1. Leksykon - lista terminów medycznych
Adenowirusy należą do Wirusów DNA. To dwułańcuchowy DNA
Stanowią 10% wirusowych zakażeń dróg oddechowych, 7% wirusowych zapaleń opon, >30 serotypów.
Adenowirusy to wszechobecne, bezosłonkowe wirusy DNA, które wystepują w ponad 50 typach i mogą wywoływać rozmaite objawy chorobowe. Do zakażenia nimi dochodzi zwykle we wczesnym okresie życia. Przed ukończeniem dziesięciu lat każdy człowiek przebył co najmniej jedną infekcję adenowirusową.Przenoszą się z człowieka na człowieka drogą kropelkową wydzieliny dróg oddechowych osoby zakażonej. Mogą również zarażać spojówki w wyniku bezpośredniego kontaktu.
Niebezpieczne są przede wszystkim dla osób z osłabiona odpornością np. po przeszczepach narządów. U zdrowej części ludzi z prawidłowo funkcjonujacym układem odpornościowym nie stanowią dużego zagrożenia. Zakażenia wówczas przebiegają bezobjawowo bądź z niewielkimi objawami ze strony układu oddechowego, pokarmowego lub moczowego.
Uogólniając to rodzina DNA wirusów wywołująca u człowieka choroby układu oddechowego, zapalenie spojówek i gardła, ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy.
Adenowirusy odkryte w 1953 roku w adenoidalnej tkance usuniętych operacyjnie migdałków. Później wykryte wydzieliny z jamy nosowo-gardłowej chorych na nieżyt górnych dróg oddechowych. Liczne typy serologiczne. Wywołują wiele chorób, wśród których najczęstsze to: zapalenie gardła i spojówek (pharynogoconiunctivitis), nieżyt dróg oddechowych i zapalenie płuc o różnym nasileniu, zapalenie spojówki epidemiczne (Typ 8) rozpoczynajace się zapaleniem spojówki i kolejno przechodzące na rogówkę (keratoconiunctivitis epidemica). Choroba może trwać miesiącami. łatwo przenosi się na otoczenie. Choroby wywołane przez adenowirusy u dorosłych przebiegają na ogół łagodnie. U dzieci, zwłaszcza niemowląt, częste zejścia śmiertelne. Ostatnio wykazano możliwość wywoływania nowotworów lub współdziałania w ich wywoływaniu.
Co oznaczają niektóre skróty:
ASA - kwas acetylosalicylowy,
AU - jednostka agregacji (stosowana w testach agregacji płytek krwi),
BMI - wskaźnik masy ciała,
CABG - pomostowanie aortalno-wieńcowe,
CCS - Canadian Cardiovascular Society,
Cx - gałąź okalająca lewej tętnicy wieńcowej,
ESC - European Society of Cardiology,
KKP-Af - koncentrat krwinek płytkowych otrzymany metodą automatycznej aferezy,
LAD - gałąź międzykomorowa przednia lewej tętnicy wieńcowej,
LM - pień lewej tętnicy wieńcowej,
LVEF - frakcja wyrzutowa lewej komory,
MACE - poważne zdarzenia sercowe,
NSTE-ACS - ostry zespół wieńcowy bez uniesienia odcinka ST,
PCI - przezskórna interwencja wieńcowa
ACE - enzym konwertujący angiotensynę
ACT - aktywowany czas krzepnięciaAF - migotanie
przedsionków
APTT - czas kaolinowo-kefalinowy
ARB - bloker receptora angiotensynowego
AV - przedsionkowo-komorowy
BMI - wskaźnik masy ciała
bpm. - uderzeń na minutę
CABG - pomostowanie aortalno-wieńcowe
CI -przedział ufności
COX -cyklooksygenaza
CRP - białko C-reaktywne
CRT -resynchronizacja serca
ECG - elektrokardiogram
EF -frakcja wyrzutowa
EMS -System Ratownictwa Medycznego
ESC - Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne
FMC -pierwszy kontakt ze służbą zdrowia
GP - glikoproteina
HDL lipoproteiny o wysokiej gęstości
IABP - kontrapulsacja wewnątrzaortalna
ICCU - Oddział Intensywnej Opieki Kardiologicznej
ICD wszczepialny kardiowerter-defibrylator
INR - znormalizowany wskaźnik międzynarodowy
i.v. - dożylnie
LDL - lipoproteiny o niskiej gęstości
LMVH - heparyna drobnocząsteczkowa
LV - lewa komora
MBG - stopień zaczernienia (zmatowienia)
mięśnia sercowego
MRI - rezonans magnetyczny
NSAID - niesterydowy lek przeciwzapalny
NYHA New York Heart Association
OR - iloraz szans
PCI - przezskórna interwencja wieńcowa
PDA - mikrokomputer osobisty z ekranem
dotykowym (palmtop)
PET -pozytronowa tomografia emisyjna
s - sekunda
s.c. - podskórnie
SCD - nagły zgon sercowy
SPECT - tomografia emisyjna pojedynczego fotonu
STEMI - zawał serca z uniesieniem odcinka ST
TIMI - tromboliza w zawale serca
t-PA -tkankowy aktywator plazminogenu
VF - migotanie komór
VT - częstoskurcz komorowy
IABP - kontrapulsacja wewnątrzaortalna
ICD - implantowany kardiowerter-defibrylator
INR - międzynarodowy współczynnik
znormalizowany
ITA - tętnica piersiowa wewnętrzna
IVUS - ultrasonografia wewnątrznaczyniowa
LA - lewy przedsionek
LAD - gałąź przednia zstępująca
LDL lipoproteiny o małej gęstości
LMWH - heparyna drobnocząsteczkowa
LV - lewa komora
LVAD - urządzenie do wspomagania czynności
lewej komory
LVEF - frakcja wyrzutowa lewej komory
LVESV - objętość końcowoskurczowalewej komory
MACCE - poważne niepożądane incydenty sercowe
i mózgowe
MACE - poważne niepożądane incydenty sercowe
MBG Myocardial Blush Grade
MDCT - wielorzędowa tomografia komputerowa
MI - zawał serca
MIDCAB - minimalnie inwazyjne pomostowanie
tętnic wieńcowych
MRI - rezonans magnetyczny
MVD - choroba wielonaczyniowa
NCDR - National Cardiovascular Database Registry
NPV - ujemna wartość predykcyjna
NSTE-ACS - ostry zespół wieńcowy bez uniesienia
odcinka ST
NYHA - New York Heart Association
OCT -tomografia optyczna
OMT - optymalne leczenie zachowawcze
OR - iloraz szans
PAD - choroba tętnic obwodowych
PCI - przezskórna interwencja wieńcowa
PET - pozytonowa tomografia emisyjna
PPV - dodatnia wartość predykcyjna
RCT - randomizowana próba kliniczna
SPECT - tomografia emisyjna pojedynczego
fotonu
STEMI - zawał serca z uniesieniem odcinka ST
STS - Society of Thoracic Surgeons
SVG - pomost z żyły odpiszczelowej
SVR - chirurgiczna rekonstrukcja komory
TIA - incydent przemijającego niedokrwienia
ośrodkowego układu nerwowego
TVR - ponowna rewaskularyzacja
tego samego naczynia
UFH - heparyna niefrakcjonowana
VD - choroba naczyniowa
VSD - ubytek przegrody międzykomorowej
VT - częstoskurcz komorowy
ZES - stent drugiej generacji
Słowniczek terminów naukowych
Acetylokoenzym A (Acetyli-CoA):
wysokoenergetyczna substancja powstająca w wyniku przemiany kwasów tłuszczowych, aminokwasów i węglowodanów
Adenozynotrójfosforowy kwas (ATP), związek złożony z zasady purynowej (adeniny), cukru (rybozy i trzech cząsteczek kwasu fosforowego.
Aktyna, białko układu kurczliwego mięśni poprzecznie prążkowanych.
Anabolizm, synteza składników ustrojowych.
Aldosteron, hormon kory nadnerczy: zwiększa wchłanianie zwrotne sodu i wydalanie potasu przez komórki kanalików nerkowych.
Androgeny, męskie hormony płciowe pobudzające rozwój i czynność męskich narządów płciowych, odpowiedzialne także za takie cechy zewnętrzne, jak sylwetka, typ owłosienia. Najważniejszym androgenem jest testosteron.
Antygen, substancja, która wprowadzona do organizmu wywołuje wytwarzanie przeciwciał.
Baroreceptory, receptory wrażliwe na wzrost ciśnienia tętniczego, zlokalizowane w łuku aorty (tętnicy głównej) oraz w tętnicy szyjnej.
Białko, związek chemiczny złożony z aminokwasów.
Błędnik, część składowa ucha wewnętrznego stanowiąca narząd słuchu i równowagi.
Chemotaksja, reakcja swobodnych komórek na bodziec chemiczny polegająca na gromadzeniu się w strefie korzystnych warunków chemicznych (chemotaksja dodatnia) lub unikaniu strefy niekorzystnej (chemotaksja ujemna).
Chłonka, płyn znajdujący się w naczyniach chłonnych: zawiera krwinki białe. Układ chłonny bierze udział w procesach odpornościowych.
Chromosom, jedna z 46 stałych struktur jądra komórkowego: chromosomy są nośnikami genów wyznaczających właściwości osobnika, łącznie z kolorem włosów, oczu i płcią.
Ciśnienie krwi, ciśnienie panujące w układzie krwionośnym: jest wynikiem działania pracy serca i oporów stawianych przez naczynia krwionośne.
Dendryty, krótkie, rozgałęzione wypustki neuronu doprowadzające impulsy do komórki nerwowej.
Estrogeny, żeńskie hormony płciowe wytwarzane w jajnikach: pobudzają czynność żeńskich narządów płciowych, są odpowiedzialne za rozwój takich cech zewnętrznych, jak kobieca sylwetka ciała, typ owłosienia.
Fagocytoza, wchłanianie i trawienie bakterii przez wyspecjalizowane komórki.
Glikogen, wielocukier, zwany tez skrobią zwierzęcą, złożony z wielu cząsteczek glukozy.
Glikokortykoidy, hormony kory nadnerczy wpływające przede wszystkim na przemianę białek, tłuszczów i węglowodanów.
Gonady, gruczoły płciowe, jądra i jajniki.
Hemoliza, pękanie błony komórkowej krwinek czerwonych i przedostawanie się hemoglobiny do osocza: hemoliza może wystąpić po przetoczeniu krwi niezgodnej grupy, także w niektórych zatruciach i w przebiegu różnych chorób.
Homeostaza, właściwe istotom żywym utrzymywanie stałego składu środowiska wewnętrznego.
Hormony, przekaźniki chemiczne produkowane w gruczołach dokrewnych: hormony kontrolują liczne procesy w ustroju, na przykład wzrost, ciążę.
Jednostka motoryczna, struktura złożona z neuronu ruchowego i zaopatrywanych przez ów neuron włókien mięśniowych.
Jony, atomy lub cząsteczki obdarzone ładunkiem elektrycznym.
Katabolizm, rozkład składników ustrojowych, źródło energii dla przebiegających równocześnie procesów syntezy.
Katecholaminy, związki czynne biologiczne, pochodne aminokwasu tyrozyny: do katecholamin należą adrenalina, noradrenalina, dopamina.
Kolagen, białko wchodzące w skład tkanki łącznej.
Komora serca, jeden z dwóch dolnych przedziałów serca. Komora prawa otrzymuje krew z prawego przedsionka i tłoczy ją do płuc, komora lewa otrzymuje krew z lewego przedsionka i tłoczy ją za pośrednictwem tętnicy głównej do całego ustroju.
Ketoza, nagromadzenie w organizmie ciał ketonowych (produktów rozpadu tłuszczów).
Kwasica, wzrost stężenia jonów wodorowych, czyli spadek pH.
Kwasy nukleinowe, związki wielkocząsteczkowe obecne we wszystkich komórkach: kwas rybonukleinowy (RNA) i kwas dezoksyrybonukleinowy (DNA). W DNA zakodowana jest informacja genetyczna komórki.
Kwaśność miareczkowa, ilość zasady zużytej do uzyskania pH moczu równego pH osocza: jest miarą liczby wydzielonych jonów wodorowych.
Mejoza, podział komórek, w którego wyniku powstają komórki płciowe o liczbie chromosomów zredukowanej o połowę.
Miliekwiwalent, w skrócie mEg, miara zdolności wiązania kationów i anionów.
ciężar atomowy
x miligram
1 mEg= ___________________________
wartościowość
Mineralokortykoidy, hormony kory nadnerczy sterujące gospodarką wodno-elektrolitową.
Miozyna, białko układu kurczliwego mięśni poprzecznie prążkowanych.
Mitochondria, stałe struktury komórki, w których odbywa się proces magazynowania energii w wiązaniach kwasu adenozyno-trójfazowego.
Mitoza, podział komórek, w którego wyniku powstają komórki o takim samym zespole chromosomów co w komórce macierzystej.
Mutacja, dziedziczna zmiana cechy organizmu spowodowana zmianą materiału genetycznego w chromosomie.
Metabolizm, przemiana materii, całokształt przemian zachodzących w komórkach żywych organizmów.
Nefron, jednostka czynnościowa nerki: zadaniem nefronu jest filtracja krwi i wytwarzanie moczu.
Neuron, komórka nerwowa, jednostka czynnościowa i strukturalna układu nerwowego.
Niedokrwistość (anemia), zmniejszenie liczby krwinek, ilości hemoglobiny i objętości krwinek czerwonych.
Peptydy, związki chemiczne złożone z dwu lub więcej aminokwasów.
pH, miara aktywności jonów wodorowych.
Pinocytoza, wchłanianie płynów wraz z zawartymi w nich substancjami: powstaje przez wpuklenie się błony komórkowej, a następnie tworzenie wypełnionych płynem pęcherzyków.
Przeciwciała, gamma-globuliny, substancje obronne wytwarzane przez ustrój przeciwko odpowiednim antygenom.
Przedsionek serca, jeden z dwóch górnych przedziałów serca. Przedsionek lewy otrzymuje krew z płuc, prawy - z pozostałych narządów organizmu.
Rdzeń kręgowy, część ośrodkowego układu nerwowego, o kształcie wydłużonego walca, położona w kanale kręgowym. Rdzeń kręgowy składa się z istoty szarej i z istoty białej. Istota szara wzdłuż całego rdzenia otoczona jest od zewnątrz warstwa istoty białej. W istocie białej wyróżnia się trzy sznury: przedni, boczny i tylny.
Rdzeń przedłużony, część mózgowia, u dołu przechodząca w rdzeń kręgowy, zawiera ośrodki regulujące czynność układu krążenia i układu oddechowego.
Receptory, wyspecjalizowane struktury wrażliwe na bodźce (np. świetlne, dźwiękowe, chemiczne, mechaniczne, cieplne).
Siatkówka, wewnętrzna błona oka wrażliwa na bodźce świetlne.
Testosteron, męski hormon płciowy wytwarzany przez komórki śródmiąższowe jader.
Tkanka, zespół komórek o podobnej budowie i wspólnej funkcji (np. tkanka nabłonkowa, łączna, mięśniowa, nerwowa).
Uczulenie (alergia), nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego, charakteryzująca się nadmierną reakcją na specyficzne antygeny. Styczność z antygenem wywołującym uczulenie nie prowadzi do powstania odporności.
Węglowodany, związki organiczne złożone z węgla, wodoru i tlenu: ilościowy stosunek wodoru do tlenu wynosi 2:1. Do węglowodanów należy np. cukier konsumpcyjny i skrobia.
Zwoje, zgrupowania komórek występujące w przebiegu nerwów, najczęściej w postaci zgrubień.
Żyła, naczynie krwionośne prowadzące krew z obwodu w kierunku serca. Wyróżnia się żyły głębokie przebiegające często razem z tętnicami i żyły powierzchniowe nie posiadające odpowiedników tętniczych. Żyły kończyn prowadzące krew w przeciwnym kierunku niż działa siła ciężkości są zaopatrzone w zastawki.