народная песня
ТЕКСТ ПЕСНИ:
Уаехэр зэое мафэм
Сишкӏэхъужъри сыукӏи,
«Шъокъупхъэчыхьэ сыкӏон», – сӏуи,
Сихьагъожъи сигъусэу,
Ощыжъыри сыблыгоу,
Мэзы блыгум сыдахь.
Хьагъор хьапэфыжъыти,
Хьагъожъыр ужыфы ӏазэти,
Пэнэ чӏэгъыхэр къыуахьи,
Шъхьандэжъыхэр къыкӏуахьи,
Ӏэкӏэхьэри щымыӏэу
Мэзгухыем зыхахьэм,
Хьагъожъым хьакъор ригъажьи,
Тхьакӏумкӏахьыкӏэ сыгугъоу,
«Щыумэн, щыумэн, сихьажъ», – сӏуи,
Хьажъым сыкъызытепчъэм,
Чъыгыжъэр къызысэчъахьым,
Мэзытхьэ инэкӏутхъожъыр
Чъыгыжъышхом къыбгъутэу,
«Уатхъу» – ыӏуи, къызысфелъым,
Бэуи сэ сыкъигъащти.
Зы чъыгым сыдэбэнайи,
А чъыгым сыкъецохъох,
Адрэ чъыгым сыдэбэнайи,
Ащи сыкъецохъох.
Тхьачӏэгъ мэзэуи мэзышхуи,
Лъэшэу мэзышъхьапыти,
Сыдэу чъыг пытэ хэмыта!
Тхьэ къысауи, пэшкӏэжъ,
Къожъым сэ сишхыжьын.
Тыдэ сыкъохьажьын…
«Щыумэн, щыумэн, сихьажъ!
Щыумэн, хьажъы хьалъащ!
Узезыщэрэм пшъхьэ шӏуекӏ».
Хъазынэм тыкъыӏукӏагъ:
Щэуапӏэ иӏэуи енэцӏырэп,
Лыцӏынэ къищэуи ехъуапсэрэп.
Чъырэр адрэм ипэкӏэӏудз.
Ыцэхэр мазэу къыӏопсы,
Ыкӏэ тэмапкъэшъ исагъ.
Къысаоу сызэпиупкӏэу,
Тазыфагу икӏыжьмэ,
Сыд гущэр тшӏэжьыщт!
Сишхончышхо сӏыгъыгъэемэ,
«Даргу» – ыӏоу сыкъыхэони.
Сичэпэгъу сӏыгъыгъэемэ,
Ыблахэ сыхэпыджэни…
«Щыумэн, щыумэн, сихьажъ!»
Хьажъымрэ къожъымрэ зэгыих,
Язэгыикӏэхэр осӏон:
«Е–о–ой, хьажъэу хьалъащ!
Зихьэм удищэжьын,
Сыд гущэр къысфыуиӏоф,
Ӏофэуи сэ сыкъэмышӏ.
Мэзыгуихыеу пэнэжъым
Чъыгыжъитӏухэри ащ хэлъ.
Хэлъыпӏэу ар сэ сиун,
Сиунэр стемых сыхыеу», – еӏуи,
Къожъ гущэм «гъах» – регъаӏо.
«Адэ, къожъэу къолъащ!
Пэнэхэлъэу лъэкӏэкӏ,
Пэкӏэ кӏахьэу хьэрам!
Мышкӏу нэшъумэ уалъыушъэу,
Хэгъошъхьэ мэщыхэр ипкъэжьэу
Бэмэ яхьакъ о птелъ,
Птелъыхэр птесымыгъэкӏэу,
Уаужы симыкӏыхэн!» – еӏо,
Хьажъыми «гъаххэр» – регъаӏо.
«Адэ, хьажъэу хьалъащ!
Бэуи хьэ зещэгъуай,
Сыд гущэр къысфыуиӏоф,
Ӏофэуи сэ сыкъэмышӏ!
Сэ сцэхэр къызызэщысхъоу
«Уахъу» – сӏоу сыкъызыфилъырэм,
Хьалыми нэсымыгъэсэу
Хьапхэр къызэпысхын.
Купыхэр къыслъызэращэ,
Шыхэр зэпысэупкӏы,
Лӏыхъухэр къесэупкӏэхы,
Чъыгыякӏэхэр исэбзы,
Лӏыбзыхэр чъыгым кӏысэфы.
Сэ стхыцӏэхэр згъэуцумэ,
Цуиимэ афыхэмыщырэр
Пэкӏэкӏитӏумкӏи сэ сэжъо,
Сэ о зыозгъэшхына!
Зылышхыпӏэхэр сэ осӏон:
Аркъыкӏы темэнэу къэцылъэм
Гонлъащэхэр ащ хэлъ,
Щыры жъугъэхэр ащ кӏэс,
Джа лышхыпӏэм екӏуалӏ» – еӏуи,
Къожъыми «гъаххэр» – регъаӏо.
«Адэ, къожъэу къолъащ!
Бэуи укъэзгъэщахи,
Лъэшэуи укъэзгъэщыни!
Ахэри къэзгъэзэфэн,
Ори сыкъыокӏужьын сэ,
Цэуи укъызщытхъурэр
Ощкӏэ ӏуязгъэутын,
Тыжьын тырязгъэлъхьан,
Пшъашъэхэр рызгъэщытӏэн,
Жатӏэм чӏязгъэлъхьажьын.
О птхыпэуи бгъэуцурэр
Пцэшӏуащэкӏэ сэ къязгъэдын,
Ӏадэкӏэ къязгъэшъукӏын,
Чӏыгум чӏязгъэлъхьани,
Тхьамэфиблы икъумэ,
Къычӏязгъэхыни зэтырязгъэпхэни,
Кӏэпхэр рязгъэцӏэтхъун,
Дэбзым дязгъэлъхьажьын» – ыӏуи,
Хьажъым къытыригъази,
Чылэ унапшъэмкӏэ къыхахьи,
Хьапэфэу пшӏыкӏутӏу,
Хьашӏуцӏэуи пшӏыкӏуй,
Хьадэгуи ягъусэу,
А кортыр зэӏуигъакӏи,
Зымкӏэ зылӏыр дищэхэу,
Зымкӏз лӏитӏур дищэхэу,
Ахэр ерэджыбэжъи,
Ахэр лӏыжъы нэкӏутхъуи,
Яхьэджашъуи яшъокӏапси
А пчыхьэми щызэрагъаф.
Нэфмышъэу кӏэтаджэхи,
Аркъыкӏы темэнэу къэцылъэу
Гонлъащэри зыхэлъыр
Хьакууашэуи зэлъашӏи,
Гу зиӏэм тӏу къахищи,
Фэмыфымэ якӏыбырыхь.
«Шъуитхьалъэӏу шъуфэмаф» – ыӏуи,
Хьагъожъым апэ зыкъишӏи,
Хьагъожъыр дэкӏо–дэушъэу,
Шхончаохэр бэджэ ушъыкӏэу
Мэзы пытэми къекӏуалӏи,
Хьакууашэ къызэлъашӏи,
Шхончаохэр чъыгышъхьарыси,
Хьагъожъыр лъэкӏэсыгъуйи,
Хьагъожъым къызытыригъазэрэм,
Шхончаохэм къыдагъэзэжьызэ,
Къожъыр ащ хагъэяти,
Панэхэр къызэхицӏыцӏэу,
Шъхьадэхэр къызэхигукӏэу,
Утыгум ар къашӏуиуцуи,
Хьагожъыр зыжэхэбанэкӏэ,
Цокъапхъэ щизыр зэ еӏэгъум къыхичэу,
Пчыпэхэр зэлъырагъаӏи,
Зэӏэкӏыпӏэ рамытэу
Щытэу ыпсэ хахыгъ.