มรรค 8 (ฝาก)

“กิริยาจิต” ที่แฝงอยู่ตาม “อายตนะ” หรือ “ทวารทั้ง ๕” มีดังนี้

“ตา” ไปกระทบกับรูป เกิด จักษุวิญญาณ คือ การเห็น จะห้ามไม่ให้ตาเห็นรูปไม่ได้

“หู” ไปกระทบกับเสียง เกิด โสตวิญญาณ คือ การได้ยิน จะห้ามไม่ให้หูได้ยินเสียงไม่ได้

“จมูก” ไปกระทบกับกลิ่น เกิด ฆานวิญญาณ คือ การได้กลิ่นจะห้ามไม่ให้จมูกรับกลิ่นไม่ได้

“ลิ้น” ไปกระทบกับรส เกิด ชิวหาวิญญาณ คือ การได้รส จะห้ามไม่ให้ลิ้นรับรู้รสไม่ได้

“กาย” ไปกระทบกับโผฏฐัพพะ เกิด กายวิญญาณ คือ กายสัมผัสจะห้ามไม่ให้กายรับสัมผัสไม่ได้

“วิญญาณทั้ง ๕” อย่างนี้ เป็น “กิริยาแฝงอยู่” ในกาย ตามทวาร ทำหน้าที่ “รับรู้สิ่งต่างๆ” ที่มากระทบ เป็น”สภาวะแห่งธรรมชาติ” ของมัน “เป็นอยู่เช่นนั้น”

ก็ “สักแต่ว่า” เมื่อ “จิต” “อาศัยทวารทั้ง ๕” เพื่อเชื่อมต่อรับรู้เหตุการณ์ภายนอก ที่เข้ามากระทบ แล้วส่งไปยัง “สำนักงานจิตกลาง” เพื่อรับรู้ เราจะ “ห้ามมิให้เกิด” “มีเป็น” เช่นนั้น “ย่อมกระทำไม่ได้”

“การป้องกัน” “ทุกข์ที่จะเกิดจากทวารทั้ง ๕ นั้น” เราจะต้อง “สำรวมอินทรีย์ทั้ง ๕” ไม่เพลิดเพลินใน “อายตนะ” เหล่านั้น

หาก”จำเป็นต้องอาศัยอายตนะทั้ง ๕ นั้น” ประกอบการงานทางกาย

ก็ควรจะ “กำหนดจิตให้ตั้งอยู่ในจิต” เช่น “เมื่อเห็น” ก็ “สักแต่ว่าเห็น” “ไม่คิดปรุง” “ได้ยินก็สักแต่ว่าได้ยิน” “ไม่คิดปรุง” ดังนี้เป็นต้น

(ไม่คิดปรุงหมายความว่า ไม่ให้"จิตเอนเอียง" ไปในความเห็น ทั้งดี ทั้งชั่ว)

หลวงปู่ดูลย์ อตุโล

วัดบูรพาราม อ.เมือง จ.สุรินทร์

อาการถือ อาการวาง ของใจ สุดท้ายชินไม่เข้าไปถือ จึงไม่มีอะไรให้วางอีก

มันเป็นเพียงอาการที่เราเผลอถือเอาไว้ไม่ยอมปล่อยนั้นเอง พอเรารู้ตัวเราก็ปล่อยได้ในบัจจุบัน แต่พอเราเผลอใหม่ก็เข้าไปถือไว้อีก ถืออะไรเอาไว้ก็ทุกข์เพราะสิ่งนั้น ที่เราเผลอถือก็เพราะมันชิน เราถือจนชินมาหลายแสนหลายล้านชาติแล้วนะมันชินจนเป็นอัตโนมัติเหมือนกับเราชินเอาช้อนตักข้าวเข้าปากหลับตาก็ทําได้เพราะชินเป็นอัตโนมัติโดยไม่คิด ทํายังไงละจะหายเผลอจากการถือ ก็ต้องเปลี่ยนให้มันมาชินกับการรู้สึกตัว เห็นอะไรรู้อะไรก็ให้รู้สึกตัว รู้สึกตัวบ่อยๆมันก็จะชิน ชินจนจิตผู้รู้เข้มแข็งไม่ไหลไป ชินจนมีสติมากํากับใจ ชินจนเห็นแล้วไม่เข้าไปถืออีก ไม่ใช่คิดก่อนแล้วค่อยวาง เพราะไม่ถือแล้วจะไปวางอะไร ไม่มีอะไรให้วางแล้ว เห็นเพียงสักแต่ว่า ดังนั้นให้ฝึกที่จะชินกับความรู้สึกตัวนะ

.....................

" การละวาง ไม่อาจทําได้ด้วยความคิด "

หลักการนะครับ เราใช้ความคิดไปห้ามความคิดไม่ได้ จะไปคิดบังคับเพื่อที่จะปล่อยวาง(สิ่งที่คิด) ไม่ได้จริงๆ เวลาเจอเรื่องใหญ่ๆรับรองหลุดทุกราย

วิธีการจริงๆที่จะทําให้ปล่อยวางได้ หลักคือ " เมื่อเรารู้ความรู้สึกตัว หรือ อยู่กับความรู้สึกตัว เราจะไม่คิด " ความรู้สึกตัว นั้นคือ สติ ครับ ซึ่งก็คือ สติปัฏฐาน4 เมื่อเราหมั่นรู้ความรู้สึกตัวบ่อยๆ เป็นการเจริญสติ(สติปัฏฐาน4) จะทําให้เรามีกําลังของสติมากขึ้นไปเรื่อยๆ

กําลังของสติที่มีมากขึ้นจะทําให้เราเห็นความคิด เห็นรายละเอียดของสิ่งที่เราคิด และเมื่อไหร่ที่เรามีกําลังมากพอ เราจะปล่อยออกจากความคิด ขณะที่เรามีความรู้สึกตัวความคิดจะไม่เกิด

ความรู้สึกตัวปกติจะไม่อยู่ตลอด จะอยู่แค่ช่วงสั้นๆไม่นาน แต่จะขยายเวลามากขึ้นได้เมื่อฝึกไปมากๆขึ้น เมื่อมีความรู้สึกตัวจะมีสติจะไม่เผลอ แล้วสิ่งหล่าวนี้จะไปทําให้ ปัญญาญาณ สามารถที่จะแสดงปัญญาที่แท้จริงออกมาได้ เพราะไม่ถูกความคิดครอบงําอีก

ตัวปัญญาอันนี้หล่ะครับ ที่ทําให้เราแจ้งในวิชชา ละอวิชชา ทําให้เราละ กิเลส ตัญหา ความหลงผิดต่างๆได้ ซึ่งมาถึงตรงนี้ จะทําให้เราใช้ชีวิตไปกับวิชชา ทําให้ศีลค่อยๆถึงพร้อมโดยที่เราไม่ได้ไปบังคับถือศีล เกิดศีลกับใจ

Trader Hunter พบธรรม

“นิพพาน” กับ “สังขาร”

“นิพพาน” ในพุทธศาสนานั้น เมื่อกล่าวสำหรับคนทั่วไปแล้ว พึงเข้าใจเถิดว่ามันตรงกันข้ามกับคำว่า “สังขาร” โดยบาลีว่า...

“สงฺขารา ปรมา ทุกฺขา”

สังขารทั้งหลายเป็นทุกข์อย่างยิ่ง

“นิพฺพานํ ปรมํ สุขํ”

นิพพานเป็นสุขอย่างยิ่ง

ดังนั้น จึงได้ความว่า สิ่งที่เรียกว่า “นิพพาน” นั้น ก็คือไม่ปรุงนั่นเอง

“ความปรุง” คือ เวียนว่ายไปในสังสารวัฏฏ์ เป็นความทุกข์

“ความไม่ปรุง” คือ มีสติปัญญาสูงถึงขนาดที่ตัดผ่าวงกลมนี้ได้ขาดกระจายออกไป ไม่ให้หมุนได้อีกต่อไป คือ ไม่เป็นสังสารวัฏฏ์ อย่างนี้เรียกว่าไม่ปรุง

เกิดมาเพื่อหยุดเสียซึ่งสังสารวัฏฏ์ ให้ถึงที่สุดของความทุกข์ คือไม่มีทุกข์เลย นี่เรียกว่า “นิพพาน” อย่างนี้ไม่ใช่เป็นเรื่องที่ลึกลับมหัศจรรย์เหลือวิสัยของคน”

พุทธทาสภิกขุ

ที่มา : ธรรมบรรยายเรื่อง “เกิดมาเพื่อเดินทาง” เมื่อ ๒๑ กรกฎาคม ๒๕๐๘

--------------------------------

ทุก “สังขาร” ย่อมมี “วัฏฏะ” คือ ความวน

“ควรเข้าใจในตอนนี้อีกด้วยว่า อันคำว่า “ปรุงแต่ง” คือ “สังขตธรรม” สิ่งที่ปรุงแต่งหรือสังขาร สิ่งที่ผสมปรุงแต่งนั้นก็มีความหมายอันเดียวกับคำว่า “วัฏฏะ” คือ คำว่า “วน” และอยู่ในข่ายของ “กาลเวลา” คือ มีอดีต มีอนาคต มีปัจจุบัน กาลเวลา คืออดีต อนาคต และปัจจุบัน ก็ดี ความวนอันเรียกว่า “วัฏฏะ” ก็ดี ความเป็นสังขารคือผสมปรุงแต่งก็ดี ย่อมสัมพันธ์กันอยู่กับ “อนิจจตา” คือความไม่เที่ยง “ทุกขตา” คือความเป็นทุกข์ “อนัตตา” คือความเป็นอนัตตา มิใช่เป็นอัตตาตัวตน

ก็เพราะว่า สิ่งที่เป็นสังขาร คือสิ่งที่ผสมปรุงแต่ง ทั้งที่มีชีวิตและทั้งที่ไม่มีชีวิต จะต้องมี “วัฏฏะ” คือ “ความวน” คือ ไม่นิ่ง ต้องปรุงแต่งอยู่เสมอ ไม่หยุด ไม่นิ่ง และความไม่หยุดไม่นิ่งนั้นก็คือไม่หยุดไม่นิ่งอยู่ด้วย “ความเกิด-ความดับ” ความที่ปรุงเข้ามาเป็นความเกิด และความที่เสื่อมสลายไปก็เป็นความดับ แล้วก็ต้องปรุงเข้ามาใหม่ และเมื่อปรุงเข้ามาใหม่แล้วก็เสื่อมสลายไปอีก แล้วก็ปรุงเข้ามาใหม่อีก ไม่มีหยุด ลักษณะดังกล่าวมานี้เรียกว่า “ไม่เที่ยง” และลักษณะที่กล่าวมานี้ก็เรียกว่า “เป็นทุกข์” ด้วย เพราะเป็นสิ่งที่คงอยู่คงที่ไม่ได้ ต้องแปรปรวนเปลี่ยนแปลงไป และทั้งเป็นสิ่งที่เป็น “อนัตตา” มิใช่อัตตาตัวตน เพราะเหตุว่าบังคับให้เป็นไปตามปรารถนาไม่ได้ จะบังคับให้เที่ยงคือคงอยู่คงที่ คือให้ดำรงอยู่คงที่ ไม่เกิด ไม่ดับ ก็บังคับไม่ได้ จะให้หยุดก็บังคับไม่ได้ ต้องเกิดต้องดับต้องเปลี่ยนแปลงไปอยู่เสมอ ดังนี้ เพราะฉะนั้น จึงเป็นอนัตตา มิใช่อัตตาตัวตน คือเป็นไปตามคติธรรมดา และเมื่อเป็นไปตามคติธรรมดาดังนี้ ก็ต้องมีกาล มีเวลา คือ มีอดีต มีอนาคต มีปัจจุบัน อดีตก็คือว่าล่วงไปแล้ว ปัจจุบันก็คือบัดนี้ อนาคตก็คือเบื้องหน้า ทุกๆสิ่งต้องมีอดีต ต้องมีปัจจุบัน ต้องมีอนาคต ดังที่สิ่งที่เกิดดับมาแล้วก็เป็นอดีต ที่เกิดดับอยู่ในปัจจุบันก็เป็นปัจจุบัน ที่เกิดดับต่อไปก็เป็นอนาคต ก็สิ่งเดียวกันนี่เอง แต่เพราะมีสันตติ คือความสืบต่อ อันหมายความว่ายังไม่หยุดความเกิดความดับ ยังเกิดดับต่อไป เพราะฉะนั้น จึงมีอดีต มีปัจจุบัน มีอนาคต และแม้ว่าจับเอาเพียงคำว่าเกิดดับเท่านั้น ถ้าเดี๋ยวนี้เกิดก็เป็นปัจจุบัน ดับก็เป็นอนาคต ครั้นมาถึงเวลาดับ ดับก็เป็นปัจจุบัน ที่จะเกิดสืบต่อก็เป็นอนาคต เพราะฉะนั้น อดีตอนาคตปัจจุบัน หรืออดีตปัจจุบันอนาคต จึงเนื่องอยู่กับสิ่งที่เป็น “สังขาร” คือ สิ่งผสมปรุงแต่งทั้งหลาย และที่ว่าเป็น “วัฏฏะ” คือความวนนั้น ก็เพราะว่าวนอยู่ในความเกิดความดับ ไม่นอกไปกว่าความเกิดความดับ เกิดดับ แล้วก็เกิด แล้วก็ดับ ก็วนอยู่ดั่งนี้

พระพุทธเจ้าได้ทรงแสดงถึง “วัฏฏะ” คือความวนของสัตว์โลกไว้ ๓ อย่าง คือ

๑. กิเลสวัฏฏะ วน คือกิเลส

๒. กรรมวัฏฏะ วน คือกรรม และ

๓. วิปากวัฏฏะ วน คือวิบาก

วน คือ กิเลส นั้นก็หมายความว่า กิเลสเป็นเหตุให้กระทำกรรม ก็มาถึงกรรม และกรรมนั้นก็เป็นเหตุก่อวิบากคือผล ก็มาถึงวิบาก วิบากคือผลนั้นก็เป็นที่ตั้งของกิเลสขึ้นอีก หรือจะกล่าวว่าเป็นเหตุให้เกิดกิเลสขึ้นอีกก็ได้ ก็เป็นกิเลสขึ้นมาอีก และเมื่อเป็นกิเลสก็เป็นเหตุให้กระทำกรรม กรรมก็เป็นเหตุให้ได้ประสบวิบากคือผล และผลก็เป็นที่ตั้งหรือเป็นเหตุของกิเลสขึ้นอีก ก็วนอยู่ใน ๓ ประการนี้ คือ กิเลส กรรม วิบาก แล้วก็วิบาก กิเลสกรรม วิบากก็วนเป็นวงกลมอยู่ ดั่งนี้ อันนี้เรียกว่า “วัฏฏะ”

วัฏฏะ สังสาระ สังสาระแปลว่าความท่องเที่ยวไป คือ ความท่องเที่ยวไปของสัตว์โลก ก็ท่องเที่ยวไปใน กิเลส กรรม วิบาก ทั้ง ๓ ประการนี้ หรือเรียกอีกอย่างหนึ่งก็ท่องเที่ยวเวียนเกิดเวียนตาย หรือเวียนเกิดเวียนดับดังที่กล่าวมาแล้ว

และเมื่อดูเข้าไปที่ความวนอันเป็นตัวเหตุชั้นในแล้ว จึงจะพบว่าวนอยู่ใน กิเลส กรรม วิบาก ทั้ง ๓ ประการนี้ ส่วนที่ว่าเวียนเกิดเวียนตายหรือเวียนเกิดเวียนดับมาข้างต้นนั้น ก็ยกเอาข้อวิบากขึ้นมาเพียงประการเดียว วิบากคือผลของกรรม จับเอาขันธ์เป็นที่อาศัยยึดถือทั้ง ๕ ประการนี้ หรือกายใจอันนี้ หรือชีวิตนี้ ก็มีเกิดมีดับ และเมื่อเกิดดับแล้วก็เกิดในเมื่อยังมีกิเลสมีกรรมอยู่ เมื่อมีเกิดก็มีดับอีก และเมื่อมีดับก็มีเกิดแล้วก็มีดับอีก แม้ว่าดูแค่วิบากคือผลคือตัวชีวิตนี้เท่านั้นก็วนอยู่ในเกิดในดับดังที่กล่าวมา แต่นั่นยกขึ้นมาเพียงข้อเดียว แต่เมื่อจะยกทั้งหมดแล้วก็ต้องยกทั้ง ๓ อย่าง คือ กิเลส กรรม วิบาก เพราะเหตุว่ายังมีกิเลสมีกรรมอยู่ จึงต้องมีเกิดดับแห่งชีวิตหรือแห่งอัตภาพแห่งกายใจอันนี้ เมื่อไม่มีกรรม ไม่มีกิเลส ก็ไม่มีวิบาก ที่จะต้องเกิดดับดังกล่าวมา

เพราะฉะนั้น เมื่อจะยกขึ้นมากล่าวถึงวัฏฏะทั้งหมด จึงต้องกล่าวทั้ง ๓ คือ กิเลส กรรม วิบาก กิเลส กรรม วิบาก นี้เองเป็นกุญแจของ “สังขตธรรม” ธรรมที่ปัจจัยปรุงแต่ง คือเพราะมีวัฏฏะคือความวนแห่งกิเลสแห่งกรรมแห่งวิบากอยู่ดั่งนี้ จึงยังเป็น “สังขตธรรม” ธรรมที่ปรุงแต่งอยู่ตลอดไป เพราะต้องปรุงต้องแต่ง กิเลสก็แต่งกรรม กรรมก็แต่งวิบาก วิบากก็แต่งกิเลส กิเลสก็แต่งกรรม กรรมก็แต่งวิบาก ก็วนเวียนกันดังนี้”

สมเด็จพระญาณสังวร

ที่มา : จากธรรมนิพนธ์ เรื่อง "จิตศึกษา"

---------------------------------

"เตสํ วูปสโม สุโข :

สงบสังขารเสียได้เป็นสุขอย่างยิ่ง"

ไม่ใช่หมายถึง “ความตาย” นั่นภาษาคนโง่พูด ว่านอนอยู่ในโลงนั่นคือสงบสังขารเสียได้ เป็นภาษาชาวบ้าน ภาษาคน.

ภาษาธรรมะ สงบสังขารเสียได้

นั่นคือ หยุดการปรุงแต่งเสียได้

ไม่ปรุงแต่งกายสังขาร

ไม่ปรุงแต่งวจีสังขาร

ไม่ปรุงแต่งมโนสังขาร

ทั้งชนิดบาป บุญ อเนญชา,

ไม่ว่าชนิดไหนหมด ไม่มีการปรุง,

มีหัวใจรวมอยู่ที่ดับแห่งความผัสสะเสียได้ แล้วก็ไม่มีการปรุง ก็เรียกว่าสงบแห่งสังขาร

สงบแห่งสังขาร คือ หยุดการปรุง นี่ก็เป็นไวพจน์แห่ง "พระนิพพาน"

พุทธทาสภิกขุ

ที่มา : ธรรมบรรยายหัวข้อเรื่อง "ความสิ้นกรรมและไวพจน์ของนิพพาน" ณ ลานหินโค้ง ๑๒ พฤษภาคม ๒๕๒๗

## ท. ส. ปญฺญาวุฑฺโฒ ## รวบรวม.

ฉันจะให้ข้อคิดเตือนใจ ไม่ว่าโยมจะมีของดีอะไร..ไม่ต้องนำมาถวายอะไรหรอกจ้ะ โยมเอากายเอาจิตที่เลื่อมใสในพระศาสนาถวายเป็นพุทธบูชา คือน้อมกายมาประพฤติปฏิบัติ นั่นแหล่ะจ้ะคือของที่ควรกระทำ เป็นของที่สูงค่ามีค่าที่สุดในชีวิตโยม เพราะกายสังขารนี้ถ้าโยมน้อมเข้ามาทำความดี นั่นแหล่ะคือมงคลที่สูงสุด เป็นของดีที่สูงสุดแล้ว เพราะว่าเรานั้นไม่มีใครที่จะส่งเราให้พ้นทุกข์ได้ ลูกหลานเราก็ส่งได้แค่ชั่วคราว

แต่ร่างกายสังขารเป็นของมีค่า เมื่อยังมีชีวิตอยู่ควรน้อมกายสังขารเรานี้ถวายพระพุทธองค์ท่าน แล้วประพฤติปฏิบัติบูชา อย่างนี้แลเรียกว่าเราได้ส่งตัวเราเองให้ข้ามฝั่ง อย่างนี้จะเป็นหลักประกันได้ อย่าให้ใครมาเที่ยวส่งเรา เที่ยวกรวดน้ำให้เรา เข้าใจมั้ยจ๊ะ อย่าไปเชื่อคำว่าคนนั้นคนนี้จะทำบุญกรวดน้ำไปให้เรา ในโลกนี้ไม่มีอะไรเลยที่เชื่อได้ แม้กระทั่งตัวเราเองยังเชื่อไม่ได้เลย แล้วโยมจะไปเชื่อใคร..

เพราะในตัวของเราในใจของเรานั้น มันก็ยังมีมารอยู่ อย่างนั้นแล้วไม่ควรเชื่ออะไรเลย สิ่งที่จะเชื่อได้เมื่อเรานั้นได้เข้าถึงหลักเป็นที่พึ่งเป็นสรณะ นั่นแหล่ะของที่เชื่อได้..คือพระรัตนตรัย นอกจากนั้นเชื่อไม่ได้เลย จำไว้นะจ๊ะ ถ้าใครเชื่อนอกเหนือจากพระรัตนตรัยแล้ว บุคคลผู้นั้นย่อมเป็นทุกข์อยู่ร่ำไป ย่อมต้องวนเวียนตายเกิดไม่รู้จักจบสิ้นของสังสารวัฏแห่งทุกข์นี้

นั้นก็อยากให้โยมมีโอกาสไม่ว่าจะอยู่บ้านอยู่เรือนก็ดี ถ้าไม่ได้ไปวัดไปวา มีหิ้งพระหิ้งหอก็ชำระร่างกายให้สะอาด อาราธนาศีลอาราธนาธรรม สวดมนต์ภาวนาจิตถวายเป็นพุทธบูชา ธรรมบูชา สังฆบูชา ทำจิตให้เรานั้นสงบ วางจิตเรานั้นให้สบาย คลายจากความฟุ้งซ่านรำคาญใจจากเวรอาฆาตพยาบาท คือไม่ส่งจิตออกไปภายนอก เมื่อเราทำอย่างนี้ได้อยู่บ่อยๆ นี่เค้าเรียกว่าน้อมกาย วาจา ใจ จิตวิญญาณของเราที่มีอยู่ที่บิดามารดาเค้าได้ให้มรดกไว้ เพื่อเป็นการตอบแทนบรรพชนก็ดี

ในการเจริญศีล ทาน ภาวนา อย่างนี้เรียกว่าประพฤติปฏิบัติบูชา เมื่อโยมได้ทำอย่างนี้อยู่บ่อยๆ โยมก็จะได้แก้ว ๓ ประการ ใครประพฤติปฏิบัติในทาน ศีล ภาวนาอยู่บ่อยๆ อันว่าแก้ว ๓ ประการก็คือแก้วสารพัดนึก แก้วสารพัดนึกเป็นอย่างไร เมื่อโยมนึกอะไรที่เป็นกุศลก็ดี..โยมก็จะได้ในความปรารถนานั้น แต่ถ้าเรายังไม่ถึงในความดี การจะระลึกถึงในความดี หรือจะให้ความดีนั้นมันสนองคุณกับเรา..มันก็ยังไม่ถึงได้ นั้นเราต้องถึงในพระรัตนตรัย ถึงในความเชื่อความศรัทธาเสียก่อน อันว่าปาฏิหาริย์มันถึงจะบังเกิดได้

นั้นมนุษย์นั้นที่จะเอาไปได้ก็มีแต่บุญกับบาป..ที่มันจะสนองให้ผลติดตาม ไม่ว่าโยมจะอยู่ในสัมปรายภพใดก็ตาม ดังนั้นแล้วถ้าโยมมีบาปมากกว่าบุญ มันก็เหมือนในทางโลกถ้าบุญโยมน้อย..อุปสรรคในทางโลกมันก็มาก เมื่อโยมตายไปก็เช่นกัน เมื่อบาปโยมมาก..สิ่งที่โยมจะไปเสวยที่ดวงจิตสุดท้ายก็จะไปอยู่ทุคติภูมิมีความลำบาก ขนาดมีกายแล้วยังลำบากขนาดนี้ แล้วถ้าโยมตายไปกับบาปอกุศลเล่าจะไม่ลำบากยิ่งกว่านี้เหรอจ๊ะ

ในขณะตอนที่เราเป็นคนถ้าเราจะเลือกจะทำความดี หรือไม่ทำความดี..เราก็ยังสามารถเลือกได้ แต่ที่เราไม่เอาดีเพราะอะไร เรานั้นมันขี้เกียจเกียจคร้าน ขาดความเชื่อความศรัทธา เรียกว่ายังประมาทในชีวิตอยู่ คิดว่าความดีนั้น วัดวาอารามนั้น การสวดมนต์นั้นไม่ใช่หน้าที่ ไม่ใช่เวลา ไม่ใช่วาระ..ยังไม่ถึงเวลาของเรา มันไม่ใช่หน้าที่ของเรา มันเป็นหน้าที่ของคนวัยชราใกล้จะตาย ที่จะเข้าวัดเข้าวาฟังธรรม

แท้ที่จริงแล้วหาใช่เป็นอย่างนั้นไม่ มนุษย์นั้นโอกาสที่จะทำความดีนั้นมันมีน้อย โอกาสที่จะทำความชั่วมันมีมาก ดังนั้นขณะใดก็ตามที่เรามีโอกาสสร้างความดี เราควรไขว่คว้าไว้เพื่อเจริญเพื่อจะเป็นกำลังต่อต้านให้ความชั่วนั้นมันเกิดขึ้นได้ยาก ถ้าเราไม่มีภูมิต้านทานเลยในบุญกุศลในความดี มันย่อมเปิดทางเปิดช่องให้มารและสิ่งชั่วร้ายมันบังคับบีฑาเรา ดังนั้นเมื่อโยมมีโอกาสควรเจริญความดีให้มาก

ความดีเมื่อเจริญแล้วจะเป็นอย่างไรในภายภาคหน้า เมื่อโยมประสบอุปสรรค หรือปัญหา หรือความทุกข์ ความดีที่โยมทำไว้และบุญกุศลนั้นแลจะเป็นตัวรองรับ จะเป็นที่พึ่งพาช่วยเหลือโยมได้ ไม่มีอะไรเลยหรือใครเลยที่จะมาช่วยโยมได้ ถ้าโยมไม่ได้สร้างบุญกุศลไว้

ดังนั้นจึงเป็นของธรรมดา ถ้าโยมสร้างบุญไว้มาก หากมันจะมีอุปสรรคเภทภัยอะไรก็ตาม ก็เรียกว่าหนักมันก็จะเป็นเบาได้ นั้นทุกลมหายใจทุกขณะจิตที่โยมระลึกได้ โยมสามารถสร้างความดีได้ตลอดเวลา แม้กระทั่งก่อนนอน ก่อนตื่นนอน หรือแม้นอนลงไปก็ตาม จิตที่เราสร้างความดีไว้ ในขณะที่เรานั้นขาดจากสติไป..ความดีนั้นแลก็ยังเป็นที่พึ่งอาศัยคอยตามรักษาจิตได้ นั่นคือ"การเจริญสติ"

สติเมื่อเราเจริญแล้ว..สติตัวนั้นแลจะเป็นตัวทำหน้าที่เป็นตัวรักษา ก็นั่นแลเมื่อเราน้อมนำสติไปเจริญรักษาศีล แม้ขณะที่เราหลับไป..ศีลก็ยังทำหน้าที่รักษากายสังขารเรา เฉกเช่นว่าบุคคลใดที่เจริญศีล ย่อมมีเทพเทวดาพรหมทั้งหลายมารักษากายสังขารและดวงจิต นั้นบุคคลใดก็ดีที่เจริญรักษาศีล แม้จะหลับลงไปก็จะมักไม่ค่อยฝันร้าย

ดังนั้นเค้าจึงบอกว่าการเจริญสตินั้น..มีความสำคัญมาก ไม่ได้บอกว่าฉันไม่มีเวลาที่จะไปวัด ฉันไม่มีเวลาที่จะฟังธรรม ฉันไม่มีเวลาจะสร้างความดี อย่างนี้มารนั้นเค้าได้บังตาโยมแล้ว แล้วแบบนั้นบุคคลประเภทนี้ หมายถึงว่ากำลังกินบุญเก่าอยู่ คำว่าบุญเก่า..กำลังกินของเน่า ของเสีย ของบูดอยู่ ไม่ได้กินของใหม่ ดังนั้นของที่โยมกินอยู่ อาหารเก่าถ้าเราไม่สร้างขึ้นมาใหม่มันก็สามารถหมดได้

ดังนั้นบุคคลที่มีปัญญามีบุญวาสนาบารมีเก่า ย่อมจะสร้างของใหม่ขึ้นมา ด้วยเห็นว่าของที่เรามีอยู่นั้นอาจจะหมดเมื่อไหร่ก็ได้ อย่างนี้เค้าเรียกว่าผู้นั้นเป็นผู้ไม่ประมาทในบุญกุศล ไม่ประมาทในคุณงามความดี บุคคลนี้เค้าเรียกว่ามีปัญญา นั้นอยากให้โยมได้สร้างบุญกุศลขึ้นมาให้มากๆ เพราะเราไม่รู้ว่าบุญวาสนาเราจะหมดไปเมื่อไหร่ เราจะตายไปเมื่อไหร่

ความตายแท้จริงแล้วก็ไม่ใช่สิ่งน่ากลัวอะไร ถ้าเราพร้อมที่จะตายได้ แต่คราใดบุคคลใดที่ยังไม่พร้อมที่จะตาย มันจึงเป็นสิ่งที่น่ากลัว อะไรที่เรายอมรับได้ ที่เราพร้อมแล้วเตรียมตัวแล้ว เราก็จะไม่หวั่นไหวกับสิ่งนั้น ถ้าโยมคิดว่าในภพสัมปรายภพนั้นที่โยมจะไป โยมได้เตรียมตัวไว้พอสมควรแล้ว อาหารการกินก็คือเสบียงบุญ บุญกุศลที่จะหล่อเลี้ยงจิตวิญญาณโยมเมื่อโยมไม่มีกายสังขารแล้ว หลักที่พึ่งพาหรือเครื่องรางของขลังที่จะเอาไปได้..ก็คือพระรัตนตรัยที่จะคล้องจิตวิญญาณโยมไป

ดังนั้นแม้มนต์บทหนึ่งบทใดที่โยมระลึกได้สวดได้ แม้พระกรรมฐานที่โยมได้เคยเจริญได้เคยกระทำแล้วก็จะตามติดโยมไปได้ เมื่อโยมเข้าถึงมีความเชื่อในพระรัตนตรัย อันมีพระพุทธ พระธรรม และพระสงฆ์ สิ่งเหล่านี้แลที่จะตามติดจิตวิญญาณโยมไป จะช่วยคอยปกป้องดวงจิตวิญญาณโยมให้พ้นจากอบายภูมิ พ้นจากสัตว์นรก เปรตวิสัยทั้งหลาย เหล่านี้ก็ควรสะสมให้เกิดขึ้น เมื่อโยมสะสมมีต้นทุนแล้ว ไม่ว่าโยมจะอยู่บ้านอยู่เรือน หรือในขณะที่โยมอยู่ในกาย วาจา ใจ หรือว่ามีกายทำอะไรอยู่ ณ ที่ใดก็ตาม ก็สามารถประพฤติปฏิบัติได้ ไม่ใช่ว่าต้องรอเวลาให้กรรมฐานก่อน

นั้นอารมณ์เหล่าใดก็ตามที่เรานั้นยังละวางไม่ได้ของอกุศลมูลทั้งหลาย เพราะเหตุว่าเป็นอำนาจแห่งกรรมทั้งนั้น ที่เรานั้นยังยึดยังพอใจอยู่ เมื่อเรายังมีความยึดยังพอใจในสิ่งใด บุคคลผู้นั้นจะหาความว่าเป็นสุขที่แท้จริงก็บังเกิดไม่ได้เลย ดังนั้นไอ้ความรักความพอใจที่เราไปยึดอยู่ เค้าก็เรียกว่า"ความหลง" ความหลงที่มันจะขจัดได้ เบาบางได้ มันก็ต้อง"เจริญปัญญา" คนที่จะเจริญปัญญาได้ผู้นั้นแลมันก็ต้องเกิดจากทุกข์ก่อน ถ้ายังสุขอยู่มันจะเอาปัญญาที่ไหนจะไปพิจารณาให้เห็นชอบ

เพราะฉะนั้นผู้ใดที่จะเห็นธรรม..ผู้นั้นต้องเห็นทุกข์เสียก่อน เพราะเมื่อเห็นทุกข์เกิดขึ้น สติมันก็จะบังเกิดขึ้นโดยธรรมชาติของจิต ก็เหมือนเรานั่งสมาธิอยู่มีความง่วงเข้ามาเกี่ยวข้อง อากาศเย็นสบายก็ดี แต่ไม่นานนักเวทนาในกายมันเกิดขึ้น ณ ที่ใดก็ตาม สติเราจะตื่นรู้ขึ้นมาอยู่ในขณะในเวทนานั้น นี่แลมันจะทำให้เราทุกข์ เมื่อเราทุกข์เราจะเกิดความขัดข้องใจ แล้วจะทำอย่างไรให้พ้นจากเวทนานั้นได้

ความเป็นจริงของเวทนาของกายนั้น เมื่อเป็นทุกข์แล้ว..มนุษย์ทั้งหลายย่อมดิ้นรนที่จะแสวงหาออกจากการเป็นทุกข์นั้น เหมือนเรามีความหิวเราก็ไปบริโภคอาหาร เวทนานั้นก็ดับลงไปไม่เกิดขึ้นอีก ประทังความหิวอย่างนี้ แต่ถามว่าความหิวนี้ต้องเกิดขึ้นอยู่ตลอดหรือไม่..มันก็เกิดขึ้นอยู่ตลอด ถ้าวันใดวันหนึ่งอาหารและยาของเราไม่มีบริโภคจะทำอย่างไร นี่แลก็เหมือนกัน

ถ้าเราไม่เจริญสะสมบุญกุศลไว้ บุญกุศลเราหมดเมื่อไหร่เราก็จะขาดแคลนเสบียงอาหาร ทีนี้เมื่อเราหิวเราจะไปเอาที่ไหนกินได้ เพราะต่างคนก็ต่างมีทุกข์มีเวรมีภัยกัน เพราะต่างคนก็ต่างต้องเอาตัวรอด แล้วจะทำอย่างไร เราต้องเป็นที่พึ่งของตัวเราเอง สะสมบารมีหาทางออกจากทุกข์ให้ได้ แล้วอย่าเพิ่มกรรมขึ้นมา อย่าเที่ยวไปสร้างเวรสร้างพยาบาท นี่เค้าเรียกว่ามันจะทำให้เราติดกรรม ถ้าเมื่อเราติดกรรมแล้ว กรรมเราก็มีมากอยู่แล้ว เรายังไปเอากรรมคนอื่นเอาความทุกข์คนอื่น ยังไปพยาบาทคนอื่น นี่ที่เรียกว่าเราไปเอากรรมคนอื่นเค้ามา

ดังนั้นการที่เรานั้นจะสลัดทำให้กรรมเรานั้นเบาบางลงทำอย่างไร เราต้องละจากความพอใจ ละจากความยึดมั่นถือมั่นในอารมณ์ที่เป็นอกุศล เพราะด้วยอำนาจแห่งไฟ ๓ กอง คือไฟโทสะ โมหะ โลภะ เหล่านี้ให้พิจารณา ที่มันทำให้จิตเราดิ้นรนแสวงหา หรือทำให้เราเป็นทุกข์อยู่ร่ำไป ถ้าเราเป็นสุขแท้จริงแล้วบุคคลผู้นั้นจะไม่ดิ้นรนแสวงหา นั่นเค้าเรียกมีความพอแล้ว แต่ถ้าเรายังดิ้นรนแสวงหาอยู่ แสดงว่ากิเลสตัณหานั้นมันยังไม่อิ่มมันยังไม่เต็มมันยังไม่พอ เมื่อไม่พอแล้วมันก็ยังพร่องอยู่ เมื่อมันพร่องอยู่แล้วอย่างนี้ ก็ต้องดิ้นรนแสวงหานำเอามาเสริมให้มันเต็ม

แต่ความเป็นจริงกิเลสตัณหาทั้งหลายไม่สามารถเติมให้มันเต็มได้ เพราะว่ายิ่งเสพก็ยิ่งติด มีทางเดียวที่องค์สัมมาสัมพุทธเจ้าท่านได้ตรัส กิเลสตัณหาทั้งหลายนี้ที่ทำให้มันก่อภพก่อชาติมาเนิ่นนานแต่เพียงใดอย่างนี้ เค้าบอกให้เรานั้นต้องตัดละที่ใจ เพราะใจเป็นประธานแห่งกรรมทั้งหลาย ใจมันเป็นใหญ่ ธรรมทั้งหลายมีใจถึงก่อน อกุศลมูลก็ดีก็มีใจถึงก่อน อย่างนี้ให้กำหนดรู้ว่าเราไปยึดไปมีความพอใจอะไร เมื่อเรารู้โทษว่าสิ่งนั้นมันให้สุขให้คุณเราจริงหรือไม่ ก็ให้พิจารณาไป อย่างนี้แล้วถ้าเราเห็นโทษแล้วในภัย เราก็สามารถจะคลายในอารมณ์ที่เราไปยึดไปพอใจได้

มูลนิธิเมืองธรรมพรหมรังสี สมเด็จพระพุฒาจารย์โต

โทร ๐๙๕ ๕๖๙๕๑๙๙ , ๐๘๑ ๙๒๙๓๒๒๒

“ตราบใดก็ตาม ที่แกยังไม่เห็นความดีในตัวเอง

ก็ยังไม่นับว่า แกรู้จักข้า

แต่ถ้าเมื่อใด แกเริ่มเห็นความดีในตัวเองแล้ว

เมื่อนั้นข้าว่า แกเริ่มรู้จักข้าดีขึ้นแล้วล่ะ”

คนเราเกิดมาไม่เห็นมีอะไรดี มีดีอยู่อย่างเดียว คือ สวดมนต์ไหว้พระปฏิบัติภาวนาคือ มองทุกสิ่งทุกอย่างในโลกเป็นของชั่วคราว มีแต่ปัญหามีแต่ทุกข์ แล้วก็เสื่อม พังสลายไปในที่สุด

ดูก่อนท่านผู้เห็นภัยในวัฏฏสงสาร(การเวียนว่ายตายเกิด) ทั้งหลาย ถ้าท่านต้องการพ้นภัยจากการเกิดแก่เจ็บตาย ท่านควรมีคุณธรรม 6 ประการนี้ไว้เป็นประจำจิตประจำใจ ทุกท่านย่อมจะได้บรรลุมรรคผลนิพพาน ถึงความสุขใจอย่างยอดเยี่ยม

คุณ 6 ประการนั้นคือ

1. ข่มจิตในเวลาที่ควรข่ม

2. ประคับประคองจิตในยามที่ควรประคับประคอง

3. ทำจิตให้ร่าเริงในยามที่ควรร่าเริง

4. ทำจิตวางเฉยในยามที่ควรวางเฉย

5. มีจิตน้อมไปในอริยมรรค อริยผลอันประณีตสูงสุด

6. มีจิตตั้งมั่นในพระนิพพานเป็นจุดหมายปลายทางของชีวิตผู้ปฏิบัติที่มีความสามารถฉลาด

ย่อมจะต้องศึกษาจิตใจและอารมณ์ของตนให้เข้าใจ และรู้จักวิธีกำหนดปล่อยวางหรือควบคุมจิตใจและอารมณ์ให้ได้ เปรียบเสมือนเวลาที่เราขับรถยนต์ จะต้องศึกษาให้เข้าถึงวิธีการขับขี่ที่ปลอดภัย บางครั้งควรเร่ง บางคราวควรผ่อน บางทีก็ต้องหยุดเร่งในเวลาที่ควรเร่ง ผ่อนในเวลาที่ควรผ่อน หยุดในเวลาที่ควรหยุด ก็จะสามารถถึงที่หมายได้อย่างปลอดภัย

ข้อสำคัญที่สุดของการปฏิบัติคือ ต้องไม่ประมาท ต้องปฏิบัติให้เต็มที่ตั้งแต่วันนี้ ใครจะรู้ว่าความตายจะมาถึงเราเมื่อไร ถ้าเราปฏิบัติไม่เป็นเสียแต่วันนี้ เวลาใกล้จะตายมันก็ไม่เป็นเหมือนกัน เหมือนคนที่เพิ่งคิดหัดว่ายน้ำ เวลาใกล้จะจมน้ำตาย นั่นแหละก็จมตายไปเปล่าๆ ถ้าใน 1 วันนี้ไม่ปฏิบัติภาวนาวันนั้นขาดทุนเสียหายหลายล้านบาท

จงมองดูทุกสิ่งทุกอย่างในโลกนี้ไม่ว่า คน สัตว์ สิ่ง ของ เงิน ทอง ลาภ ยศ นินทา สรรเสริญ เป็นของโกหกของสมมุติ ภาพมายาทั้งนั้น ทุกอย่างไม่ใช่ของจริงเป็นของหลอกลวงที่คนไม่ฉลาดต่างพากันหลงใหลกับสิ่งของ สมมุติของโกหก ไม่ว่าอารมณ์ดี อารมณ์ร้าย ก็ไม่ใช่ของเราจริงผ่านมาแล้วก็ผ่านไป ทุกข์ทั้งหลายเกิดจากเหตุ(คือ ความไม่รู้ ความอยากได้) ถ้าต้องการดับทุกข์ ต้องดับเหตุก่อน คือ ให้รู้ว่าทั้ง 3 โลก เป็นอนิจจัง เปลี่ยนแปลงเป็นโทษเป็นทุกข์เป็นปัญหา และสูญสลายตายกันในที่สุด ถ้าเรามีญาณก็จะรู้ ทุกสิ่งทุกอย่างที่เกิดในชีวิตเราไม่มีการบังเอิญเลย

ผู้ปฏิบัติธรรมย่อมพิจารณาร่างกายคนสัตว์ในโลกว่าน่าเกลียดน่ากลัว เป็นทุกข์เป็นโทษเป็นภาระต้องดูแลอย่างหนัก เน่าเหม็นแตกสลายตายไปกันหมด ผู้ที่มีศรัทธาแท้คือผู้ที่เชื่อและยอมรับ พระพุทะ พระธรรม พระสงฆ์เป็นที่พึ่งแทนที่จะเอาความโลภ ความโกรธ ความหลงมาเป็นที่พึ่ง ผู้ปฏิบัติตามพระบรมศาสดาสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงสอน คือ ให้ขยันภาวนา แล้วความโลภ ความโกรธ ความหลงจะน้อยลงและหมดไป

ผู้ปฏิบัติต้องหมั่นตามดูจิต รักษาจิต ผู้ฝึกจิตถ้าทำจิตให้มีอารมณ์หลายอย่างจะสงบไม่ได้ และไม่คงสภาพของจิตตามเป็นจริง ถ้าทำจิตให้ดิ่งแน่วแน่อยู่ในอารมณ์อันเดียว โดยเห็นว่าทุกสิ่งทุกอย่างแตกสลายตายหมดสิ้นแล้ว จิตก็มีกำลังเปล่งรัศมีแห่งความสว่างออกมาเต็มที่ มองสภาพของจิตตามเป็นจริง ได้ว่าอะไรเป็นจิต อะไรเป็นกิเลส อะไรควรรักษา อะไรควรละทิ้งออกจากจิต ไม่ควรใส่ใจสนใจเรื่องของผู้อื่น ควรตั้งใจตรวจสำรวจดูจิตของเราเองว่ายังมีความโลภ ความโกรธ ความหลง คิดว่าร่างกายนี้ยังเป็นของจิตหรือไม่ ตามความเป็นจริงแล้ว จิตกับกายไม่ใช่อันเดียวกัน เพียงแต่มาอาศัยกันชั่วคราวเท่านั้น

อารมณ์วางเฉยมี 3 อย่าง

1. วางเฉยแบบหยาบ คือ อารมณ์ปุถุชนที่เฉยๆ ไม่คิดดี ไม่คิดชั่ว ซึ่งมีเป็นครั้งคราวเท่านั้น

2. วางเฉยแบบกลาง มีในผู้ปฏิบัติสมาธิภาวนา มีความรู้ตัว มีความสงบของจิต วางอารมณ์จากความดี ความชั่ว สุข ทุกข์ ใดๆในโลกีย์วิสัย เฉยบ่อยมากขึ้น

3. วางเฉยแบบละเอียด คือ อารมณ์ของพระอริยเจ้า พระอรหันต์ ซึ่งไม่มีอารมณ์สุขหรือทุกข์ ดีหรือชั่ว ดีใจปนเสียใจ วิตกกังวลฟุ้งซ่านรำคาญใจ ไม่มี ไม่คิดปรุงแต่งไปในอดีต ปัจจุบัน อนาคต มีความวางเฉยในร่างกายของท่านเอง จะเจ็บปวดทรมาน จิตท่านนิ่งเฉยอยู่ในจิตของท่านว่าจิตส่วนจิต กายเป็นเพียงของสมมุติของชั่วคราว ตายเมื่อไรท่านก็พร้อมที่จะทิ้งรูปนามขันธ์ เสวยวิมุติสุขแดนอมตะทิพย์นิพพานติดตามองค์พระบรมศาสดาสัมมาสัมพุทธเจ้า

ของดีนั้นมีอยู่ในตัวเราทุกคน ของดีนั้นอยู่ที่จิตของท่านทุกท่าน ของไม่ดีอยู่ที่ร่างกาย