมหายใจออกเราต้องมีสติ ทำความรู้สึกให้ทั่วตัวกายสังขาร มันจะเกิดความเสียวซ่านในร่างกายสังขาร ทวารกระหม่อม รูขุมขน นี่เค้าเรียกว่าเปิดทวาร เพราะอะไรเมื่อเราทำอย่างนี้จะทำให้จิตเราตื่นได้ ก็เพราะว่ากิเลสทั้งหลายทั้งปวงเมื่อขาดจากลมหายใจอากาศแล้ว..ก็หาที่อยู่ไม่ได้เช่นเดียวกัน นั่นก็เรียกว่าสภาวะการที่จะหมดลมหายใจ ไม่ว่าเราจะเป็นอะไรอยู่ก็ตามที..สติมันจะกลับมาจดจ่อรู้หน้าที่รู้อาการ ที่จะฝ่าฝืนต่อต้านให้ลมหายใจนั้นคุมอยู่ ก็เรียกว่ามีตัวสตินั้นตื่นรู้ ก็ตัวนี้แลที่จะทำให้เรานั้นเข้าถึงในธรรมได้

ดังนั้นถ้าเราไม่คิดจะฟื้นฟูจิต ยกจิตขึ้นมาเพื่อให้ข้ามพ้นในอำนาจของจิตในตัณหานิวรณ์แห่งกามคุณ ก็ไม่มีใครสามารถที่จะดึงจิตเรามาได้ ดังนั้นจงปลุกจิตวิญญาณให้มันตื่นขึ้นมา นี่แลที่เราจะข้ามสมมุติบัญญัติไปได้ เมื่อไหร่ที่เราข้ามสมมุติบัญญัติไปได้ เมื่อเราไม่ยึดติดในสมมุติบัญญัติแล้ว กรรมเหล่าใดก็ตามที่เรานั้นไม่ได้ติดใจ..กรรมเหล่านั้นมันก็จะเบาบาง หลุดพ้นจากกรรมกันได้ นั้นขอให้ฝึกอานาปานสติให้มาก..

มูลนิธิเมืองธรรมพรหมรังสี สมเด็จพระพุฒาจารย์โต

โทร ๐๙๕ ๕๖๙๕๑๙๙ , ๐๘๑ ๙๒๙๓๒๒๒

อันว่าเมื่อเกิดสมาธิแล้ว..คือความสงบ ความสงบนั้นแลก็เหมือนอยู่ในฌานหินทับหญ้า ถ้าเราไม่เอาไปพิจารณาธรรม ไม่ให้เกิดปัญญาให้เข้าถึงธรรมในกายนี้ ถึงสติปัฏฐาน ๔ นั่นก็หมายถึงว่ายังไม่เข้าถึงตัวปัญญา หรือยังไม่เข้าวิปัสสนาก็ดี มันเป็นแค่อารมณ์เพียงชั่วขณะที่ว่าจิตเราสงบ เป็นแค่สมถะ

สมถะนี้ ความสงบนี้ สมาธินี้..มันแค่ระงับความวุ่นวายความฟุ้งซ่าน เข้าใจมั้ยจ๊ะ เหมือนเราทานยาแก้ปวดหัวเวียนหัว..มันระงับ แต่ถามว่าเมื่อมันหมดฤทธิ์ยาแล้ว อาการเวียนหัวยังคงอยู่หรือไม่ (ลูกศิษย์ : อยู่ค่ะ) นี่เรียกว่าสมาธิแห่งความสงบ..เมื่อกินยาเข้าไป แต่ว่าอาการปวดหัวเวียนหัวนั้นยังอยู่

แต่ถ้าเป็นวิปัสสนา พอได้กินวิปัสสนากินยาตัวนี้เข้าไปแล้ว แม้ฤทธิ์มันคลายแล้วของยาวิปัสสนา อาการเวียนหัวปวดหัวนั้นมันจะไม่เกิดขึ้น เข้าใจมั้ยจ๊ะ เหตุเพราะว่าวิปัสสนานั้นไปดับที่เหตุ เข้าใจมั้ยจ๊ะ แต่ยาที่โยมไปกินคือสมาธิมันแค่ระงับปลายเหตุ มันไม่ได้ระงับที่ต้นเหตุ เข้าใจมั้ยจ๊ะ

หมายถึงว่าสมาธิก็ดีเมื่อเราเจริญแล้วภาวนาแล้ว จะนั่ง ๒ ชั่วโมง ๑๐ ชั่วโมงก็ตาม..ก็นั่งได้ทั้งนั้น เค้าเรียกว่าติดอยู่ในฌานติดอยู่ในสุข ไอ้สุขนี้คนชอบอยู่ บางคนก็อยู่เป็นวัน เข้าใจมั้ยจ๊ะ ไม่อยากจะถอนออกมาเพราะสุขเหลือเกิน นี่เค้าเรียกว่าสุขอยู่ในสมาธิ สุขอยู่ในฌาน..เค้าเรียกว่าติด..ติดในสุข

ดังนั้นเรียกว่ามันไม่เกิดประโยชน์อันใด เข้าใจมั้ยจ๊ะ แต่ก็มีอานิสงส์ เพราะจิตในขณะที่มีความสงบนั้น จิตไม่มีเวรอาฆาตพยาบาทกับใคร มันเป็นการเจริญเมตตาไปในตัว ดังนั้นคำว่าวิปัสสนาจะรู้ได้อย่างไรว่าเราถึงวิปัสสนาแล้ว ก็หมายถึงว่าถ้ามีความสงบเกิดขึ้นกับจิตก็ดี ในสมาธิที่เกิดขึ้นแล้ว ก็เอาความสงบนั้นลองดูซิว่ามันสงบจริงหรือไม่..

คำว่าสงบจริงหรือไม่นั่นก็คือ ลองกำหนดรู้ในกายดูซิว่าอารมณ์แห่งโทสะ ลองระลึกถึงที่คนทำไม่ดีกับเรา..ความอาฆาตก็ดี ความน้อยเนื้อต่ำใจก็ดี ดูซิว่าเรายังมีอยู่หรือไม่ ถ้ามันยังมีอยู่แห่งอารมณ์โทสะ โมหะ โลภะนี้ แสดงว่ามันไม่สงบจริง เข้าใจมั้ยจ๊ะ เมื่อเราระลึกถึงคนที่ชอบหน้าหรือไม่ชอบหน้าแล้วเป็นอย่างไร..อย่างนี้

ลองระลึกดูซิว่าคนที่เค้าดูถูกดูแคลนต่อว่าต่อขานเรานั้น เมื่อเราระลึกแล้วเป็นอย่างไร แสดงว่าถ้าเรายังมีอารมณ์อยู่ แสดงว่าสมาธิมันยังไม่ได้สงบจริง คำว่าสมาธิ..มันยังไม่ได้ดับเหตุเหล่านี้ได้ แต่มันเป็นแค่เบื้องบาท จิตที่สงบชื่อว่าสมาธิ จิตที่ว่าสงบที่ชื่อว่าสมาธิมันจึงเรียกว่าฌานที่ไปเพ่งอยู่ เรียกว่าข่มอารมณ์อยู่นั่นเอง มันเป็นแค่การข่ม ถ้าเปรียบเหมือนฤทธิ์ยาก็คือยาชา เข้าใจมั้ยจ๊ะ

หมายถึงว่าโยมนั่งสมาธิ ๑๐ ชั่วโมง ฤทธิ์ยาชาก็มี ๑๐ ขั่วโมง เข้าใจมั้ยจ๊ะ หมดจากอำนาจของยาชานั้นแล้ว ทีนี้ความรู้สึกนึกคิดทั้งหลายทั้งปวง ความฟุ้งซ่านก็กลับมาเหมือนเดิม เข้าใจมั้ยจ๊ะ โลภ โกรธ หลง..ก็เกิดขึ้นเหมือนเดิม มีผัวเดินมาด่าก็ดี โทสะก็เกิดขึ้นเหมือนเดิม..

แต่คำว่า"วิปัสสนา"อาศัยเบื้องบาทแห่งความสงบแห่งสมาธินั้นแล..ไปพิจารณาธรรม คือพิจารณาอารมณ์ เพ่งโทษในอารมณ์ที่เรานั้นมีความพอใจ คือยังไปติดในอารมณ์ใด..อารมณ์นั้นก็เป็นกรรม ถ้าติดในอกุศล..อารมณ์นั้นก็เป็นกรรมอกุศล ถ้าติดอยู่ในกุศลก็เรียกว่าจิตเรายังไปติดในกรรมที่เป็นกุศลเช่นเดียวกัน

ดังนั้นก็ให้เราไปพิจารณา คือเพ่งโทษในอารมณ์ที่เกิดขึ้น เมื่อเราเพ่งโทษแล้วก็ให้ดูซิว่า..เค้าถึงบอกว่าคนปฏิบัตินั้น ภูมิจิตภูมิธรรมที่ปฏิบัติมาเป็นอย่างไร นั่นหมายถึงว่าคนที่ปฏิบัติเข้าถึงวิปัสสนาไม่ต้องเข้าวิปัสสนา คนที่เข้าถึงสมาธิไม่ต้องเข้าสมาธิ คนที่เข้าถึงฌานไม่ต้องเข้าฌาน เพราะเมื่อฝึกถึงเข้าฌานแล้ว เมื่อเคยเจริญสมาธิแล้ว เมื่อเคยเดินปัญญาวิปัสสนาแล้ว เมื่อเกิดผัสสะมากระทบ ๓ อย่างนี้จะทำงานทันที..

ทำงานเป็นอย่างไร สมาธิ..ใจที่สงบจึงเรียกว่าทาน เมื่อเข้าถึงแล้ว..ความเป็นปรกติ..จิตที่บอกว่าสงบจึงเรียกว่าศีล แต่ตัวปัญญาที่รู้เท่าทันดับอารมณ์ได้เค้าเรียกวิปัสสนา นั่นหมายถึงว่าเมื่อมีคนมาว่าเรา จะว่าเราก็ดี จะว่าพ่อแม่เราก็ดี ในขณะนั้นอาการของจิตเป็นอย่างไร ถ้าอาการของจิตมีโทสะแต่สติกำหนดรู้ วางได้ เท่าทันได้ อโหสิกรรมเค้าได้ อย่างนี้แลเค้าเรียกว่าฌานมันบังเกิด สมาธิบังเกิด เค้าเรียกว่าตัวสติบังเกิด วิปัสสนาคือรู้เท่าทันอารมณ์ เมื่อรู้เท่าทันอารมณ์มันเกิดนิโรธดับในขณะนั้น

เค้าถึงบอกว่ากรรมฐานจะให้ผลตอนไหน ฉันเคยบอกโยมมาหลายครั้งว่า

๑.กรรมฐานจะให้ผลตอนที่โยมจะตาย

๒.กรรมฐานจะให้ผลตอนที่โยมมีทุกข์

๓.กรรมฐานจะให้ผลตอนที่โยมไม่มีทางออก

นั้นถ้าโยมอยากรู้ว่าสมาธิที่โยมฝึกกรรมฐานมา เจริญทาน ศีล ภาวนามา เจริญวิปัสสนาญาณมาเป็นอย่างไร ให้รู้อยู่ในเฉพาะหน้าปัจจุบันของเราทุกขณะจิตนั้นแล เข้าใจมั้ยจ๊ะ ไม่ใช่ว่าต้องมานั่งหลับตา ไม่ใช่ว่าต้องมาเดินปัญญา ไม่ใช่ว่าต้องมาเจริญนิโรธอยู่เพ่งอยู่ ฝึกขันติอดอาหารอยู่อย่างนี้ ปิดวาจาอยู่ก็ดี แต่ให้รู้ทุกขณะจิตที่ผัสสะมากระทบนั่นแล ทาน ศีล ภาวนาเราจะได้รู้ว่าอะไรเรามันพร่อง อะไรที่มันยังขาด อะไรที่เราต้องเติม อะไรที่เราต้องเพิ่ม เข้าใจอย่างนี้มั้ยจ๊ะ...

มูลนิธิเมืองธรรมพรหมรังสี สมเด็จพระพุฒาจารย์โต

เค้าบอกว่าเคล็ดลับแห่งการเจริญกรรมฐาน เจริญวิปัสนนาญาณ ถ้าจะได้ญาณรู้แจ้งเห็นจริง พัฒนาได้ไว ก้าวกระโดดของจิต เค้าบอกให้เจริญสมถวิปัสสนาหรือสมถกรรมฐาน ให้พิจารณาละสังขารเพ่งโทษให้มากที่สุดเท่าที่จะทำได้ นั่นเค้าเรียกการเผากิเลส เผามันอยู่ในกายนี้ เข้าใจมั้ยจ๊ะ เผาจนจิตโยมตื่น สว่าง โยมจะเห็นโลกธาตุทั้งปวง

ธรรมทั้งหลายมันอยู่ในกายนี้ที่มันซ่อนอยู่ เมื่อโยมกำจัดอวิชชาให้มันแห้งเหือดได้เมื่อไหร่ มันก็จะแปรเปลี่ยนเป็นปัญญาขึ้นมา และแปรเปลี่ยนเป็นวิชชาขึ้นมา ถ้าโยมนั่งแล้วได้แต่เจริญภาวนา แต่ไม่ได้เพ่งโทษในกาย ไม่ได้พิจารณาในกายเลย มันได้แค่สมถะหรือความสงบ หมดจากความสงบแล้วเป็นอย่างไร..โยมก็จะสลบ

แต่ถ้าโยมพิจารณาในกายเพ่งโทษ..มันได้ในความสงบ มันได้ในการเป็นปัญญา มันได้ด้วยวิชชา เมื่อโยมมีวิชชาโยมจะไปที่ไหนมันก็ติดตัวมั้ยจ๊ะ ถ้าโยมจะนั่งหรือจะนอนอย่างใดมันก็ติด มันเป็นวิชชามันติด..นี่มันเป็นทรัพย์ เรียกว่าทรัพย์ภายใน โยมระลึกถึง..ปัญญามันก็บังเกิด ระลึกถึงสมาธิ..สมาธิมันก็บังเกิด วิชชามันก็บังเกิด

เค้าถึงบอกว่าภูมิธรรมเมื่อได้แล้ว..จะไม่มีวันเสื่อม ดังนั้นถ้าโยมต้องการให้มันเจริญก้าวหน้า โยมต้องเพ่งโทษในกายให้มากๆ แล้วเพ่งตอนไหน ตอนไหนที่เราอยู่กับกายมากที่สุด เคยได้พิจารณารึเปล่าจ๊ะ ตอนไหนที่เราอยู่กับกายมากที่สุด..ตอนที่โยมอยู่คนเดียว เข้าใจมั้ยจ๊ะ นี่ล่ะจ้ะธรรมอกุศล ธรรมกุศล ธรรมที่เป็นกุศล ธรรมทั้งหลายมันจะเข้ามาในขณะนั้น ตอนที่โยมอยู่คนเดียว เค้าบอกว่าน่ากลัวที่สุด เข้าใจมั้ยจ๊ะ

นั้นตอนไหนที่มันน่ากลัว..ก็ตอนที่เราอยู่คนเดียว ใช่มั้ยจ๊ะ ให้ไปพิจารณาให้มาก นั่นแหล่ะจ้ะ โยมว่ามันจริงมั้ยจ๊ะ ถ้าอยู่ ๒ คนมันไม่ค่อยพิจารณาตัวเองหรอก มันพิจารณาคนอื่นเค้า ใช่มั้ยจ๊ะ พออยู่หลายๆคนจิตฟุ้งแล้ว อยู่กับตัวเอง..ไม่ว่าโยมจะเดิน นั่ง หรือนอน ถ้าโยมมีภูมิธรรมเก่า ฉันขอฝากเอาไว้ถ้าอยู่กับตัวเอง..น่ากลัวมากที่สุด เพราะผีมันชอบสิง จำเอาไว้

อยู่กับคนมากๆผีมันไม่ค่อยสิง ผีมันกลัว เข้าใจมั้ยจ๊ะ เพราะว่าเราอยู่กับคนอื่นกำลังใจเราจะดี ถ้าอยู่คนเดียวเริ่มรู้สึกหันไปซ้าย หันไปขวา หันไปหน้าจะไปหลัง เริ่มวังเวง ถ้าโยมขาดหลักขาดที่พึ่งที่เป็นสรณะเมื่อไหร่..ผีมันชอบสิง ที่แท้ผีไม่ได้สิง ผีมันจะออก เข้าใจมั้ยจ๊ะ

พอมันออก โยมว่าผีตัวใหม่หรือตัวเก่ามันเข้า ถ้าโยมไม่รู้ว่าตัวเดิมหรือตัวเก่าโยมก็จับมันไม่ได้หรอกจ้ะ เพราะโยมไม่เห็นตัวมันไม่ใช่เหรอจ๊ะ เค้าถึงบอกว่าถ้าเราอยู่คนเดียวมันเป็นช่วงอันตราย เข้าใจมั้ยจ๊ะ เค้าบอกว่าถ้าเราอยู่คนเดียวให้ทำอย่างไรบ้าง มีขั้นตอน..

ถ้าอยู่คนเดียวให้ทำอย่างนี้..ให้เรามีที่พึ่งที่เป็นสรณะเสีย ให้เรามี"องค์ภาวนา"จำไว้นะจ๊ะ ถ้าเราอยู่คนเดียว พอเราภาวนาไปจะเริ่มมีเพื่อนเข้ามาอยู่แล้ว แต่ว่าเพื่อนที่เข้ามาอยู่มันจะเป็นมิตรหรือไม่เป็นมิตรก็ตาม อย่างน้อยตัวสติเรามีแล้ว เราจะเห็นเราจะเลือกได้ เลือกคบได้ เข้าใจมั้ยจ๊ะ นั้นตอนที่เราอยู่คนเดียวให้เรามีองค์ภาวนาไว้ ระลึกอยู่ที่ลมหายใจอยู่ในกาย เรียกว่าเจริญอานาปานสติอยู่บ่อยๆ โยมจะเป็น"ที่หลบภัย" เข้าใจมั้ยจ๊ะ

ถ้าโยมอยู่กับใครอยู่อย่างนี้อยู่หมู่มาก โยมก็ยังไม่กลัว เค้าเรียกว่าโยมกำลังใจดี โยมจะนอนหลับจะเล่นก็ได้ ไม่เป็นไร เพราะมีคนมองให้ ยังรู้สึกว่ายังมีคนอยู่ แต่ถ้าโยมอยู่คนเดียวโยมจะรู้สึกว่าโยมเริ่มมีสิ่งที่น่ากลัว ใช่มั้ยจ๊ะ เพราะว่าเมื่ออยู่คนเดียวแล้วมันจะมีวิญญาณ..

อันดับต่อไปเมื่อเราภาวนาจิตอยู่คนเดียวแล้ว พอจิตเราสงบเค้าบอกให้"แผ่เมตตา" ถ้าโยมทำได้โยมจะไปอยู่ไหนโยมก็อยู่ได้ เพราะในขณะที่เราอยู่คนเดียว จำไว้นะจ๊ะ นั่นหมายถึงว่าในขณะที่เรานั่งที่ใด เดินที่ใด นอนที่ใด เราจะนั่งในอิริยาบถใดก็ตาม ล้วนแล้วแต่มีวิญญาณทั้งนั้น ถ้าว่าธาตุเราอ่อนสิ่งพวกนี้มันก็มากระทบเราได้ จำไว้นะจ๊ะ เค้าถึงบอกคนที่มีจิตหดหู่เศร้าหมองในดวงจิตอยู่ทำไมเค้าถึงฆ่าตัวตายได้เพราะเหตุใด เพราะเหตุแบบนี้..

ดวงจิตวิญญาณที่มีความเศร้าหมอง แล้วเคยมีวิบากกรรมกันมา มันก็ต้องเจอวิญญาณพวกนี้มาตาม เข้าใจมั้ยจ๊ะ แล้วยิ่งยุคนี้ตอนนี้ก็ขอให้โยมมีสติให้มาก ภัยพิบัติมีหลายทางที่จะมา มีทางน้ำ ทางบก ทางอากาศ ทางวิญญาณ ทางเชื้อโรค สรุปแล้วมาหลายทางมั้ยจ๊ะ อะไรแม้จะมีมาหลายทาง มาทั้ง ๑๐๘ ทิศอะไรก็ตาม ขอให้โยมมีสติมีองค์ภาวนาเป็นที่หลบภัย เข้าใจมั้ยจ๊ะ

แล้วเมื่อโยมแผ่เมตตาออกไปนี่แหล่ะจ้ะ คำว่าออกไป..มันเป็นยังไง แผ่เมตตาออกไปมันเป็นยังไง คือเอาจิตที่โยมเจริญจิตที่เป็นกุศล โยมแผ่บุญออกไป โยมแผ่ด้วยกำลังจิตที่มีอานุภาพ มีกำลังมากเท่าไหร่ มันไปได้ไกลมากเท่าไหร่ โยมก็ปลอดภัยมากเท่านั้น คือวันๆนั้นโยมจะรักษาใจให้ปลอดโปร่งโล่งสบาย ไม่หดหู่ ไม่เศร้าหมอง

ถ้าขณะจิตในวันใดที่จิตโยมหดหู่เศร้าหมอง หรือมีเรื่องอะไรมากระทบจิตให้ดวงจิตนั้นรู้สึกขุ่นเมื่อไหร่ ขอให้โยมระลึกถึงองค์ภาวนา เข้าใจมั้ยจ๊ะ แรกๆมันอาจจะไม่ทัน แต่เมื่อโยมฟังที่ฉันบอก ฝึกไว้แล้วโยมจะทัน จำไว้นะจ๊ะ..นี่คือเคล็ดลับที่โยมจะรอดพ้น

แล้วโรคภัยไวรัสที่มาตอนนี้..มันไม่ใช่ไวรัสธรรมดา มันเป็นพิเศษ มันไม่ได้เกิดขึ้นโดยธรรมชาติ เข้าใจมั้ยจ๊ะ ดังนั้นแล้วไม่ว่ามันจะมาในรูปแบบใดในรูปของมารก็ดี เหมือนอย่างที่บอกเมื่อโยมอยู่ผู้เดียว ถ้าโยมอยู่มากๆมันไม่เท่าไหร่ คนที่อยู่ผู้เดียวแล้วที่ฉันบอกว่าน่าอันตรายคืออะไร แม้โยมจะอยู่ในคนหมู่มากก็ตาม แต่ถ้าจิตโยมหดหู่เศร้าหมอง หมดอาลัยตายอยากนี่เค้าเรียกว่า..โยมอยู่ผู้เดียว คือขาดที่พึ่งเป็นสรณะ คือไม่มีหลัก

เค้าถึงบอกว่าแม้คนจะอยู่ในที่ที่ประชุมเดียวกัน แต่เมื่อมีโทษมีเภทมีภัยมันถึงไม่โดนทั้งหมดเพราะอะไร มันโดนเป็นรายบุคคลก็ดี เพราะวิบากรรมคนนี้ทำมาอย่างนี้ เพราะบุคคลนั้นเค้าเจริญภาวนามีสติอยู่ เค้าก็รอด เข้าใจมั้ยจ๊ะ นั้นให้โยมฝึกไว้ให้มันชินให้เป็นนิสัย เป็นวาสนาบารมีไป เข้าใจมั้ยจ๊ะ

มูลนิธิเมืองธรรมพรหมรังสี สมเด็จพระพุฒาจารย์โต

โทร ๐๙๕ ๕๖๙๕๑๙๙ , ๐๘๑ ๙๒๙๓๒๒๒

การเจริญวิปัสสนาที่แท้จริงแล้ว

ไม่มีการหลบเลี่ยงอะไรทั้งหมด

ไม่มีคำบริกรรมอะไรทั้งหมด

เพียงรับรู้ รับทราบ สภาวะที่เกิดขึ้น

ด้วยความปล่อยวาง

ด้วยความปกติ วางเฉย

เช่น ตึงก็รับรู้ว่าตึง

รับรู้กายรับรู้ใจ แต่ไม่ฝืนไม่บังคับ

ไม่หลบไม่หนี ไม่ยินดียินร้าย

ก็จะเป็นวิปัสสนาไปในตัว

เรียกว่ามีสติกำหนดดูสภาพธรรม

ความตึง ความแข็ง

ความทุกขเวทนาเล่านั้น

แต่ก็วางเฉยได้

สิ่งเหล่านั้นก็คลี่คลาย

พร้อมด้วยปัญญาที่เกิดขึ้น

คือเห็นความจริงของสิ่งเหล่านั้น

ว่ามีความเปลี่ยนแปลง

มีความเกิด มีความดับ

มีสภาพบังคับบัญชาไม่ได้ ไม่ใช่ตัวตน

บางท่านปฏิบัติไป

ไม่ได้เคร่งเครียดเคร่งตึง

จิตใจมีความสงบดี ดื่มด่ำเป็นสุข

แต่ทำไปแล้วว่างๆ ไม่มีอะไร

ทุกสิ่งทุกอย่างว่างเปล่า

จิตใจสงบเป็นสุข

แต่ก็อยู่อย่างนั้น ไม่ไปไหน

เรียกว่า เกิดสมาธิ เกิดความสงบ

สภาวธรรมต่างๆ มีความละเอียด

ลมหายใจละเอียด

ความรู้สึกทางกายละเอียด

ละเอียดมากๆ ก็จับอะไรไม่ได้

สติระลึกรู้สภาวะไม่ออก

ก็กลายเป็นความว่าง

จิตไปรับรู้อยู่ที่ความว่างเปล่า

ไม่มีอะไรอยู่อย่างนั้น

เป็นสุขอยู่อย่างนั้น

วิปัสสนาก็ไม่ก้าวหน้า

ไปติดอยู่แค่ความสงบความสุข

ไม่เกิดปัญญา ไม่เห็นความเกิดดับ

ไม่เห็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา

เพราะว่าสติไม่ได้รู้อยู่ที่สภาวะ

แต่ไปรู้ที่ความว่างเปล่า

ซึ่งไม่ใช่ปรมัตถธรรม

มันจึงไม่มีการเกิดดับ ให้ดู

จึงไม่เกิดปัญญาหรือวิปัสสนาญาณ

ในขณะที่สงบ มีแต่ความว่างอยู่นั้น

สติก็ต้องกลับระลึกรู้เข้ามาที่จิต

ระลึกเข้ามาที่อาการในจิต

ตัวสติก็เกิดกับจิต

เรียกว่าจิตต้องรู้จิต

จิตก็คือสภาพรู้อารมณ์

ก็คือ รู้ต้องดูตัวรู้

รู้ต้องย้อนมาที่สภาพรู้

คือต้องย้อนมาที่ผู้รู้

ถ้ามันย้อนมาไม่เป็น

มันปรับตัวเองไม่ถูก

มันรู้สึกตัวเองไม่ได้

มันก็ขยายไปรู้แต่ความว่าง

มันก็เลยไม่มีอะไร

ทั้งๆที่ยังมีตตัวดู ตัวรู้ ตัวรู้สึกอยู่

แต่ไม่เห็น

เหมือนตัวเองหาอะไรต่ออะไรอยู่

แต่ไม่เคยหาตัวเอง

ถ้าย้อนรู้เป็นจะพบว่า

มีสภาวะอยู่ตลอดเวลาไม่มีว่างเว้น

มีจิตรับรู้อยู่ตลอด

ตัวสติเป็นตัวระลึก

ตัวสัมปชัญญะเป็นตัวพิจารณา

หรือจะรวมเรียกว่าตัวดู

ตัวดูบอกว่าไม่มีอะไร

แต่ที่จริงก็มีตัวเองอยู่ คือตัวผู้ดู

ก็ต้องดูที่ตัวเอง

ก็เห็นตัวเองมีลักษณะที่ดูแล้วก็หมด

รู้แล้วก็หมด นี่เป็นส่วนสำคัญ

สำหรับนักปฏิบัติวิปัสสนา

ที่จะต้องก้าวเข้ามาจุดนี้ให้เป็น

ก็จะทำให้การปฏิบัตินั้น

ไม่ไปตันอยู่ที่ความว่าง

ความไม่มีอะไร

เพราะวิปัสสนาก็ต้องมีรูปมีนาม

หรือสภาวปรมัตถ์ที่ปรากฏเกิดขึ้น

ให้รับรู้อยู่ตลอดเวลา

.............................

‪‎ธัมโมวาท‬ โดยพระวิปัสสนาจารย์

‪‎ท่านเจ้าคุณ‬ ‪‎พระภาวนาเขมคุณ‬

(หลวงพ่อสุรศักดิ์ เขมรังสี)